Вікіпэдыя be_x_oldwiki https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter Мэдыя Спэцыяльныя Абмеркаваньне Удзельнік Гутаркі ўдзельніка Вікіпэдыя Абмеркаваньне Вікіпэдыі Файл Абмеркаваньне файла MediaWiki Абмеркаваньне MediaWiki Шаблён Абмеркаваньне шаблёну Дапамога Абмеркаваньне дапамогі Катэгорыя Абмеркаваньне катэгорыі Партал Абмеркаваньне парталу TimedText TimedText talk Модуль Абмеркаваньне модулю Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 1010 2329386 2329273 2022-07-23T05:02:26Z Taravyvan Adijene 1924 артаграфія, [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{Музычны гурт |Назва = Мроя |Фота = mroja_basowiszcza_2009.JPG |Подпіс = «Мроя» на «Басовішчы-2009» |Гады = 1981—1994 |Адкуль = |Мова = [[беларуская мова|беларуская]] |Жанр = [[рок-музыка|рок]] |Выдавец = |Зьвязаныя праекты = [[N.R.M.]], [[Крамбамбуля (гурт)|Крамбамбуля]], [[Garadzkija]], [[Zet]] |Афіцыйная старонка = |Удзельнікі = [[Лявон Вольскі]]<br />[[Юрась Ляўкоў]]<br />[[Алег Дземідовіч]]<br />[[Піт Паўлаў]] |Былыя ўдзельнікі = [[Уладзімер Давыдоўскі]]<br />[[Венедыкт Конеў-Пятушкевіч]]<br />Алег Піпін<br />Леанід Шырын<br />[[Віктар Смольскі]]<br />Віктар Шот<br />Юрась Цянкевіч }} '''«Мроя»''' — беларускі [[рок-гурт]]. == Гісторыя == Гурт «Мроя» заснаваны ў 1981 годзе студэнтамі другога курсу Менскай мастацкай вучэльні [[Лявон Вольскі|Лявонам Вольскім]] ды [[Уладзімер Давыдоўскі|Ўладзімерам Давыдоўскім]]. Вольскі сьпяваў ды граў на польскім сынтэзатары-іёніцы, Давыдоўскі спачатку граў на бас-гітары, потым — на барысаўскай «Фарманце». Неўзабаве да гурту далучыўся школьны знаёмы Давыдоўскага [[Юрась Ляўкоў]], які пачаў граць на бас-гітары. Потым далучыўся аднагрупнік Вольскага [[Алег Дземідовіч]] і пачаў граць на барабанах. Гурт спачатку ўзяў назву «Эскалатор». Першы канцэрт адбыўся 7 лістапада 1981 году. Спачатку песьні ствараліся й выконваліся па-расейску, але паступова гурт перайшоў на беларускія песьні. Музычны стыль фармаваўся пад уплывам такіх гуртоў, як [[The Beatles]] ды «[[Машина времени]]». Рэпэтыцыі праводзіліся спачатку ў цесным пакойчыку ў вучэльні, потым у розных службовых памяшканьнях (нават у вёсцы [[Дзегцяроўка]]). У 1984 годзе «Мроя» выступіла з вулічным канцэртам у [[Траецкае прадмесьце|Траецкім прадмесьці]], на якім прысутнічаў [[Піт Паўлаў]]. У 1985 годзе пасьля заканчэньня вучэльні Лявона, Уладзімера ды Алега забралі на тэрміновую службу ў войска. Улетку 1986 году гурт сабраўся зноў. На першых этапах гурт запісаў некалькі альбомаў на магнітных касэтах, актыўна канцэртаваў, рэпетыцыі праходзілі ў сутанэньнях Дому літаратара. У 1987 годзе [[Талака (таварыства)|Талака]] зладзіла паход супраць будаўніцтва Дзьвінскай ГЭС, у якім прынялі ўдзел і музыкі Мроі. За гэты ўдзел іх пазбавілі магчымасьці рэпетаваць у доме літаратара. У 1989 годзе — падчас перабудовы «Мроя» запісала кружэлку на перасоўнай студыі «Мэлёдыя» «[[Дваццаць восьмая зорка]]», гукарэжысэрам якога быў Аляксандар Шцільман. Пасьля зыходу Ўладзімера Давыдоўскага 10 верасьня 1989 году тры гады ў гурце граў [[Венедыкт Конеў-Пятушкевіч]]. 24 верасьня 1989 году гурт выступіў на фэстывалі «Чырвона рута» ў [[Чарнаўцы|Чарнаўцах]], дзе выканалі песьні «Шмат», «Аўстралійская полька» ды «Мама-мафія». Напрыканцы красавіка 1990 года Мроя разам з гуртамі Мясцовы час, Кадэцкі корпус, Грамада і Муха выступіла на дабрачынным канцэрце «Ахвяруем дзецям Чарнобыля» у Віцебску<ref>{{артыкул|аўтар=Пруднікаў В.|загаловак=Удар па музычнай мафіі|выданьне=Витебский курьер|год=1990|нумар=2|старонкі=7}}</ref>. Напрацягу 1992—1993 гадоў у гурце зьмянілася некалькі гітарыстаў, якія не адпавядалі стылістыцы «Мроі». У 1993 годзе пры дапамозе [[Згуртаваньне беларусаў сьвету Бацькаўшчына|Згуртаваньня беларусаў сьвету]] на кампакт-касэтах выйшла складанка «Выбраныя песьні 1989—1993», у якую ўвайшлі новыя песьні. Часткова з-за рознагалосьсяў у самім гурце, часткова з-за канкурэнцыі з боку іншых — больш маладых гуртоў у верасьні 1994 годзе ўдзельнікі «Мроі» прыпыняюць працу з-за фармальных прычын. Праз пэўны час было прынятае рашэньне ўзяць назву гурта [[N.R.M.]] і зьмяніць музычны стыль. У 2009 годзе на юбілейным, 20-м «[[Басовішча|Басовішчы]]» гурт часова адрадзіўся дзеля выкананьня стосу старых песьняў у аўтэнтычнай вопратцы. У гэтым жа годзе BMA-group зрабіла перавыданьне альбому «[[Дваццаць восьмая зорка]]» на CD, у якое ўключыла дзьве дадатковыя песьні і відэа з канцэрту ў 1993-м годзе. == Удзельнікі == * [[Лявон Вольскі]] — сьпеў, клявішныя (1981—1994) * [[Уладзімер Давыдоўскі]] — гітара (1981—1989) * [[Юрась Ляўкоў]] — бас-гітара (1981—1994) * [[Алег Дземідовіч]] — бубны, сьпеў (1981—1994) * Сяргей Лоскутаў — бубны, потым гітара (1981) * [[Венедыкт Конеў-Пятушкевіч]] — гітара (1989—1992) * Алег Піпін — гітара (1992) * Леанід Шырын — гітара (ліпень, 1992) * Віктар Шот — гітара (верасень, 1992) * Юрась Цянкевіч — пэркусія (ад 1992) * [[Віктар Смольскі]] — гітара (1993) * [[Піт Паўлаў]] — гітара (1993—1994) == Храналёгія == <timeline> ImageSize = width:1000 height:auto barincrement:25 PlotArea = left:150 bottom:60 top:0 right:20 Alignbars = justify DateFormat = dd/mm/yyyy Period = from:01/01/1981 till:01/09/1994 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Legend = orientation:horizontal position:bottom ScaleMajor = increment:1 start:01/01/1981 ScaleMinor = increment:1 start:01/01/1981 Colors = id:Lead value:red legend:Сьпеў id:Guitar value:green legend:Гітара id:Bass value:blue legend:Бас-гітара id:Drums value:orange legend:Бубны id:Keyboard value:purple legend:Клявішныя id:Misc value:yellow legend:Пэркусія id:Lines value:black legend:Альбомы id:grid1 value:gray(0.3) id:Tours value:gray(0.5) Legend = orientation:horizontal position:bottom ScaleMajor = unit:year increment:2 start:1981 ScaleMinor = unit:year increment:1 start:1981 LineData = at:01/07/1986 color:black layer:back at:01/07/1987 color:black layer:back at:01/07/1989 color:black layer:back at:04/09/1990 color:black layer:back at:01/07/1991 color:black layer:back BarData = bar:LV text:"Лявон Вольскі" bar:VD text:"Уладзімер Давыдоўскі" bar:SL text:"Сяргей Лоскутаў" bar:BK text:"Венедыкт Конеў-Пятушкевіч" bar:OP text:"Алег Піпін" bar:LS text:"Леанід Шырын" bar:VSh text:"Віктар Шот" bar:VS text:"Віктар Смольскi" bar:PP text:"Піт Паўлаў" bar:YL text:"Юрась Ляўкоў" bar:OD text:"Алег Дземідовіч" bar:YT text:"Юрась Цянкевіч" PlotData = width:10 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:LV from:start till:end color:Lead bar:LV from:start till:end color:Keyboard width:3 bar:VD from:start till:10/09/1989 color:Guitar bar:SL from:start till:31/12/1981 color:Guitar bar:BK from:10/09/1989 till:01/01/1992 color:Guitar bar:OP from:01/01/1992 till:01/06/1992 color:Guitar bar:LS from:01/06/1992 till:01/09/1992 color:Guitar bar:VSh from:01/09/1992 till:01/01/1993 color:Guitar bar:YT from:01/01/1992 till:end color:Misc bar:VS from:01/01/1993 till:01/06/1993 color:Guitar bar:PP from:01/06/1993 till:end color:Guitar bar:PP from:01/06/1993 till:end color:Lead width:3 bar:YL from:start till:end color:Bass bar:YL from:start till:end color:Lead width:3 bar:OD from:start till:end color:Drums </timeline> == Дыскаграфія == === Альбомы === * ''[[Стары храм]]'' (1984 — дэма кампакт-касэта, 1986) * ''Зрок'' (1987 — кампакт-касэта) * ''[[Студыя БМ]]'' (1988—1989 — кампакт-касэта) * ''[[Дваццаць восьмая зорка]]'' («Мэлёдыя», 1989, перавыдадзены ў 1997 і 2009) * ''[[Біяполе]]'' (1990 — кампакт-касэта, перавыдадзены ў 1997) Усе альбомы студыйныя. Першыя два альбомы пазьней не выдаваліся. === Складанкі === * ''[[Лепшыя песьні з альбомаў 1988—1990|Лепшыя песьні з праграмаў 1987—1990 гадоў]]'' («Ковчег», 1992) * ''Выбраныя песьні 1989—1993'' (ЗБС, 1993)<ref>[http://www.last.fm/music/Мроя/+images/23700089 Выява вокладкі альбому на last.fm]</ref> == Супольныя праекты == * ''Рок супраць рэвалюцыяў'' (жывы запіс «Глыток віна і луста хлеба» ды «Дзяўчына з чароўнаю ўсьмешкай», 1993) * ''[[Генералы айчыннага року]]'' («Я рок-музыкант», 2004) * ''[[Чарнобыльскі вецер]]'' («Шмат», 2006) * ''[[Дыхаць!]]'' («Краіна крывавых дажджоў», 2006) У праект «Рок супраць рэвалюцыяў» увайшлі дзьве песьні, якія ня трапілі ў альбомы, у запісе ўдзельнічаў Піт Паўлаў. == Узнагароды == * Прыз глядацкіх сымпатыяў на фэсьце «Рок-крок» (1988, Горадня) * Ляўрэаты фэсту «[[Тры колеры]] — 3» (1990) * Ляўрэаты фэсту «[[Басовішча]]» (1991, Польшча) == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Дзятліковіч Віктар. Іх Мроя. Іх N.R.M. Менск: «Сучасны літаратар», 2005. 320 с +32 вкл. * {{Кніга |аўтар = [[Зьміцер Падбярэскі|Д.П.]], А. Адамчык |імя = |прозьвішча = |частка = «МРОЯ» |загаловак = Энцыклапедыя беларускай папулярнай музыкі |арыгінал = |спасылка = |адказны = уклад. [[Зьміцер Падбярэскі|Дз. Падбярэзскі]] і інш |выданьне = |месца = [[Менск|Мінск]] |выдавецтва = [[Зьміцер Колас|Зміцер Колас]] |год = 2008 |том = |старонкі = 189–190 |старонак = 368 |сэрыя = |isbn = 978-985-6783-42-8 |наклад = 2000 |мова=be }} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20041123230648/http://arche.home.by/2001-2/sacha201.html Сяргей Сахараў. Хроніка гурту «Мроя» //Arche №2/2001.] * [https://web.archive.org/web/20081201112336/http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/hramadztva/dyski/05.htm Артыкул пра «Мрою» ў кнізе «Залатыя дыскі беларускага рок-н-рола» на партале '''Kamunikat'''] * [http://old.fromby.net/zala/mroja.html Артыкул пра «Мрою» ў «Залі Славы» парталу [[Tuzin.fm]]] * [http://34mag.net/post/volski-mroya Гісторыя аднаго фотасэту: Вольскі і гурт «Мроя» ў Менску 80-х] // [[34mag]] {{Заля славы беларускага рок-н-ролу}} [[Катэгорыя:Мроя| ]] [[Катэгорыя:Музычныя гурты, якія зьявіліся ў 1981 годзе]] [[Катэгорыя:Беларускія рок-гурты]] 9w78oxmum4elb125p01t5tn3u0nsvbu 0 1084 2329465 2112086 2022-07-23T09:51:37Z W 11741 /* Падзеі */ +1 wikitext text/x-wiki {{КаляндарЛюты}} {{Дзень|18|02}} == Падзеі == * [[1386]] — [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Ягайла]] ажаніўся з каралевай польскай [[Ядвіга Анжуйская|Ядвігай Анжуйскай]] * [[1495]] — у [[Вільня|Вільні]] [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] ажаніўся з маскоўскай князёўнай [[Алена Іванаўна|Аленай]] * [[1885]] — публікацыя кнігі [[Марк Твэн|Марка Твэна]] «[[Прыгоды Гекльбэры Фіна]]» * [[1908]] — у [[Стакгольм]]е адкрыўся [[Каралеўскі драматычны тэатар]] * [[1918]] — Выканаўчы камітэт [[Рада Ўсебеларускага зьезду|Рады Ўсебеларускага зьезду]] ўзяў у свае рукі ўладу ў [[Менск]]у * [[1929]] — абвяшчэньне [[Оскар (кінапрэмія, 1929)|першых ляўрэатаў]] кінапрэміі «[[Оскар (кінапрэмія)|Оскар]]» * [[1943]] — [[Другая сусьветная вайна]]: у [[Бэрлін|Бэрліне]] нацысцкі прапагандыст [[Ёзэф Гёбэльс]] выступіў з [[Прамова пра татальную вайну|прамоваю]] пра [[татальная вайна|татальную вайну]] * [[1979]] — у пустыні [[Сахара]] выпаў [[сьнег]] * [[18 лютага]] — 7-я [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовыя выбары ў Рэспубліцы Беларусь]] == Нараджэньні == * [[1013]] — [[Герман з Райхенаў]], нямецкі паэт і навуковец * [[1516]] — [[Марыя I]], каралева [[Ангельшчына|Ангельшчыны]] * [[1745]] — [[Аляксандар Вольта]], італьянскі фізык, у яго гонар названа адзінка вымярэньня электрычнага патэнцыялу — [[вольт]] * [[1887]] — [[Уладзіслаў Талочка]], [[каталіцтва|рыма-каталіцкі]] [[сьвятар]], [[гісторык]], літаратурны [[крытык]] * [[1893]] — [[Максім Гарэцкі]], беларускі пісьменьнік і вучоны * 1921 — [[Оскар Фельцман]], кампазытар * [[1922]] — [[Міхаіл Савіцкі]], народны мастак Беларусі, жывапісец, пэдагог * [[1933]] — [[Ёка Она]], мастачка, жонка [[Джон Ленан|Джона Ленана]] * [[1935]] — [[Сяргей Картэс]], кампазытар, стваральнік беларускай клясычнай музыкі * [[1954]] — [[Джон Траволта]], амэрыканскі актор, рэжысэр * [[1973]] — [[Клод Макелеле]], [[Францыя|францускі]] [[футбаліст]], [[паўабаронца]] == Сьмерці == * [[1538]] — [[Ян з княжатаў літоўскіх]], [[каталіцтва|рымска-каталіцкі]] і дзяржаўны дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] і [[Польшча|Польшчы]] * [[1546]] — [[Мартын Лютэр]], нямецкі рэфарматар царквы * [[1564]] — [[Мікелянджэлё]], італьянскі скульптар, жывапісец, архітэктар, паэт, прадстаўнік мастацтва эпохі Адраджэньня * [[1703]] — [[Ілона Зрыні]], вугорская графіня * 1788 — [[Джон Ўайтгэрст]], ангельскі навуковец і майстар гадзіньнікаў * [[1845]] — [[Ігнат Анацэвіч]], беларускі гісторык і архівіст * [[1870]] — [[Іван Офэнбэрґ]], [[Расея|расейскі]] вайсковы й дзяржаўны дзяяч, генэрал ад кавалерыі, чалец Вайсковае Рады, інспэктар кавалерыі * [[1918]] — [[Баляслаў Масьціцкі]], польскі вайсковец, палкоўнік * [[1943]]: ** [[Юры Кашыра]], рымска-каталіцкі дзяяч, [[Кангрэгацыя Айцоў Марыянаў|ксёндз-марыянін]], [[пакутнік]], [[блажэнны]] [[каталіцтва|рымска-каталіцкага касьцёлу]] ** [[Антоні Ляшчэвіч]], рымска-каталіцкі дзяяч, ксёндз-марыянін, пакутнік, блажэнны рымска-каталіцкага касьцёлу * [[1944]] — [[Лётар Фройтэль]], нямецкі военачальнік у [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]] * [[1956]] — [[Янка Семашкевіч]], беларускі каталіцкі сьвятар, грамадзкі дзяяч, паэт * [[1979]] — [[Юрка Гаўрук]], [[Беларусь|беларускі]] перакладчык, крытык, паэт і рэжысэр * [[1995]] — [[Заір Азгур]], беларускі скульптар, народны мастак Беларусі * [[2004]] — [[Іван Палякоў]], беларускі савецкі палітычны дзяяч * [[2009]] — [[Каміля Скалімоўская]], польская кідальніца молата == Сьвяты == * {{Месяцы}} {{Commonscat|18 February}} [[Катэгорыя:18 лютага| ]] mq4essbobzsycd6qtoevbigrsvti0ad 0 4944 2329463 2313096 2022-07-23T09:49:48Z W 11741 /* Ахова прыроды */ +[[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Назва = Лёзьненскі раён |Афіцыйная назва (на наркамаўцы) = Лёзненскі раён |Назва ў родным склоне = Лёзьненскага раёну |Краіна = [[Беларусь]] |Сьцяг = |Герб = |Гімн = |Статус = |Уваходзіць у = [[Віцебская вобласьць]] |Улучае = |Цэнтар = [[Лёзна]] |БуйныГорад = |БуйныяГарады = |ДатаЎтварэньня = 17 ліпеня 1924 |Кіраўнік = |Назва пасады кіраўніка = |Насельніцтва = 15 285<ref name="belstat2018" /> |Год перапісу = 2018 |Адсотак ад насельніцтва = |Месца паводле насельніцтва = |Шчыльнасьць = 11 |Месца паводле шчыльнасьці = |Нацыянальны склад = |Плошча = 1417,63<ref>[http://www.gki.gov.by/upload/new%20structure/press%20service/GZK_2011.doc Государственный земельный кадастр Республики Беларусь]{{Ref-ru}} (па стане на 1 студзеня 2012 г.)</ref> |Адсотак ад плошчы = |Месца паводле плошчы = |Максымальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Мапа = Viciebsk Province, Lozna District.svg |Памер мапы = 270 |Часавы пас = [[UTC]] +3 |Скарачэньне = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = +375-21-38 |Паштовыя індэксы = 211 2хх |Інтэрнэт-дамэн = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = http://liozno.vitebsk-region.gov.by |Парамэтар1 = |Назва парамэтру 1 = |Мапа адміністрацыйнай адзінкі = |Колер фону парамэтраў = {{Колер|Беларусь}} |Колер фону герб-сьцяг = }} '''Лёзьненскі раён''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] на ўсходзе [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Плошча раёну складае 1,4 тыс. км². Насельніцтва на 2018 год — 15 285 чалавек<ref name="belstat2018" />. Адміністрацыйны цэнтар — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] [[Лёзна]]. На захадзе мяжуе зь [[Сеньненскі раён|Сеньненскім]], поўначы — зь [[Віцебскі раён|Віцебскім]], на поўдні з [[Аршанскі раён|Аршанскім]] і [[Дубровенскі раён|Дубровенскім]] раёнамі [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]] Беларусі, на ўсходзе — з [[Руднянскі раён (Смаленская вобласьць)|Руднянскім раёнам]] [[Смаленская вобласьць|Смаленскай вобласьці]] Расеі. == Прырода == === Рэльеф === Паверхня раёну ўзгорыста-раўнінная. Паўночная частка раёну знаходзіцца ў межах [[Віцебскае ўзвышша|Віцебскага ўзвышша]], паўднёвая — у межах [[Лучоская нізіна|Лучоскай нізіны]]. Найвышэйшы пункт — гара [[Гаршэва (гара)|Гаршэва]] на Віцебскім узвышшы — 296 м; найбольш нізкая адзнака — урэз Лучосы на паўднёвым захадзе — 142 м. === Геалягічная будова === У тэктанічных адносінах раён прымеркаваны да [[Аршанская ўпадзіна|Аршанскай упадзіны]]. Сучасная паверхня складзеная з канцова-[[марэна (геалёгія)|марэнавых]] і флювіягляцыянальных утварэньняў [[паазерскі ледавік|паазерскага ледавіка]], на поўдні па даліне Лучосы вылучаюцца азёрна-[[ледавік]]овыя адклады старажытнага прыледавіковага вадаёму; ніжэй — утварэньні [[сожаўскі ледавік|сожаўскага]], [[дняпроўскі ледавік|дняпроўскага]], у асобных выпадках, [[бярэзінскі ледавік|бярэзінскага]] зьледзяненьняў. Агульная магутнасьць антрапагенных адкладаў 30—60 м, на поўначы да 140 м; пад імі залягаюць дэвонскія, да 480 м, пароды. === Карысныя выкапні === З карысных выкапняў у Лёзьненскім раёне ёсьць [[пясок]], [[пяскова-жвіровыя сумесі]], [[жвір]], [[гліна]], [[даляміт]]ы, [[торф]], [[бузы]]. === Клімат === Клімат [[умерана кантынэнтальны]]. Сярэдняя тэмпэратура студзеня -8,2 °С, ліпеня 17,5 °С. [[год|Сярэднярочная]] колькасьць ападкаў — 645 мм. Працягласьць [[Вэгетацыйны пэрыяд|вэгетацыйнага пэрыяду]] складае 183 дні. === Гідраграфія === У раёне налічваецца 28 малых рэчак, 16 ручаёў. Самая вялікая рака — [[Лучоса]], яе прытокі — [[Чарніца (прыток Лучосы)|Чарніца]], [[Сухадроўка]], [[Мошна]], [[Узьменка]], [[Вярхіта]], [[Ардзяжанка]] і іхнія прытокі. У межах раёну існуе 28 гаспадарчых пітных студняў. Для забору вады на пітныя і гаспадарчыя патрэбы дзейнічае 201 сьвідравіна. Водаспажываньне ў раёне складае 1766 тыс. м³ за год. Штороку ў падземных водах утрыманьне шкодных рэчываў павялічваецца на 1,5 мг на 1 літар. У межах раёну існуе [[Дабрамысьленскае вадасховішча]], 14 невялікіх азёраў, 13 сажалак і 5 буйных азёраў, якія маюць сваю прыцягальнасьць: [[Буёўскае]], [[Грабеніцкае]], [[Зелянское]], [[Сітненскае]], [[Шэлахава]]. === Расьліннасьць === Лясы займаюць займаюць 37,2 % тэрыторыі. У паўночнай частцы — [[яловыя лясы]] разам зь ліставымі пародамі. На ўзвышшах лясы пераходзяць да [[іглічныя лясы|ялова-хваёвыя]], або [[хваёвыя лясы|хваёвыя]], у нізінах прымешваюцца [[шырокаліставыя лясы|шырокаліставыя]] пароды, або [[алешнікі]], у падлеску — у большасьці [[алешына]], [[асіна]], [[рабіна]], [[крушына]], [[ляшчына]]. У ніжнім ярусе — [[папараць]], [[маліна]], [[брусьніцы]], [[чарніцы]], [[ятрышнік]]. Добра разьвіты мшысты покрыў. Пад балотамі 2,6 % тэрыторыі. Расьліннасьць балотаў разнастайная: травы, дрэвы, хмызьняк з чорнай алешыны з крушынай. Травы — [[асот]], [[шабельнік]], [[лотаць]], [[вахта]], [[чальчак]]. === Жывёльны сьвет === З паляўніча-прамысловых жывёлаў водзяцца [[лісіца]], [[заяц]], [[куніца]], [[янот]], [[норка]], [[вавёрка]], [[дзік]], [[курапатка]], [[рабчык]], [[глушэц (птушка)|глушэц]], [[цецярук]]. Віды, занесеныя ў [[Чырвоная кніга Беларусі|Чырвоную кнігу Беларусі]]: [[чорны бусел]], {{Артыкул у іншым разьдзеле|вялікі ўліт|||Common greenshank}}, [[буры мядзведзь]], [[вялікі бугай]], [[барсук]], [[рысь]]. === Ахова прыроды === На тэрыторыі раёну разьмешчаны [[Бабінавіцкі заказьнік|Бабінавіцкі рэспубліканскі заказьнік]] плошчай 115 кв.км. У склад запаведніку ўваходзіць мясцовы батанічны заказьнік [[Мядзведжая цыбуля]], плошчай 50 га. == Насельніцтва == * XXI стагодзьдзе: 2006 году — 18,9 тысячы чалавек (у тым ліку ў мястэчку Лёзна 6,4 тыс. чалавек, у сельскай мясцовасьці 12,5 тыс.); 1 студзеня 2008 году — 18,5 тыс. чалавек; 2009 год — 17 695 чалавек<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918181046/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-2.pdf Перепись населения — 2009. Витебская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 15 734 чалавекі<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 15 580 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 15 285 чал.<ref name="belstat2018">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> На дзель працаздольнага насельніцтва прыходзіцца 56 % ад агульнага ліку жыхароў раёну. Дзеці ў веку да 15 [[год|рокаў]] складаюць 16 %, моладзь у веку да 31 [[год|року]] — 22 %. Нацыянальны склад насельніцтва паводле перапісу 1999 року: * [[беларусы]] — 83,7 %; * [[расейцы]] — 13,6 %; * [[украінцы]] — 1,2 %; * іншыя нацыянальнасьці — 1,5 %. У Лёзьненскім раёне зарэгістраваныя і дзейнічаюць 10 рэлігійных суполак 4 канфэсіяў: 6 праваслаўных, 1 рымска-каталіцкая, 1 эвангельскіх хрысьціянаў-баптыстаў, 2 хрысьціянаў веры эвангельскай. == Гаспадарчая дзейнасьць == Малочна-мясная жывёлагадоўля; вырошчваюць збожжавыя і кармавыя культуры, лён, цукровыя буракі, бульба, рапс, гародніна. Прадпрыемствы харчовай прамысловасьці. У вёсцы [[Дабрамысьлі]] дзейнічае [[Дабрамысьленская ГЭС|ГЭС]]. === Транспарт === Па тэрыторыі раёну праходзяць чыгуначныя і аўтамабільная шляхі [[Віцебск]] — [[Смаленск]], аўтадарогі [[Ворша]] — [[Віцебск]], [[Лёзна]] — [[Арэхаўск]]; аўтадарожны пункт пропуску празь дзяржаўную мяжу Беларусі «Лёзна». == Культура == === Гісторыка-архітэктурныя каштоўнасьці === * Паштовая станцыя ў вёсцы [[Завольша (вёска)|Завольша]] (XIX стагодзьдзе) * Каталіцкая капліца і сядзіба [[Віткоўскія|Віткоўскіх]] ў в. [[Станіславова (Лёзьненскі раён)|Станіславова]] (2-я палова XIX стагодзьдзя)<ref>[http://www.lib.vitebsk.net/PRIDVINIE-1/monuments/Liozno-m6-1.htm Станіславоўскія муры // Прыдзвінскі край. Гісторыя і сучаснасць]</ref> === Страчаная спадчына === * Касьцёл Найсьвяцейшая Тройцы ў [[мястэчка|мястэчку]] [[Бабінавічы]] (1782—1797) * Царква Сьвятых Космы і Даміяна ў аг. [[Веляшковічы]] (1820) * Царква Сьвятога Мікалая ў аг. Веляшковічы (1873) * Царква Покрыва Прасьвятой Багародзіцы ў вёсцы [[Жукаўка (Віцебская вобласьць)|Жукаўка]] (1912) * Царква Сьвятога Міхала Арханёла ў вёсцы [[Калышкі]] (1864) * Вуніяцкая царква Ўваскрэшаньня Хрыстова ў мястэчку [[Лёзна]] (1786) * Царква Сьвятога Мікалая ў вёсцы [[Сітна]] (1864) * Царква Покрыва Прасьвятой Багародзіцы ў вёсцы [[Стасева]] (1860) * Сядзібна-паркавы комплекс Эльшнэраў у вёсцы [[Чарнаручча (Лёзьненскі раён)|Чарнаручча]] (XIX стагодзьдзе) * Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі ў вёсцы [[Хоцемля]] (XVIII стагодзьдзе) * Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа ў вёсцы [[Пагосьцішча]] == Асобы == * [[Пётар Альсьмік]] (1907—1992) — беларускі сэлекцыянэр, акадэмік [[НАН Беларусі]]. * [[Уладзімер Андрэйчанка]] (нар. 1949) — беларускі палітык, былы старшыня Віцебскага аблыканкаму, з 2008 году старшыня Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь. * [[Аляксандар Рыпінскі]] (1809—1890) — польскі і беларускі этнограф, фальклярыст, паэт, пэдагог, гісторык, мастак-графік, друкар і выдавец; удзельнік [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|паўстаньня 1830—1831 гадоў]]. * [[Леанід Шакінка]] (1927—1996) — беларускі графік. * [[Уладзімер Лісіцын]] (1944—1973) — беларускі [[паэт]]. == Адміністрацыйны падзел == У раён уваходзіць 171 населены пункт. Адміністрацыйна раён падзелены на 6 сельскіх саветаў: [[Бабінавіцкі сельсавет|Бабінавіцкі]], [[Веляшковіцкі сельсавет|Веляшковіцкі]], [[Дабрамысьлінскі сельсавет|Дабрамысьлінскі]], [[Крынкаўскі сельсавет (Лёзьненскі раён)|Крынкаўскі]], [[Лёзьненскі сельсавет|Лёзьненскі]], [[Яськаўшчынскі сельсавет|Яськаўшчынскі]]. === Паселішчы === '''Сьпіс населеных пунктаў Лёзьненскага раёну, якія больш не існуюць''' Бабінавіцкі сельскі савет: вёскі Бікуны, Бондарава, Вадвынкі, Глінкі, Дзянісаўка, Елянцы, Задняя, Засьценкі, Зелянуха, Іструбішча, Казіміраўка, Камува, Кімбары 1-я, Кімбары 2-я, Кулажанкі, Лабаны, Лаговая, Лапіцкая, Латыгаўка, Ляпёшына, Марудаўшчына, Мурашкі, Новы Стан, Патапенкі, Пісарэўшчына, Пукшына, Рагавая, Самастойкі, Сасенкі, Сьвіціна, Сівітчонкі, Сідараўшчына, Сьляпцы, Фаміно, Хамецкія, Хвашчоўка, Ціхаўка, Шалкунова, Шарава, Юстынаўка, Янава. Веляшковіцкі сельскі савет: вёскі Агеянкі, Альшуціва, Багуцкі, Балышкі, Бубнова, Бугрына, Валуціна, Варшаўка, Вугляны, Гапонава, Гарэлышы, Голікі, Горы, Грубаўшчына, Гулідава, Жаўняры, Жаўцякі, Жукава, Забалацьце, Зосіна, Кавалеўка, Карусі, Клёпікі, Кралькі, Красная Гара, Лысухі, Любоўві, Мазурына, Марачы, Машкова, Міхайлова, Навасёлкі, Нікіцевкі, Прудзішча, Расказы, Родзіна, Рубекі, Скуграва, Смолікі, Стар, Старая Дуброва, Старынкі, Стральцоўшчына, Сяргееўшчына, Таўпа, Урок, Ушыўка, Юрчанкі, Яміна. Горбаўскі сельскі савет: вёскі Альхоўка, Асінаўка, Балтувы, Васькіна, Верхні Востраў, Відусы, Гута, Дзікалова, Жукаўка, Зеляніха, Мар’янова, Ніжні Востраў, Партасова, Старынкі, Стары Пень, Сьцяг, Трапашкіна, Фаміно, Шалахоўшчына, Юраўшчына. Дабрамысьлянскі сельскі савет: вёскі Ануфрэенкі, Астроў, Барані, Барсукі, Вайцякова, Валчкова, Вінакорна, Жалудова, Жукаўка, Заазер’е, Замагілкі, Захарэнкі, Знайдзена, Калодавічы, Капусьціна, Касачы, Качалкіна, Лагуны, Мінчонкі, Навікі, Падворца, Слабада, Сьнегіры, Собалева, Ціханава, Шэлахава, Янкоўцы. [[Кавалёўскі сельсавет (Лёзьненскі раён)|Кавалёўскі сельскі савет]]: вёскі Бабкі, Бададзелка, Васюціна, Галубоўшчына, Ганчароўка, Гарыны, Гаўрыкі, Глоданкі 1-я, Гламазіна, Грабоценкі, Зараўляны, Казімірава, Казлы, Капусьціна, Каралёва, Касакі, Ляпнёўшчына, Мякці, Несьцяры, Паступаі, Пушча, Сабачонкі, Саплёўшчына, Стайкі, Цішкіна, Цюрэнкі, Цяпюжына, Шарапаўшчына, Швынкі. Крынкаўскі сельскі савет: вёскі Аргуны, Асеткі, Астроўшчына, Баброўка, Баранава, Блокпост, Бор, Брадкі, Браслова, Бубалева, Гараватка, Германава, Глушкі, Града, Грэнкі, Дзьмітраўка, Дзяковіна, Драгуны, Жарнасекі 1-я, Жарнасекі 2-я, Жылішчына, Забор’е, Загудзьдзе, Загузьзе 1-е, Загузьзе 2-е, Заворнае, Задне, Зардзешчына, Казачонкі, Казюліна, Кажэкіна, Калабушы, Каменка, Каратоўша, Карлугі, Картышава, Кашачніца, Клімчонкі, Клодавічы, Круг, Крукава, Купрыева, Кухарава, Лашнева, Лешына 1-е, Лешына 2-е, Лісьсі Горы, Лявуціна, Ляднікі, Ляхаўшчына, Маркуна, Мар’янова, Мэханікі, Міхалкова, Навасёлкі, Палякова, Пушча, Рамшына, Русешчына, Сьвяцільніца, Сімакі, Скарада, Слабада 1-я, Слабада 2-я, Стажарышча, Старына, Старына 1-я, Старына 2-я, Сухадрыўка, Хамяны, Хотані, Цінькова, Ціхаўка, Цюцюны, Шашкова, Юлькова, Ярзоўка, Ярмалкава. Лёзьненскі сельскі савет: вёскі Азярок, Антонькава, Жары, Жукава, Кар’ер Завольша, Касьцечана, Клішына, Кракаўшчына, Красыншчына, Кружкі, Лішакі, Марцюткава, Прудзішча, Саланец, Сасоньне, Чарніцы. Вёска Ўладзіславова перайменавана ў Станіславова. Стасеўскі сельскі савет: вёскі Арцюхі, Баранава, Барсукі, Буракі, Буры, Быдлева, Ведземкі, Вялікія Ведземкі, Вялікае Затур’я, Гарні, Гарэлыщы, Грусівічы, Грыбухі, Грышчонкі, Доўгае, Дубы, Жукава, Заволішча, Задарожжа, Запольле, Кавалькі, Казюліна, Каплуны, Козінцы, Красынкі, Крываблошына, Макушы, Малыя Затуры, Папоўнікі, Рычажнікі, Сьвістунова, Селязьні, Сімакі, Сімолькава, Старасельле, Хмылёва, Цітовічы, Цыкуны. Яськаўшчынскі сельскі савет: вёскі Альхімкава, Арэхава, Будзёнкі, Глушаняты, Жукаўшчына, Зубкі, Іванцова, Карнееўшчына, Карэнікі, Кралькі, Лазоўка, Малінаўка, Марцінава, Металухі, Надзежына, Новая Бель, Пайшава, Паляводзіна, Папеўкі, Плаксіна, Сазонава, Сігаўка, Сутокі, Хатулі, Хучава, Чарткі, Шаўнікі. Вёска Ўшыўка перайменавана ў Ноў. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Ф. Ф.Бурак, М. С. Кічкіна, Г. П. Рудава, М. Ф. Янюк. «Лёзьненскі раён». {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|4}} С. 487 — 488. * {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =«Лёзьненскі раён»: XV (№ 1541 — № 1641)|арыгінал = |спасылка =http://orda.of.by/.lib/spik/vit/287|адказны =Рэдкал.: [[Станіслаў Марцэлеў|С. В. Марцэлеў]] (гал. рэд.) і інш.|выданьне=[[Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі]]|тып=энцыкляпэдыя|месца=[[Менск]]|выдавецтва=Беларуская энцыклапедыя |год=1985|выпуск=|том=Віцебская вобласьць|нумар= | старонкі=287 — 301 |isbn=}} * {{артыкул|аўтар =Алесь Скараход| частка = |загаловак =«Лёзьненскі раён» |арыгінал = |спасылка =|адказны =М. В. Біч і інш.|выданьне=[[Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі]]. У 6 т. |тып=|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн.|год=1997 |выпуск=|том=4. Кадэты — Ляшчэня.|нумар= |старонкі=359|isbn=5-85700-073-4}} * Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Лёзненскага раёна / рэдкал. І.П. Шамякін [і інш.]. — Мн., 1992. — 591 с. * {{артыкул|аўтар =Р. Р. Паўлавец, С. В. Шайко| частка = |загаловак =«Лёзьненскі раён».|арыгінал = |спасылка =|адказны =Рэдкал.: [[Генадзь Пашкоў|Г. П. Пашкоў]]|і інш.|выданьне=[[Беларуская энцыкляпэдыя|Беларуская энцыклапедыя: у 18 т.]]|тып=энцыкляпэдыя|месца=Мінск |выдавецтва=Беларуская энцыклапедыя |год=2002 |выпуск=|том=14: Рэле — Слаявіна|нумар= | старонкі=330 |isbn=985-11-0035-8}} * {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Памяць Беларусі 1941 — 1945». Рэспубліканская кніга.|арыгінал = |спасылка = |адказны =Рэдкал.: [[Генадзь Пашкоў|Г. П. Пашкоў]] і інш. |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =Беларусая энцыклапедыя |год =2005 |том = |старонкі =192 — 195|старонак =592 |сэрыя = |isbn =985-11-0322-5 |наклад =15000 }}. * Лёзненскі раён // Рэспубліка Беларусь : вобласці і раёны : энцыклапедычны даведнік / аўт. — склад. Л.В. Календа. — Мн., 2004. {{ISBN|985-11-0301-2}}. С. 137—138. * Лиозненский район // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г.П. Пашков [и др.] ; под общ. ред. И.И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с. {{ISBN|978-985-11-0384-9}}. С. 290—291. * Витебская область. Природа, туризм, спорт, отдых = Vitebsk region. The nature, tourism, sport, rest / под ред. Л.Л. Прокофьевой. — Витебск, 2005. {{ISBN|985-6468-22-1}}. С. 208—209. == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} * {{Radzima|lyeznenski|rayon}} * [https://web.archive.org/web/20060202202747/http://globus.tut.by/_regs/liozn.htm Лёзьненскі раён]{{ref-ru}} на «[[Глёбус Беларусі|Глёбусе Беларусі]]» {{Лёзьненскі раён}} {{Віцебская вобласьць}} [[Катэгорыя:Лёзьненскі раён| ]] njfa6d3zz8qpejd4dlieapt7inssxb5 0 19313 2329361 2329290 2022-07-22T17:20:48Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Брагін |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Брагіна |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Brahin |Герб = Coat of Arms of Brahin 2001.svg |Сьцяг = Flag of Bragin.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1147 |Першыя згадкі = 1147 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Брягинь, Брягинъ |Мясцовая назва = Брагінь |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 4507 |Год падліку колькасьці = 2022 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]</ref> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = 000 Brahin 07.JPG |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 16 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by] }} '''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам. Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. == Гісторыя == === Раньнія часы === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]]. У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва. Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124</ref>. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]] Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}} Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. [[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. Ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. 20 ліпеня 1641 году Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны, пададзены 24 ліпеня 1641 г. у кнігі Крэменецкага гродзкага суда, польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}. [[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны 1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну самога манарха.}}, але апошні саступіў яго маці <ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Падзел Вішнявеччыны на 1718 год.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20</ref>]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409</ref>. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. [[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў. 27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, прыналежнасьць, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]</ref>{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]] У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86</ref>. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]] 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]] 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. 8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня. == Геаграфія == Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.</ref>; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]</ref>; 1897 год — 4519 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.</ref>; 1995 год — 2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.</ref>; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 3698 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 3662 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 3681 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2020 год — 4400 чал.<ref name="belstat2020">[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> == Адукацыя == На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Мэдыцына == На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Культура == На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі: * [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]]; * [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]]; * [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]; * [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й<ref name="а"/>. У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Забудова == === Плян === Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || <br> Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца <br> '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) <br> '''Гарбарная''' вуліца (частка) <br> '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) <br> '''Жэжкі''' вуліца (частка) <br> '''Процкаў''' вуліца (частка) || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) <br> '''Качанава''' вуліца (частка) || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца <br> '''Вузкі Базар''' вуліца <br> '''Прабойная''' вуліца <br> '''Пясочная''' вуліца|| |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.</ref> || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |} Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == На 2022 год у Брагіне месьціліся: * ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў; * 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы; * 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і; * 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>. Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя. == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй. === Страчаная спадчына === * [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.) * Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.) * Царква Раства Багародзіцы (1790) * Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.) * Царква Сьвятой Тройцы (1786) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Брагіна" widths=150 heights=150 class="center"> 000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца 000 Brahin 09.JPG|Вуліца 000 Brahin 08.JPG|Пляц 000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя </gallery> == Асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна * Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна * [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст. * [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог * [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак * [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі|3}} == Крыніцы == {{Крыніцы|3}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|3}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}} * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} {{Навігацыйная група |назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Брагінскі раён |Гомельская вобласьць }} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] o0ccp1xs9rpwgnpy394peywixpavqf7 2329362 2329361 2022-07-22T17:28:47Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Брагін |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Брагіна |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Brahin |Герб = Coat of Arms of Brahin 2001.svg |Сьцяг = Flag of Bragin.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1147 |Першыя згадкі = 1147 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Брягинь, Брягинъ |Мясцовая назва = Брагінь |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 4507 |Год падліку колькасьці = 2022 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]</ref> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = 000 Brahin 07.JPG |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 16 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by] }} '''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам. Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. == Гісторыя == === Раньнія часы === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]]. У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва. Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124</ref>. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]] Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}} Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. [[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. Ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. 20 ліпеня 1641 году Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны, пададзены 24 ліпеня 1641 г. у кнігі Крэменецкага гродзкага суда, польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}. [[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны 1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну самога манарха.}}, але апошні саступіў яго маці <ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Падзел Вішнявеччыны на 1718 год.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 19-24</ref>.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20</ref>]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409</ref>. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. [[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў. 27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, прыналежнасьць, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]</ref>{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]] У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86</ref>. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]] 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]] 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. 8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня. == Геаграфія == Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.</ref>; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]</ref>; 1897 год — 4519 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.</ref>; 1995 год — 2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.</ref>; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 3698 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 3662 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 3681 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2020 год — 4400 чал.<ref name="belstat2020">[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> == Адукацыя == На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Мэдыцына == На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Культура == На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі: * [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]]; * [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]]; * [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]; * [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й<ref name="а"/>. У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Забудова == === Плян === Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || <br> Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца <br> '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) <br> '''Гарбарная''' вуліца (частка) <br> '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) <br> '''Жэжкі''' вуліца (частка) <br> '''Процкаў''' вуліца (частка) || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) <br> '''Качанава''' вуліца (частка) || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца <br> '''Вузкі Базар''' вуліца <br> '''Прабойная''' вуліца <br> '''Пясочная''' вуліца|| |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.</ref> || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |} Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == На 2022 год у Брагіне месьціліся: * ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў; * 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы; * 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і; * 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>. Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя. == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй. === Страчаная спадчына === * [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.) * Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.) * Царква Раства Багародзіцы (1790) * Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.) * Царква Сьвятой Тройцы (1786) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Брагіна" widths=150 heights=150 class="center"> 000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца 000 Brahin 09.JPG|Вуліца 000 Brahin 08.JPG|Пляц 000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя </gallery> == Асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна * Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна * [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст. * [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог * [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак * [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі|3}} == Крыніцы == {{Крыніцы|3}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|3}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}} * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} {{Навігацыйная група |назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Брагінскі раён |Гомельская вобласьць }} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] 3xdcb2kul0g919y1heof9dek6tts8yh 2329363 2329362 2022-07-22T17:40:45Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Брагін |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Брагіна |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Brahin |Герб = Coat of Arms of Brahin 2001.svg |Сьцяг = Flag of Bragin.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1147 |Першыя згадкі = 1147 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Брягинь, Брягинъ |Мясцовая назва = Брагінь |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 4507 |Год падліку колькасьці = 2022 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]</ref> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = 000 Brahin 07.JPG |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 16 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by] }} '''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам. Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. == Гісторыя == === Раньнія часы === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]]. У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва. Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124</ref>. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]] Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}} Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. [[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. Ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. 20 ліпеня 1641 году Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны, пададзены 24 ліпеня 1641 г. у кнігі Крэменецкага гродзкага суда, польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}. [[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны 1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну самога манарха.}}, але апошні саступіў яго маці <ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Падзел Вішнявеччыны на 1718 год.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем, кракаўскім каштэлянам, у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 19-24</ref>.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20</ref>]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409</ref>. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. [[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў. 27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, прыналежнасьць, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]</ref>{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]] У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86</ref>. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]] 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]] 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. 8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня. == Геаграфія == Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.</ref>; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]</ref>; 1897 год — 4519 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.</ref>; 1995 год — 2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.</ref>; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 3698 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 3662 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 3681 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2020 год — 4400 чал.<ref name="belstat2020">[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> == Адукацыя == На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Мэдыцына == На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Культура == На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі: * [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]]; * [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]]; * [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]; * [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й<ref name="а"/>. У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Забудова == === Плян === Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || <br> Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца <br> '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) <br> '''Гарбарная''' вуліца (частка) <br> '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) <br> '''Жэжкі''' вуліца (частка) <br> '''Процкаў''' вуліца (частка) || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) <br> '''Качанава''' вуліца (частка) || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца <br> '''Вузкі Базар''' вуліца <br> '''Прабойная''' вуліца <br> '''Пясочная''' вуліца|| |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.</ref> || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |} Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == На 2022 год у Брагіне месьціліся: * ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў; * 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы; * 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і; * 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>. Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя. == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй. === Страчаная спадчына === * [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.) * Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.) * Царква Раства Багародзіцы (1790) * Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.) * Царква Сьвятой Тройцы (1786) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Брагіна" widths=150 heights=150 class="center"> 000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца 000 Brahin 09.JPG|Вуліца 000 Brahin 08.JPG|Пляц 000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя </gallery> == Асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна * Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна * [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст. * [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог * [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак * [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі|3}} == Крыніцы == {{Крыніцы|3}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|3}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}} * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} {{Навігацыйная група |назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Брагінскі раён |Гомельская вобласьць }} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] 29jddvtkwsc1rr2davjpnxukh5ejgxn 0 19593 2329461 2178669 2022-07-23T09:25:29Z Dymitr 10914 стыль, выпраўленьне спасылак, дапаўненьне wikitext text/x-wiki {{Краіна |Назва = Альжыр |НазваЎРоднымСклоне = Альжыру |НазваНаДзяржаўнайМове = الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية <br/> ⵟⴰⴳⴷⵓⴷⴰ ⵜⴰⵎⴻⴳⴷⴰⵢⵜ ⵜⴰⵖⴻⵔⴼⴰⵏⵜ ⵜⴰⵣⵣⴰⵢⵔⵉⵜ |Сьцяг = Flag of Algeria.svg |Герб = Seal of Algeria.svg |НацыянальныДэвіз = «Ад людзей і для людзей» |Месцазнаходжаньне = LocationAlgeria.png |АфіцыйнаяМова = [[арабская мова|арабская]] |Сталіца = [[Альжыр (горад)|Альжыр]] |НайбуйнейшыГорад = Альжыр |ТыпУраду = [[Прэзыдэнцкая рэспубліка]] |ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм’ер-міністар]] |ІмёныКіраўнікоў = [[Абдэлазіз Бутафліка]]<br />[[Ахмэд Уяхія]] |Плошча = 2 381 741 |МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 11-е |АдсотакВады = нязначны |ГодАцэнкіНасельніцтва = 2009 |МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 35-е |Насельніцтва = 34 895 000 |ШчыльнасьцьНасельніцтва = 14,6 чал |ГодАцэнкіСУП = 2008 |МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 196 |СУП = $159,669 млрд |СУПНаДушуНасельніцтва = $4588 |Валюта = [[Альжырскі дынар]] |КодВалюты = DZD |ЧасавыПас = [[Цэнтральнаэўрапейскі час|CET]] |ЧасРозьніцаUTC = +1 |ЧасавыПасУлетку = |ЧасРозьніцаUTCУлетку = |НезалежнасьцьПадзеі= — ад [[Францыя|Францыі]] |НезалежнасьцьДаты = 5 ліпеня 1962 |ДзяржаўныГімн = Kassaman |АўтамабільныЗнак = |ДамэнВерхнягаЎзроўню = dz |ТэлефонныКод = 213 |Дадаткі = }} '''Альжы́р''' ({{мова-ar|الجزائر}} , ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ (ber) ) — самая вялікая паводле плошчы краіна ў [[Афрыка|Афрыцы]]. Афіцыйная назва — '''Народная Дэмакратычная Рэспубліка Альжыр'''. Мяжуе з [[Туніс]]ам на паўночным усходзе, [[Лібія]]й на ўсходзе, [[Нігер]]ам на паўднёвым усходзе, [[Малі]] і [[Маўрытанія]]й на паўднёвым захадзе, а таксама [[Марока]] і некалькі кілямэтраў з [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахарай]] на захадзе. Краіна займае плошчу амаль у 2,382 млн км², што робіць яе дзесятай паводле велічыні дзяржаваў у сьвеце і першай ў Афрыцы<ref>{{Спасылка|url=https://www.statista.com/statistics/1207844/largest-countries-in-africa-by-area/|загаловак=Africa: largest countries by area 2020|выдавец=Statista|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Альжыр уваходзіць у склад [[ААН]], у [[Афрыканскі зьвяз]] і [[Арабская ліга|Арабскую лігу]]. Альжыр ёсьць чальцом [[АПЭК]] і [[СГА]]. У верасьні 2005 атрымаў статус асацыяванага чальца [[ЭЗ|Эўрапейскага зьвязу]]. З XVI па XVIII стагодзьдзі Альжыр знаходзіўся ў складзе [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У пачатку XIX стагодзьдзя пачынаецца француская калянізацыя. У 1954 годзе ў Альжыры сфармаваны Фронт нацыянальнага вызваленьня. Па выніках кровапралітнай вайны супраць францускіх каляніяльных войскаў у 1962 годзе Альжыр становіцца незалежнай сацыялістычнай дзяржавай. Да канца 80-х супярэчнасьці паміж прыхільнікамі сьвецкай улады і ісламістамі перарасьлі ў грамадзянскую вайну, якая скончылася разгромам [[фундамэнталізм|фундамэнталістаў]]. == Гісторыя == [[Файл:Roman Arch of Trajan at Thamugadi (Timgad), Algeria 04966r.jpg|міні|Арка Траяна ў Тамугадзі (Тымгад), малюнак пачатку 1800-х гадоў]] [[Файл:Constantine Algerien 002.jpg|міні|Горад Канстанціна, 1840 год]] * У старажытнасьці на тэрыторыі сучаснага Альжыру пражывалі старажытналібійскія плямёны. На ўзьбярэжжы — фінікійскія калёніі. * III—II стагодзьдзе да н. э. — дзяржава [[Нумідзія]]. У I стагодзьдзі да н. э. заваяваная [[Старажытны Рым|Рымам]] і ў 47 да н. э. пераўтвораная ў рымскую правінцыю. * V стагодзьдзе — прыбярэжная частка Паўночнай Афрыкі (уключаючы тэрыторыю сучаснага Альжыру) заваяваная [[вандалы|вандаламі]]. * VI стагодзьдзе — [[Бізантыя|бізантыйцы]] выганяюць вандалаў. * VII стагодзьдзе — уварваньне [[арабы|арабаў]]. [[Арабскі халіфат]]. Ісламізацыя (а ў наступным — і арабізацыя) краіны. * 1518 — асьцерагаючыся каляніяльнай экспансіі [[Гішпанія|гішпанцаў]], якія захапілі прыбярэжныя гарады, мясцовыя кіраўнікі зьвяртаюцца па дапамогу да турак. Альжыр у яго сучасных межах становіцца правінцыяй [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]], падзеленай на 3 ''бэйлікі'': Канстанціна, Ціцьцеры (Медэа) і Маскара (Оран). На ўзьбярэжжы Альжыру квітнее пірацтва. * 1711 — дасягнутая фактычная незалежнасьць ад Турцыі. * 1830 — пачатак [[Францыя|францускай]] калянізацыі. Узброенае дужаньне (напрыклад, паўстаньне [[Абд аль-Кадзір]]а) доўжыцца ледзь не да канца XIX стагодзьдзя. Лепшыя землі краіны засяляюць каляністы з [[Эўропа|Эўропы]]. * 1848 — Альжыр абвешчаны тэрыторыяй Францыі, паасоблены на дэпартамэнты на чале з прэфэктамі і ўзначальваецца францускім генэрал-губэрнатарам. === XX стагодзьдзе === * Красавік 1940 — падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] пасьля капітуляцыі Францыі перад гітлераўскай Нямеччынай Альжыр становіцца крыніцай сыравіны і харчы для Нямеччыны і Італіі. * Лістапад 1942 — у Альжыры высаджаны ангельска-амэрыканскі дэсант. У наступе на Туніс на баку саюзьнікаў прымаюць удзел і францускія войскі, у значнай ступені ўкамплектаваныя альжырцамі, мараканцамі і жыхарамі іншых францускіх калёніяў у Афрыцы. * 1954 — [[Фронт нацыянальнага вызвалення (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызвалення]] (ФНВ) пачынае [[Альжырская вайна|вайну за незалежнасьць]], якая прывяла да вялікіх ахвяр, лік якіх вагаецца, па розных адзнаках ад 300 тыс. да 1 мільёна. Вялікую дзель гэтага ліку складаюць мірныя жыхары. У верасьні 1959 урад Францыі прызнаў права альжырцаў на самавызначэньне, аднак гэты ход быў сустрэты францускімі каляністамі і «правымі» ў багнеты, двойчы ўладкоўваліся буйныя антыўрадавыя мецяжы з мэтай спыніць працэс перадачы палітычнай улады мясцоваму насельніцтву. Перагаворны працэс завяршыўся падпісаньнем 18 сакавіка 1962 дамоваў аб спыненьні агню і самавызначэньні Альжыру шляхам рэфэрэндуму ([[Эвіянскія дамовы]]). Падчас рэфэрэндуму ў Альжыры яўка склала 91 %, за самавызначэньне Альжыру прагаласавала 99,7 % якія зьявіліся, а ў Францыі меркаваньні падзяліліся прыкладна пароўну, разам атрымалася 64 % «за». У адпаведнасьці з раней дасягнутымі дамоўленасьцямі ў 1964 Францыя вывяла свае войскі, да 1 ліпеня 1967 эвакуявалі ваенныя базы ў Сахары, у лютым 1968 эвакуявалі ваенна-марскую базу ў Мэрс-эль-Кэбіру. Эканамічныя актывы буйных францускіх кампаніяў у Альжыры, паводле Эвіянскіх дамоваў, засталіся ў іх руках, хоць маёмасьць каляністаў была нацыяналізаваная. * Спробы створанай у 1961, якая пайшла ў падпольле, ваенна-фашысцкай арганізацыі ОАС ({{мова-fr|Organisation armee secrete}}) сарваць выкананьне дамоваў шляхам масавага тэрору ў гарадах посьпеху ня мелі. Падчас рэфэрэндуму 1 ліпеня 1962 пераважная большасьць альжырцаў выказалася за незалежнасьць, якая была неадкладна прызнаная ўрадам Францыі. Звыш мільёна эўрапейцаў і іх прыхільнікі зь ліку мясцовых жыхароў у сьпешным парадку пакінулі краіну. * Першы ўрад незалежнага Альжыра ўзначальвае лідэр ФНО [[Ахмэд Бэн Бэла]]. У 1965 годзе адбыўся вайсковы пераварот, да ўлады прыходзіць [[Хуары Бумедзьен]], міністар абароны і былы паплечнік Бэн Бэлы, які абвясьціў курс на будаўніцтва сацыялістычнай па ісьце, але прагматычнай па духу эканоміка-палітычнай сыстэмы, з улікам альжырскай спэцыфікі і без арыентацыі на якія-небудзь узоры. У краіне ўсталёўваецца аднапартыйная сыстэма. У гэты пэрыяд адужалі і пашырэлі сувязі паміж СССР і Альжырам, якія зарадзіліся яшчэ ў пэрыяд вайны за незалежнасьць Альжыру, які цяпер лічыўся адным з саюзьнікаў СССР, ідучым па «некапіталістычным шляху разьвіцьця». Наступныя 25 гадоў становяцца для Альжыру пэрыядам параўнальнай стабільнасьці. Пасьля сьмерці Бумедзьена разгарнулася дужаньне паміж фракцыямі ў кіруючай партыі, і ў выніку краіну і партыю ўзначаліў кампрамісны кандыдат, [[Шадлі Бенджэдзід]]. У пэрыяд яго кіраваньня мовіліся ўсе эканамічныя недахопы папярэдняга прэзыдэнта, і да канца 80-х краіна апынулася на грані эканамічнага калапсу. У 1986 і 1988 гадах мелі месца масавыя беспарадкі, выкліканыя пагаршэньнем якасьці жыцьця, для ўтаймаваньня якіх прыйшлося прыцягваць войска. У 1980-я гады адбыўся ідэалягічны паварот у рэлігійнай вобласьці, альжырскае кіраўніцтва ў пошуках крыніц эканамічнай дапамогі ўзяло курс на супрацоўніцтва з кансэрватыўнымі мусульманскімі краінамі, укладваючы значныя сродкі ў разьвіцьцё ісламскай інфраструктуры. Пры гэтым мясцовае духавенства ідэйна і фінансава пераарыентуецца на рэлігійныя цэнтры краінаў Пэрсыдзкага заліва. У выніку адбываецца рэзкае ўзмацненьне фундамэнталісцкіх настрояў у асяродзьдзі духавенства і рэлігійных актывістаў. Фундамэнталісты патрабуюць перабудовы грамадзтва па законах шарыяту і пасьлядоўна выступаюць супраць сьвецкіх уладаў, вінавацячы іх у адыходзе ад ісламу. Ва ўмовах нарастальнага эканамічнага і палітычнага крызісу ісламісты заявілі прэтэнзіі на ўладу з мэтай пабудовы тэакратычнай дзяржавы цалкам на аснове шарыяту і запаветаў [[каран]]а. У сьнежні 1991 — пасьля таго, як становіцца ясна, што ў выніку першага раўнда першых шматпартыйных выбараў у краіне перамогу пачынае атрымліваць [[Ісламскі фронт выратавання]], альжырскія вайскоўцы адмянілі другі раўнд, прымусілі прэзыдэнта краіны [[Шадлі Бенджэдзід]]а сысьці ў адстаўку, усталявалі ваенны рэжым і забаранілі Ісламскі фронт выратаваньня. На гэта ісламісты адрэагавалі сыходам у падпольле і тэрорам. Тактыка экстрэмістаў будавалася як на ўдарах па ваенна-паліцэйскіх сілах і прадстаўніках эліты, так і на запалохваньні насельніцтва. Буйнамаштабная грамадзянская вайна падоўжылася амаль дзесяцігодзьдзе, а асобныя стычкі назіраюцца па цяперашні час. За ўсе гады вайна панесла жыцьці звыш 100 тыс. чалавек, у асноўным ахвяры паказальных масавых расправаў і тэрарыстычных актаў ісламісцкіх груповак. Дзяржаве была прычыненая велізарная эканамічная шкода. Толькі цьвёрдая лінія вайскоўца кіраўніцтвы Альжыру ў 1992—1999 гадах дазволіла зьбіць хвалю тэрору і прымусіла экстрэмістаў пайсьці на перамовы аб нацыянальным прымірэньні. Да дужаньня з экстрэмістамі шырока прыцягвалася мясцовае насельніцтва ў форме атрадаў самаабароны. Гэта абцяжарвала дзеяньні экстрэмістаў на шматлікіх тэрыторыях, забясьпечвала іх палітычную ізаляцыю ад грамадзтва і вызваляла значныя сілы войска і спэцпадразьдзяленьняў для актыўных дзеяньняў. Вялікае значэньне надавалася ўсталяваньню кантролю над ісламскай інфраструктурай, пасьлядоўнаму выдаленьню зь мячэцяў радыкальных імамаў, а таксама спыненьню каналаў вонкавага фінансаваньня, як узброенага крыла экстрэмістаў, так і іх палітычных структур. * Красавік 2004 — пасьля перамогі Абдэльазіза Бутэфлікі на прэзыдэнцкіх выбарах была абвешчаная частковая [[амністыя]], па ўмовах якой мяцежнікам гарантавалася прабачэньне, калі яны добраахвотна здадуцца і раззброяцца. * Верасень 2005 — на ўсенародным рэфэрэндуме ўхвалены ўрадавы праект «Хартыя за мір і згоду», які прадугледжвае амністыю былых чальцоў бандфармаваньняў, якія спыняюць узброенае дужаньне з уладамі і жадаючых вярнуцца да мірнага жыцьця. Аднак найбуйнейшая ў краіне ісламісцкая групоўка «[[Салафісцкая група пропаведзі і джыхаду]]» (каля 1000 баявікоў), якая далучылася ў 2004 да міжнароднай тэрарыстычнай сеткі «[[Аль-Каіда]]», афіцыйна абвясьціла аб адмове ад удзелу ў гэтым праекце. * Кастрычнік 2006 — лідэр «Салафісцкай групы пропаведзі і джыхаду» Абу Мусаб Абдель Вудуд заявіў аб пачатку «доўгатэрміновай вайны супраць інтэрасаў ЗША і Захаду ў рэгіёне Арабскага Магрыбу». == Палітыка == === Дзяржаўны лад === Рэспубліка. Кіраўнік дзяржавы — прэзыдэнт. Абіраецца ўсеагульным прамым таемным галасаваньнем на 5 гадоў. Паводле дзейнай канстытуцыі 1996 году кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы — зьяўляецца вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае Кіраўніка ўрада, губэрнатараў (валі), траціну чальцоў Савета нацыі (верхняй палаты парлямэнта) і Канстытуцыйнага савета. З красавіка 1999 году Прэзыдэнтам АНДР зьяўляецца Абдэльазіз Бутэфліка (перавыбраны ў красавіку 2004). Урад (Савет міністраў) — орган выканаўчай улады. Кіраўнік Урада — [[Абдэль Азіз Бутэфліка]] (з траўня 2006, ізноў прызначаны ў чэрвені 2007). Парлямэнт — двухпалатны орган заканадаўчай улады. Савет нацыі (верхняя палата) складаецца з 144 [[дэпутат]]аў, Нацыянальны народны сход (ніжняя палата) — з 389 дэпутатаў. Старшыня Савета нацыі — [[Абдэлькадэр Бэнсалах]] (зь ліпеня 2002). Старшыня Нацыянальнага народнага сходу — Абдэльазіз Зыары (з чэрвеня 2007). Асноўныя палітычныя партыі: Фронт нацыянальнага вызваленьня, Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне, Фронт сацыялістычных сілаў, Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю, Рух грамадзтва за мір, рух «Ан-Нахда» і інш. Забароненае фармаваньне партыяў на рэлігійнай, моўнай, расавай, палавой, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове. Асноўныя грамадзкія арганізацыі: Усеагульны саюз альжырскіх працаўнікоў, Нацыянальны саюз альжырскіх сялянаў, Нацыянальны саюз альжырскай моладзі, Нацыянальны саюз альжырскіх жанчынаў. === Замежныя стасункі === Альжыр — чалец [[ААН]], ДН, ЛАГ, АС, АІК, ОПЕК, «Групы 77+Кітай». У 2004—2005 — нясталы чалец Савету Бясьпекі ААН. Удзельнічае ў Эўраміжземнаморскім працэсе, «Міжземнаморскай ініцыятыве» НАТО, працы «групы 15». Прадпрымае высілкі па ажыўленьні дзейнасьці [[Зьвяз арабскага Магрыбу|Зьвязу арабскага Магрыбу]]. === Адміністрацыйны падзел === Алжыр падзелены на 58 вілаетаў, 553 акругі і 1541 муніцыпалітэт. Кожны вілает, акруга і муніцыпалітэт маюць назву, утвораную ад назвы свайго адміністрацыйнага цэнтру, якім звычайна ёсьць самы вялікі горад. {| border="0" |----- |[[Файл:Algeria wilayas.png]] | <br /><small>1</small> [[Адрар (вілает)|Адрар]] <br /><small>2</small> [[Шэліф (вілает)|Шэліф]] <br /><small>3</small> [[Агуат (вілает)|Агуат]] <br /><small>4</small> [[Ум-эль-Буагі (вілает)|Ум-эль-Буагі]] <br /><small>5</small> [[Батна (вілает)|Батна]] <br /><small>6</small> [[Бэджая (вілает)|Бэджая]] <br /><small>7</small> [[Біскра (вілает)|Біскра]] <br /><small>8</small> [[Бэшар (вілает)|Бэшар]] <br /><small>9</small> [[Бліда (вілает)|Бліда]] <br /><small>10</small> [[Буйра (вілает)|Буйра]] <br /><small>11</small> [[Таманрасэт (вілает)|Таманрасэт]] <br /><small>12</small> [[Тэбэса (вілает)|Тэбэса]] <br /><small>13</small> [[Тлемсэн (вілает)|Тлемсэн]] <br /><small>14</small> [[Тыярэт (вілает)|Тыярэт]] <br /><small>15</small> [[Тызі-Узу (вілает)|Тызі-Узу]] <br /><small>16</small> [[Альжыр (вілает)|Альжыр]] <br /><small>17</small> [[Джэльфа (вілает)|Джэльфа]] <br /><small>18</small> [[Джыджэль (вілает)|Джыджэль]] <br /><small>19</small> [[Сэтыф (вілает)|Сэтыф]] <br /><small>20</small> [[Саіда (вілает)|Саіда]] <br /><small>21</small> [[Скікда (вілает)|Скікда]] <br /><small>22</small> [[Сыдзі-Бэль-Абэс (вілает)|Сыдзі-Бэль-Абэс]] <br /><small>23</small> [[Анаба (вілает)|Анаба]] <br /><small>24</small> [[Гельма (вілает)|Гельма]] | <br /><small>25</small> [[Канстантына (вілает)|Канстантына]] <br /><small>26</small> [[Мэдэа (вілает)|Мэдэа]] <br /><small>27</small> [[Мастаганэм (вілает)|Мастаганэм]] <br /><small>28</small> [[М’Сыла (вілает)|М’Сыла]] <br /><small>29</small> [[Маскара (вілает)|Маскара]] <br /><small>30</small> [[Уаргла (вілает)|Уаргла]] <br /><small>31</small> [[Аран (вілает)|Аран]] <br /><small>32</small> [[Эль-Баяд (вілает)|Эль-Баяд]] <br /><small>33</small> [[Ілізі (вілает)|Ілізі]] <br /><small>34</small> [[Бордж-Бу-Арэрыдж (вілает)|Бордж-Бу-Арэрыдж]] <br /><small>35</small> [[Бумэрдэс (вілает)|Бумэрдэс]] <br /><small>36</small> [[Эль-Тарэф (вілает)|Эль-Тарэф]] <br /><small>37</small> [[Тындуф (вілает)|Тындуф]] <br /><small>38</small> [[Тысэмсільт (вілает)|Тысэмсільт]] <br /><small>39</small> [[Эль-Уэд (вілает)|Эль-Уэд]] <br /><small>40</small> [[Хеншэла (вілает)|Хеншэла]] <br /><small>41</small> [[Сук-Аграс (вілает)|Сук-Аграс]] <br /><small>42</small> [[Тыпаза (вілает)|Тыпаза]] <br /><small>43</small> [[Міла (вілает)|Міла]] <br /><small>44</small> [[Айн-Дэфла (вілает)|Айн-Дэфла]] <br /><small>45</small> [[Наама (вілает)|Наама]] <br /><small>46</small> [[Айн-Тэмушэнт (вілает)|Айн-Тэмушэнт]] <br /><small>47</small> [[Гардая (вілает)|Гардая]] <br /><small>48</small> [[Рэлізан (вілает)|Рэлізан]] |} == Геаграфія == [[Файл:Oasis.JPG|міні|Аазіс]] На тэрыторыі Альжыру вылучаюць дзьве геалягічныя вобласьці — плятформенную Сахарскую, якая ўтварылася яшчэ ў [[дакембрыя|дакембрыі]], і складкаватую Атляскую, што ўтварылася падчас альпійскай складкаватасьці. Пустэльня [[Сахара]] займае 80 % тэрыторыі краіны і складаецца з асобных пяшчаных (Вялікі Заходні Эрг, Вялікі Ўсходні Эрг, Эрг-Ігідзі, Эрг-Шэш) і камяністых (плято Танезруфт, Цінгерт, Тадэмаіт, Эль-Эглаб) [[пустэльня]]ў. На паўднёвым усходзе альжырскай Сахары прыпаднятае сугор’е [[Ахагар]], дзе знаходзіцца найвышэйшы пункт Альжыру — гара Тахат (2906 м). Сугор’е Ахагар, якое выйшла на паверхню 2 млрд гадоў таму, зьяўляецца мэтамарфічным падмуркам Сахарскай плятформы. З усіх бакоў сугор’е акружана ступеністымі плято Тасілін-Аджэр, Тасілін-Ахагар і горамі Муйдзір. Поўнач альжырскай Сахары ляжыць на 26 м ніжэй узроўню мора. Тут разьмешчана салёнае возера [[Шот-Мельгір]]. На поўначы Альжыру раўналежна адзін аднаму працягваюцца хрыбты [[Атляс (горы)|Атлясу]] — Тэль-Атляс і Сахарскі Атляс, падзеленыя высокімі плято і масівамі, прарэзанымі глыбокімі цясьнінамі. Альпійскі ўзрост Атляскіх гор абумовіў іх высокую сэйсьмічнасьць. Апошні разбуральны землятрус тут адбыўся ў 2003 годзе. Наступствы землятрусаў асабліва катастрафічныя, улічваючы, што на вузкай паласе ўзьбярэжжа і перадгор’яў Тэль-Атлясу пражывае 93 % насельніцтвы краіны. Нетры Альжыру багатыя [[нафта]]й, [[газ]]ам, рудамі чорных і каляровых мэталаў. Клімат Альжыру субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і трапічны пустынны ў Сахары. Зіма на ўзьбярэжжы цёплая дажджлівая (12&nbsp;°C у студзені), у горах прахалодная (2—3 тыдні ляжыць сьнег), у Сахары залежыць ад часу сутак (уначы ніжэй 0&nbsp;°C, днём 20&nbsp;°C). Лета ў Альжыры сьпякотнае і сухое. Гадавая колькасьць ападкаў ад 0—50 мм у Сахары да 400—1200 мм у Атляскіх горах. Усе рэкі Альжыру ўяўляюць сабой часавыя вадацёкі (уэды), якія запаўняюцца ў сэзон дажджоў. Рэкі крайняй поўначы краіны ўпадаюць у Міжземнае мора, астатнія — губляюцца ў пясках Сахары. Яны выкарыстоўваюцца для абрашэньня і водазабесьпячэньня, для чаго на іх пабудаваныя вадасховішчы і ГЭС. Найбуйнейшая рака — Шэліф (700 км). Катліны азёраў (себхі) таксама запаўняюцца ў дажджлівы пэрыяд, а ўлетку перасыхаюць і пакрываюцца салянай скарынкай таўшчынёй да 60 гл. У Сахары ў раёнах вялікіх запасаў падземных вод разьмешчаныя найбуйнейшыя аазісы. Расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа прадстаўленая жорсткалістнымі вечназялёнымі дрэвамі і хмызьнякамі. У горах Атляса растуць лясы з коркавага і каменнага дуба, алепскай хвоі, ядлоўца, туі, атляскага кедра і лістападных парод дрэваў. Да вышыні 500 м выгадоўваюць аліўкі і фісташкі. Расьліннасьць Сахары вельмі бедная і прадстаўленая ў асноўным эфэмерами і салянкамі. Жывёльны мір бедны, бо ў значнай ступені зьнішчаны чалавекам. У лясах Атляса захаваліся зайцы, кабаны і макакі, у Сахары — гепарды, шакалы, гіены, генэты, лісіцы фэнек, газэлі, антылопы-адакс, драпежныя птушкі, дробныя грызуны, зьмеі, яшчаркі, чарапахі, зь бесхрыбтовых — саранча, скарпіёны, фалангі, скалапендры. == Эканоміка == Альжыр — індустрыяльна-аграрная краіна. Кіроўныя пазыцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсэктар. Прыватны сэктар пераважае ў лёгкай і харчовай прамысловасьці (70-90 %), будаўніцтве (60 %), сфэры паслугаў, аптовага і розьнічнаму гандлю (да 80 %), сельскай гаспадарцы (80 %). Памер ВУП у 2007 склаў па афіцыйных дадзеных 135 млрд даляраў ЗША (прырост — 6,5 %, 3970 даляраў ЗША на душу насельніцтва). Вядучая галіна прамысловасьці — нафтагазавая (45 % ВУП, 98 % валютных паступленьняў). Дзяржаўная нафтагазавая кампанія «Санатрак» — 1-я ў Афрыцы і 11-я ў сусьветным рэйтынгу. Даказаныя запасы нафты складаюць 1,5 млрд тон, прыроднага газу — 4,6 трлн куб. м. Значная частка вуглевадароднай сыравіны, якая здабываецца паступае на экспарт, у асноўным у Заходнюю Эўропу. Прыбыткі ад экспарту вуглевадародаў — 59 млрд дол. (2007). Альжыр займае другое месца ў сьвеце па экспарце звадкаванага газу, трэцяе — па экспарце прыроднага газу. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча жалезнай руды, фасфатаў, каляровых мэталаў. Якая апрацоўвае прамысловасьць прадстаўленая прадпрыемствамі мэталюргічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галінаў, а таксама па перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забясьпечвае патрэбнасьці краіны ў харчаваньні. Яго доля ў ВУП складае каля 10 %. Зьнешнегандлёвае абарачэньне Альжыра ў 2007 склала 87 млрд дол. ЗША (прырост у параўнаньні з 2006 — 11 %) у т.л. экспарт — 60 млрд дал., імпарт — 27 млрд дал. На долю краінаў Эўрапейскага зьвязу прыходзіцца каля 55 %, ЗША — парадку 15 %. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і інш. Імпартуюцца машыны і абсталяваньне, харчаваньне, сыравіна, спажывецкія тавары. Фінансавае становішча Альжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Да 2000 у сілу аб’ектыўных акалічнасьцяў яно пагаршалася, захоўвалася на высокім узроўні зьнешняя запазычанасьць (парадку 29 млрд дол. па стане на канец 1999). Да канца 2007 аб’ём зьнешняй запазычанасьці скараціўся да 5,6 млрд дал. (15,5 млрд дал. у 2005), а [[золатавалютны запас]] дасягнуў 98 млрд дал., зь якіх 44,5 млрд дал. складаў «Фонд рэгуляваньня экспартных прыбыткаў». Інфляцыя, па афіцыйных дадзеных, у 2007 склала 4,2 %, па неафіцыйных адзнаках — 8 %. === Паказчыкі === У 2005 рост [[ВУП]] склаў 5,8% (2004 — 5,2%, 2003 — 6,9%). ВУП на душу насельніцтва ў 2005 — $2,8 тыс. (па [[Парытэт пакупной здольнасці|парытэце]] — $7,2 тыс.). У 2003—2005 узровень беспрацоўя зьнізіўся з 24% да 15%. [[Інфляцыя]] ў 2005 — 3,3%. Аб’ём [[экспарт]]а ў 2005 — $44,4 млрд, [[імпарт]]а — $20 млрд. [[Прафіцыт]] дзяржбюджэту ў 2005 склаў 9% ВУП. == Нафтавая і газавая галіны == Альжыр займае пятае месца ў сьвеце па аб’ёме запасаў прыроднага газу і зьяўляецца другім па велічыні сусьветным экспарцёрам гэтага віду сыравіны. Асноўны гулец на гэтым рынку — дзяржаўная нафтагазавая кампанія [[Sonatrach]], даючая каля 30 % [[ВНП]] краіны. Па запасе нафты Альжыр займае 14-е месца ў сьвеце. == Іншыя карысныя выкапні == У Альжыры маюцца значныя радовішчы жалеза, цынку, сьвінцу, медзі, мыш’яку, ртуці, фасфатаў. == Сельская гаспадарка == Разьвіта гадоўля пшаніцы, аўса, а таксама садавіны, у прыватнасьці цытрусавай, і гародніны. == Марская здабыча == Лоўля рыбы і морапрадуктаў больш 20 тысячаў тон у год. == Дэмаграфія == [[Файл:Tuareg2.JPG|міні|Туарэг]] Карэннае насельніцтва Альжыру — альжырцы, якія складаюцца з [[арабы|арабаў]] і блізкіх ім па культуры [[бэрбэры|бэрбэраў]]. Па вонкавым абліччы альжырцы, як правіла, людзі сярэдняга росту, асмуглыя, чарнавалосыя, з чорнымі вачамі і падоўжанай формай асобы міжземнаморскага тыпу. Пражывае значная колькасьць чаркесаў. Большасьць альжырцаў (4/5) лічаць роднай [[арабская мова|арабскую мову]], астатнія — [[бэрбэрскія мовы|бэрбэрскія дыялекты]]. Бэрбэрскае насельніцтва пераважае сярод горцаў [[Атляс (горы)|Атлясу]] і ў [[аазіс]]ах [[Сахара|Сахары]] (кабілы, шавія, [[туарэгі]]), прычым нярэдка бэрбэры ў роўнай ступені добра валодаюць роднай і арабскай мовай. Людзі, якія атрымалі адукацыю або тыя, хто працаваў за мяжой, як правіла, акрамя роднай добра ведаюць [[француская мова|францускую мову]]. Гутарковая форма францускай мовы шырока распаўсюджаная ў гарадах. Хоць выкарыстаньне францускай мовы значна скарацілася ў параўнаньні з каляніяльнымі часамі канца XIX — сярэдзіны XX стагодзьдзяў, [[француская мова]] ў Альжыры (а таксама ў суседніх [[Туніс]]е і [[Марока]]) па-ранейшаму застаецца асноўнай мовай дзелавых зносінаў і гандлю і пакуль не саступае гэтых пазыцыяў ангельскай. Пры гэтым курс афіцыйнага ўраду накіраваны на паступовую арабізацыю ўсіх сфэраў жыцьця краіны. На літаратурнай арабскай мове ў цяперашні час выдаюцца дзяржаўныя дакумэнты, кнігі, часопісы, газэты. Малаважную частку насельніцтва складаюць грамадзяне замежных дзяржаваў, занятыя на часавай працы ў якасьці спэцыялістаў. Яны, як правіла, таксама размаўляюць на францускай мове. === Рэлігія === Пераважная большасьць альжырцаў — [[Іслам|мусульмане]] суніцкага толку. У канцы XIX — пачатку XX стагодзьдзяў значную частку насельніцтва тады яшчэ Францускага Альжыру складалі даволі ўплывовыя ў культурным і эканамічным пляне немусульманскія групы франкамоўных эўрапейцаў і габрэяў, якія атрымалі назву [[франкаальжырцы]] (па-француску: [[п’е-нуар]]). Складаючы некалі да 15 % насельніцтвы краіны, большасьць франкаальжырцаў, а таксама сымпатызавалых ім афранцужаных мусульман-[[харкі]] былі вымушаныя масава пакінуць краіну пасьля вайны за незалежнасьць, [[рэпатрыяцыя|рэпатрыяваўшыся]] ў асноўным у [[Францыя|Францыю]]. == Культура == Складаны характар нацыянальнай культуры Альжыру перадае формула дзеяча альжырскай [[культура|культуры]] шэйха Бэн Бадыса: «Альжырскі народ — арабскі па мове, берберскі па паходжаньні, мусульманскі па [[рэлігія|рэлігіі]]». Культура альжырскага народа складалася на працягу шматлікіх стагодзьдзяў як вынік узаемадзеяньня і ўзаемаўплываў арабскіх і берберскіх плямёнаў, лаціна-пунічных элемэнтаў даарабскага часу і разьвітай араба-ісламскай [[цывілізацыя|цывілізацыі]] эпохі [[халіфат]]а, носьбітаў гішпана-маўританскай (андалускай) культуры маўраў і турэцкіх заваёўнікаў. Да цяперашняга часу ўсе гэтыя кампанэнты ў асноўным ужо зьліліся ў адзіны сплаў. Але некаторыя зь іх дагэтуль захавалі сваю спэцыфіку. Напрыклад, гэта ставіцца да традыцыяў берберскага фальклёру і геамэтрычнага арнамэнту, арабскай паэзіі і эпасу бедуінскіх плямёнаў, андалускага і турэцкай спадчыны ў [[архітэктура|архітэктуры]] і [[музыка|музыцы]]. Акрамя таго, на фармаваньне альжырскай культуры значны ўплыў апошнія паўтара стагодзьдзі аказвала культура [[Францыя|Францыі]]. З гэтай прычыны, асобы, якія атрымалі адукацыю на францускай мове, яшчэ ў 1960-х гадах складалі большасьць інтэлігенцыі Альжыру, а франкамоўная літаратура альжырцаў дагэтуль неад’емная частка іх нацыянальнай літаратуры. === Сельская === У матэрыяльнай культуры альжырцаў своеасабліва спалучаюцца традыцыі і сучаснасьць. Традыцыйныя сельскагаспадарчыя прылады мала зьмяніліся з эпохі арабскай заваёвы: драўляныя саха і вілы, матыка, серп, у якасьці цяглавай сілы выкарыстоўваюцца аслы і [[вярблюд]]ы. У самакіравальных [[гаспадарка]]х, сельскагаспадарчых [[кааператывы|кааператывах]], а таксама ў сучасных гаспадарках уласнага сэктара шырока ўжываюцца [[трактар]]ы, [[камбайн]]ы і іншая сучасная [[тэхніка]]. Звычайная альжырская [[вёска]] — бязладная навала маленькіх хат. Хата селяніна, як правіла, глінабітная, а ў горах — каменная, з плоскім дахам, на якім ёсьць адтуліна для дыму ад агменю, складзенага з каменя. Жыльлё звычайна складаецца з двух пакояў: у адным ядуць і сьпяць, у іншым рыхтуюць ежу. Уваход у хату вядзе з унутранага панадворка, дзе ўтрымоўваецца быдла. [[Мэбля|Мэблі]] ў такіх хатах, акрамя маленькага століка, няма, уся сям’я есьць і сьпіць на падлозе. === Гарадзкая === Такое зьмешваньне стыляў характэрна і для гараджан, якія нядаўна перасяліліся зь вёскі. Большасьць мужчын у гарадах носяць эўрапейскую [[адзеньне|адзежу]]. У пажылых людзей яна нярэдка спалучаецца з чырвонай [[феска]]й. Жанчыны-мяшчанкі па большай частцы носяць традыцыйнае белае покрыва «хаік» і «лааджар» — белая хустка, вышытая белымі жа ніткамі або абабітая карункамі, якія закрываюць ніжнюю частку асобы ад вачэй. На ўсходзе краіны жанчыны носяць чорнае покрыва. Часам і то і іншае спалучаецца з эўрапейскай сукенкай і [[абутак|абуткам]]. Нярэдка на вуліцах вялікіх [[горад|гарадоў]] можна бачыць характэрную карціну — маці і дачка, якія ўвасабляюць сабой учорашні і сёньняшні дзень Альжыру. У маці твар закрыты, постаць захутаная ў покрыва, на нагах туфлі бяз заднікаў, далоні і ступні выфарбаваныя [[хна|хной]]. Дачка ідзе з адкрытым тварам, яна відавочна карыстаецца эўрапейскай [[касмэтыка]]й і апранутая па апошняй францускай [[мода|модзе]]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Партал|Афрыка}} * [https://web.archive.org/web/20071005003110/http://www.el-mouradia.dz/ Афіцыйны сайт].{{ref-ar}}{{ref-fr}} {{Краіны Афрыкі}} {{АБСЭ}} [[Катэгорыя:Альжыр| ]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] azw01pp91p6uhcc6jqqvg3n9ulyyakl 2329467 2329461 2022-07-23T09:57:37Z Dymitr 10914 /* Дзяржаўны лад */ крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Algeria?oldid=1099920039 wikitext text/x-wiki {{Краіна |Назва = Альжыр |НазваЎРоднымСклоне = Альжыру |НазваНаДзяржаўнайМове = الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية <br/> ⵟⴰⴳⴷⵓⴷⴰ ⵜⴰⵎⴻⴳⴷⴰⵢⵜ ⵜⴰⵖⴻⵔⴼⴰⵏⵜ ⵜⴰⵣⵣⴰⵢⵔⵉⵜ |Сьцяг = Flag of Algeria.svg |Герб = Seal of Algeria.svg |НацыянальныДэвіз = «Ад людзей і для людзей» |Месцазнаходжаньне = LocationAlgeria.png |АфіцыйнаяМова = [[арабская мова|арабская]] |Сталіца = [[Альжыр (горад)|Альжыр]] |НайбуйнейшыГорад = Альжыр |ТыпУраду = [[Прэзыдэнцкая рэспубліка]] |ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм’ер-міністар]] |ІмёныКіраўнікоў = [[Абдэлазіз Бутафліка]]<br />[[Ахмэд Уяхія]] |Плошча = 2 381 741 |МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 11-е |АдсотакВады = нязначны |ГодАцэнкіНасельніцтва = 2009 |МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 35-е |Насельніцтва = 34 895 000 |ШчыльнасьцьНасельніцтва = 14,6 чал |ГодАцэнкіСУП = 2008 |МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 196 |СУП = $159,669 млрд |СУПНаДушуНасельніцтва = $4588 |Валюта = [[Альжырскі дынар]] |КодВалюты = DZD |ЧасавыПас = [[Цэнтральнаэўрапейскі час|CET]] |ЧасРозьніцаUTC = +1 |ЧасавыПасУлетку = |ЧасРозьніцаUTCУлетку = |НезалежнасьцьПадзеі= — ад [[Францыя|Францыі]] |НезалежнасьцьДаты = 5 ліпеня 1962 |ДзяржаўныГімн = Kassaman |АўтамабільныЗнак = |ДамэнВерхнягаЎзроўню = dz |ТэлефонныКод = 213 |Дадаткі = }} '''Альжы́р''' ({{мова-ar|الجزائر}} , ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ (ber) ) — самая вялікая паводле плошчы краіна ў [[Афрыка|Афрыцы]]. Афіцыйная назва — '''Народная Дэмакратычная Рэспубліка Альжыр'''. Мяжуе з [[Туніс]]ам на паўночным усходзе, [[Лібія]]й на ўсходзе, [[Нігер]]ам на паўднёвым усходзе, [[Малі]] і [[Маўрытанія]]й на паўднёвым захадзе, а таксама [[Марока]] і некалькі кілямэтраў з [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахарай]] на захадзе. Краіна займае плошчу амаль у 2,382 млн км², што робіць яе дзесятай паводле велічыні дзяржаваў у сьвеце і першай ў Афрыцы<ref>{{Спасылка|url=https://www.statista.com/statistics/1207844/largest-countries-in-africa-by-area/|загаловак=Africa: largest countries by area 2020|выдавец=Statista|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Альжыр уваходзіць у склад [[ААН]], у [[Афрыканскі зьвяз]] і [[Арабская ліга|Арабскую лігу]]. Альжыр ёсьць чальцом [[АПЭК]] і [[СГА]]. У верасьні 2005 атрымаў статус асацыяванага чальца [[ЭЗ|Эўрапейскага зьвязу]]. З XVI па XVIII стагодзьдзі Альжыр знаходзіўся ў складзе [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У пачатку XIX стагодзьдзя пачынаецца француская калянізацыя. У 1954 годзе ў Альжыры сфармаваны Фронт нацыянальнага вызваленьня. Па выніках кровапралітнай вайны супраць францускіх каляніяльных войскаў у 1962 годзе Альжыр становіцца незалежнай сацыялістычнай дзяржавай. Да канца 80-х супярэчнасьці паміж прыхільнікамі сьвецкай улады і ісламістамі перарасьлі ў грамадзянскую вайну, якая скончылася разгромам [[фундамэнталізм|фундамэнталістаў]]. == Гісторыя == [[Файл:Roman Arch of Trajan at Thamugadi (Timgad), Algeria 04966r.jpg|міні|Арка Траяна ў Тамугадзі (Тымгад), малюнак пачатку 1800-х гадоў]] [[Файл:Constantine Algerien 002.jpg|міні|Горад Канстанціна, 1840 год]] * У старажытнасьці на тэрыторыі сучаснага Альжыру пражывалі старажытналібійскія плямёны. На ўзьбярэжжы — фінікійскія калёніі. * III—II стагодзьдзе да н. э. — дзяржава [[Нумідзія]]. У I стагодзьдзі да н. э. заваяваная [[Старажытны Рым|Рымам]] і ў 47 да н. э. пераўтвораная ў рымскую правінцыю. * V стагодзьдзе — прыбярэжная частка Паўночнай Афрыкі (уключаючы тэрыторыю сучаснага Альжыру) заваяваная [[вандалы|вандаламі]]. * VI стагодзьдзе — [[Бізантыя|бізантыйцы]] выганяюць вандалаў. * VII стагодзьдзе — уварваньне [[арабы|арабаў]]. [[Арабскі халіфат]]. Ісламізацыя (а ў наступным — і арабізацыя) краіны. * 1518 — асьцерагаючыся каляніяльнай экспансіі [[Гішпанія|гішпанцаў]], якія захапілі прыбярэжныя гарады, мясцовыя кіраўнікі зьвяртаюцца па дапамогу да турак. Альжыр у яго сучасных межах становіцца правінцыяй [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]], падзеленай на 3 ''бэйлікі'': Канстанціна, Ціцьцеры (Медэа) і Маскара (Оран). На ўзьбярэжжы Альжыру квітнее пірацтва. * 1711 — дасягнутая фактычная незалежнасьць ад Турцыі. * 1830 — пачатак [[Францыя|францускай]] калянізацыі. Узброенае дужаньне (напрыклад, паўстаньне [[Абд аль-Кадзір]]а) доўжыцца ледзь не да канца XIX стагодзьдзя. Лепшыя землі краіны засяляюць каляністы з [[Эўропа|Эўропы]]. * 1848 — Альжыр абвешчаны тэрыторыяй Францыі, паасоблены на дэпартамэнты на чале з прэфэктамі і ўзначальваецца францускім генэрал-губэрнатарам. === XX стагодзьдзе === * Красавік 1940 — падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] пасьля капітуляцыі Францыі перад гітлераўскай Нямеччынай Альжыр становіцца крыніцай сыравіны і харчы для Нямеччыны і Італіі. * Лістапад 1942 — у Альжыры высаджаны ангельска-амэрыканскі дэсант. У наступе на Туніс на баку саюзьнікаў прымаюць удзел і францускія войскі, у значнай ступені ўкамплектаваныя альжырцамі, мараканцамі і жыхарамі іншых францускіх калёніяў у Афрыцы. * 1954 — [[Фронт нацыянальнага вызвалення (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызвалення]] (ФНВ) пачынае [[Альжырская вайна|вайну за незалежнасьць]], якая прывяла да вялікіх ахвяр, лік якіх вагаецца, па розных адзнаках ад 300 тыс. да 1 мільёна. Вялікую дзель гэтага ліку складаюць мірныя жыхары. У верасьні 1959 урад Францыі прызнаў права альжырцаў на самавызначэньне, аднак гэты ход быў сустрэты францускімі каляністамі і «правымі» ў багнеты, двойчы ўладкоўваліся буйныя антыўрадавыя мецяжы з мэтай спыніць працэс перадачы палітычнай улады мясцоваму насельніцтву. Перагаворны працэс завяршыўся падпісаньнем 18 сакавіка 1962 дамоваў аб спыненьні агню і самавызначэньні Альжыру шляхам рэфэрэндуму ([[Эвіянскія дамовы]]). Падчас рэфэрэндуму ў Альжыры яўка склала 91 %, за самавызначэньне Альжыру прагаласавала 99,7 % якія зьявіліся, а ў Францыі меркаваньні падзяліліся прыкладна пароўну, разам атрымалася 64 % «за». У адпаведнасьці з раней дасягнутымі дамоўленасьцямі ў 1964 Францыя вывяла свае войскі, да 1 ліпеня 1967 эвакуявалі ваенныя базы ў Сахары, у лютым 1968 эвакуявалі ваенна-марскую базу ў Мэрс-эль-Кэбіру. Эканамічныя актывы буйных францускіх кампаніяў у Альжыры, паводле Эвіянскіх дамоваў, засталіся ў іх руках, хоць маёмасьць каляністаў была нацыяналізаваная. * Спробы створанай у 1961, якая пайшла ў падпольле, ваенна-фашысцкай арганізацыі ОАС ({{мова-fr|Organisation armee secrete}}) сарваць выкананьне дамоваў шляхам масавага тэрору ў гарадах посьпеху ня мелі. Падчас рэфэрэндуму 1 ліпеня 1962 пераважная большасьць альжырцаў выказалася за незалежнасьць, якая была неадкладна прызнаная ўрадам Францыі. Звыш мільёна эўрапейцаў і іх прыхільнікі зь ліку мясцовых жыхароў у сьпешным парадку пакінулі краіну. * Першы ўрад незалежнага Альжыра ўзначальвае лідэр ФНО [[Ахмэд Бэн Бэла]]. У 1965 годзе адбыўся вайсковы пераварот, да ўлады прыходзіць [[Хуары Бумедзьен]], міністар абароны і былы паплечнік Бэн Бэлы, які абвясьціў курс на будаўніцтва сацыялістычнай па ісьце, але прагматычнай па духу эканоміка-палітычнай сыстэмы, з улікам альжырскай спэцыфікі і без арыентацыі на якія-небудзь узоры. У краіне ўсталёўваецца аднапартыйная сыстэма. У гэты пэрыяд адужалі і пашырэлі сувязі паміж СССР і Альжырам, якія зарадзіліся яшчэ ў пэрыяд вайны за незалежнасьць Альжыру, які цяпер лічыўся адным з саюзьнікаў СССР, ідучым па «некапіталістычным шляху разьвіцьця». Наступныя 25 гадоў становяцца для Альжыру пэрыядам параўнальнай стабільнасьці. Пасьля сьмерці Бумедзьена разгарнулася дужаньне паміж фракцыямі ў кіруючай партыі, і ў выніку краіну і партыю ўзначаліў кампрамісны кандыдат, [[Шадлі Бенджэдзід]]. У пэрыяд яго кіраваньня мовіліся ўсе эканамічныя недахопы папярэдняга прэзыдэнта, і да канца 80-х краіна апынулася на грані эканамічнага калапсу. У 1986 і 1988 гадах мелі месца масавыя беспарадкі, выкліканыя пагаршэньнем якасьці жыцьця, для ўтаймаваньня якіх прыйшлося прыцягваць войска. У 1980-я гады адбыўся ідэалягічны паварот у рэлігійнай вобласьці, альжырскае кіраўніцтва ў пошуках крыніц эканамічнай дапамогі ўзяло курс на супрацоўніцтва з кансэрватыўнымі мусульманскімі краінамі, укладваючы значныя сродкі ў разьвіцьцё ісламскай інфраструктуры. Пры гэтым мясцовае духавенства ідэйна і фінансава пераарыентуецца на рэлігійныя цэнтры краінаў Пэрсыдзкага заліва. У выніку адбываецца рэзкае ўзмацненьне фундамэнталісцкіх настрояў у асяродзьдзі духавенства і рэлігійных актывістаў. Фундамэнталісты патрабуюць перабудовы грамадзтва па законах шарыяту і пасьлядоўна выступаюць супраць сьвецкіх уладаў, вінавацячы іх у адыходзе ад ісламу. Ва ўмовах нарастальнага эканамічнага і палітычнага крызісу ісламісты заявілі прэтэнзіі на ўладу з мэтай пабудовы тэакратычнай дзяржавы цалкам на аснове шарыяту і запаветаў [[каран]]а. У сьнежні 1991 — пасьля таго, як становіцца ясна, што ў выніку першага раўнда першых шматпартыйных выбараў у краіне перамогу пачынае атрымліваць [[Ісламскі фронт выратавання]], альжырскія вайскоўцы адмянілі другі раўнд, прымусілі прэзыдэнта краіны [[Шадлі Бенджэдзід]]а сысьці ў адстаўку, усталявалі ваенны рэжым і забаранілі Ісламскі фронт выратаваньня. На гэта ісламісты адрэагавалі сыходам у падпольле і тэрорам. Тактыка экстрэмістаў будавалася як на ўдарах па ваенна-паліцэйскіх сілах і прадстаўніках эліты, так і на запалохваньні насельніцтва. Буйнамаштабная грамадзянская вайна падоўжылася амаль дзесяцігодзьдзе, а асобныя стычкі назіраюцца па цяперашні час. За ўсе гады вайна панесла жыцьці звыш 100 тыс. чалавек, у асноўным ахвяры паказальных масавых расправаў і тэрарыстычных актаў ісламісцкіх груповак. Дзяржаве была прычыненая велізарная эканамічная шкода. Толькі цьвёрдая лінія вайскоўца кіраўніцтвы Альжыру ў 1992—1999 гадах дазволіла зьбіць хвалю тэрору і прымусіла экстрэмістаў пайсьці на перамовы аб нацыянальным прымірэньні. Да дужаньня з экстрэмістамі шырока прыцягвалася мясцовае насельніцтва ў форме атрадаў самаабароны. Гэта абцяжарвала дзеяньні экстрэмістаў на шматлікіх тэрыторыях, забясьпечвала іх палітычную ізаляцыю ад грамадзтва і вызваляла значныя сілы войска і спэцпадразьдзяленьняў для актыўных дзеяньняў. Вялікае значэньне надавалася ўсталяваньню кантролю над ісламскай інфраструктурай, пасьлядоўнаму выдаленьню зь мячэцяў радыкальных імамаў, а таксама спыненьню каналаў вонкавага фінансаваньня, як узброенага крыла экстрэмістаў, так і іх палітычных структур. * Красавік 2004 — пасьля перамогі Абдэльазіза Бутэфлікі на прэзыдэнцкіх выбарах была абвешчаная частковая [[амністыя]], па ўмовах якой мяцежнікам гарантавалася прабачэньне, калі яны добраахвотна здадуцца і раззброяцца. * Верасень 2005 — на ўсенародным рэфэрэндуме ўхвалены ўрадавы праект «Хартыя за мір і згоду», які прадугледжвае амністыю былых чальцоў бандфармаваньняў, якія спыняюць узброенае дужаньне з уладамі і жадаючых вярнуцца да мірнага жыцьця. Аднак найбуйнейшая ў краіне ісламісцкая групоўка «[[Салафісцкая група пропаведзі і джыхаду]]» (каля 1000 баявікоў), якая далучылася ў 2004 да міжнароднай тэрарыстычнай сеткі «[[Аль-Каіда]]», афіцыйна абвясьціла аб адмове ад удзелу ў гэтым праекце. * Кастрычнік 2006 — лідэр «Салафісцкай групы пропаведзі і джыхаду» Абу Мусаб Абдель Вудуд заявіў аб пачатку «доўгатэрміновай вайны супраць інтэрасаў ЗША і Захаду ў рэгіёне Арабскага Магрыбу». == Палітыка == === Дзяржаўны лад === [[Файл:Hémicycle de l'assemblée populaire nationale (Algérie).jpg|значак|Месца паседжаньняў [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народнага нацыянальнага сходу]].]] Кіраўніком дзяржавы ёсьць прэзыдэнт Альжыру, які абіраецца на пяцігадовы тэрмін. Раней тэрмін прэзыдэнта быў абмежаваны двума пяцігадовымі тэрмінамі, але папраўка да канстытуцыі, ухваленая парлямэнтам 11 лістапада 2008 году, скасавала гэтае абмежаваньне<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20081114015503/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7724635.stm|загаловак=Algeria Deputies Scrap Term Limit|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Доўгі час прэзыдэнтам краіны быў [[Абдэль Азіз Бутэфліка]], які меў намер балятавацца на прэзыдэнцкую пасаду яшчэ раз у 2019 году, аднак праз масавыя пратэсты быў вымушаны абвесьціць аб сваёй адстаўцы 3 красавіка 2019 году<ref>{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/02/algeria-latest-news-president-abdelaziz-bouteflika-resigns|загаловак=Algeria’s president Abdelaziz Bouteflika resigns after 20 years|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. [[Абдэльмаджыд Тэбун]], незалежны кандыдат, быў абраны прэзыдэнтам пасьля таго, як выбары ў рэшце рэшт адбыліся 12 сьнежня 2019 году. Пратэстоўцы адмовіліся прызнаць Тэбунам прэзыдэнтам, спасылаючыся на патрабаваньні ўсебаковай рэформы палітычнай сыстэмы<ref>{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-50782676|загаловак=Algeria election: Fresh protests as Tebboune replaces Bouteflika|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле дзейнай канстытуцыі 1996 году кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы, то бок ёсьць вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае кіраўніка ўрада, губэрнатараў (валі), траціну чальцоў Рады нацыі (верхняй палаты парлямэнту) і Канстытуцыйнай рады. Парлямэнт Альжыру ёсьць двухпалатным, то бок ніжняя палата, вядомая як [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народны нацыянальны сход]], налічвае 462 чальцоў, якія выбіраюцца прамым шляхам на пяцігадовы тэрмін, у той час як верхняя палата, [[Рада нацыі (Альжыр)|Рада нацыі]], мае 144 чальцоў, якія абіраюцца на шасьцігадовы тэрмін, зь якіх 96 чальцоў выбіраюцца мясцовымі сходамі і 48 прызначаюцца прэзыдэнтам. Органам выканаўчай улады краіны ёсьць Рада міністраў. Асноўнымі палітычнымі партыямі ёсьць [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]], [[Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне (Альжыр)|Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне]], [[Фронт сацыялістычных сілаў (Альжыр)|Фронт сацыялістычных сілаў]], [[Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю (Альжыр)|Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю]], [[Рух грамадзтва за мір (Альжыр)|Рух грамадзтва за мір]], рух «Ан-Нахда» і іншыя. Забароненае фармаваньне партыяў на рэлігійнай, моўнай, расавай, плоцевай, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове. Да ліку асноўных грамадзкіх арганізацыяў уваходзяць [[Усеагульны зьвяз альжырскіх працаўнікоў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх сялянаў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскай моладзі]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх жанчынаў]]. Як мяркуецца, выбраныя палітыкі адносна мала ўплываюць на палітыку Альжыру. Замест гэтага група неабраных цывільных і вайскоўцаў, фактычна кіруе краінай, нават вырашаючы, хто павінен абірацца прэзыдэнтам<ref>{{Спасылка|url=https://www.lebanese-forces.com/2019/04/12/algeria-132/|загаловак=What’s happening in Algeria… is it the “Arab spring”?‎|выдавец=Lebanese Forces Official Website|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Самым уплывовым чалавекам да пратэстаў 2019 году, як лічыцца, быў [[Магамэд Мэд’ен]], кіраўнік вайсковай выведкі<ref>{{Спасылка|url=http://www.economist.com/node/21554565|загаловак=Still waiting for real democracy|выдавец=The Economist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. === Замежныя стасункі === Альжыр — чалец [[ААН]], ДН, ЛАГ, АС, АІК, ОПЕК, «Групы 77+Кітай». У 2004—2005 — нясталы чалец Савету Бясьпекі ААН. Удзельнічае ў Эўраміжземнаморскім працэсе, «Міжземнаморскай ініцыятыве» НАТО, працы «групы 15». Прадпрымае высілкі па ажыўленьні дзейнасьці [[Зьвяз арабскага Магрыбу|Зьвязу арабскага Магрыбу]]. === Адміністрацыйны падзел === Алжыр падзелены на 58 вілаетаў, 553 акругі і 1541 муніцыпалітэт. Кожны вілает, акруга і муніцыпалітэт маюць назву, утвораную ад назвы свайго адміністрацыйнага цэнтру, якім звычайна ёсьць самы вялікі горад. {| border="0" |----- |[[Файл:Algeria wilayas.png]] | <br /><small>1</small> [[Адрар (вілает)|Адрар]] <br /><small>2</small> [[Шэліф (вілает)|Шэліф]] <br /><small>3</small> [[Агуат (вілает)|Агуат]] <br /><small>4</small> [[Ум-эль-Буагі (вілает)|Ум-эль-Буагі]] <br /><small>5</small> [[Батна (вілает)|Батна]] <br /><small>6</small> [[Бэджая (вілает)|Бэджая]] <br /><small>7</small> [[Біскра (вілает)|Біскра]] <br /><small>8</small> [[Бэшар (вілает)|Бэшар]] <br /><small>9</small> [[Бліда (вілает)|Бліда]] <br /><small>10</small> [[Буйра (вілает)|Буйра]] <br /><small>11</small> [[Таманрасэт (вілает)|Таманрасэт]] <br /><small>12</small> [[Тэбэса (вілает)|Тэбэса]] <br /><small>13</small> [[Тлемсэн (вілает)|Тлемсэн]] <br /><small>14</small> [[Тыярэт (вілает)|Тыярэт]] <br /><small>15</small> [[Тызі-Узу (вілает)|Тызі-Узу]] <br /><small>16</small> [[Альжыр (вілает)|Альжыр]] <br /><small>17</small> [[Джэльфа (вілает)|Джэльфа]] <br /><small>18</small> [[Джыджэль (вілает)|Джыджэль]] <br /><small>19</small> [[Сэтыф (вілает)|Сэтыф]] <br /><small>20</small> [[Саіда (вілает)|Саіда]] <br /><small>21</small> [[Скікда (вілает)|Скікда]] <br /><small>22</small> [[Сыдзі-Бэль-Абэс (вілает)|Сыдзі-Бэль-Абэс]] <br /><small>23</small> [[Анаба (вілает)|Анаба]] <br /><small>24</small> [[Гельма (вілает)|Гельма]] | <br /><small>25</small> [[Канстантына (вілает)|Канстантына]] <br /><small>26</small> [[Мэдэа (вілает)|Мэдэа]] <br /><small>27</small> [[Мастаганэм (вілает)|Мастаганэм]] <br /><small>28</small> [[М’Сыла (вілает)|М’Сыла]] <br /><small>29</small> [[Маскара (вілает)|Маскара]] <br /><small>30</small> [[Уаргла (вілает)|Уаргла]] <br /><small>31</small> [[Аран (вілает)|Аран]] <br /><small>32</small> [[Эль-Баяд (вілает)|Эль-Баяд]] <br /><small>33</small> [[Ілізі (вілает)|Ілізі]] <br /><small>34</small> [[Бордж-Бу-Арэрыдж (вілает)|Бордж-Бу-Арэрыдж]] <br /><small>35</small> [[Бумэрдэс (вілает)|Бумэрдэс]] <br /><small>36</small> [[Эль-Тарэф (вілает)|Эль-Тарэф]] <br /><small>37</small> [[Тындуф (вілает)|Тындуф]] <br /><small>38</small> [[Тысэмсільт (вілает)|Тысэмсільт]] <br /><small>39</small> [[Эль-Уэд (вілает)|Эль-Уэд]] <br /><small>40</small> [[Хеншэла (вілает)|Хеншэла]] <br /><small>41</small> [[Сук-Аграс (вілает)|Сук-Аграс]] <br /><small>42</small> [[Тыпаза (вілает)|Тыпаза]] <br /><small>43</small> [[Міла (вілает)|Міла]] <br /><small>44</small> [[Айн-Дэфла (вілает)|Айн-Дэфла]] <br /><small>45</small> [[Наама (вілает)|Наама]] <br /><small>46</small> [[Айн-Тэмушэнт (вілает)|Айн-Тэмушэнт]] <br /><small>47</small> [[Гардая (вілает)|Гардая]] <br /><small>48</small> [[Рэлізан (вілает)|Рэлізан]] |} == Геаграфія == [[Файл:Oasis.JPG|міні|Аазіс]] На тэрыторыі Альжыру вылучаюць дзьве геалягічныя вобласьці — плятформенную Сахарскую, якая ўтварылася яшчэ ў [[дакембрыя|дакембрыі]], і складкаватую Атляскую, што ўтварылася падчас альпійскай складкаватасьці. Пустэльня [[Сахара]] займае 80 % тэрыторыі краіны і складаецца з асобных пяшчаных (Вялікі Заходні Эрг, Вялікі Ўсходні Эрг, Эрг-Ігідзі, Эрг-Шэш) і камяністых (плято Танезруфт, Цінгерт, Тадэмаіт, Эль-Эглаб) [[пустэльня]]ў. На паўднёвым усходзе альжырскай Сахары прыпаднятае сугор’е [[Ахагар]], дзе знаходзіцца найвышэйшы пункт Альжыру — гара Тахат (2906 м). Сугор’е Ахагар, якое выйшла на паверхню 2 млрд гадоў таму, зьяўляецца мэтамарфічным падмуркам Сахарскай плятформы. З усіх бакоў сугор’е акружана ступеністымі плято Тасілін-Аджэр, Тасілін-Ахагар і горамі Муйдзір. Поўнач альжырскай Сахары ляжыць на 26 м ніжэй узроўню мора. Тут разьмешчана салёнае возера [[Шот-Мельгір]]. На поўначы Альжыру раўналежна адзін аднаму працягваюцца хрыбты [[Атляс (горы)|Атлясу]] — Тэль-Атляс і Сахарскі Атляс, падзеленыя высокімі плято і масівамі, прарэзанымі глыбокімі цясьнінамі. Альпійскі ўзрост Атляскіх гор абумовіў іх высокую сэйсьмічнасьць. Апошні разбуральны землятрус тут адбыўся ў 2003 годзе. Наступствы землятрусаў асабліва катастрафічныя, улічваючы, што на вузкай паласе ўзьбярэжжа і перадгор’яў Тэль-Атлясу пражывае 93 % насельніцтвы краіны. Нетры Альжыру багатыя [[нафта]]й, [[газ]]ам, рудамі чорных і каляровых мэталаў. Клімат Альжыру субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і трапічны пустынны ў Сахары. Зіма на ўзьбярэжжы цёплая дажджлівая (12&nbsp;°C у студзені), у горах прахалодная (2—3 тыдні ляжыць сьнег), у Сахары залежыць ад часу сутак (уначы ніжэй 0&nbsp;°C, днём 20&nbsp;°C). Лета ў Альжыры сьпякотнае і сухое. Гадавая колькасьць ападкаў ад 0—50 мм у Сахары да 400—1200 мм у Атляскіх горах. Усе рэкі Альжыру ўяўляюць сабой часавыя вадацёкі (уэды), якія запаўняюцца ў сэзон дажджоў. Рэкі крайняй поўначы краіны ўпадаюць у Міжземнае мора, астатнія — губляюцца ў пясках Сахары. Яны выкарыстоўваюцца для абрашэньня і водазабесьпячэньня, для чаго на іх пабудаваныя вадасховішчы і ГЭС. Найбуйнейшая рака — Шэліф (700 км). Катліны азёраў (себхі) таксама запаўняюцца ў дажджлівы пэрыяд, а ўлетку перасыхаюць і пакрываюцца салянай скарынкай таўшчынёй да 60 гл. У Сахары ў раёнах вялікіх запасаў падземных вод разьмешчаныя найбуйнейшыя аазісы. Расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа прадстаўленая жорсткалістнымі вечназялёнымі дрэвамі і хмызьнякамі. У горах Атляса растуць лясы з коркавага і каменнага дуба, алепскай хвоі, ядлоўца, туі, атляскага кедра і лістападных парод дрэваў. Да вышыні 500 м выгадоўваюць аліўкі і фісташкі. Расьліннасьць Сахары вельмі бедная і прадстаўленая ў асноўным эфэмерами і салянкамі. Жывёльны мір бедны, бо ў значнай ступені зьнішчаны чалавекам. У лясах Атляса захаваліся зайцы, кабаны і макакі, у Сахары — гепарды, шакалы, гіены, генэты, лісіцы фэнек, газэлі, антылопы-адакс, драпежныя птушкі, дробныя грызуны, зьмеі, яшчаркі, чарапахі, зь бесхрыбтовых — саранча, скарпіёны, фалангі, скалапендры. == Эканоміка == Альжыр — індустрыяльна-аграрная краіна. Кіроўныя пазыцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсэктар. Прыватны сэктар пераважае ў лёгкай і харчовай прамысловасьці (70-90 %), будаўніцтве (60 %), сфэры паслугаў, аптовага і розьнічнаму гандлю (да 80 %), сельскай гаспадарцы (80 %). Памер ВУП у 2007 склаў па афіцыйных дадзеных 135 млрд даляраў ЗША (прырост — 6,5 %, 3970 даляраў ЗША на душу насельніцтва). Вядучая галіна прамысловасьці — нафтагазавая (45 % ВУП, 98 % валютных паступленьняў). Дзяржаўная нафтагазавая кампанія «Санатрак» — 1-я ў Афрыцы і 11-я ў сусьветным рэйтынгу. Даказаныя запасы нафты складаюць 1,5 млрд тон, прыроднага газу — 4,6 трлн куб. м. Значная частка вуглевадароднай сыравіны, якая здабываецца паступае на экспарт, у асноўным у Заходнюю Эўропу. Прыбыткі ад экспарту вуглевадародаў — 59 млрд дол. (2007). Альжыр займае другое месца ў сьвеце па экспарце звадкаванага газу, трэцяе — па экспарце прыроднага газу. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча жалезнай руды, фасфатаў, каляровых мэталаў. Якая апрацоўвае прамысловасьць прадстаўленая прадпрыемствамі мэталюргічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галінаў, а таксама па перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забясьпечвае патрэбнасьці краіны ў харчаваньні. Яго доля ў ВУП складае каля 10 %. Зьнешнегандлёвае абарачэньне Альжыра ў 2007 склала 87 млрд дол. ЗША (прырост у параўнаньні з 2006 — 11 %) у т.л. экспарт — 60 млрд дал., імпарт — 27 млрд дал. На долю краінаў Эўрапейскага зьвязу прыходзіцца каля 55 %, ЗША — парадку 15 %. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і інш. Імпартуюцца машыны і абсталяваньне, харчаваньне, сыравіна, спажывецкія тавары. Фінансавае становішча Альжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Да 2000 у сілу аб’ектыўных акалічнасьцяў яно пагаршалася, захоўвалася на высокім узроўні зьнешняя запазычанасьць (парадку 29 млрд дол. па стане на канец 1999). Да канца 2007 аб’ём зьнешняй запазычанасьці скараціўся да 5,6 млрд дал. (15,5 млрд дал. у 2005), а [[золатавалютны запас]] дасягнуў 98 млрд дал., зь якіх 44,5 млрд дал. складаў «Фонд рэгуляваньня экспартных прыбыткаў». Інфляцыя, па афіцыйных дадзеных, у 2007 склала 4,2 %, па неафіцыйных адзнаках — 8 %. === Паказчыкі === У 2005 рост [[ВУП]] склаў 5,8% (2004 — 5,2%, 2003 — 6,9%). ВУП на душу насельніцтва ў 2005 — $2,8 тыс. (па [[Парытэт пакупной здольнасці|парытэце]] — $7,2 тыс.). У 2003—2005 узровень беспрацоўя зьнізіўся з 24% да 15%. [[Інфляцыя]] ў 2005 — 3,3%. Аб’ём [[экспарт]]а ў 2005 — $44,4 млрд, [[імпарт]]а — $20 млрд. [[Прафіцыт]] дзяржбюджэту ў 2005 склаў 9% ВУП. == Нафтавая і газавая галіны == Альжыр займае пятае месца ў сьвеце па аб’ёме запасаў прыроднага газу і зьяўляецца другім па велічыні сусьветным экспарцёрам гэтага віду сыравіны. Асноўны гулец на гэтым рынку — дзяржаўная нафтагазавая кампанія [[Sonatrach]], даючая каля 30 % [[ВНП]] краіны. Па запасе нафты Альжыр займае 14-е месца ў сьвеце. == Іншыя карысныя выкапні == У Альжыры маюцца значныя радовішчы жалеза, цынку, сьвінцу, медзі, мыш’яку, ртуці, фасфатаў. == Сельская гаспадарка == Разьвіта гадоўля пшаніцы, аўса, а таксама садавіны, у прыватнасьці цытрусавай, і гародніны. == Марская здабыча == Лоўля рыбы і морапрадуктаў больш 20 тысячаў тон у год. == Дэмаграфія == [[Файл:Tuareg2.JPG|міні|Туарэг]] Карэннае насельніцтва Альжыру — альжырцы, якія складаюцца з [[арабы|арабаў]] і блізкіх ім па культуры [[бэрбэры|бэрбэраў]]. Па вонкавым абліччы альжырцы, як правіла, людзі сярэдняга росту, асмуглыя, чарнавалосыя, з чорнымі вачамі і падоўжанай формай асобы міжземнаморскага тыпу. Пражывае значная колькасьць чаркесаў. Большасьць альжырцаў (4/5) лічаць роднай [[арабская мова|арабскую мову]], астатнія — [[бэрбэрскія мовы|бэрбэрскія дыялекты]]. Бэрбэрскае насельніцтва пераважае сярод горцаў [[Атляс (горы)|Атлясу]] і ў [[аазіс]]ах [[Сахара|Сахары]] (кабілы, шавія, [[туарэгі]]), прычым нярэдка бэрбэры ў роўнай ступені добра валодаюць роднай і арабскай мовай. Людзі, якія атрымалі адукацыю або тыя, хто працаваў за мяжой, як правіла, акрамя роднай добра ведаюць [[француская мова|францускую мову]]. Гутарковая форма францускай мовы шырока распаўсюджаная ў гарадах. Хоць выкарыстаньне францускай мовы значна скарацілася ў параўнаньні з каляніяльнымі часамі канца XIX — сярэдзіны XX стагодзьдзяў, [[француская мова]] ў Альжыры (а таксама ў суседніх [[Туніс]]е і [[Марока]]) па-ранейшаму застаецца асноўнай мовай дзелавых зносінаў і гандлю і пакуль не саступае гэтых пазыцыяў ангельскай. Пры гэтым курс афіцыйнага ўраду накіраваны на паступовую арабізацыю ўсіх сфэраў жыцьця краіны. На літаратурнай арабскай мове ў цяперашні час выдаюцца дзяржаўныя дакумэнты, кнігі, часопісы, газэты. Малаважную частку насельніцтва складаюць грамадзяне замежных дзяржаваў, занятыя на часавай працы ў якасьці спэцыялістаў. Яны, як правіла, таксама размаўляюць на францускай мове. === Рэлігія === Пераважная большасьць альжырцаў — [[Іслам|мусульмане]] суніцкага толку. У канцы XIX — пачатку XX стагодзьдзяў значную частку насельніцтва тады яшчэ Францускага Альжыру складалі даволі ўплывовыя ў культурным і эканамічным пляне немусульманскія групы франкамоўных эўрапейцаў і габрэяў, якія атрымалі назву [[франкаальжырцы]] (па-француску: [[п’е-нуар]]). Складаючы некалі да 15 % насельніцтвы краіны, большасьць франкаальжырцаў, а таксама сымпатызавалых ім афранцужаных мусульман-[[харкі]] былі вымушаныя масава пакінуць краіну пасьля вайны за незалежнасьць, [[рэпатрыяцыя|рэпатрыяваўшыся]] ў асноўным у [[Францыя|Францыю]]. == Культура == Складаны характар нацыянальнай культуры Альжыру перадае формула дзеяча альжырскай [[культура|культуры]] шэйха Бэн Бадыса: «Альжырскі народ — арабскі па мове, берберскі па паходжаньні, мусульманскі па [[рэлігія|рэлігіі]]». Культура альжырскага народа складалася на працягу шматлікіх стагодзьдзяў як вынік узаемадзеяньня і ўзаемаўплываў арабскіх і берберскіх плямёнаў, лаціна-пунічных элемэнтаў даарабскага часу і разьвітай араба-ісламскай [[цывілізацыя|цывілізацыі]] эпохі [[халіфат]]а, носьбітаў гішпана-маўританскай (андалускай) культуры маўраў і турэцкіх заваёўнікаў. Да цяперашняга часу ўсе гэтыя кампанэнты ў асноўным ужо зьліліся ў адзіны сплаў. Але некаторыя зь іх дагэтуль захавалі сваю спэцыфіку. Напрыклад, гэта ставіцца да традыцыяў берберскага фальклёру і геамэтрычнага арнамэнту, арабскай паэзіі і эпасу бедуінскіх плямёнаў, андалускага і турэцкай спадчыны ў [[архітэктура|архітэктуры]] і [[музыка|музыцы]]. Акрамя таго, на фармаваньне альжырскай культуры значны ўплыў апошнія паўтара стагодзьдзі аказвала культура [[Францыя|Францыі]]. З гэтай прычыны, асобы, якія атрымалі адукацыю на францускай мове, яшчэ ў 1960-х гадах складалі большасьць інтэлігенцыі Альжыру, а франкамоўная літаратура альжырцаў дагэтуль неад’емная частка іх нацыянальнай літаратуры. === Сельская === У матэрыяльнай культуры альжырцаў своеасабліва спалучаюцца традыцыі і сучаснасьць. Традыцыйныя сельскагаспадарчыя прылады мала зьмяніліся з эпохі арабскай заваёвы: драўляныя саха і вілы, матыка, серп, у якасьці цяглавай сілы выкарыстоўваюцца аслы і [[вярблюд]]ы. У самакіравальных [[гаспадарка]]х, сельскагаспадарчых [[кааператывы|кааператывах]], а таксама ў сучасных гаспадарках уласнага сэктара шырока ўжываюцца [[трактар]]ы, [[камбайн]]ы і іншая сучасная [[тэхніка]]. Звычайная альжырская [[вёска]] — бязладная навала маленькіх хат. Хата селяніна, як правіла, глінабітная, а ў горах — каменная, з плоскім дахам, на якім ёсьць адтуліна для дыму ад агменю, складзенага з каменя. Жыльлё звычайна складаецца з двух пакояў: у адным ядуць і сьпяць, у іншым рыхтуюць ежу. Уваход у хату вядзе з унутранага панадворка, дзе ўтрымоўваецца быдла. [[Мэбля|Мэблі]] ў такіх хатах, акрамя маленькага століка, няма, уся сям’я есьць і сьпіць на падлозе. === Гарадзкая === Такое зьмешваньне стыляў характэрна і для гараджан, якія нядаўна перасяліліся зь вёскі. Большасьць мужчын у гарадах носяць эўрапейскую [[адзеньне|адзежу]]. У пажылых людзей яна нярэдка спалучаецца з чырвонай [[феска]]й. Жанчыны-мяшчанкі па большай частцы носяць традыцыйнае белае покрыва «хаік» і «лааджар» — белая хустка, вышытая белымі жа ніткамі або абабітая карункамі, якія закрываюць ніжнюю частку асобы ад вачэй. На ўсходзе краіны жанчыны носяць чорнае покрыва. Часам і то і іншае спалучаецца з эўрапейскай сукенкай і [[абутак|абуткам]]. Нярэдка на вуліцах вялікіх [[горад|гарадоў]] можна бачыць характэрную карціну — маці і дачка, якія ўвасабляюць сабой учорашні і сёньняшні дзень Альжыру. У маці твар закрыты, постаць захутаная ў покрыва, на нагах туфлі бяз заднікаў, далоні і ступні выфарбаваныя [[хна|хной]]. Дачка ідзе з адкрытым тварам, яна відавочна карыстаецца эўрапейскай [[касмэтыка]]й і апранутая па апошняй францускай [[мода|модзе]]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Партал|Афрыка}} * [https://web.archive.org/web/20071005003110/http://www.el-mouradia.dz/ Афіцыйны сайт].{{ref-ar}}{{ref-fr}} {{Краіны Афрыкі}} {{АБСЭ}} [[Катэгорыя:Альжыр| ]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] j65g951sjmaupb9dsso5ridmuq18q8x 2329487 2329467 2022-07-23T11:43:51Z Dymitr 10914 стыль wikitext text/x-wiki {{Краіна |Назва = Альжыр |НазваЎРоднымСклоне = Альжыру |НазваНаДзяржаўнайМове = الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية <br/> ⵟⴰⴳⴷⵓⴷⴰ ⵜⴰⵎⴻⴳⴷⴰⵢⵜ ⵜⴰⵖⴻⵔⴼⴰⵏⵜ ⵜⴰⵣⵣⴰⵢⵔⵉⵜ |Сьцяг = Flag of Algeria.svg |Герб = Seal of Algeria.svg |НацыянальныДэвіз = «Ад людзей і для людзей» |Месцазнаходжаньне = LocationAlgeria.png |АфіцыйнаяМова = [[арабская мова|арабская]] |Сталіца = [[Альжыр (горад)|Альжыр]] |НайбуйнейшыГорад = Альжыр |ТыпУраду = [[Прэзыдэнцкая рэспубліка]] |ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм’ер-міністар]] |ІмёныКіраўнікоў = [[Абдэлазіз Бутафліка]]<br />[[Ахмэд Уяхія]] |Плошча = 2 381 741 |МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 11-е |АдсотакВады = нязначны |ГодАцэнкіНасельніцтва = 2009 |МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 35-е |Насельніцтва = 34 895 000 |ШчыльнасьцьНасельніцтва = 14,6 чал |ГодАцэнкіСУП = 2008 |МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 196 |СУП = $159,669 млрд |СУПНаДушуНасельніцтва = $4588 |Валюта = [[Альжырскі дынар]] |КодВалюты = DZD |ЧасавыПас = [[Цэнтральнаэўрапейскі час|CET]] |ЧасРозьніцаUTC = +1 |ЧасавыПасУлетку = |ЧасРозьніцаUTCУлетку = |НезалежнасьцьПадзеі= — ад [[Францыя|Францыі]] |НезалежнасьцьДаты = 5 ліпеня 1962 |ДзяржаўныГімн = Kassaman |АўтамабільныЗнак = |ДамэнВерхнягаЎзроўню = dz |ТэлефонныКод = 213 |Дадаткі = }} '''Альжы́р''' ({{мова-ar|الجزائر}} , ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ (ber) ) — самая вялікая паводле плошчы краіна ў [[Афрыка|Афрыцы]]. Афіцыйная назва — '''Народная Дэмакратычная Рэспубліка Альжыр'''. Мяжуе з [[Туніс]]ам на паўночным усходзе, [[Лібія]]й на ўсходзе, [[Нігер]]ам на паўднёвым усходзе, [[Малі]] і [[Маўрытанія]]й на паўднёвым захадзе, а таксама [[Марока]] і некалькі кілямэтраў з [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахарай]] на захадзе. Краіна займае плошчу амаль у 2,382 млн км², што робіць яе дзесятай паводле велічыні дзяржаваў у сьвеце і першай ў Афрыцы<ref>{{Спасылка|url=https://www.statista.com/statistics/1207844/largest-countries-in-africa-by-area/|загаловак=Africa: largest countries by area 2020|выдавец=Statista|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Альжыр уваходзіць у склад [[ААН]], у [[Афрыканскі зьвяз]] і [[Арабская ліга|Арабскую лігу]]. Альжыр ёсьць чальцом [[АПЭК]] і [[СГА]]. У верасьні 2005 атрымаў статус асацыяванага чальца [[ЭЗ|Эўрапейскага зьвязу]]. З XVI па XVIII стагодзьдзі Альжыр знаходзіўся ў складзе [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У пачатку XIX стагодзьдзя пачынаецца француская калянізацыя. У 1954 годзе ў Альжыры сфармаваны Фронт нацыянальнага вызваленьня. Па выніках кровапралітнай вайны супраць францускіх каляніяльных войскаў у 1962 годзе Альжыр становіцца незалежнай сацыялістычнай дзяржавай. Да канца 80-х супярэчнасьці паміж прыхільнікамі сьвецкай улады і ісламістамі перарасьлі ў грамадзянскую вайну, якая скончылася разгромам [[фундамэнталізм|фундамэнталістаў]]. == Гісторыя == [[Файл:Roman Arch of Trajan at Thamugadi (Timgad), Algeria 04966r.jpg|міні|Арка Траяна ў Тамугадзі (Тымгад), малюнак пачатку 1800-х гадоў]] [[Файл:Constantine Algerien 002.jpg|міні|Горад Канстанціна, 1840 год]] * У старажытнасьці на тэрыторыі сучаснага Альжыру пражывалі старажытналібійскія плямёны. На ўзьбярэжжы — фінікійскія калёніі. * III—II стагодзьдзе да н. э. — дзяржава [[Нумідзія]]. У I стагодзьдзі да н. э. заваяваная [[Старажытны Рым|Рымам]] і ў 47 да н. э. пераўтвораная ў рымскую правінцыю. * V стагодзьдзе — прыбярэжная частка Паўночнай Афрыкі (уключаючы тэрыторыю сучаснага Альжыру) заваяваная [[вандалы|вандаламі]]. * VI стагодзьдзе — [[Бізантыя|бізантыйцы]] выганяюць вандалаў. * VII стагодзьдзе — уварваньне [[арабы|арабаў]]. [[Арабскі халіфат]]. Ісламізацыя (а ў наступным — і арабізацыя) краіны. * 1518 — асьцерагаючыся каляніяльнай экспансіі [[Гішпанія|гішпанцаў]], якія захапілі прыбярэжныя гарады, мясцовыя кіраўнікі зьвяртаюцца па дапамогу да турак. Альжыр у яго сучасных межах становіцца правінцыяй [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]], падзеленай на 3 ''бэйлікі'': Канстанціна, Ціцьцеры (Медэа) і Маскара (Оран). На ўзьбярэжжы Альжыру квітнее пірацтва. * 1711 — дасягнутая фактычная незалежнасьць ад Турцыі. * 1830 — пачатак [[Францыя|францускай]] калянізацыі. Узброенае дужаньне (напрыклад, паўстаньне [[Абд аль-Кадзір]]а) доўжыцца ледзь не да канца XIX стагодзьдзя. Лепшыя землі краіны засяляюць каляністы з [[Эўропа|Эўропы]]. * 1848 — Альжыр абвешчаны тэрыторыяй Францыі, паасоблены на дэпартамэнты на чале з прэфэктамі і ўзначальваецца францускім генэрал-губэрнатарам. === XX стагодзьдзе === * Красавік 1940 — падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] пасьля капітуляцыі Францыі перад гітлераўскай Нямеччынай Альжыр становіцца крыніцай сыравіны і харчы для Нямеччыны і Італіі. * Лістапад 1942 — у Альжыры высаджаны ангельска-амэрыканскі дэсант. У наступе на Туніс на баку саюзьнікаў прымаюць удзел і францускія войскі, у значнай ступені ўкамплектаваныя альжырцамі, мараканцамі і жыхарамі іншых францускіх калёніяў у Афрыцы. * 1954 — [[Фронт нацыянальнага вызвалення (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызвалення]] (ФНВ) пачынае [[Альжырская вайна|вайну за незалежнасьць]], якая прывяла да вялікіх ахвяр, лік якіх вагаецца, па розных адзнаках ад 300 тыс. да 1 мільёна. Вялікую дзель гэтага ліку складаюць мірныя жыхары. У верасьні 1959 урад Францыі прызнаў права альжырцаў на самавызначэньне, аднак гэты ход быў сустрэты францускімі каляністамі і «правымі» ў багнеты, двойчы ўладкоўваліся буйныя антыўрадавыя мецяжы з мэтай спыніць працэс перадачы палітычнай улады мясцоваму насельніцтву. Перагаворны працэс завяршыўся падпісаньнем 18 сакавіка 1962 дамоваў аб спыненьні агню і самавызначэньні Альжыру шляхам рэфэрэндуму ([[Эвіянскія дамовы]]). Падчас рэфэрэндуму ў Альжыры яўка склала 91 %, за самавызначэньне Альжыру прагаласавала 99,7 % якія зьявіліся, а ў Францыі меркаваньні падзяліліся прыкладна пароўну, разам атрымалася 64 % «за». У адпаведнасьці з раней дасягнутымі дамоўленасьцямі ў 1964 Францыя вывяла свае войскі, да 1 ліпеня 1967 эвакуявалі ваенныя базы ў Сахары, у лютым 1968 эвакуявалі ваенна-марскую базу ў Мэрс-эль-Кэбіру. Эканамічныя актывы буйных францускіх кампаніяў у Альжыры, паводле Эвіянскіх дамоваў, засталіся ў іх руках, хоць маёмасьць каляністаў была нацыяналізаваная. * Спробы створанай у 1961, якая пайшла ў падпольле, ваенна-фашысцкай арганізацыі ОАС ({{мова-fr|Organisation armee secrete}}) сарваць выкананьне дамоваў шляхам масавага тэрору ў гарадах посьпеху ня мелі. Падчас рэфэрэндуму 1 ліпеня 1962 пераважная большасьць альжырцаў выказалася за незалежнасьць, якая была неадкладна прызнаная ўрадам Францыі. Звыш мільёна эўрапейцаў і іх прыхільнікі зь ліку мясцовых жыхароў у сьпешным парадку пакінулі краіну. * Першы ўрад незалежнага Альжыра ўзначальвае лідэр ФНО [[Ахмэд Бэн Бэла]]. У 1965 годзе адбыўся вайсковы пераварот, да ўлады прыходзіць [[Хуары Бумедзьен]], міністар абароны і былы паплечнік Бэн Бэлы, які абвясьціў курс на будаўніцтва сацыялістычнай па ісьце, але прагматычнай па духу эканоміка-палітычнай сыстэмы, з улікам альжырскай спэцыфікі і без арыентацыі на якія-небудзь узоры. У краіне ўсталёўваецца аднапартыйная сыстэма. У гэты пэрыяд адужалі і пашырэлі сувязі паміж СССР і Альжырам, якія зарадзіліся яшчэ ў пэрыяд вайны за незалежнасьць Альжыру, які цяпер лічыўся адным з саюзьнікаў СССР, ідучым па «некапіталістычным шляху разьвіцьця». Наступныя 25 гадоў становяцца для Альжыру пэрыядам параўнальнай стабільнасьці. Пасьля сьмерці Бумедзьена разгарнулася дужаньне паміж фракцыямі ў кіруючай партыі, і ў выніку краіну і партыю ўзначаліў кампрамісны кандыдат, [[Шадлі Бенджэдзід]]. У пэрыяд яго кіраваньня мовіліся ўсе эканамічныя недахопы папярэдняга прэзыдэнта, і да канца 80-х краіна апынулася на грані эканамічнага калапсу. У 1986 і 1988 гадах мелі месца масавыя беспарадкі, выкліканыя пагаршэньнем якасьці жыцьця, для ўтаймаваньня якіх прыйшлося прыцягваць войска. У 1980-я гады адбыўся ідэалягічны паварот у рэлігійнай вобласьці, альжырскае кіраўніцтва ў пошуках крыніц эканамічнай дапамогі ўзяло курс на супрацоўніцтва з кансэрватыўнымі мусульманскімі краінамі, укладваючы значныя сродкі ў разьвіцьцё ісламскай інфраструктуры. Пры гэтым мясцовае духавенства ідэйна і фінансава пераарыентуецца на рэлігійныя цэнтры краінаў Пэрсыдзкага заліва. У выніку адбываецца рэзкае ўзмацненьне фундамэнталісцкіх настрояў у асяродзьдзі духавенства і рэлігійных актывістаў. Фундамэнталісты патрабуюць перабудовы грамадзтва па законах шарыяту і пасьлядоўна выступаюць супраць сьвецкіх уладаў, вінавацячы іх у адыходзе ад ісламу. Ва ўмовах нарастальнага эканамічнага і палітычнага крызісу ісламісты заявілі прэтэнзіі на ўладу з мэтай пабудовы тэакратычнай дзяржавы цалкам на аснове шарыяту і запаветаў [[каран]]а. У сьнежні 1991 — пасьля таго, як становіцца ясна, што ў выніку першага раўнда першых шматпартыйных выбараў у краіне перамогу пачынае атрымліваць [[Ісламскі фронт выратавання]], альжырскія вайскоўцы адмянілі другі раўнд, прымусілі прэзыдэнта краіны [[Шадлі Бенджэдзід]]а сысьці ў адстаўку, усталявалі ваенны рэжым і забаранілі Ісламскі фронт выратаваньня. На гэта ісламісты адрэагавалі сыходам у падпольле і тэрорам. Тактыка экстрэмістаў будавалася як на ўдарах па ваенна-паліцэйскіх сілах і прадстаўніках эліты, так і на запалохваньні насельніцтва. Буйнамаштабная грамадзянская вайна падоўжылася амаль дзесяцігодзьдзе, а асобныя стычкі назіраюцца па цяперашні час. За ўсе гады вайна панесла жыцьці звыш 100 тыс. чалавек, у асноўным ахвяры паказальных масавых расправаў і тэрарыстычных актаў ісламісцкіх груповак. Дзяржаве была прычыненая велізарная эканамічная шкода. Толькі цьвёрдая лінія вайскоўца кіраўніцтвы Альжыру ў 1992—1999 гадах дазволіла зьбіць хвалю тэрору і прымусіла экстрэмістаў пайсьці на перамовы аб нацыянальным прымірэньні. Да дужаньня з экстрэмістамі шырока прыцягвалася мясцовае насельніцтва ў форме атрадаў самаабароны. Гэта абцяжарвала дзеяньні экстрэмістаў на шматлікіх тэрыторыях, забясьпечвала іх палітычную ізаляцыю ад грамадзтва і вызваляла значныя сілы войска і спэцпадразьдзяленьняў для актыўных дзеяньняў. Вялікае значэньне надавалася ўсталяваньню кантролю над ісламскай інфраструктурай, пасьлядоўнаму выдаленьню зь мячэцяў радыкальных імамаў, а таксама спыненьню каналаў вонкавага фінансаваньня, як узброенага крыла экстрэмістаў, так і іх палітычных структур. * Красавік 2004 — пасьля перамогі Абдэльазіза Бутэфлікі на прэзыдэнцкіх выбарах была абвешчаная частковая [[амністыя]], па ўмовах якой мяцежнікам гарантавалася прабачэньне, калі яны добраахвотна здадуцца і раззброяцца. * Верасень 2005 — на ўсенародным рэфэрэндуме ўхвалены ўрадавы праект «Хартыя за мір і згоду», які прадугледжвае амністыю былых чальцоў бандфармаваньняў, якія спыняюць узброенае дужаньне з уладамі і жадаючых вярнуцца да мірнага жыцьця. Аднак найбуйнейшая ў краіне ісламісцкая групоўка «[[Салафісцкая група пропаведзі і джыхаду]]» (каля 1000 баявікоў), якая далучылася ў 2004 да міжнароднай тэрарыстычнай сеткі «[[Аль-Каіда]]», афіцыйна абвясьціла аб адмове ад удзелу ў гэтым праекце. * Кастрычнік 2006 — лідэр «Салафісцкай групы пропаведзі і джыхаду» Абу Мусаб Абдель Вудуд заявіў аб пачатку «доўгатэрміновай вайны супраць інтэрасаў ЗША і Захаду ў рэгіёне Арабскага Магрыбу». == Палітыка == === Дзяржаўны лад === [[Файл:Hémicycle de l'assemblée populaire nationale (Algérie).jpg|значак|Месца паседжаньняў [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народнага нацыянальнага сходу]].]] Кіраўніком дзяржавы ёсьць прэзыдэнт Альжыру, які абіраецца на пяцігадовы тэрмін. Раней тэрмін прэзыдэнта быў абмежаваны двума пяцігадовымі тэрмінамі, але папраўка да канстытуцыі, ухваленая парлямэнтам 11 лістапада 2008 году, скасавала гэтае абмежаваньне<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20081114015503/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7724635.stm|загаловак=Algeria Deputies Scrap Term Limit|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Доўгі час прэзыдэнтам краіны быў [[Абдэль Азіз Бутэфліка]], які меў намер балятавацца на прэзыдэнцкую пасаду яшчэ раз у 2019 году, аднак праз масавыя пратэсты быў вымушаны абвесьціць аб сваёй адстаўцы 3 красавіка 2019 году<ref>{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/02/algeria-latest-news-president-abdelaziz-bouteflika-resigns|загаловак=Algeria’s president Abdelaziz Bouteflika resigns after 20 years|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. [[Абдэльмаджыд Тэбун]], незалежны кандыдат, быў абраны прэзыдэнтам пасьля таго, як выбары ў рэшце рэшт адбыліся 12 сьнежня 2019 году. Пратэстоўцы адмовіліся прызнаць Тэбунам прэзыдэнтам, спасылаючыся на патрабаваньні ўсебаковай рэформы палітычнай сыстэмы<ref>{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-50782676|загаловак=Algeria election: Fresh protests as Tebboune replaces Bouteflika|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле дзейнай канстытуцыі 1996 году кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы, то бок ёсьць вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае кіраўніка ўрада, губэрнатараў (валі), траціну чальцоў Рады нацыі (верхняй палаты парлямэнту) і Канстытуцыйнай рады. Парлямэнт Альжыру ёсьць двухпалатным, то бок ніжняя палата, вядомая як [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народны нацыянальны сход]], налічвае 462 чальцоў, якія выбіраюцца прамым шляхам на пяцігадовы тэрмін, у той час як верхняя палата, [[Рада нацыі (Альжыр)|Рада нацыі]], мае 144 чальцоў, якія абіраюцца на шасьцігадовы тэрмін, зь якіх 96 чальцоў выбіраюцца мясцовымі сходамі і 48 прызначаюцца прэзыдэнтам. Органам выканаўчай улады краіны ёсьць Рада міністраў. Асноўнымі палітычнымі партыямі ёсьць [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]], [[Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне (Альжыр)|Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне]], [[Фронт сацыялістычных сілаў (Альжыр)|Фронт сацыялістычных сілаў]], [[Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю (Альжыр)|Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю]], [[Рух грамадзтва за мір (Альжыр)|Рух грамадзтва за мір]], рух «Ан-Нахда» і іншыя. Забароненае фармаваньне партыяў на рэлігійнай, моўнай, расавай, плоцевай, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове. Да ліку асноўных грамадзкіх арганізацыяў уваходзяць [[Усеагульны зьвяз альжырскіх працаўнікоў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх сялянаў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскай моладзі]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх жанчынаў]]. Як мяркуецца, выбраныя палітыкі адносна мала ўплываюць на палітыку Альжыру. Замест гэтага група неабраных цывільных і вайскоўцаў, фактычна кіруе краінай, нават вырашаючы, хто павінен абірацца прэзыдэнтам<ref>{{Спасылка|url=https://www.lebanese-forces.com/2019/04/12/algeria-132/|загаловак=What’s happening in Algeria… is it the “Arab spring”?‎|выдавец=Lebanese Forces Official Website|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Самым уплывовым чалавекам да пратэстаў 2019 году, як лічыцца, быў [[Магамэд Мэд’ен]], кіраўнік вайсковай выведкі<ref>{{Спасылка|url=http://www.economist.com/node/21554565|загаловак=Still waiting for real democracy|выдавец=The Economist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. === Замежныя стасункі === Альжыр — чалец [[ААН]], ДН, ЛАГ, АС, АІК, ОПЕК, «Групы 77+Кітай». У 2004—2005 — нясталы чалец Савету Бясьпекі ААН. Удзельнічае ў Эўраміжземнаморскім працэсе, «Міжземнаморскай ініцыятыве» НАТО, працы «групы 15». Прадпрымае высілкі па ажыўленьні дзейнасьці [[Зьвяз арабскага Магрыбу|Зьвязу арабскага Магрыбу]]. === Адміністрацыйны падзел === Алжыр падзелены на 58 вілаетаў, 553 акругі і 1541 муніцыпалітэт. Кожны вілает, акруга і муніцыпалітэт маюць назву, утвораную ад назвы свайго адміністрацыйнага цэнтру, якім звычайна ёсьць самы вялікі горад. {| border="0" |----- |[[Файл:Algeria wilayas.png]] | <br /><small>1</small> [[Адрар (вілает)|Адрар]] <br /><small>2</small> [[Шэліф (вілает)|Шэліф]] <br /><small>3</small> [[Агуат (вілает)|Агуат]] <br /><small>4</small> [[Ум-эль-Буагі (вілает)|Ум-эль-Буагі]] <br /><small>5</small> [[Батна (вілает)|Батна]] <br /><small>6</small> [[Бэджая (вілает)|Бэджая]] <br /><small>7</small> [[Біскра (вілает)|Біскра]] <br /><small>8</small> [[Бэшар (вілает)|Бэшар]] <br /><small>9</small> [[Бліда (вілает)|Бліда]] <br /><small>10</small> [[Буйра (вілает)|Буйра]] <br /><small>11</small> [[Таманрасэт (вілает)|Таманрасэт]] <br /><small>12</small> [[Тэбэса (вілает)|Тэбэса]] <br /><small>13</small> [[Тлемсэн (вілает)|Тлемсэн]] <br /><small>14</small> [[Тыярэт (вілает)|Тыярэт]] <br /><small>15</small> [[Тызі-Узу (вілает)|Тызі-Узу]] <br /><small>16</small> [[Альжыр (вілает)|Альжыр]] <br /><small>17</small> [[Джэльфа (вілает)|Джэльфа]] <br /><small>18</small> [[Джыджэль (вілает)|Джыджэль]] <br /><small>19</small> [[Сэтыф (вілает)|Сэтыф]] <br /><small>20</small> [[Саіда (вілает)|Саіда]] <br /><small>21</small> [[Скікда (вілает)|Скікда]] <br /><small>22</small> [[Сыдзі-Бэль-Абэс (вілает)|Сыдзі-Бэль-Абэс]] <br /><small>23</small> [[Анаба (вілает)|Анаба]] <br /><small>24</small> [[Гельма (вілает)|Гельма]] | <br /><small>25</small> [[Канстантына (вілает)|Канстантына]] <br /><small>26</small> [[Мэдэа (вілает)|Мэдэа]] <br /><small>27</small> [[Мастаганэм (вілает)|Мастаганэм]] <br /><small>28</small> [[М’Сыла (вілает)|М’Сыла]] <br /><small>29</small> [[Маскара (вілает)|Маскара]] <br /><small>30</small> [[Уаргла (вілает)|Уаргла]] <br /><small>31</small> [[Аран (вілает)|Аран]] <br /><small>32</small> [[Эль-Баяд (вілает)|Эль-Баяд]] <br /><small>33</small> [[Ілізі (вілает)|Ілізі]] <br /><small>34</small> [[Бордж-Бу-Арэрыдж (вілает)|Бордж-Бу-Арэрыдж]] <br /><small>35</small> [[Бумэрдэс (вілает)|Бумэрдэс]] <br /><small>36</small> [[Эль-Тарэф (вілает)|Эль-Тарэф]] <br /><small>37</small> [[Тындуф (вілает)|Тындуф]] <br /><small>38</small> [[Тысэмсільт (вілает)|Тысэмсільт]] <br /><small>39</small> [[Эль-Уэд (вілает)|Эль-Уэд]] <br /><small>40</small> [[Хеншэла (вілает)|Хеншэла]] <br /><small>41</small> [[Сук-Аграс (вілает)|Сук-Аграс]] <br /><small>42</small> [[Тыпаза (вілает)|Тыпаза]] <br /><small>43</small> [[Міла (вілает)|Міла]] <br /><small>44</small> [[Айн-Дэфла (вілает)|Айн-Дэфла]] <br /><small>45</small> [[Наама (вілает)|Наама]] <br /><small>46</small> [[Айн-Тэмушэнт (вілает)|Айн-Тэмушэнт]] <br /><small>47</small> [[Гардая (вілает)|Гардая]] <br /><small>48</small> [[Рэлізан (вілает)|Рэлізан]] |} == Геаграфія == [[Файл:Oasis.JPG|міні|Аазіс]] На тэрыторыі Альжыру вылучаюць дзьве геалягічныя вобласьці — плятформенную Сахарскую, якая ўтварылася яшчэ ў [[дакембрыя|дакембрыі]], і складкаватую Атляскую, што ўтварылася падчас альпійскай складкаватасьці. Пустэльня [[Сахара]] займае 80 % тэрыторыі краіны і складаецца з асобных пяшчаных (Вялікі Заходні Эрг, Вялікі Ўсходні Эрг, Эрг-Ігідзі, Эрг-Шэш) і камяністых (плято Танезруфт, Цінгерт, Тадэмаіт, Эль-Эглаб) [[пустэльня]]ў. На паўднёвым усходзе альжырскай Сахары прыпаднятае сугор’е [[Ахагар]], дзе знаходзіцца найвышэйшы пункт Альжыру — гара Тахат (2906 м). Сугор’е Ахагар, якое выйшла на паверхню 2 млрд гадоў таму, зьяўляецца мэтамарфічным падмуркам Сахарскай плятформы. З усіх бакоў сугор’е акружана ступеністымі плято Тасілін-Аджэр, Тасілін-Ахагар і горамі Муйдзір. Поўнач альжырскай Сахары ляжыць на 26 м ніжэй узроўню мора. Тут разьмешчана салёнае возера [[Шот-Мельгір]]. На поўначы Альжыру раўналежна адзін аднаму працягваюцца хрыбты [[Атляс (горы)|Атлясу]] — Тэль-Атляс і Сахарскі Атляс, падзеленыя высокімі плято і масівамі, прарэзанымі глыбокімі цясьнінамі. Альпійскі ўзрост Атляскіх гор абумовіў іх высокую сэйсьмічнасьць. Апошні разбуральны землятрус тут адбыўся ў 2003 годзе. Наступствы землятрусаў асабліва катастрафічныя, улічваючы, што на вузкай паласе ўзьбярэжжа і перадгор’яў Тэль-Атлясу пражывае 93 % насельніцтвы краіны. Нетры Альжыру багатыя [[нафта]]й, [[газ]]ам, рудамі чорных і каляровых мэталаў. У Альжыры маюцца значныя радовішчы жалеза, цынку, сьвінцу, медзі, мыш’яку, ртуці, фасфатаў. Клімат Альжыру субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і трапічны пустынны ў Сахары. Зіма на ўзьбярэжжы цёплая дажджлівая (12&nbsp;°C у студзені), у горах прахалодная (2—3 тыдні ляжыць сьнег), у Сахары залежыць ад часу сутак (уначы ніжэй 0&nbsp;°C, днём 20&nbsp;°C). Лета ў Альжыры сьпякотнае і сухое. Гадавая колькасьць ападкаў ад 0—50 мм у Сахары да 400—1200 мм у Атляскіх горах. Усе рэкі Альжыру ўяўляюць сабой часавыя вадацёкі (уэды), якія запаўняюцца ў сэзон дажджоў. Рэкі крайняй поўначы краіны ўпадаюць у Міжземнае мора, астатнія — губляюцца ў пясках Сахары. Яны выкарыстоўваюцца для абрашэньня і водазабесьпячэньня, для чаго на іх пабудаваныя вадасховішчы і ГЭС. Найбуйнейшая рака — Шэліф (700 км). Катліны азёраў (себхі) таксама запаўняюцца ў дажджлівы пэрыяд, а ўлетку перасыхаюць і пакрываюцца салянай скарынкай таўшчынёй да 60 гл. У Сахары ў раёнах вялікіх запасаў падземных вод разьмешчаныя найбуйнейшыя аазісы. Расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа прадстаўленая жорсткалістнымі вечназялёнымі дрэвамі і хмызьнякамі. У горах Атляса растуць лясы з коркавага і каменнага дуба, алепскай хвоі, ядлоўца, туі, атляскага кедра і лістападных парод дрэваў. Да вышыні 500 м выгадоўваюць аліўкі і фісташкі. Расьліннасьць Сахары вельмі бедная і прадстаўленая ў асноўным эфэмерами і салянкамі. Жывёльны мір бедны, бо ў значнай ступені зьнішчаны чалавекам. У лясах Атляса захаваліся зайцы, кабаны і макакі, у Сахары — гепарды, шакалы, гіены, генэты, лісіцы фэнек, газэлі, антылопы-адакс, драпежныя птушкі, дробныя грызуны, зьмеі, яшчаркі, чарапахі, зь бесхрыбтовых — саранча, скарпіёны, фалангі, скалапендры. == Эканоміка == Альжыр — індустрыяльна-аграрная краіна. Кіроўныя пазыцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсэктар. Прыватны сэктар пераважае ў лёгкай і харчовай прамысловасьці (70-90 %), будаўніцтве (60 %), сфэры паслугаў, аптовага і розьнічнаму гандлю (да 80 %), сельскай гаспадарцы (80 %). Памер ВУП у 2007 склаў па афіцыйных дадзеных 135 млрд даляраў ЗША (прырост — 6,5 %, 3970 даляраў ЗША на душу насельніцтва). Вядучая галіна прамысловасьці — нафтагазавая (45 % ВУП, 98 % валютных паступленьняў). Дзяржаўная нафтагазавая кампанія «Санатрак» — 1-я ў Афрыцы і 11-я ў сусьветным рэйтынгу. Даказаныя запасы нафты складаюць 1,5 млрд тон, прыроднага газу — 4,6 трлн куб. м. Значная частка вуглевадароднай сыравіны, якая здабываецца паступае на экспарт, у асноўным у Заходнюю Эўропу. Прыбыткі ад экспарту вуглевадародаў — 59 млрд дол. (2007). Альжыр займае другое месца ў сьвеце па экспарце звадкаванага газу, трэцяе — па экспарце прыроднага газу. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча жалезнай руды, фасфатаў, каляровых мэталаў. Якая апрацоўвае прамысловасьць прадстаўленая прадпрыемствамі мэталюргічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галінаў, а таксама па перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забясьпечвае патрэбнасьці краіны ў харчаваньні. Яго доля ў ВУП складае каля 10 %. Зьнешнегандлёвае абарачэньне Альжыра ў 2007 склала 87 млрд дол. ЗША (прырост у параўнаньні з 2006 — 11 %) у т.л. экспарт — 60 млрд дал., імпарт — 27 млрд дал. На долю краінаў Эўрапейскага зьвязу прыходзіцца каля 55 %, ЗША — парадку 15 %. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і інш. Імпартуюцца машыны і абсталяваньне, харчаваньне, сыравіна, спажывецкія тавары. Разьвіта гадоўля пшаніцы, аўса, а таксама садавіны, у прыватнасьці цытрусавай, і гародніны. Лоўля рыбы і морапрадуктаў больш 20 тысячаў тон у год. Фінансавае становішча Альжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Да 2000 у сілу аб’ектыўных акалічнасьцяў яно пагаршалася, захоўвалася на высокім узроўні зьнешняя запазычанасьць (парадку 29 млрд дол. па стане на канец 1999). Да канца 2007 аб’ём зьнешняй запазычанасьці скараціўся да 5,6 млрд дал. (15,5 млрд дал. у 2005), а [[золатавалютны запас]] дасягнуў 98 млрд дал., зь якіх 44,5 млрд дал. складаў «Фонд рэгуляваньня экспартных прыбыткаў». Інфляцыя, па афіцыйных дадзеных, у 2007 склала 4,2 %, па неафіцыйных адзнаках — 8 %. === Паказчыкі === У 2005 рост [[ВУП]] склаў 5,8% (2004 — 5,2%, 2003 — 6,9%). ВУП на душу насельніцтва ў 2005 — $2,8 тыс. (па [[Парытэт пакупной здольнасці|парытэце]] — $7,2 тыс.). У 2003—2005 узровень беспрацоўя зьнізіўся з 24% да 15%. [[Інфляцыя]] ў 2005 — 3,3%. Аб’ём [[экспарт]]а ў 2005 — $44,4 млрд, [[імпарт]]а — $20 млрд. [[Прафіцыт]] дзяржбюджэту ў 2005 склаў 9% ВУП. === Нафтавая і газавая галіны === Альжыр займае пятае месца ў сьвеце па аб’ёме запасаў прыроднага газу і зьяўляецца другім па велічыні сусьветным экспарцёрам гэтага віду сыравіны. Асноўны гулец на гэтым рынку — дзяржаўная нафтагазавая кампанія [[Sonatrach]], даючая каля 30 % [[ВНП]] краіны. Па запасе нафты Альжыр займае 14-е месца ў сьвеце. == Дэмаграфія == [[Файл:Tuareg2.JPG|міні|Туарэг]] Карэннае насельніцтва Альжыру — альжырцы, якія складаюцца з [[арабы|арабаў]] і блізкіх ім па культуры [[бэрбэры|бэрбэраў]]. Па вонкавым абліччы альжырцы, як правіла, людзі сярэдняга росту, асмуглыя, чарнавалосыя, з чорнымі вачамі і падоўжанай формай асобы міжземнаморскага тыпу. Пражывае значная колькасьць чаркесаў. Большасьць альжырцаў (4/5) лічаць роднай [[арабская мова|арабскую мову]], астатнія — [[бэрбэрскія мовы|бэрбэрскія дыялекты]]. Бэрбэрскае насельніцтва пераважае сярод горцаў [[Атляс (горы)|Атлясу]] і ў [[аазіс]]ах [[Сахара|Сахары]] (кабілы, шавія, [[туарэгі]]), прычым нярэдка бэрбэры ў роўнай ступені добра валодаюць роднай і арабскай мовай. Людзі, якія атрымалі адукацыю або тыя, хто працаваў за мяжой, як правіла, акрамя роднай добра ведаюць [[француская мова|францускую мову]]. Гутарковая форма францускай мовы шырока распаўсюджаная ў гарадах. Хоць выкарыстаньне францускай мовы значна скарацілася ў параўнаньні з каляніяльнымі часамі канца XIX — сярэдзіны XX стагодзьдзяў, [[француская мова]] ў Альжыры (а таксама ў суседніх [[Туніс]]е і [[Марока]]) па-ранейшаму застаецца асноўнай мовай дзелавых зносінаў і гандлю і пакуль не саступае гэтых пазыцыяў ангельскай. Пры гэтым курс афіцыйнага ўраду накіраваны на паступовую арабізацыю ўсіх сфэраў жыцьця краіны. На літаратурнай арабскай мове ў цяперашні час выдаюцца дзяржаўныя дакумэнты, кнігі, часопісы, газэты. Малаважную частку насельніцтва складаюць грамадзяне замежных дзяржаваў, занятыя на часавай працы ў якасьці спэцыялістаў. Яны, як правіла, таксама размаўляюць на францускай мове. === Рэлігія === Пераважная большасьць альжырцаў — [[Іслам|мусульмане]] суніцкага толку. У канцы XIX — пачатку XX стагодзьдзяў значную частку насельніцтва тады яшчэ Францускага Альжыру складалі даволі ўплывовыя ў культурным і эканамічным пляне немусульманскія групы франкамоўных эўрапейцаў і габрэяў, якія атрымалі назву [[франкаальжырцы]] (па-француску: [[п’е-нуар]]). Складаючы некалі да 15 % насельніцтвы краіны, большасьць франкаальжырцаў, а таксама сымпатызавалых ім афранцужаных мусульман-[[харкі]] былі вымушаныя масава пакінуць краіну пасьля вайны за незалежнасьць, [[рэпатрыяцыя|рэпатрыяваўшыся]] ў асноўным у [[Францыя|Францыю]]. == Культура == Складаны характар нацыянальнай культуры Альжыру перадае формула дзеяча альжырскай [[культура|культуры]] шэйха Бэн Бадыса: «Альжырскі народ — арабскі па мове, берберскі па паходжаньні, мусульманскі па [[рэлігія|рэлігіі]]». Культура альжырскага народа складалася на працягу шматлікіх стагодзьдзяў як вынік узаемадзеяньня і ўзаемаўплываў арабскіх і берберскіх плямёнаў, лаціна-пунічных элемэнтаў даарабскага часу і разьвітай араба-ісламскай [[цывілізацыя|цывілізацыі]] эпохі [[халіфат]]а, носьбітаў гішпана-маўританскай (андалускай) культуры маўраў і турэцкіх заваёўнікаў. Да цяперашняга часу ўсе гэтыя кампанэнты ў асноўным ужо зьліліся ў адзіны сплаў. Але некаторыя зь іх дагэтуль захавалі сваю спэцыфіку. Напрыклад, гэта ставіцца да традыцыяў берберскага фальклёру і геамэтрычнага арнамэнту, арабскай паэзіі і эпасу бедуінскіх плямёнаў, андалускага і турэцкай спадчыны ў [[архітэктура|архітэктуры]] і [[музыка|музыцы]]. Акрамя таго, на фармаваньне альжырскай культуры значны ўплыў апошнія паўтара стагодзьдзі аказвала культура [[Францыя|Францыі]]. З гэтай прычыны, асобы, якія атрымалі адукацыю на францускай мове, яшчэ ў 1960-х гадах складалі большасьць інтэлігенцыі Альжыру, а франкамоўная літаратура альжырцаў дагэтуль неад’емная частка іх нацыянальнай літаратуры. === Сельская === У матэрыяльнай культуры альжырцаў своеасабліва спалучаюцца традыцыі і сучаснасьць. Традыцыйныя сельскагаспадарчыя прылады мала зьмяніліся з эпохі арабскай заваёвы: драўляныя саха і вілы, матыка, серп, у якасьці цяглавай сілы выкарыстоўваюцца аслы і [[вярблюд]]ы. У самакіравальных [[гаспадарка]]х, сельскагаспадарчых [[кааператывы|кааператывах]], а таксама ў сучасных гаспадарках уласнага сэктара шырока ўжываюцца [[трактар]]ы, [[камбайн]]ы і іншая сучасная [[тэхніка]]. Звычайная альжырская [[вёска]] — бязладная навала маленькіх хат. Хата селяніна, як правіла, глінабітная, а ў горах — каменная, з плоскім дахам, на якім ёсьць адтуліна для дыму ад агменю, складзенага з каменя. Жыльлё звычайна складаецца з двух пакояў: у адным ядуць і сьпяць, у іншым рыхтуюць ежу. Уваход у хату вядзе з унутранага панадворка, дзе ўтрымоўваецца быдла. [[Мэбля|Мэблі]] ў такіх хатах, акрамя маленькага століка, няма, уся сям’я есьць і сьпіць на падлозе. === Гарадзкая === Такое зьмешваньне стыляў характэрна і для гараджан, якія нядаўна перасяліліся зь вёскі. Большасьць мужчын у гарадах носяць эўрапейскую [[адзеньне|адзежу]]. У пажылых людзей яна нярэдка спалучаецца з чырвонай [[феска]]й. Жанчыны-мяшчанкі па большай частцы носяць традыцыйнае белае покрыва «хаік» і «лааджар» — белая хустка, вышытая белымі жа ніткамі або абабітая карункамі, якія закрываюць ніжнюю частку асобы ад вачэй. На ўсходзе краіны жанчыны носяць чорнае покрыва. Часам і то і іншае спалучаецца з эўрапейскай сукенкай і [[абутак|абуткам]]. Нярэдка на вуліцах вялікіх [[горад|гарадоў]] можна бачыць характэрную карціну — маці і дачка, якія ўвасабляюць сабой учорашні і сёньняшні дзень Альжыру. У маці твар закрыты, постаць захутаная ў покрыва, на нагах туфлі бяз заднікаў, далоні і ступні выфарбаваныя [[хна|хной]]. Дачка ідзе з адкрытым тварам, яна відавочна карыстаецца эўрапейскай [[касмэтыка]]й і апранутая па апошняй францускай [[мода|модзе]]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Партал|Афрыка}} * [https://web.archive.org/web/20071005003110/http://www.el-mouradia.dz/ Афіцыйны сайт].{{ref-ar}}{{ref-fr}} {{Краіны Афрыкі}} {{АБСЭ}} [[Катэгорыя:Альжыр| ]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] g7rzg2d3ore6szsn8mddlr64z6uwj13 0 22300 2329377 2329043 2022-07-22T21:04:44Z Dymitr 10914 /* Ангельская калянізацыя */ крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Barbados?oldid=1099300879 wikitext text/x-wiki {{Краіна2 | СУП ППЗ = 5,398 млрд $ | Год падліку СУП ППЗ = 2019 | СУП ППЗ на чалавека = 18 798 $ | Год падліку СУП ППЗ на чалавека = 2019 | СУП намінал = 5,207 млрд $ | Год падліку СУП намінал = 2019 | СУП намінал на чалавека = 18 133 $ | Год падліку СУП намінал на чалавека = 2019 }} '''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас<ref>Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302</ref>. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]<ref>Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)</ref>. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]<ref name="britannica">{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}</ref> і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора<ref>{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}</ref>. Плошча вострава складае 432 км²<ref>{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}</ref>. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе<ref>{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}</ref>. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі<ref>{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History & Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}</ref>. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадаса. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref><ref>{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету<ref>Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].</ref>. == Гісторыя == === Дакалюмбавыя часы === Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.<ref name="britannica"/><ref>Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.</ref>. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры<ref>Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.</ref>. === Эўрапейскае прыбыцьцё === [[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]] Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]<ref>Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.</ref>. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў<ref name="britannica"/>. === Ангельская калянізацыя === Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў<ref name="britannica"/>. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу. У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну<ref name="slavery">{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref><ref>Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.</ref>. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў. [[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]] Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў<ref name="ali">Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.</ref>. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі<ref name="ali"/>. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадаса і навакольных астравоў<ref name="slavery"/>. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскіх рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадаса ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў<ref name="britannica"/>. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі<ref name="britannica"/>. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="britannica"/>. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="slavery"/>. Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі<ref name="britannica"/>. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе<ref name="britannica"/>. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы<ref name="britannica"/>. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Глыбокая незадаволенасьць станам рэчаў на Барбадасе прымусіла многіх да эміграцыі. Кульмінацыя адбылася ў 1930-я гады за часам [[Вялікая дэпрэсія|Вялікай дэпрэсіі]], калі барбадасцы пачалі патрабаваць паляпшэньня ўмоваў для працоўных, легалізацыі прафэсійных зьвязаў і пашырэньня выбарчых правоў, якія на той момант былі значна абмежаваныя<ref name="britannica"/>. На той час права голасу мелі толькі мужчыны-земляўласьнікі. У выніку нарастальных хваляваньняў брытанцы накіравалі ў 1938 годзе на востраў камісію, якая рэкамэндавала правесьці многія з патрабаваных рэформаў<ref name="britannica"/>. У выніку насельніцтва мурынскага паходжаньня сталі выконваць значна больш прыкметную ролю ў палітыцы калёніі. У 1950 годзе ў краі было ўведзенае ўсеагульнае выбарчае права<ref name="britannica"/>. За гэты час на востраве быў закладзены шэраг палітычных партыяў, як то [[Барбадаская працоўная партыя]] (БПП) і [[Дэмакратычная працоўная партыя]] (ДПП). Поўнае нутранае самакіраваньне стала чыніцца ў 1961 годзе<ref name="britannica"/>. На некаторы час Барбадас далучыўся да [[Фэдэрацыя Ўэст-Індыя|Фэдэрацыі Ўэст-Індыі]] з 1958 па 1962 гады, а 30 лістапада 1966 году была абвешчаная незалежнасьць вострава<ref name="britannica"/>. Першым прэм’ер-міністрам краіны стаў [[Эрал Бэроў]] з ДПП. Барбадас вырашыў застацца ў складзе [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]]. Тым ня менш, паводле ладу Барбадас стаў манархіяй, ачоліла якую брытанская каралева [[Лізавета II]]. == Геаграфія == [[Файл:Bathsheba, Barbados 08.jpg|значак|Вёска на ўзьбярэжжы Барбадаса.]] Барбадас месьціцца ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]] і знаходзіцца на ўсходзе ад іншых астравоў [[Ўэст-Індыя|Ўэст-Індыі]]. Барбадас ёсьць самым усходнім вострам [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Ягоная даўжыня складае 34 км, а шырыня сягае да 23 км, ахопліваючы плошчу у 432 км². Ён месьціцца прыкладна ў 168 км на ўсход ад [[Сьвятая Люсія|Сьвятой Люсіі]] ды [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвяты Вінцэнту і Грэнадзінаў]]. Да [[Мартыніка|Мартынікі]] ад Барбадаса прыкладна 180 км і яшчэ да 400 км на паўночны ўсход ад [[Трынідад і Табага|Трынідада і Табага]]. Ляндшафт краю ёсьць раўнінным у параўнаньні з астраўнымі суседзямі на захадзе. Востраў спадзіста падымаецца да цэнтральнага нагор’я, а найвышэйшы пункт Барбадаса ёсьць гара Гілабі, якая ўзвышаецца на 340 м над узроўнем мора<ref name="britannica"/>. === Клімат === У краіне звычайна назіраюцца два сэзоны, адзін зь якіх улучае прыкметна большую колькасьць ападкаў. Гэтая паравіна году вядомая як «вільготны сэзон». Яна доўжыцца з чэрвеня па сьнежань. Наадварот, «сухі сэзон» доўжыцца зь сьнежня па травень. Гадавая колькасьць ападкаў вагаецца ад 1000 да 2300 мм. Зь сьнежня па травень сярэднія тэмпэратуры вагаюцца ад 21°C да 31°C, у той час як з чэрвеня па лістапад яны вагаюцца ад 23°C да 31°C<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20070220165443/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003280|загаловак=Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados|выдавец=BBC Weather|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Паводле шкалы [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна]] вялікая частка Барбадаса мае трапічны мусонны клімат. Тым ня менш, ветры з хуткасьцю ад 12 да 16 км/гадз на працягу ўсяго года забясьпечваюць Барбадасу ўмерана трапічны клімат. Нячастыя стыхійныя бедзтвы ўключаюць [[землятрус]]ы, [[апоўзень|апоўзні]] і [[трапічны цыклён|ўраганы]]. Барбадас знаходзіцца па-за межамі асноўнага пасу ўраганаў Атлянтыцы і часта ўнікае ад найгоршых наступстваў трапічных штормаў і ўраганаў у рэгіёне за часам сэзону дажджоў. У сярэднім моцны ўраган захапляе востраў прыкладна раз на 26 гадоў. Апошнім значным ураганам, які значна нашкодзіў Барбадасу, быў ураган [[Джанэт (трапічны цыклён)|Джанэт]] у 1955 годзе. == Эканоміка == Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва<ref>{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&pr.y=13&sy=2015&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=316&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}</ref> з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку<ref>{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}</ref>. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадаса жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&view=article&id=4204%3A20-percent-in-poverty&catid=36%3Alocal-news&Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}</ref>. Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадаса залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у<ref name="britannica"/>. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}</ref>. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду]. * {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}. {{Краіны Паўночнай Амэрыкі}} {{Краіны Карыбскага басэйна}} oiv81i0zeojr51r4qgfpktj3pgc8cdv 2329383 2329377 2022-07-22T22:01:30Z Dymitr 10914 крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Barbados?oldid=1099300879 wikitext text/x-wiki {{Краіна2 | СУП ППЗ = 5,398 млрд $ | Год падліку СУП ППЗ = 2019 | СУП ППЗ на чалавека = 18 798 $ | Год падліку СУП ППЗ на чалавека = 2019 | СУП намінал = 5,207 млрд $ | Год падліку СУП намінал = 2019 | СУП намінал на чалавека = 18 133 $ | Год падліку СУП намінал на чалавека = 2019 }} '''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас<ref>Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302</ref>. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]<ref>Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)</ref>. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]<ref name="britannica">{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}</ref> і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора<ref>{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}</ref>. Плошча вострава складае 432 км²<ref>{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}</ref>. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе<ref>{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}</ref>. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі<ref>{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History & Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}</ref>. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадаса. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref><ref>{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету<ref>Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].</ref>. == Гісторыя == === Дакалюмбавыя часы === Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.<ref name="britannica"/><ref>Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.</ref>. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры<ref>Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.</ref>. === Эўрапейскае прыбыцьцё === [[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]] Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]<ref>Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.</ref>. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў<ref name="britannica"/>. === Ангельская калянізацыя === Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў<ref name="britannica"/>. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу. У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну<ref name="slavery">{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref><ref>Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.</ref>. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў. [[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]] Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў<ref name="ali">Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.</ref>. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі<ref name="ali"/>. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадаса і навакольных астравоў<ref name="slavery"/>. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскіх рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадаса ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў<ref name="britannica"/>. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі<ref name="britannica"/>. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="britannica"/>. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="slavery"/>. Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі<ref name="britannica"/>. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе<ref name="britannica"/>. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы<ref name="britannica"/>. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Глыбокая незадаволенасьць станам рэчаў на Барбадасе прымусіла многіх да эміграцыі. Кульмінацыя адбылася ў 1930-я гады за часам [[Вялікая дэпрэсія|Вялікай дэпрэсіі]], калі барбадасцы пачалі патрабаваць паляпшэньня ўмоваў для працоўных, легалізацыі прафэсійных зьвязаў і пашырэньня выбарчых правоў, якія на той момант былі значна абмежаваныя<ref name="britannica"/>. На той час права голасу мелі толькі мужчыны-земляўласьнікі. У выніку нарастальных хваляваньняў брытанцы накіравалі ў 1938 годзе на востраў камісію, якая рэкамэндавала правесьці многія з патрабаваных рэформаў<ref name="britannica"/>. У выніку насельніцтва мурынскага паходжаньня сталі выконваць значна больш прыкметную ролю ў палітыцы калёніі. У 1950 годзе ў краі было ўведзенае ўсеагульнае выбарчае права<ref name="britannica"/>. За гэты час на востраве быў закладзены шэраг палітычных партыяў, як то [[Барбадаская працоўная партыя]] (БПП) і [[Дэмакратычная працоўная партыя]] (ДПП). Поўнае нутранае самакіраваньне стала чыніцца ў 1961 годзе<ref name="britannica"/>. На некаторы час Барбадас далучыўся да [[Фэдэрацыя Ўэст-Індыя|Фэдэрацыі Ўэст-Індыі]] з 1958 па 1962 гады, а 30 лістапада 1966 году была абвешчаная незалежнасьць вострава<ref name="britannica"/>. Першым прэм’ер-міністрам краіны стаў [[Эрал Бэроў]] з ДПП. Барбадас вырашыў застацца ў складзе [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]]. Тым ня менш, паводле ладу Барбадас стаў манархіяй, ачоліла якую брытанская каралева [[Лізавета II]]. == Геаграфія == [[Файл:Bathsheba, Barbados 08.jpg|значак|Вёска на ўзьбярэжжы Барбадаса.]] Барбадас месьціцца ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]] і знаходзіцца на ўсходзе ад іншых астравоў [[Ўэст-Індыя|Ўэст-Індыі]]. Барбадас ёсьць самым усходнім вострам [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Ягоная даўжыня складае 34 км, а шырыня сягае да 23 км, ахопліваючы плошчу у 432 км². Ён месьціцца прыкладна ў 168 км на ўсход ад [[Сьвятая Люсія|Сьвятой Люсіі]] ды [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвяты Вінцэнту і Грэнадзінаў]]. Да [[Мартыніка|Мартынікі]] ад Барбадаса прыкладна 180 км і яшчэ да 400 км на паўночны ўсход ад [[Трынідад і Табага|Трынідада і Табага]]. Ляндшафт краю ёсьць раўнінным у параўнаньні з астраўнымі суседзямі на захадзе. Востраў спадзіста падымаецца да цэнтральнага нагор’я, а найвышэйшы пункт Барбадаса ёсьць гара Гілабі, якая ўзвышаецца на 340 м над узроўнем мора<ref name="britannica"/>. === Клімат === У краіне звычайна назіраюцца два сэзоны, адзін зь якіх улучае прыкметна большую колькасьць ападкаў. Гэтая паравіна году вядомая як «вільготны сэзон». Яна доўжыцца з чэрвеня па сьнежань. Наадварот, «сухі сэзон» доўжыцца зь сьнежня па травень. Гадавая колькасьць ападкаў вагаецца ад 1000 да 2300 мм. Зь сьнежня па травень сярэднія тэмпэратуры вагаюцца ад 21°C да 31°C, у той час як з чэрвеня па лістапад яны вагаюцца ад 23°C да 31°C<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20070220165443/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003280|загаловак=Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados|выдавец=BBC Weather|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Паводле шкалы [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна]] вялікая частка Барбадаса мае трапічны мусонны клімат. Тым ня менш, ветры з хуткасьцю ад 12 да 16 км/гадз на працягу ўсяго года забясьпечваюць Барбадасу ўмерана трапічны клімат. Нячастыя стыхійныя бедзтвы ўключаюць [[землятрус]]ы, [[апоўзень|апоўзні]] і [[трапічны цыклён|ўраганы]]. Барбадас знаходзіцца па-за межамі асноўнага пасу ўраганаў Атлянтыцы і часта ўнікае ад найгоршых наступстваў трапічных штормаў і ўраганаў у рэгіёне за часам сэзону дажджоў. У сярэднім моцны ўраган захапляе востраў прыкладна раз на 26 гадоў. Апошнім значным ураганам, які значна нашкодзіў Барбадасу, быў ураган [[Джанэт (трапічны цыклён)|Джанэт]] у 1955 годзе. == Эканоміка == Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва<ref>{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&pr.y=13&sy=2015&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=316&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}</ref> з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку<ref>{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}</ref>. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадаса жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&view=article&id=4204%3A20-percent-in-poverty&catid=36%3Alocal-news&Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}</ref>. Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадаса залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у<ref name="britannica"/>. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}</ref>. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. == Культура == [[Файл:Mount Gay Rum Visitors Centre, Spring Garden HWY, Barbados-002.jpg|значак|зьлева|Турыстычны цэнтар кампаніі [[Mount Gay Rum]], якая вырабляе ром з XVIII стагодзьдзя.]] Барбадаская культура ёсьць сумесьсю заходнеафрыканскай, партугальскай, крэольскай, індыйскай і брытанскай культураў. Найбуйнейшым карнавальным культурным мерапрыемствам, якое праходзіць на востраве, ёсьць фэстываль [[Корн-Овэр]], заснаваны ў 1974 годзе. Як і ў многіх іншых краінах Карыбскага басэйну і [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыкі]], гэты фэстываль ёсьць важнай падзеяй для многіх тубыльцаў. Тым ня менш, фэстываль прываблівае і тысячы турыстаў<ref name="britannica"/>. Корн-Овэр прысьвечаны сканчэньню збору ўраджаю і ўлучае музычныя конкурсы ды іншыя традыцыйныя імпрэзы. Мужчына і жанчына, якія назьбіралі найбольшую колькасьць цукровага трысьнёгу, карануюцца як Кароль і Каралева ўраджаю<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20100305104727/http://www.2camels.com/crop-over-festival.php|загаловак=Crop Over Festival|выдавец=2camels.com|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Ладзіцца Корн-Овэр звычайна ў пачатку ліпеня і завяршаецца касьцюмаваным парадам у Кадумэнт-дзень у першы панядзелак жніўня. === Стравы === Барбадаская кухня мае афрыканскія, індыйскія, ірляндзкія, крэольскія і брытанскія прыкметы. У звычайную страву ўваходзяць мяса ці рыба, звычайна замарынаваных зь зёлкамі і спэцыямі, гарачы гарнір і адзін альбо некалькіх салатаў. Распаўсюджаным гарнірам ёсьць марынаваныя агуркі, рыбныя катлеты, печыва. Страву звычайна падаюць з адным або некалькімі [[соўс]]амі<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20150329232049/http://www.totallybarbados.com/barbados/About_Barbados/Local_Information/Barbados_Food/|загаловак=Barbados Food|выдавец=Totally Barbados|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Нацыянальнымі стравамі Барбадаса ёсьць [[ку-ку]] і лятучая рыба з вострай поліўкай<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110616113813/http://www.epicureantourist.com/E.T.%20Blog/B86F2DEA-8D9A-4B1D-B27B-11156E58400D.html|загаловак=Barbados National Dish: Coucou & Flying Fish|выдавец=Epicurian Tourist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Яшчэ адная традыцыйная страва — пудынг з марынаванай сьвініны і салодкай бульбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170530041329/http://www.barbados.org/barbados-recipes-pudding-souse.htm|загаловак=Pudding and Souse|выдавец=Barbados.org|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Традыцыйна на востраве па ангельскім прыбыцьцем выраблялі алькагольныя напоі, а кампанія [[Mount Gay Rum]], як сьцьвярджаецца, ёсьць найстарэйшай кампаніяй па вытворчасьці рому ў сьвеце, што засьведчанае актам ад 1703 году. Напоі [[Cockspur Rum]] і [[Малібу (напой)|Malibu]] таксама паходзяць з Барбадаса. Таксама на востраве маюцца традыцыі броварства, то бок бравярня [[Banks Barbados]] вырабляе піва Banks Beer, сьветлы лягер, а таксама Banks Amber Ale<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110707211137/http://www.banksbeer.com/thebeer.html|загаловак=Banks Beer: The Beer|выдавец=Banks Beer|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. === Музыка === Музыка Барбадаса мае адметныя нацыянальныя стылі народнай і папулярнай музыкі, улучаючы элемэнты заходняй [[клясычная музыка|клясычнай]] і рэлігійнай музыкі. Культура Барбадаса ўяўляе сабой сынкрэтычную сумесь афрыканскіх і брытанскіх элемэнтаў, і музыка вострава адлюстроўвае гэтую сумесь праз стылі, інструмэнты, танцы і эстэтыку выступаў. У сучасным Барбадасе папулярныя стылі улучаюць [[каліпса]], [[спанж|спаж]], сучасны фольк і [[папулярная музыка|папулярную музыку]]. Барбадас, разам з [[Гвадэлюпа]]й, [[Мартыніка]]й, [[Трынідад і Табага|Трынідадам і Табага]], [[Куба]]й, [[Пуэрта-Рыка]] і [[Віргінскія астравы|Віргінскімі астравамі]], ёсьць адным зь нямногіх цэнтраў карыбскага [[джаз]]у. Сусьветна папулярная сьпявачка [[Рыяна]] паходзіць з Барбадаса, дзе гатавалася амаль да самага паўналецьця. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду]. * {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}. {{Краіны Паўночнай Амэрыкі}} {{Краіны Карыбскага басэйна}} oo35psdaeqodse9pwqytve0n28iyz46 2329384 2329383 2022-07-22T22:02:24Z Dymitr 10914 /* Музыка */ выпраўленьне спасылак wikitext text/x-wiki {{Краіна2 | СУП ППЗ = 5,398 млрд $ | Год падліку СУП ППЗ = 2019 | СУП ППЗ на чалавека = 18 798 $ | Год падліку СУП ППЗ на чалавека = 2019 | СУП намінал = 5,207 млрд $ | Год падліку СУП намінал = 2019 | СУП намінал на чалавека = 18 133 $ | Год падліку СУП намінал на чалавека = 2019 }} '''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас<ref>Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302</ref>. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]<ref>Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)</ref>. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]<ref name="britannica">{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}</ref> і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора<ref>{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}</ref>. Плошча вострава складае 432 км²<ref>{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}</ref>. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе<ref>{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}</ref>. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі<ref>{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History & Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}</ref>. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадаса. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref><ref>{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету<ref>Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].</ref>. == Гісторыя == === Дакалюмбавыя часы === Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.<ref name="britannica"/><ref>Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.</ref>. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры<ref>Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.</ref>. === Эўрапейскае прыбыцьцё === [[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]] Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]<ref>Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.</ref>. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў<ref name="britannica"/>. === Ангельская калянізацыя === Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў<ref name="britannica"/>. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу. У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну<ref name="slavery">{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref><ref>Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.</ref>. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў. [[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]] Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў<ref name="ali">Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.</ref>. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі<ref name="ali"/>. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадаса і навакольных астравоў<ref name="slavery"/>. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскіх рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадаса ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў<ref name="britannica"/>. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі<ref name="britannica"/>. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="britannica"/>. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="slavery"/>. Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі<ref name="britannica"/>. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе<ref name="britannica"/>. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы<ref name="britannica"/>. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Глыбокая незадаволенасьць станам рэчаў на Барбадасе прымусіла многіх да эміграцыі. Кульмінацыя адбылася ў 1930-я гады за часам [[Вялікая дэпрэсія|Вялікай дэпрэсіі]], калі барбадасцы пачалі патрабаваць паляпшэньня ўмоваў для працоўных, легалізацыі прафэсійных зьвязаў і пашырэньня выбарчых правоў, якія на той момант былі значна абмежаваныя<ref name="britannica"/>. На той час права голасу мелі толькі мужчыны-земляўласьнікі. У выніку нарастальных хваляваньняў брытанцы накіравалі ў 1938 годзе на востраў камісію, якая рэкамэндавала правесьці многія з патрабаваных рэформаў<ref name="britannica"/>. У выніку насельніцтва мурынскага паходжаньня сталі выконваць значна больш прыкметную ролю ў палітыцы калёніі. У 1950 годзе ў краі было ўведзенае ўсеагульнае выбарчае права<ref name="britannica"/>. За гэты час на востраве быў закладзены шэраг палітычных партыяў, як то [[Барбадаская працоўная партыя]] (БПП) і [[Дэмакратычная працоўная партыя]] (ДПП). Поўнае нутранае самакіраваньне стала чыніцца ў 1961 годзе<ref name="britannica"/>. На некаторы час Барбадас далучыўся да [[Фэдэрацыя Ўэст-Індыя|Фэдэрацыі Ўэст-Індыі]] з 1958 па 1962 гады, а 30 лістапада 1966 году была абвешчаная незалежнасьць вострава<ref name="britannica"/>. Першым прэм’ер-міністрам краіны стаў [[Эрал Бэроў]] з ДПП. Барбадас вырашыў застацца ў складзе [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]]. Тым ня менш, паводле ладу Барбадас стаў манархіяй, ачоліла якую брытанская каралева [[Лізавета II]]. == Геаграфія == [[Файл:Bathsheba, Barbados 08.jpg|значак|Вёска на ўзьбярэжжы Барбадаса.]] Барбадас месьціцца ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]] і знаходзіцца на ўсходзе ад іншых астравоў [[Ўэст-Індыя|Ўэст-Індыі]]. Барбадас ёсьць самым усходнім вострам [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Ягоная даўжыня складае 34 км, а шырыня сягае да 23 км, ахопліваючы плошчу у 432 км². Ён месьціцца прыкладна ў 168 км на ўсход ад [[Сьвятая Люсія|Сьвятой Люсіі]] ды [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвяты Вінцэнту і Грэнадзінаў]]. Да [[Мартыніка|Мартынікі]] ад Барбадаса прыкладна 180 км і яшчэ да 400 км на паўночны ўсход ад [[Трынідад і Табага|Трынідада і Табага]]. Ляндшафт краю ёсьць раўнінным у параўнаньні з астраўнымі суседзямі на захадзе. Востраў спадзіста падымаецца да цэнтральнага нагор’я, а найвышэйшы пункт Барбадаса ёсьць гара Гілабі, якая ўзвышаецца на 340 м над узроўнем мора<ref name="britannica"/>. === Клімат === У краіне звычайна назіраюцца два сэзоны, адзін зь якіх улучае прыкметна большую колькасьць ападкаў. Гэтая паравіна году вядомая як «вільготны сэзон». Яна доўжыцца з чэрвеня па сьнежань. Наадварот, «сухі сэзон» доўжыцца зь сьнежня па травень. Гадавая колькасьць ападкаў вагаецца ад 1000 да 2300 мм. Зь сьнежня па травень сярэднія тэмпэратуры вагаюцца ад 21°C да 31°C, у той час як з чэрвеня па лістапад яны вагаюцца ад 23°C да 31°C<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20070220165443/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003280|загаловак=Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados|выдавец=BBC Weather|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Паводле шкалы [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна]] вялікая частка Барбадаса мае трапічны мусонны клімат. Тым ня менш, ветры з хуткасьцю ад 12 да 16 км/гадз на працягу ўсяго года забясьпечваюць Барбадасу ўмерана трапічны клімат. Нячастыя стыхійныя бедзтвы ўключаюць [[землятрус]]ы, [[апоўзень|апоўзні]] і [[трапічны цыклён|ўраганы]]. Барбадас знаходзіцца па-за межамі асноўнага пасу ўраганаў Атлянтыцы і часта ўнікае ад найгоршых наступстваў трапічных штормаў і ўраганаў у рэгіёне за часам сэзону дажджоў. У сярэднім моцны ўраган захапляе востраў прыкладна раз на 26 гадоў. Апошнім значным ураганам, які значна нашкодзіў Барбадасу, быў ураган [[Джанэт (трапічны цыклён)|Джанэт]] у 1955 годзе. == Эканоміка == Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва<ref>{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&pr.y=13&sy=2015&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=316&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}</ref> з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку<ref>{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}</ref>. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадаса жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&view=article&id=4204%3A20-percent-in-poverty&catid=36%3Alocal-news&Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}</ref>. Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадаса залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у<ref name="britannica"/>. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}</ref>. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. == Культура == [[Файл:Mount Gay Rum Visitors Centre, Spring Garden HWY, Barbados-002.jpg|значак|зьлева|Турыстычны цэнтар кампаніі [[Mount Gay Rum]], якая вырабляе ром з XVIII стагодзьдзя.]] Барбадаская культура ёсьць сумесьсю заходнеафрыканскай, партугальскай, крэольскай, індыйскай і брытанскай культураў. Найбуйнейшым карнавальным культурным мерапрыемствам, якое праходзіць на востраве, ёсьць фэстываль [[Корн-Овэр]], заснаваны ў 1974 годзе. Як і ў многіх іншых краінах Карыбскага басэйну і [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыкі]], гэты фэстываль ёсьць важнай падзеяй для многіх тубыльцаў. Тым ня менш, фэстываль прываблівае і тысячы турыстаў<ref name="britannica"/>. Корн-Овэр прысьвечаны сканчэньню збору ўраджаю і ўлучае музычныя конкурсы ды іншыя традыцыйныя імпрэзы. Мужчына і жанчына, якія назьбіралі найбольшую колькасьць цукровага трысьнёгу, карануюцца як Кароль і Каралева ўраджаю<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20100305104727/http://www.2camels.com/crop-over-festival.php|загаловак=Crop Over Festival|выдавец=2camels.com|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Ладзіцца Корн-Овэр звычайна ў пачатку ліпеня і завяршаецца касьцюмаваным парадам у Кадумэнт-дзень у першы панядзелак жніўня. === Стравы === Барбадаская кухня мае афрыканскія, індыйскія, ірляндзкія, крэольскія і брытанскія прыкметы. У звычайную страву ўваходзяць мяса ці рыба, звычайна замарынаваных зь зёлкамі і спэцыямі, гарачы гарнір і адзін альбо некалькіх салатаў. Распаўсюджаным гарнірам ёсьць марынаваныя агуркі, рыбныя катлеты, печыва. Страву звычайна падаюць з адным або некалькімі [[соўс]]амі<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20150329232049/http://www.totallybarbados.com/barbados/About_Barbados/Local_Information/Barbados_Food/|загаловак=Barbados Food|выдавец=Totally Barbados|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Нацыянальнымі стравамі Барбадаса ёсьць [[ку-ку]] і лятучая рыба з вострай поліўкай<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110616113813/http://www.epicureantourist.com/E.T.%20Blog/B86F2DEA-8D9A-4B1D-B27B-11156E58400D.html|загаловак=Barbados National Dish: Coucou & Flying Fish|выдавец=Epicurian Tourist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Яшчэ адная традыцыйная страва — пудынг з марынаванай сьвініны і салодкай бульбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170530041329/http://www.barbados.org/barbados-recipes-pudding-souse.htm|загаловак=Pudding and Souse|выдавец=Barbados.org|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Традыцыйна на востраве па ангельскім прыбыцьцем выраблялі алькагольныя напоі, а кампанія [[Mount Gay Rum]], як сьцьвярджаецца, ёсьць найстарэйшай кампаніяй па вытворчасьці рому ў сьвеце, што засьведчанае актам ад 1703 году. Напоі [[Cockspur Rum]] і [[Малібу (напой)|Malibu]] таксама паходзяць з Барбадаса. Таксама на востраве маюцца традыцыі броварства, то бок бравярня [[Banks Barbados]] вырабляе піва Banks Beer, сьветлы лягер, а таксама Banks Amber Ale<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110707211137/http://www.banksbeer.com/thebeer.html|загаловак=Banks Beer: The Beer|выдавец=Banks Beer|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. === Музыка === Музыка Барбадаса мае адметныя нацыянальныя стылі народнай і папулярнай музыкі, улучаючы элемэнты заходняй [[клясычная музыка|клясычнай]] і рэлігійнай музыкі. Культура Барбадаса ўяўляе сабой сынкрэтычную сумесь афрыканскіх і брытанскіх элемэнтаў, і музыка вострава адлюстроўвае гэтую сумесь праз стылі, інструмэнты, танцы і эстэтыку выступаў. У сучасным Барбадасе папулярныя стылі улучаюць [[каліпса (музычны стыль)|каліпса]], [[спаж]], сучасны фольк і [[папулярная музыка|папулярную музыку]]. Барбадас, разам з [[Гвадэлюпа]]й, [[Мартыніка]]й, [[Трынідад і Табага|Трынідадам і Табага]], [[Куба]]й, [[Пуэрта-Рыка]] і [[Віргінскія астравы|Віргінскімі астравамі]], ёсьць адным зь нямногіх цэнтраў карыбскага [[джаз]]у. Сусьветна папулярная сьпявачка [[Рыяна]] паходзіць з Барбадаса, дзе гатавалася амаль да самага паўналецьця. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду]. * {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}. {{Краіны Паўночнай Амэрыкі}} {{Краіны Карыбскага басэйна}} ihbfnrqx94d4vnmt7wd1m4fs8mvd35a 2329385 2329384 2022-07-22T22:03:54Z Dymitr 10914 /* Музыка */ артаграфія, стыль wikitext text/x-wiki {{Краіна2 | СУП ППЗ = 5,398 млрд $ | Год падліку СУП ППЗ = 2019 | СУП ППЗ на чалавека = 18 798 $ | Год падліку СУП ППЗ на чалавека = 2019 | СУП намінал = 5,207 млрд $ | Год падліку СУП намінал = 2019 | СУП намінал на чалавека = 18 133 $ | Год падліку СУП намінал на чалавека = 2019 }} '''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас<ref>Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302</ref>. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]<ref>Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)</ref>. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]<ref name="britannica">{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}</ref> і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора<ref>{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}</ref>. Плошча вострава складае 432 км²<ref>{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}</ref>. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе<ref>{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}</ref>. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі<ref>{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History & Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}</ref>. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадаса. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref><ref>{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету<ref>Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].</ref>. == Гісторыя == === Дакалюмбавыя часы === Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.<ref name="britannica"/><ref>Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.</ref>. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры<ref>Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.</ref>. === Эўрапейскае прыбыцьцё === [[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]] Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]<ref>Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.</ref>. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў<ref name="britannica"/>. === Ангельская калянізацыя === Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў<ref name="britannica"/>. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу. У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну<ref name="slavery">{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref><ref>Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.</ref>. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў. [[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]] Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў<ref name="ali">Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.</ref>. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі<ref name="ali"/>. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадаса і навакольных астравоў<ref name="slavery"/>. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскіх рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадаса ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў<ref name="britannica"/>. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі<ref name="britannica"/>. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="britannica"/>. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="slavery"/>. Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі<ref name="britannica"/>. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе<ref name="britannica"/>. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы<ref name="britannica"/>. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Глыбокая незадаволенасьць станам рэчаў на Барбадасе прымусіла многіх да эміграцыі. Кульмінацыя адбылася ў 1930-я гады за часам [[Вялікая дэпрэсія|Вялікай дэпрэсіі]], калі барбадасцы пачалі патрабаваць паляпшэньня ўмоваў для працоўных, легалізацыі прафэсійных зьвязаў і пашырэньня выбарчых правоў, якія на той момант былі значна абмежаваныя<ref name="britannica"/>. На той час права голасу мелі толькі мужчыны-земляўласьнікі. У выніку нарастальных хваляваньняў брытанцы накіравалі ў 1938 годзе на востраў камісію, якая рэкамэндавала правесьці многія з патрабаваных рэформаў<ref name="britannica"/>. У выніку насельніцтва мурынскага паходжаньня сталі выконваць значна больш прыкметную ролю ў палітыцы калёніі. У 1950 годзе ў краі было ўведзенае ўсеагульнае выбарчае права<ref name="britannica"/>. За гэты час на востраве быў закладзены шэраг палітычных партыяў, як то [[Барбадаская працоўная партыя]] (БПП) і [[Дэмакратычная працоўная партыя]] (ДПП). Поўнае нутранае самакіраваньне стала чыніцца ў 1961 годзе<ref name="britannica"/>. На некаторы час Барбадас далучыўся да [[Фэдэрацыя Ўэст-Індыя|Фэдэрацыі Ўэст-Індыі]] з 1958 па 1962 гады, а 30 лістапада 1966 году была абвешчаная незалежнасьць вострава<ref name="britannica"/>. Першым прэм’ер-міністрам краіны стаў [[Эрал Бэроў]] з ДПП. Барбадас вырашыў застацца ў складзе [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]]. Тым ня менш, паводле ладу Барбадас стаў манархіяй, ачоліла якую брытанская каралева [[Лізавета II]]. == Геаграфія == [[Файл:Bathsheba, Barbados 08.jpg|значак|Вёска на ўзьбярэжжы Барбадаса.]] Барбадас месьціцца ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]] і знаходзіцца на ўсходзе ад іншых астравоў [[Ўэст-Індыя|Ўэст-Індыі]]. Барбадас ёсьць самым усходнім вострам [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Ягоная даўжыня складае 34 км, а шырыня сягае да 23 км, ахопліваючы плошчу у 432 км². Ён месьціцца прыкладна ў 168 км на ўсход ад [[Сьвятая Люсія|Сьвятой Люсіі]] ды [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвяты Вінцэнту і Грэнадзінаў]]. Да [[Мартыніка|Мартынікі]] ад Барбадаса прыкладна 180 км і яшчэ да 400 км на паўночны ўсход ад [[Трынідад і Табага|Трынідада і Табага]]. Ляндшафт краю ёсьць раўнінным у параўнаньні з астраўнымі суседзямі на захадзе. Востраў спадзіста падымаецца да цэнтральнага нагор’я, а найвышэйшы пункт Барбадаса ёсьць гара Гілабі, якая ўзвышаецца на 340 м над узроўнем мора<ref name="britannica"/>. === Клімат === У краіне звычайна назіраюцца два сэзоны, адзін зь якіх улучае прыкметна большую колькасьць ападкаў. Гэтая паравіна году вядомая як «вільготны сэзон». Яна доўжыцца з чэрвеня па сьнежань. Наадварот, «сухі сэзон» доўжыцца зь сьнежня па травень. Гадавая колькасьць ападкаў вагаецца ад 1000 да 2300 мм. Зь сьнежня па травень сярэднія тэмпэратуры вагаюцца ад 21°C да 31°C, у той час як з чэрвеня па лістапад яны вагаюцца ад 23°C да 31°C<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20070220165443/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003280|загаловак=Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados|выдавец=BBC Weather|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Паводле шкалы [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна]] вялікая частка Барбадаса мае трапічны мусонны клімат. Тым ня менш, ветры з хуткасьцю ад 12 да 16 км/гадз на працягу ўсяго года забясьпечваюць Барбадасу ўмерана трапічны клімат. Нячастыя стыхійныя бедзтвы ўключаюць [[землятрус]]ы, [[апоўзень|апоўзні]] і [[трапічны цыклён|ўраганы]]. Барбадас знаходзіцца па-за межамі асноўнага пасу ўраганаў Атлянтыцы і часта ўнікае ад найгоршых наступстваў трапічных штормаў і ўраганаў у рэгіёне за часам сэзону дажджоў. У сярэднім моцны ўраган захапляе востраў прыкладна раз на 26 гадоў. Апошнім значным ураганам, які значна нашкодзіў Барбадасу, быў ураган [[Джанэт (трапічны цыклён)|Джанэт]] у 1955 годзе. == Эканоміка == Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва<ref>{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&pr.y=13&sy=2015&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=316&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}</ref> з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку<ref>{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}</ref>. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадаса жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&view=article&id=4204%3A20-percent-in-poverty&catid=36%3Alocal-news&Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}</ref>. Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадаса залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у<ref name="britannica"/>. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}</ref>. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. == Культура == [[Файл:Mount Gay Rum Visitors Centre, Spring Garden HWY, Barbados-002.jpg|значак|зьлева|Турыстычны цэнтар кампаніі [[Mount Gay Rum]], якая вырабляе ром з XVIII стагодзьдзя.]] Барбадаская культура ёсьць сумесьсю заходнеафрыканскай, партугальскай, крэольскай, індыйскай і брытанскай культураў. Найбуйнейшым карнавальным культурным мерапрыемствам, якое праходзіць на востраве, ёсьць фэстываль [[Корн-Овэр]], заснаваны ў 1974 годзе. Як і ў многіх іншых краінах Карыбскага басэйну і [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыкі]], гэты фэстываль ёсьць важнай падзеяй для многіх тубыльцаў. Тым ня менш, фэстываль прываблівае і тысячы турыстаў<ref name="britannica"/>. Корн-Овэр прысьвечаны сканчэньню збору ўраджаю і ўлучае музычныя конкурсы ды іншыя традыцыйныя імпрэзы. Мужчына і жанчына, якія назьбіралі найбольшую колькасьць цукровага трысьнёгу, карануюцца як Кароль і Каралева ўраджаю<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20100305104727/http://www.2camels.com/crop-over-festival.php|загаловак=Crop Over Festival|выдавец=2camels.com|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Ладзіцца Корн-Овэр звычайна ў пачатку ліпеня і завяршаецца касьцюмаваным парадам у Кадумэнт-дзень у першы панядзелак жніўня. === Стравы === Барбадаская кухня мае афрыканскія, індыйскія, ірляндзкія, крэольскія і брытанскія прыкметы. У звычайную страву ўваходзяць мяса ці рыба, звычайна замарынаваных зь зёлкамі і спэцыямі, гарачы гарнір і адзін альбо некалькіх салатаў. Распаўсюджаным гарнірам ёсьць марынаваныя агуркі, рыбныя катлеты, печыва. Страву звычайна падаюць з адным або некалькімі [[соўс]]амі<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20150329232049/http://www.totallybarbados.com/barbados/About_Barbados/Local_Information/Barbados_Food/|загаловак=Barbados Food|выдавец=Totally Barbados|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Нацыянальнымі стравамі Барбадаса ёсьць [[ку-ку]] і лятучая рыба з вострай поліўкай<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110616113813/http://www.epicureantourist.com/E.T.%20Blog/B86F2DEA-8D9A-4B1D-B27B-11156E58400D.html|загаловак=Barbados National Dish: Coucou & Flying Fish|выдавец=Epicurian Tourist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Яшчэ адная традыцыйная страва — пудынг з марынаванай сьвініны і салодкай бульбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170530041329/http://www.barbados.org/barbados-recipes-pudding-souse.htm|загаловак=Pudding and Souse|выдавец=Barbados.org|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Традыцыйна на востраве па ангельскім прыбыцьцем выраблялі алькагольныя напоі, а кампанія [[Mount Gay Rum]], як сьцьвярджаецца, ёсьць найстарэйшай кампаніяй па вытворчасьці рому ў сьвеце, што засьведчанае актам ад 1703 году. Напоі [[Cockspur Rum]] і [[Малібу (напой)|Malibu]] таксама паходзяць з Барбадаса. Таксама на востраве маюцца традыцыі броварства, то бок бравярня [[Banks Barbados]] вырабляе піва Banks Beer, сьветлы лягер, а таксама Banks Amber Ale<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110707211137/http://www.banksbeer.com/thebeer.html|загаловак=Banks Beer: The Beer|выдавец=Banks Beer|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. === Музыка === Музыка Барбадаса мае адметныя нацыянальныя стылі народнай і папулярнай музыкі, улучаючы элемэнты заходняй [[клясычная музыка|клясычнай]] і рэлігійнай музыкі. Культура Барбадаса ўяўляе сабой сынкрэтычную сумесь афрыканскіх і брытанскіх элемэнтаў, і музыка вострава адлюстроўвае гэтую сумесь праз стылі, інструмэнты, танцы і эстэтыку выступаў. У сучасным Барбадасе папулярныя стылі улучаюць [[каліпса (музычны стыль)|каліпса]], [[спаж]], сучасны фольк і [[папулярная музыка|папулярную музыку]]. Барбадас, разам з [[Гвадэлюпа]]й, [[Мартыніка]]й, [[Трынідад і Табага|Трынідадам і Табага]], [[Куба]]й, [[Пуэрта-Рыка]] і [[Віргінскія астравы|Віргінскімі астравамі]], ёсьць адным зь нямногіх цэнтраў карыбскага [[джаз]]у. Сусьветна вядомая сьпявачка [[Рыяна]] паходзіць з Барбадаса, дзе гадавалася амаль да самага паўнагодзьдзя. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду]. * {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}. {{Краіны Паўночнай Амэрыкі}} {{Краіны Карыбскага басэйна}} tuweci05kmcxu0cjgal121wueorivuq 2329447 2329385 2022-07-23T07:39:51Z Dymitr 10914 крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Barbados?oldid=1099300879 wikitext text/x-wiki {{Краіна2 | СУП ППЗ = 5,398 млрд $ | Год падліку СУП ППЗ = 2019 | СУП ППЗ на чалавека = 18 798 $ | Год падліку СУП ППЗ на чалавека = 2019 | СУП намінал = 5,207 млрд $ | Год падліку СУП намінал = 2019 | СУП намінал на чалавека = 18 133 $ | Год падліку СУП намінал на чалавека = 2019 }} '''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас<ref>Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302</ref>. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]<ref>Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)</ref>. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]<ref name="britannica">{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}</ref> і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора<ref>{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}</ref>. Плошча вострава складае 432 км²<ref>{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}</ref>. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе<ref>{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}</ref>. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі<ref>{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History & Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}</ref>. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадаса. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref><ref>{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету<ref>Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].</ref>. == Гісторыя == === Дакалюмбавыя часы === Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.<ref name="britannica"/><ref>Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.</ref>. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры<ref>Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.</ref>. === Эўрапейскае прыбыцьце === [[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]] Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]<ref>Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.</ref>. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў<ref name="britannica"/>. === Ангельская калянізацыя === Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў<ref name="britannica"/>. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу. У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну<ref name="slavery">{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref><ref>Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.</ref>. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў. [[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]] Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў<ref name="ali">Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.</ref>. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі<ref name="ali"/>. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадаса і навакольных астравоў<ref name="slavery"/>. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскіх рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадаса ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў<ref name="britannica"/>. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі<ref name="britannica"/>. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="britannica"/>. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="slavery"/>. Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі<ref name="britannica"/>. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе<ref name="britannica"/>. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы<ref name="britannica"/>. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Глыбокая незадаволенасьць станам рэчаў на Барбадасе прымусіла многіх да эміграцыі. Кульмінацыя адбылася ў 1930-я гады за часам [[Вялікая дэпрэсія|Вялікай дэпрэсіі]], калі барбадасцы пачалі патрабаваць паляпшэньня ўмоваў для працоўных, легалізацыі прафэсійных зьвязаў і пашырэньня выбарчых правоў, якія на той момант былі значна абмежаваныя<ref name="britannica"/>. На той час права голасу мелі толькі мужчыны-земляўласьнікі. У выніку нарастальных хваляваньняў брытанцы накіравалі ў 1938 годзе на востраў камісію, якая рэкамэндавала правесьці многія з патрабаваных рэформаў<ref name="britannica"/>. У выніку насельніцтва мурынскага паходжаньня сталі выконваць значна больш прыкметную ролю ў палітыцы калёніі. У 1950 годзе ў краі было ўведзенае ўсеагульнае выбарчае права<ref name="britannica"/>. За гэты час на востраве быў закладзены шэраг палітычных партыяў, як то [[Барбадаская працоўная партыя]] (БПП) і [[Дэмакратычная працоўная партыя (Барбадас)|Дэмакратычная працоўная партыя]] (ДПП). Поўнае нутранае самакіраваньне стала чыніцца ў 1961 годзе<ref name="britannica"/>. На некаторы час Барбадас далучыўся да [[Фэдэрацыя Ўэст-Індыя|Фэдэрацыі Ўэст-Індыі]] з 1958 па 1962 гады, а 30 лістапада 1966 году была абвешчаная незалежнасьць вострава<ref name="britannica"/>. Першым прэм’ер-міністрам краіны стаў [[Эрал Бэроў]] з ДПП. Барбадас вырашыў застацца ў складзе [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]]. Тым ня менш, паводле ладу Барбадас стаў манархіяй, ачоліла якую брытанская каралева [[Лізавета II]]. === Незалежнасьць === [[Файл:2020 Independence Day Parade and National Awards Ceremony (50665766201).jpg|значак|зьлева|Урачыстасьці ў гонар чарговай гадавіны незалежнасьці.]] Урад Бэраў імкнуўся да дывэрсыфікацыі эканомікі, якая палягала на сельскай гаспадаркі, імкнучыся павысіць долю прамысловасьці і сэктар [[турызм]]у. Барбадас таксама быў у авангардзе намаганьняў па рэгіянальнай інтэграцыі, ачоліўшы стварэньне такіх арганізацыяў, як то [[Карыбская асацыяцыя свабоднага гандлю]] і [[Карыбская супольнасьць]]<ref name="britannica"/>. ДПП атрымала паразу на ўсеагульных выбарах у Барбадасе ў 1976 годзе і кіроўнай стала партыя БПП на чале з [[Том Адамз (палітык)|Томам Адамзам]]. Адамз заняў больш кансэрватыўную і моцна празаходнюю пазыцыю, дазволіўшы ЗША скарыстаць востраў у якасьці стартавай пляцоўкі да [[уварваньне ЗША ў Грэнаду|ўварваньня ў Грэнаду]] ў 1983 годзе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120124195240/http://www.nationnews.com/index.php/articles/view/ex-airport-boss-recalls-cubana-crash/|загаловак=Ex-airport boss recalls Cubana crash|выдавец=Nation Newspaper|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Адамз памёр у 1985 годзе, займаючы пасаду прэм’ер-міністра, у выніку чаго навым кіраўніком ураду стаў [[Гаральд Бэрнард Сэнт-Джон]]. Наступным годам Сэнт-Джон, аднак, трываў паразу на ўсеагульных выбарах, паводле вынікаў якіх ДПП зноўку вярнулася да кіраваньня, а ейны лідэр Эрал Бэраў зноў ачоліў урад, маючы пры гэтым вельмі крытычнае стаўленьне да умяшальніцтва ЗША ў справы Грэнады. Бэраў таксама памёр падчас знаходжаньня на пасадзе, і яго зьмяніў [[Лойд Эрскін Сэндыфард]], які заставаўся прэм’ер-міністрам да 1994 году. [[Оўэн Артур]] з БПП атрымаў перамогу на ўсеагульных выбарах у Барбадасе ў 1994 годзе і заставаўся прэм’ер-міністрам ажно да 2008 году<ref>Dieter Nohlen (2005). «Elections in the Americas: A data handbook». Volume I. — С. 90. — ISBN 978-0-19-928357-6.</ref>. Артур быў непахісным прыхільнікам рэспубліканізму, аднак заплянаваны рэфэрэндум аб скасаваньні пасады манарха ў 2008 годзе гэтак і не адбыўся<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20071228082001/http://www.caribbeannetnews.com/2005/02/07/vote.shtml|загаловак=Barbados to vote on move to republic|выдавец=Caribbean Net News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. ДПП перамагла на ўсеагульных выбарах у Барбадасе ў 2008 годзе, але новы прэм’ер-міністар [[Дэйвід Томпсан (палітык)|Дэйвід Томпсан]] памёр у 2010 годзе і быў заменены [[Фройндэл Ст’юарт|Фройндэлам Ст’юартам]]. БПП вярнулася да ўлады ў 2018 годзе, ачоленая [[Мія Мотлі|Міяй Мотлі]], якая стала першай прэм’ер-міністркай краіны. 15 верасьня 2020 году ўрад Барбадаса абвесьціў аб намеры стаць [[рэспубліка]]й да 30 лістапада 2021 году, у 55-ю гадавіну абвяшчэньня незалежнасьці, у выніку чаго барбадаскі манарх павінен быць памянёны абраным прэзыдэнтам<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20211007081350/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/09/16/queen-elizabeth-removed-barbados-head-state-barbados-says/5814409002/|загаловак=Barbados announces plan to remove Queen Elizabeth as head of state next year|выдавец=USA Today|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Дзейная генэрал-губэрнатарка Барбадаса [[Сандра Мэйсан]] была сумесна вылучаная прэм’ер-міністаркай і лідэрам апазыцыі ў якасьці кандыдата на пасаду першага прэзыдэнта дзяржавы і была абраная 20 кастрычніка<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20211021191804/https://www.thenational.scot/news/19661398.barbados-just-appointed-first-president-becomes-republic/|загаловак=Barbados just appointed its first president as it becomes a republic|выдавец=The National|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Мэйсан уступіла на пасаду 30 лістапада 2021 году. [[Чарлз (прынц Ўэйлскі)|Прынц Чарлз]], які быў спадчыньнікам Барбадаскай кароны, прысутнічаў на цырымоніі прысягі ў Брыджтаўне на запрашэньне ўраду Барбадаса. У студзені 2022 году партыя прэм’ер-міністаркі Міі Мотлі атрымала пераканаўчую перамогу, атрымаўшы ўсе 30 месцаў у заканадаўчым органе на першых усеагульных выбарах пасьля таго, як Барбадас стаў рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/1/20/barbados-pm-hails-ruling-party-landslide-election-victory|загаловак=Barbados PM hails governing party's landslide election victory|выдавец=Al Jazeera|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. == Геаграфія == [[Файл:Bathsheba, Barbados 08.jpg|значак|Вёска на ўзьбярэжжы Барбадаса.]] Барбадас месьціцца ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]] і знаходзіцца на ўсходзе ад іншых астравоў [[Ўэст-Індыя|Ўэст-Індыі]]. Барбадас ёсьць самым усходнім вострам [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Ягоная даўжыня складае 34 км, а шырыня сягае да 23 км, ахопліваючы плошчу у 432 км². Ён месьціцца прыкладна ў 168 км на ўсход ад [[Сьвятая Люсія|Сьвятой Люсіі]] ды [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвяты Вінцэнту і Грэнадзінаў]]. Да [[Мартыніка|Мартынікі]] ад Барбадаса прыкладна 180 км і яшчэ да 400 км на паўночны ўсход ад [[Трынідад і Табага|Трынідада і Табага]]. Ляндшафт краю ёсьць раўнінным у параўнаньні з астраўнымі суседзямі на захадзе. Востраў спадзіста падымаецца да цэнтральнага нагор’я, а найвышэйшы пункт Барбадаса ёсьць гара Гілабі, якая ўзвышаецца на 340 м над узроўнем мора<ref name="britannica"/>. === Клімат === У краіне звычайна назіраюцца два сэзоны, адзін зь якіх улучае прыкметна большую колькасьць ападкаў. Гэтая паравіна году вядомая як «вільготны сэзон». Яна доўжыцца з чэрвеня па сьнежань. Наадварот, «сухі сэзон» доўжыцца зь сьнежня па травень. Гадавая колькасьць ападкаў вагаецца ад 1000 да 2300 мм. Зь сьнежня па травень сярэднія тэмпэратуры вагаюцца ад 21°C да 31°C, у той час як з чэрвеня па лістапад яны вагаюцца ад 23°C да 31°C<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20070220165443/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003280|загаловак=Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados|выдавец=BBC Weather|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Паводле шкалы [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна]] вялікая частка Барбадаса мае трапічны мусонны клімат. Тым ня менш, ветры з хуткасьцю ад 12 да 16 км/гадз на працягу ўсяго года забясьпечваюць Барбадасу ўмерана трапічны клімат. Нячастыя стыхійныя бедзтвы ўключаюць [[землятрус]]ы, [[апоўзень|апоўзні]] і [[трапічны цыклён|ўраганы]]. Барбадас знаходзіцца па-за межамі асноўнага пасу ўраганаў Атлянтыцы і часта ўнікае ад найгоршых наступстваў трапічных штормаў і ўраганаў у рэгіёне за часам сэзону дажджоў. У сярэднім моцны ўраган захапляе востраў прыкладна раз на 26 гадоў. Апошнім значным ураганам, які значна нашкодзіў Барбадасу, быў ураган [[Джанэт (трапічны цыклён)|Джанэт]] у 1955 годзе. == Эканоміка == Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва<ref>{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&pr.y=13&sy=2015&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=316&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}</ref> з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку<ref>{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}</ref>. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадаса жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&view=article&id=4204%3A20-percent-in-poverty&catid=36%3Alocal-news&Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}</ref>. Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадаса залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у<ref name="britannica"/>. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}</ref>. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. == Культура == [[Файл:Mount Gay Rum Visitors Centre, Spring Garden HWY, Barbados-002.jpg|значак|зьлева|Турыстычны цэнтар кампаніі [[Mount Gay Rum]], якая вырабляе ром з XVIII стагодзьдзя.]] Барбадаская культура ёсьць сумесьсю заходнеафрыканскай, партугальскай, крэольскай, індыйскай і брытанскай культураў. Найбуйнейшым карнавальным культурным мерапрыемствам, якое праходзіць на востраве, ёсьць фэстываль [[Корн-Овэр]], заснаваны ў 1974 годзе. Як і ў многіх іншых краінах Карыбскага басэйну і [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыкі]], гэты фэстываль ёсьць важнай падзеяй для многіх тубыльцаў. Тым ня менш, фэстываль прываблівае і тысячы турыстаў<ref name="britannica"/>. Корн-Овэр прысьвечаны сканчэньню збору ўраджаю і ўлучае музычныя конкурсы ды іншыя традыцыйныя імпрэзы. Мужчына і жанчына, якія назьбіралі найбольшую колькасьць цукровага трысьнёгу, карануюцца як Кароль і Каралева ўраджаю<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20100305104727/http://www.2camels.com/crop-over-festival.php|загаловак=Crop Over Festival|выдавец=2camels.com|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Ладзіцца Корн-Овэр звычайна ў пачатку ліпеня і завяршаецца касьцюмаваным парадам у Кадумэнт-дзень у першы панядзелак жніўня. === Стравы === Барбадаская кухня мае афрыканскія, індыйскія, ірляндзкія, крэольскія і брытанскія прыкметы. У звычайную страву ўваходзяць мяса ці рыба, звычайна замарынаваных зь зёлкамі і спэцыямі, гарачы гарнір і адзін альбо некалькіх салатаў. Распаўсюджаным гарнірам ёсьць марынаваныя агуркі, рыбныя катлеты, печыва. Страву звычайна падаюць з адным або некалькімі [[соўс]]амі<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20150329232049/http://www.totallybarbados.com/barbados/About_Barbados/Local_Information/Barbados_Food/|загаловак=Barbados Food|выдавец=Totally Barbados|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Нацыянальнымі стравамі Барбадаса ёсьць [[ку-ку]] і лятучая рыба з вострай поліўкай<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110616113813/http://www.epicureantourist.com/E.T.%20Blog/B86F2DEA-8D9A-4B1D-B27B-11156E58400D.html|загаловак=Barbados National Dish: Coucou & Flying Fish|выдавец=Epicurian Tourist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Яшчэ адная традыцыйная страва — пудынг з марынаванай сьвініны і салодкай бульбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170530041329/http://www.barbados.org/barbados-recipes-pudding-souse.htm|загаловак=Pudding and Souse|выдавец=Barbados.org|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Традыцыйна на востраве па ангельскім прыбыцьцем выраблялі алькагольныя напоі, а кампанія [[Mount Gay Rum]], як сьцьвярджаецца, ёсьць найстарэйшай кампаніяй па вытворчасьці рому ў сьвеце, што засьведчанае актам ад 1703 году. Напоі [[Cockspur Rum]] і [[Малібу (напой)|Malibu]] таксама паходзяць з Барбадаса. Таксама на востраве маюцца традыцыі броварства, то бок бравярня [[Banks Barbados]] вырабляе піва Banks Beer, сьветлы лягер, а таксама Banks Amber Ale<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110707211137/http://www.banksbeer.com/thebeer.html|загаловак=Banks Beer: The Beer|выдавец=Banks Beer|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. === Музыка === Музыка Барбадаса мае адметныя нацыянальныя стылі народнай і папулярнай музыкі, улучаючы элемэнты заходняй [[клясычная музыка|клясычнай]] і рэлігійнай музыкі. Культура Барбадаса ўяўляе сабой сынкрэтычную сумесь афрыканскіх і брытанскіх элемэнтаў, і музыка вострава адлюстроўвае гэтую сумесь праз стылі, інструмэнты, танцы і эстэтыку выступаў. У сучасным Барбадасе папулярныя стылі улучаюць [[каліпса (музычны стыль)|каліпса]], [[спаж]], сучасны фольк і [[папулярная музыка|папулярную музыку]]. Барбадас, разам з [[Гвадэлюпа]]й, [[Мартыніка]]й, [[Трынідад і Табага|Трынідадам і Табага]], [[Куба]]й, [[Пуэрта-Рыка]] і [[Віргінскія астравы|Віргінскімі астравамі]], ёсьць адным зь нямногіх цэнтраў карыбскага [[джаз]]у. Сусьветна вядомая сьпявачка [[Рыяна]] паходзіць з Барбадаса, дзе гадавалася амаль да самага паўнагодзьдзя. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду]. * {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}. {{Краіны Паўночнай Амэрыкі}} {{Краіны Карыбскага басэйна}} ri6lmkjrwwalkh4pacf3j7hlhv6ocu1 2329448 2329447 2022-07-23T07:48:49Z Dymitr 10914 выпраўленьне спасылак, артаграфія wikitext text/x-wiki {{Краіна2 | СУП ППЗ = 5,398 млрд $ | Год падліку СУП ППЗ = 2019 | СУП ППЗ на чалавека = 18 798 $ | Год падліку СУП ППЗ на чалавека = 2019 | СУП намінал = 5,207 млрд $ | Год падліку СУП намінал = 2019 | СУП намінал на чалавека = 18 133 $ | Год падліку СУП намінал на чалавека = 2019 }} '''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас<ref>Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302</ref>. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]<ref>Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)</ref>. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]<ref name="britannica">{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}</ref> і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора<ref>{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}</ref>. Плошча вострава складае 432 км²<ref>{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}</ref>. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе<ref>{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}</ref>. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі<ref>{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History & Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}</ref>. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадасу. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref><ref>{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету<ref>Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].</ref>. == Гісторыя == === Дакалюмбавыя часы === Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.<ref name="britannica"/><ref>Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.</ref>. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры<ref>Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.</ref>. === Эўрапейскае прыбыцьце === [[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]] Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]<ref>Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.</ref>. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў<ref name="britannica"/>. === Ангельская калянізацыя === Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў<ref name="britannica"/>. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу. У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну<ref name="slavery">{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref><ref>Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.</ref>. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў. [[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]] Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў<ref name="ali">Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.</ref>. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі<ref name="ali"/>. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадасу і навакольных астравоў<ref name="slavery"/>. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскіх рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадасу ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў<ref name="britannica"/>. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі<ref name="britannica"/>. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="britannica"/>. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="slavery"/>. Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі<ref name="britannica"/>. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе<ref name="britannica"/>. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы<ref name="britannica"/>. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Глыбокая незадаволенасьць станам рэчаў на Барбадасе прымусіла многіх да эміграцыі. Кульмінацыя адбылася ў 1930-я гады за часам [[Вялікая дэпрэсія|Вялікай дэпрэсіі]], калі барбадасцы пачалі патрабаваць паляпшэньня ўмоваў для працоўных, легалізацыі прафэсійных зьвязаў і пашырэньня выбарчых правоў, якія на той момант былі значна абмежаваныя<ref name="britannica"/>. На той час права голасу мелі толькі мужчыны-земляўласьнікі. У выніку нарастальных хваляваньняў брытанцы накіравалі ў 1938 годзе на востраў камісію, якая рэкамэндавала правесьці многія з патрабаваных рэформаў<ref name="britannica"/>. У выніку насельніцтва мурынскага паходжаньня сталі выконваць значна больш прыкметную ролю ў палітыцы калёніі. У 1950 годзе ў краі было ўведзенае ўсеагульнае выбарчае права<ref name="britannica"/>. За гэты час на востраве быў закладзены шэраг палітычных партыяў, як то [[Барбадаская працоўная партыя]] (БПП) і [[Дэмакратычная працоўная партыя (Барбадас)|Дэмакратычная працоўная партыя]] (ДПП). Поўнае нутранае самакіраваньне стала чыніцца ў 1961 годзе<ref name="britannica"/>. На некаторы час Барбадас далучыўся да [[Фэдэрацыя Ўэст-Індыя|Фэдэрацыі Ўэст-Індыі]] з 1958 па 1962 гады, а 30 лістапада 1966 году была абвешчаная незалежнасьць вострава<ref name="britannica"/>. Першым прэм’ер-міністрам краіны стаў [[Эрал Бэроў]] з ДПП. Барбадас вырашыў застацца ў складзе [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]]. Тым ня менш, паводле ладу Барбадас стаў манархіяй, ачоліла якую брытанская каралева [[Лізавета II]]. === Незалежнасьць === [[Файл:2020 Independence Day Parade and National Awards Ceremony (50665766201).jpg|значак|зьлева|Урачыстасьці ў гонар чарговай гадавіны незалежнасьці.]] Урад Бэраў імкнуўся да дывэрсыфікацыі эканомікі, якая палягала на сельскай гаспадаркі, імкнучыся павысіць долю прамысловасьці і сэктар [[турызм]]у. Барбадас таксама быў у авангардзе намаганьняў па рэгіянальнай інтэграцыі, ачоліўшы стварэньне такіх арганізацыяў, як то [[Карыбская асацыяцыя свабоднага гандлю]] і [[Карыбская супольнасьць]]<ref name="britannica"/>. ДПП атрымала паразу на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 1976 году|ўсеагульных выбарах у 1976 годзе]] і кіроўнай стала партыя БПП на чале з [[Том Адамз (палітык)|Томам Адамзам]]. Адамз заняў больш кансэрватыўную і моцна празаходнюю пазыцыю, дазволіўшы ЗША скарыстаць востраў у якасьці стартавай пляцоўкі да [[уварваньне ЗША ў Грэнаду|ўварваньня ў Грэнаду]] ў 1983 годзе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120124195240/http://www.nationnews.com/index.php/articles/view/ex-airport-boss-recalls-cubana-crash/|загаловак=Ex-airport boss recalls Cubana crash|выдавец=Nation Newspaper|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Адамз памёр у 1985 годзе, займаючы пасаду прэм’ер-міністра, у выніку чаго навым кіраўніком ураду стаў [[Гаральд Бэрнард Сэнт-Джон]]. Наступным годам Сэнт-Джон, аднак, трываў паразу на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 1986 году|ўсеагульных выбарах]], паводле вынікаў якіх ДПП зноўку вярнулася да кіраваньня, а ейны лідэр Эрал Бэраў зноў ачоліў урад, маючы пры гэтым вельмі крытычнае стаўленьне да умяшальніцтва ЗША ў справы Грэнады. Бэраў таксама памёр падчас знаходжаньня на пасадзе, і яго зьмяніў [[Лойд Эрскін Сэндыфард]], які заставаўся прэм’ер-міністрам да 1994 году. [[Оўэн Артур]] з БПП атрымаў перамогу на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 1994 году|ўсеагульных выбарах у 1994 годзе]] і заставаўся прэм’ер-міністрам ажно да 2008 году<ref>Dieter Nohlen (2005). «Elections in the Americas: A data handbook». Volume I. — С. 90. — ISBN 978-0-19-928357-6.</ref>. Артур быў непахісным прыхільнікам рэспубліканізму, аднак заплянаваны рэфэрэндум аб скасаваньні пасады манарха ў 2008 годзе гэтак і не адбыўся<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20071228082001/http://www.caribbeannetnews.com/2005/02/07/vote.shtml|загаловак=Barbados to vote on move to republic|выдавец=Caribbean Net News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. ДПП перамагла на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 2008 году|ўсеагульных выбарах у 2008 годзе]], але новы прэм’ер-міністар [[Дэйвід Томпсан (палітык)|Дэйвід Томпсан]] памёр у 2010 годзе і быў заменены [[Фройндэл Ст’юарт|Фройндэлам Ст’юартам]]. БПП вярнулася да ўлады ў 2018 годзе, ачоленая [[Мія Мотлі|Міяй Мотлі]], якая стала першай прэм’ер-міністркай краіны. 15 верасьня 2020 году ўрад Барбадасу абвесьціў аб намеры стаць [[рэспубліка]]й да 30 лістапада 2021 году, у 55-ю гадавіну абвяшчэньня незалежнасьці, у выніку чаго барбадаскі манарх павінен быць памянёны абраным прэзыдэнтам<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20211007081350/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/09/16/queen-elizabeth-removed-barbados-head-state-barbados-says/5814409002/|загаловак=Barbados announces plan to remove Queen Elizabeth as head of state next year|выдавец=USA Today|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Дзейная генэрал-губэрнатарка Барбадасу [[Сандра Мэйсан]] была сумесна вылучаная прэм’ер-міністаркай і лідэрам апазыцыі ў якасьці кандыдата на пасаду першага прэзыдэнта дзяржавы і была абраная 20 кастрычніка<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20211021191804/https://www.thenational.scot/news/19661398.barbados-just-appointed-first-president-becomes-republic/|загаловак=Barbados just appointed its first president as it becomes a republic|выдавец=The National|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Мэйсан уступіла на пасаду 30 лістапада 2021 году. [[Чарлз (прынц Ўэйлскі)|Прынц Чарлз]], які быў спадчыньнікам Барбадаскай кароны, прысутнічаў на цырымоніі прысягі ў Брыджтаўне на запрашэньне ўраду Барбадасу. У студзені 2022 году партыя прэм’ер-міністаркі Міі Мотлі атрымала пераканаўчую перамогу, атрымаўшы ўсе 30 месцаў у заканадаўчым органе на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 2022 году|першых усеагульных выбарах]] пасьля таго, як Барбадас стаў рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/1/20/barbados-pm-hails-ruling-party-landslide-election-victory|загаловак=Barbados PM hails governing party's landslide election victory|выдавец=Al Jazeera|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. == Геаграфія == [[Файл:Bathsheba, Barbados 08.jpg|значак|Вёска на ўзьбярэжжы Барбадасу.]] Барбадас месьціцца ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]] і знаходзіцца на ўсходзе ад іншых астравоў [[Ўэст-Індыя|Ўэст-Індыі]]. Барбадас ёсьць самым усходнім вострам [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Ягоная даўжыня складае 34 км, а шырыня сягае да 23 км, ахопліваючы плошчу у 432 км². Ён месьціцца прыкладна ў 168 км на ўсход ад [[Сьвятая Люсія|Сьвятой Люсіі]] ды [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвяты Вінцэнту і Грэнадзінаў]]. Да [[Мартыніка|Мартынікі]] ад Барбадасу прыкладна 180 км і яшчэ да 400 км на паўночны ўсход ад [[Трынідад і Табага|Трынідада і Табага]]. Ляндшафт краю ёсьць раўнінным у параўнаньні з астраўнымі суседзямі на захадзе. Востраў спадзіста падымаецца да цэнтральнага нагор’я, а найвышэйшы пункт Барбадасу ёсьць гара Гілабі, якая ўзвышаецца на 340 м над узроўнем мора<ref name="britannica"/>. === Клімат === У краіне звычайна назіраюцца два сэзоны, адзін зь якіх улучае прыкметна большую колькасьць ападкаў. Гэтая паравіна году вядомая як «вільготны сэзон». Яна доўжыцца з чэрвеня па сьнежань. Наадварот, «сухі сэзон» доўжыцца зь сьнежня па травень. Гадавая колькасьць ападкаў вагаецца ад 1000 да 2300 мм. Зь сьнежня па травень сярэднія тэмпэратуры вагаюцца ад 21°C да 31°C, у той час як з чэрвеня па лістапад яны вагаюцца ад 23°C да 31°C<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20070220165443/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003280|загаловак=Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados|выдавец=BBC Weather|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Паводле шкалы [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна]] вялікая частка Барбадасу мае трапічны мусонны клімат. Тым ня менш, ветры з хуткасьцю ад 12 да 16 км/гадз на працягу ўсяго года забясьпечваюць Барбадасу ўмерана трапічны клімат. Нячастыя стыхійныя бедзтвы ўключаюць [[землятрус]]ы, [[апоўзень|апоўзні]] і [[трапічны цыклён|ўраганы]]. Барбадас знаходзіцца па-за межамі асноўнага пасу ўраганаў Атлянтыцы і часта ўнікае ад найгоршых наступстваў трапічных штормаў і ўраганаў у рэгіёне за часам сэзону дажджоў. У сярэднім моцны ўраган захапляе востраў прыкладна раз на 26 гадоў. Апошнім значным ураганам, які значна нашкодзіў Барбадасу, быў ураган [[Джанэт (трапічны цыклён)|Джанэт]] у 1955 годзе. == Эканоміка == Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва<ref>{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&pr.y=13&sy=2015&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=316&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}</ref> з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку<ref>{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}</ref>. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадасу жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&view=article&id=4204%3A20-percent-in-poverty&catid=36%3Alocal-news&Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}</ref>. Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадасу залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у<ref name="britannica"/>. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}</ref>. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. == Культура == [[Файл:Mount Gay Rum Visitors Centre, Spring Garden HWY, Barbados-002.jpg|значак|зьлева|Турыстычны цэнтар кампаніі [[Mount Gay Rum]], якая вырабляе ром з XVIII стагодзьдзя.]] Барбадаская культура ёсьць сумесьсю заходнеафрыканскай, партугальскай, крэольскай, індыйскай і брытанскай культураў. Найбуйнейшым карнавальным культурным мерапрыемствам, якое праходзіць на востраве, ёсьць фэстываль [[Корн-Овэр]], заснаваны ў 1974 годзе. Як і ў многіх іншых краінах Карыбскага басэйну і [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыкі]], гэты фэстываль ёсьць важнай падзеяй для многіх тубыльцаў. Тым ня менш, фэстываль прываблівае і тысячы турыстаў<ref name="britannica"/>. Корн-Овэр прысьвечаны сканчэньню збору ўраджаю і ўлучае музычныя конкурсы ды іншыя традыцыйныя імпрэзы. Мужчына і жанчына, якія назьбіралі найбольшую колькасьць цукровага трысьнёгу, карануюцца як Кароль і Каралева ўраджаю<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20100305104727/http://www.2camels.com/crop-over-festival.php|загаловак=Crop Over Festival|выдавец=2camels.com|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Ладзіцца Корн-Овэр звычайна ў пачатку ліпеня і завяршаецца касьцюмаваным парадам у Кадумэнт-дзень у першы панядзелак жніўня. === Стравы === Барбадаская кухня мае афрыканскія, індыйскія, ірляндзкія, крэольскія і брытанскія прыкметы. У звычайную страву ўваходзяць мяса ці рыба, звычайна замарынаваных зь зёлкамі і спэцыямі, гарачы гарнір і адзін альбо некалькіх салатаў. Распаўсюджаным гарнірам ёсьць марынаваныя агуркі, рыбныя катлеты, печыва. Страву звычайна падаюць з адным або некалькімі [[соўс]]амі<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20150329232049/http://www.totallybarbados.com/barbados/About_Barbados/Local_Information/Barbados_Food/|загаловак=Barbados Food|выдавец=Totally Barbados|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Нацыянальнымі стравамі Барбадасу ёсьць [[ку-ку]] і лятучая рыба з вострай поліўкай<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110616113813/http://www.epicureantourist.com/E.T.%20Blog/B86F2DEA-8D9A-4B1D-B27B-11156E58400D.html|загаловак=Barbados National Dish: Coucou & Flying Fish|выдавец=Epicurian Tourist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Яшчэ адная традыцыйная страва — пудынг з марынаванай сьвініны і салодкай бульбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170530041329/http://www.barbados.org/barbados-recipes-pudding-souse.htm|загаловак=Pudding and Souse|выдавец=Barbados.org|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Традыцыйна на востраве па ангельскім прыбыцьцем выраблялі алькагольныя напоі, а кампанія [[Mount Gay Rum]], як сьцьвярджаецца, ёсьць найстарэйшай кампаніяй па вытворчасьці рому ў сьвеце, што засьведчанае актам ад 1703 году. Напоі [[Cockspur Rum]] і [[Малібу (напой)|Malibu]] таксама паходзяць з Барбадасу. Таксама на востраве маюцца традыцыі броварства, то бок бравярня [[Banks Barbados]] вырабляе піва Banks Beer, сьветлы лягер, а таксама Banks Amber Ale<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110707211137/http://www.banksbeer.com/thebeer.html|загаловак=Banks Beer: The Beer|выдавец=Banks Beer|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. === Музыка === Музыка Барбадасу мае адметныя нацыянальныя стылі народнай і папулярнай музыкі, улучаючы элемэнты заходняй [[клясычная музыка|клясычнай]] і рэлігійнай музыкі. Культура Барбадасу ўяўляе сабой сынкрэтычную сумесь афрыканскіх і брытанскіх элемэнтаў, і музыка вострава адлюстроўвае гэтую сумесь праз стылі, інструмэнты, танцы і эстэтыку выступаў. У сучасным Барбадасе папулярныя стылі улучаюць [[каліпса (музычны стыль)|каліпса]], [[спаж]], сучасны фольк і [[папулярная музыка|папулярную музыку]]. Барбадас, разам з [[Гвадэлюпа]]й, [[Мартыніка]]й, [[Трынідад і Табага|Трынідадам і Табага]], [[Куба]]й, [[Пуэрта-Рыка]] і [[Віргінскія астравы|Віргінскімі астравамі]], ёсьць адным зь нямногіх цэнтраў карыбскага [[джаз]]у. Сусьветна вядомая сьпявачка [[Рыяна]] паходзіць з Барбадасу, дзе гадавалася амаль да самага паўнагодзьдзя. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду]. * {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}. {{Краіны Паўночнай Амэрыкі}} {{Краіны Карыбскага басэйна}} q70mmaqi6acfi0v0zaqjcpbm76kvaa8 2329449 2329448 2022-07-23T07:51:33Z Dymitr 10914 /* Клімат */ артаграфія wikitext text/x-wiki {{Краіна2 | СУП ППЗ = 5,398 млрд $ | Год падліку СУП ППЗ = 2019 | СУП ППЗ на чалавека = 18 798 $ | Год падліку СУП ППЗ на чалавека = 2019 | СУП намінал = 5,207 млрд $ | Год падліку СУП намінал = 2019 | СУП намінал на чалавека = 18 133 $ | Год падліку СУП намінал на чалавека = 2019 }} '''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас<ref>Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302</ref>. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]<ref>Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)</ref>. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]<ref name="britannica">{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}</ref> і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора<ref>{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}</ref>. Плошча вострава складае 432 км²<ref>{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}</ref>. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе<ref>{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}</ref>. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі<ref>{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History & Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}</ref>. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадасу. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref><ref>{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету<ref>Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].</ref>. == Гісторыя == === Дакалюмбавыя часы === Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.<ref name="britannica"/><ref>Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.</ref>. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры<ref>Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.</ref>. === Эўрапейскае прыбыцьце === [[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]] Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]<ref>Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.</ref>. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў<ref name="britannica"/>. === Ангельская калянізацыя === Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў<ref name="britannica"/>. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу. У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну<ref name="slavery">{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref><ref>Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.</ref>. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў. [[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]] Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў<ref name="ali">Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.</ref>. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі<ref name="ali"/>. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадасу і навакольных астравоў<ref name="slavery"/>. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскіх рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадасу ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў<ref name="britannica"/>. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі<ref name="britannica"/>. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="britannica"/>. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="slavery"/>. Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі<ref name="britannica"/>. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе<ref name="britannica"/>. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы<ref name="britannica"/>. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Глыбокая незадаволенасьць станам рэчаў на Барбадасе прымусіла многіх да эміграцыі. Кульмінацыя адбылася ў 1930-я гады за часам [[Вялікая дэпрэсія|Вялікай дэпрэсіі]], калі барбадасцы пачалі патрабаваць паляпшэньня ўмоваў для працоўных, легалізацыі прафэсійных зьвязаў і пашырэньня выбарчых правоў, якія на той момант былі значна абмежаваныя<ref name="britannica"/>. На той час права голасу мелі толькі мужчыны-земляўласьнікі. У выніку нарастальных хваляваньняў брытанцы накіравалі ў 1938 годзе на востраў камісію, якая рэкамэндавала правесьці многія з патрабаваных рэформаў<ref name="britannica"/>. У выніку насельніцтва мурынскага паходжаньня сталі выконваць значна больш прыкметную ролю ў палітыцы калёніі. У 1950 годзе ў краі было ўведзенае ўсеагульнае выбарчае права<ref name="britannica"/>. За гэты час на востраве быў закладзены шэраг палітычных партыяў, як то [[Барбадаская працоўная партыя]] (БПП) і [[Дэмакратычная працоўная партыя (Барбадас)|Дэмакратычная працоўная партыя]] (ДПП). Поўнае нутранае самакіраваньне стала чыніцца ў 1961 годзе<ref name="britannica"/>. На некаторы час Барбадас далучыўся да [[Фэдэрацыя Ўэст-Індыя|Фэдэрацыі Ўэст-Індыі]] з 1958 па 1962 гады, а 30 лістапада 1966 году была абвешчаная незалежнасьць вострава<ref name="britannica"/>. Першым прэм’ер-міністрам краіны стаў [[Эрал Бэроў]] з ДПП. Барбадас вырашыў застацца ў складзе [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]]. Тым ня менш, паводле ладу Барбадас стаў манархіяй, ачоліла якую брытанская каралева [[Лізавета II]]. === Незалежнасьць === [[Файл:2020 Independence Day Parade and National Awards Ceremony (50665766201).jpg|значак|зьлева|Урачыстасьці ў гонар чарговай гадавіны незалежнасьці.]] Урад Бэраў імкнуўся да дывэрсыфікацыі эканомікі, якая палягала на сельскай гаспадаркі, імкнучыся павысіць долю прамысловасьці і сэктар [[турызм]]у. Барбадас таксама быў у авангардзе намаганьняў па рэгіянальнай інтэграцыі, ачоліўшы стварэньне такіх арганізацыяў, як то [[Карыбская асацыяцыя свабоднага гандлю]] і [[Карыбская супольнасьць]]<ref name="britannica"/>. ДПП атрымала паразу на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 1976 году|ўсеагульных выбарах у 1976 годзе]] і кіроўнай стала партыя БПП на чале з [[Том Адамз (палітык)|Томам Адамзам]]. Адамз заняў больш кансэрватыўную і моцна празаходнюю пазыцыю, дазволіўшы ЗША скарыстаць востраў у якасьці стартавай пляцоўкі да [[уварваньне ЗША ў Грэнаду|ўварваньня ў Грэнаду]] ў 1983 годзе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120124195240/http://www.nationnews.com/index.php/articles/view/ex-airport-boss-recalls-cubana-crash/|загаловак=Ex-airport boss recalls Cubana crash|выдавец=Nation Newspaper|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Адамз памёр у 1985 годзе, займаючы пасаду прэм’ер-міністра, у выніку чаго навым кіраўніком ураду стаў [[Гаральд Бэрнард Сэнт-Джон]]. Наступным годам Сэнт-Джон, аднак, трываў паразу на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 1986 году|ўсеагульных выбарах]], паводле вынікаў якіх ДПП зноўку вярнулася да кіраваньня, а ейны лідэр Эрал Бэраў зноў ачоліў урад, маючы пры гэтым вельмі крытычнае стаўленьне да умяшальніцтва ЗША ў справы Грэнады. Бэраў таксама памёр падчас знаходжаньня на пасадзе, і яго зьмяніў [[Лойд Эрскін Сэндыфард]], які заставаўся прэм’ер-міністрам да 1994 году. [[Оўэн Артур]] з БПП атрымаў перамогу на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 1994 году|ўсеагульных выбарах у 1994 годзе]] і заставаўся прэм’ер-міністрам ажно да 2008 году<ref>Dieter Nohlen (2005). «Elections in the Americas: A data handbook». Volume I. — С. 90. — ISBN 978-0-19-928357-6.</ref>. Артур быў непахісным прыхільнікам рэспубліканізму, аднак заплянаваны рэфэрэндум аб скасаваньні пасады манарха ў 2008 годзе гэтак і не адбыўся<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20071228082001/http://www.caribbeannetnews.com/2005/02/07/vote.shtml|загаловак=Barbados to vote on move to republic|выдавец=Caribbean Net News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. ДПП перамагла на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 2008 году|ўсеагульных выбарах у 2008 годзе]], але новы прэм’ер-міністар [[Дэйвід Томпсан (палітык)|Дэйвід Томпсан]] памёр у 2010 годзе і быў заменены [[Фройндэл Ст’юарт|Фройндэлам Ст’юартам]]. БПП вярнулася да ўлады ў 2018 годзе, ачоленая [[Мія Мотлі|Міяй Мотлі]], якая стала першай прэм’ер-міністркай краіны. 15 верасьня 2020 году ўрад Барбадасу абвесьціў аб намеры стаць [[рэспубліка]]й да 30 лістапада 2021 году, у 55-ю гадавіну абвяшчэньня незалежнасьці, у выніку чаго барбадаскі манарх павінен быць памянёны абраным прэзыдэнтам<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20211007081350/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/09/16/queen-elizabeth-removed-barbados-head-state-barbados-says/5814409002/|загаловак=Barbados announces plan to remove Queen Elizabeth as head of state next year|выдавец=USA Today|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Дзейная генэрал-губэрнатарка Барбадасу [[Сандра Мэйсан]] была сумесна вылучаная прэм’ер-міністаркай і лідэрам апазыцыі ў якасьці кандыдата на пасаду першага прэзыдэнта дзяржавы і была абраная 20 кастрычніка<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20211021191804/https://www.thenational.scot/news/19661398.barbados-just-appointed-first-president-becomes-republic/|загаловак=Barbados just appointed its first president as it becomes a republic|выдавец=The National|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Мэйсан уступіла на пасаду 30 лістапада 2021 году. [[Чарлз (прынц Ўэйлскі)|Прынц Чарлз]], які быў спадчыньнікам Барбадаскай кароны, прысутнічаў на цырымоніі прысягі ў Брыджтаўне на запрашэньне ўраду Барбадасу. У студзені 2022 году партыя прэм’ер-міністаркі Міі Мотлі атрымала пераканаўчую перамогу, атрымаўшы ўсе 30 месцаў у заканадаўчым органе на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 2022 году|першых усеагульных выбарах]] пасьля таго, як Барбадас стаў рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/1/20/barbados-pm-hails-ruling-party-landslide-election-victory|загаловак=Barbados PM hails governing party's landslide election victory|выдавец=Al Jazeera|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. == Геаграфія == [[Файл:Bathsheba, Barbados 08.jpg|значак|Вёска на ўзьбярэжжы Барбадасу.]] Барбадас месьціцца ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]] і знаходзіцца на ўсходзе ад іншых астравоў [[Ўэст-Індыя|Ўэст-Індыі]]. Барбадас ёсьць самым усходнім вострам [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Ягоная даўжыня складае 34 км, а шырыня сягае да 23 км, ахопліваючы плошчу у 432 км². Ён месьціцца прыкладна ў 168 км на ўсход ад [[Сьвятая Люсія|Сьвятой Люсіі]] ды [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвяты Вінцэнту і Грэнадзінаў]]. Да [[Мартыніка|Мартынікі]] ад Барбадасу прыкладна 180 км і яшчэ да 400 км на паўночны ўсход ад [[Трынідад і Табага|Трынідада і Табага]]. Ляндшафт краю ёсьць раўнінным у параўнаньні з астраўнымі суседзямі на захадзе. Востраў спадзіста падымаецца да цэнтральнага нагор’я, а найвышэйшы пункт Барбадасу ёсьць гара Гілабі, якая ўзвышаецца на 340 м над узроўнем мора<ref name="britannica"/>. === Клімат === У краіне звычайна назіраюцца два сэзоны, адзін зь якіх улучае прыкметна большую колькасьць ападкаў. Гэтая паравіна году вядомая як «вільготны сэзон». Яна доўжыцца з чэрвеня па сьнежань. Наадварот, «сухі сэзон» доўжыцца зь сьнежня па травень. Гадавая колькасьць ападкаў вагаецца ад 1000 да 2300 мм. Зь сьнежня па травень сярэднія тэмпэратуры вагаюцца ад 21°C да 31°C, у той час як з чэрвеня па лістапад яны вагаюцца ад 23°C да 31°C<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20070220165443/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003280|загаловак=Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados|выдавец=BBC Weather|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Паводле шкалы [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна]] вялікая частка Барбадасу мае трапічны мусонны клімат. Тым ня менш, ветры з хуткасьцю ад 12 да 16 км/гадз на працягу ўсяго года забясьпечваюць Барбадасу ўмерана трапічны клімат. Нячастыя стыхійныя бедзтвы ўключаюць [[землятрус]]ы, [[апоўзень|апоўзні]] і [[трапічны цыклён|ўраганы]]. Барбадас знаходзіцца па-за межамі асноўнага пасу ўраганаў Атлянтыкі і часта ўнікае ад найгоршых наступстваў трапічных штормаў і ўраганаў у рэгіёне за часам сэзону дажджоў. У сярэднім моцны ўраган захапляе востраў прыкладна раз на 26 гадоў. Апошнім значным ураганам, які значна нашкодзіў Барбадасу, быў ураган [[Джанэт (трапічны цыклён)|Джанэт]] у 1955 годзе. == Эканоміка == Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва<ref>{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&pr.y=13&sy=2015&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=316&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}</ref> з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку<ref>{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}</ref>. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадасу жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&view=article&id=4204%3A20-percent-in-poverty&catid=36%3Alocal-news&Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}</ref>. Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадасу залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у<ref name="britannica"/>. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}</ref>. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. == Культура == [[Файл:Mount Gay Rum Visitors Centre, Spring Garden HWY, Barbados-002.jpg|значак|зьлева|Турыстычны цэнтар кампаніі [[Mount Gay Rum]], якая вырабляе ром з XVIII стагодзьдзя.]] Барбадаская культура ёсьць сумесьсю заходнеафрыканскай, партугальскай, крэольскай, індыйскай і брытанскай культураў. Найбуйнейшым карнавальным культурным мерапрыемствам, якое праходзіць на востраве, ёсьць фэстываль [[Корн-Овэр]], заснаваны ў 1974 годзе. Як і ў многіх іншых краінах Карыбскага басэйну і [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыкі]], гэты фэстываль ёсьць важнай падзеяй для многіх тубыльцаў. Тым ня менш, фэстываль прываблівае і тысячы турыстаў<ref name="britannica"/>. Корн-Овэр прысьвечаны сканчэньню збору ўраджаю і ўлучае музычныя конкурсы ды іншыя традыцыйныя імпрэзы. Мужчына і жанчына, якія назьбіралі найбольшую колькасьць цукровага трысьнёгу, карануюцца як Кароль і Каралева ўраджаю<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20100305104727/http://www.2camels.com/crop-over-festival.php|загаловак=Crop Over Festival|выдавец=2camels.com|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Ладзіцца Корн-Овэр звычайна ў пачатку ліпеня і завяршаецца касьцюмаваным парадам у Кадумэнт-дзень у першы панядзелак жніўня. === Стравы === Барбадаская кухня мае афрыканскія, індыйскія, ірляндзкія, крэольскія і брытанскія прыкметы. У звычайную страву ўваходзяць мяса ці рыба, звычайна замарынаваных зь зёлкамі і спэцыямі, гарачы гарнір і адзін альбо некалькіх салатаў. Распаўсюджаным гарнірам ёсьць марынаваныя агуркі, рыбныя катлеты, печыва. Страву звычайна падаюць з адным або некалькімі [[соўс]]амі<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20150329232049/http://www.totallybarbados.com/barbados/About_Barbados/Local_Information/Barbados_Food/|загаловак=Barbados Food|выдавец=Totally Barbados|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Нацыянальнымі стравамі Барбадасу ёсьць [[ку-ку]] і лятучая рыба з вострай поліўкай<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110616113813/http://www.epicureantourist.com/E.T.%20Blog/B86F2DEA-8D9A-4B1D-B27B-11156E58400D.html|загаловак=Barbados National Dish: Coucou & Flying Fish|выдавец=Epicurian Tourist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Яшчэ адная традыцыйная страва — пудынг з марынаванай сьвініны і салодкай бульбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170530041329/http://www.barbados.org/barbados-recipes-pudding-souse.htm|загаловак=Pudding and Souse|выдавец=Barbados.org|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Традыцыйна на востраве па ангельскім прыбыцьцем выраблялі алькагольныя напоі, а кампанія [[Mount Gay Rum]], як сьцьвярджаецца, ёсьць найстарэйшай кампаніяй па вытворчасьці рому ў сьвеце, што засьведчанае актам ад 1703 году. Напоі [[Cockspur Rum]] і [[Малібу (напой)|Malibu]] таксама паходзяць з Барбадасу. Таксама на востраве маюцца традыцыі броварства, то бок бравярня [[Banks Barbados]] вырабляе піва Banks Beer, сьветлы лягер, а таксама Banks Amber Ale<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110707211137/http://www.banksbeer.com/thebeer.html|загаловак=Banks Beer: The Beer|выдавец=Banks Beer|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. === Музыка === Музыка Барбадасу мае адметныя нацыянальныя стылі народнай і папулярнай музыкі, улучаючы элемэнты заходняй [[клясычная музыка|клясычнай]] і рэлігійнай музыкі. Культура Барбадасу ўяўляе сабой сынкрэтычную сумесь афрыканскіх і брытанскіх элемэнтаў, і музыка вострава адлюстроўвае гэтую сумесь праз стылі, інструмэнты, танцы і эстэтыку выступаў. У сучасным Барбадасе папулярныя стылі улучаюць [[каліпса (музычны стыль)|каліпса]], [[спаж]], сучасны фольк і [[папулярная музыка|папулярную музыку]]. Барбадас, разам з [[Гвадэлюпа]]й, [[Мартыніка]]й, [[Трынідад і Табага|Трынідадам і Табага]], [[Куба]]й, [[Пуэрта-Рыка]] і [[Віргінскія астравы|Віргінскімі астравамі]], ёсьць адным зь нямногіх цэнтраў карыбскага [[джаз]]у. Сусьветна вядомая сьпявачка [[Рыяна]] паходзіць з Барбадасу, дзе гадавалася амаль да самага паўнагодзьдзя. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду]. * {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}. {{Краіны Паўночнай Амэрыкі}} {{Краіны Карыбскага басэйна}} ekijun5tz70tx8j9veckgjd418mvn5h 2329451 2329449 2022-07-23T07:54:32Z Dymitr 10914 /* Стравы */ артаграфія wikitext text/x-wiki {{Краіна2 | СУП ППЗ = 5,398 млрд $ | Год падліку СУП ППЗ = 2019 | СУП ППЗ на чалавека = 18 798 $ | Год падліку СУП ППЗ на чалавека = 2019 | СУП намінал = 5,207 млрд $ | Год падліку СУП намінал = 2019 | СУП намінал на чалавека = 18 133 $ | Год падліку СУП намінал на чалавека = 2019 }} '''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас<ref>Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302</ref>. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]<ref>Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)</ref>. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]<ref name="britannica">{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}</ref> і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора<ref>{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}</ref>. Плошча вострава складае 432 км²<ref>{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}</ref>. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе<ref>{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}</ref>. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі<ref>{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History & Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}</ref>. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадасу. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref><ref>{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету<ref>Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].</ref>. == Гісторыя == === Дакалюмбавыя часы === Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.<ref name="britannica"/><ref>Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.</ref>. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры<ref>Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.</ref>. === Эўрапейскае прыбыцьце === [[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]] Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]<ref>Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.</ref>. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў<ref name="britannica"/>. === Ангельская калянізацыя === Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref>. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў<ref name="britannica"/>. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу. У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну<ref name="slavery">{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}</ref><ref>Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.</ref>. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў. [[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]] Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў<ref name="ali">Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.</ref>. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі<ref name="ali"/>. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадасу і навакольных астравоў<ref name="slavery"/>. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскіх рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадасу ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў<ref name="britannica"/>. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі<ref name="britannica"/>. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="britannica"/>. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў<ref name="slavery"/>. Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі<ref name="britannica"/>. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе<ref name="britannica"/>. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы<ref name="britannica"/>. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}</ref>. Глыбокая незадаволенасьць станам рэчаў на Барбадасе прымусіла многіх да эміграцыі. Кульмінацыя адбылася ў 1930-я гады за часам [[Вялікая дэпрэсія|Вялікай дэпрэсіі]], калі барбадасцы пачалі патрабаваць паляпшэньня ўмоваў для працоўных, легалізацыі прафэсійных зьвязаў і пашырэньня выбарчых правоў, якія на той момант былі значна абмежаваныя<ref name="britannica"/>. На той час права голасу мелі толькі мужчыны-земляўласьнікі. У выніку нарастальных хваляваньняў брытанцы накіравалі ў 1938 годзе на востраў камісію, якая рэкамэндавала правесьці многія з патрабаваных рэформаў<ref name="britannica"/>. У выніку насельніцтва мурынскага паходжаньня сталі выконваць значна больш прыкметную ролю ў палітыцы калёніі. У 1950 годзе ў краі было ўведзенае ўсеагульнае выбарчае права<ref name="britannica"/>. За гэты час на востраве быў закладзены шэраг палітычных партыяў, як то [[Барбадаская працоўная партыя]] (БПП) і [[Дэмакратычная працоўная партыя (Барбадас)|Дэмакратычная працоўная партыя]] (ДПП). Поўнае нутранае самакіраваньне стала чыніцца ў 1961 годзе<ref name="britannica"/>. На некаторы час Барбадас далучыўся да [[Фэдэрацыя Ўэст-Індыя|Фэдэрацыі Ўэст-Індыі]] з 1958 па 1962 гады, а 30 лістапада 1966 году была абвешчаная незалежнасьць вострава<ref name="britannica"/>. Першым прэм’ер-міністрам краіны стаў [[Эрал Бэроў]] з ДПП. Барбадас вырашыў застацца ў складзе [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]]. Тым ня менш, паводле ладу Барбадас стаў манархіяй, ачоліла якую брытанская каралева [[Лізавета II]]. === Незалежнасьць === [[Файл:2020 Independence Day Parade and National Awards Ceremony (50665766201).jpg|значак|зьлева|Урачыстасьці ў гонар чарговай гадавіны незалежнасьці.]] Урад Бэраў імкнуўся да дывэрсыфікацыі эканомікі, якая палягала на сельскай гаспадаркі, імкнучыся павысіць долю прамысловасьці і сэктар [[турызм]]у. Барбадас таксама быў у авангардзе намаганьняў па рэгіянальнай інтэграцыі, ачоліўшы стварэньне такіх арганізацыяў, як то [[Карыбская асацыяцыя свабоднага гандлю]] і [[Карыбская супольнасьць]]<ref name="britannica"/>. ДПП атрымала паразу на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 1976 году|ўсеагульных выбарах у 1976 годзе]] і кіроўнай стала партыя БПП на чале з [[Том Адамз (палітык)|Томам Адамзам]]. Адамз заняў больш кансэрватыўную і моцна празаходнюю пазыцыю, дазволіўшы ЗША скарыстаць востраў у якасьці стартавай пляцоўкі да [[уварваньне ЗША ў Грэнаду|ўварваньня ў Грэнаду]] ў 1983 годзе<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120124195240/http://www.nationnews.com/index.php/articles/view/ex-airport-boss-recalls-cubana-crash/|загаловак=Ex-airport boss recalls Cubana crash|выдавец=Nation Newspaper|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Адамз памёр у 1985 годзе, займаючы пасаду прэм’ер-міністра, у выніку чаго навым кіраўніком ураду стаў [[Гаральд Бэрнард Сэнт-Джон]]. Наступным годам Сэнт-Джон, аднак, трываў паразу на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 1986 году|ўсеагульных выбарах]], паводле вынікаў якіх ДПП зноўку вярнулася да кіраваньня, а ейны лідэр Эрал Бэраў зноў ачоліў урад, маючы пры гэтым вельмі крытычнае стаўленьне да умяшальніцтва ЗША ў справы Грэнады. Бэраў таксама памёр падчас знаходжаньня на пасадзе, і яго зьмяніў [[Лойд Эрскін Сэндыфард]], які заставаўся прэм’ер-міністрам да 1994 году. [[Оўэн Артур]] з БПП атрымаў перамогу на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 1994 году|ўсеагульных выбарах у 1994 годзе]] і заставаўся прэм’ер-міністрам ажно да 2008 году<ref>Dieter Nohlen (2005). «Elections in the Americas: A data handbook». Volume I. — С. 90. — ISBN 978-0-19-928357-6.</ref>. Артур быў непахісным прыхільнікам рэспубліканізму, аднак заплянаваны рэфэрэндум аб скасаваньні пасады манарха ў 2008 годзе гэтак і не адбыўся<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20071228082001/http://www.caribbeannetnews.com/2005/02/07/vote.shtml|загаловак=Barbados to vote on move to republic|выдавец=Caribbean Net News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. ДПП перамагла на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 2008 году|ўсеагульных выбарах у 2008 годзе]], але новы прэм’ер-міністар [[Дэйвід Томпсан (палітык)|Дэйвід Томпсан]] памёр у 2010 годзе і быў заменены [[Фройндэл Ст’юарт|Фройндэлам Ст’юартам]]. БПП вярнулася да ўлады ў 2018 годзе, ачоленая [[Мія Мотлі|Міяй Мотлі]], якая стала першай прэм’ер-міністркай краіны. 15 верасьня 2020 году ўрад Барбадасу абвесьціў аб намеры стаць [[рэспубліка]]й да 30 лістапада 2021 году, у 55-ю гадавіну абвяшчэньня незалежнасьці, у выніку чаго барбадаскі манарх павінен быць памянёны абраным прэзыдэнтам<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20211007081350/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/09/16/queen-elizabeth-removed-barbados-head-state-barbados-says/5814409002/|загаловак=Barbados announces plan to remove Queen Elizabeth as head of state next year|выдавец=USA Today|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Дзейная генэрал-губэрнатарка Барбадасу [[Сандра Мэйсан]] была сумесна вылучаная прэм’ер-міністаркай і лідэрам апазыцыі ў якасьці кандыдата на пасаду першага прэзыдэнта дзяржавы і была абраная 20 кастрычніка<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20211021191804/https://www.thenational.scot/news/19661398.barbados-just-appointed-first-president-becomes-republic/|загаловак=Barbados just appointed its first president as it becomes a republic|выдавец=The National|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Мэйсан уступіла на пасаду 30 лістапада 2021 году. [[Чарлз (прынц Ўэйлскі)|Прынц Чарлз]], які быў спадчыньнікам Барбадаскай кароны, прысутнічаў на цырымоніі прысягі ў Брыджтаўне на запрашэньне ўраду Барбадасу. У студзені 2022 году партыя прэм’ер-міністаркі Міі Мотлі атрымала пераканаўчую перамогу, атрымаўшы ўсе 30 месцаў у заканадаўчым органе на [[Парлямэнцкія выбары ў Барбадасе 2022 году|першых усеагульных выбарах]] пасьля таго, як Барбадас стаў рэспублікай<ref>{{Спасылка|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/1/20/barbados-pm-hails-ruling-party-landslide-election-victory|загаловак=Barbados PM hails governing party's landslide election victory|выдавец=Al Jazeera|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. == Геаграфія == [[Файл:Bathsheba, Barbados 08.jpg|значак|Вёска на ўзьбярэжжы Барбадасу.]] Барбадас месьціцца ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]] і знаходзіцца на ўсходзе ад іншых астравоў [[Ўэст-Індыя|Ўэст-Індыі]]. Барбадас ёсьць самым усходнім вострам [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Ягоная даўжыня складае 34 км, а шырыня сягае да 23 км, ахопліваючы плошчу у 432 км². Ён месьціцца прыкладна ў 168 км на ўсход ад [[Сьвятая Люсія|Сьвятой Люсіі]] ды [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвяты Вінцэнту і Грэнадзінаў]]. Да [[Мартыніка|Мартынікі]] ад Барбадасу прыкладна 180 км і яшчэ да 400 км на паўночны ўсход ад [[Трынідад і Табага|Трынідада і Табага]]. Ляндшафт краю ёсьць раўнінным у параўнаньні з астраўнымі суседзямі на захадзе. Востраў спадзіста падымаецца да цэнтральнага нагор’я, а найвышэйшы пункт Барбадасу ёсьць гара Гілабі, якая ўзвышаецца на 340 м над узроўнем мора<ref name="britannica"/>. === Клімат === У краіне звычайна назіраюцца два сэзоны, адзін зь якіх улучае прыкметна большую колькасьць ападкаў. Гэтая паравіна году вядомая як «вільготны сэзон». Яна доўжыцца з чэрвеня па сьнежань. Наадварот, «сухі сэзон» доўжыцца зь сьнежня па травень. Гадавая колькасьць ападкаў вагаецца ад 1000 да 2300 мм. Зь сьнежня па травень сярэднія тэмпэратуры вагаюцца ад 21°C да 31°C, у той час як з чэрвеня па лістапад яны вагаюцца ад 23°C да 31°C<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20070220165443/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003280|загаловак=Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados|выдавец=BBC Weather|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}</ref>. Паводле шкалы [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна]] вялікая частка Барбадасу мае трапічны мусонны клімат. Тым ня менш, ветры з хуткасьцю ад 12 да 16 км/гадз на працягу ўсяго года забясьпечваюць Барбадасу ўмерана трапічны клімат. Нячастыя стыхійныя бедзтвы ўключаюць [[землятрус]]ы, [[апоўзень|апоўзні]] і [[трапічны цыклён|ўраганы]]. Барбадас знаходзіцца па-за межамі асноўнага пасу ўраганаў Атлянтыкі і часта ўнікае ад найгоршых наступстваў трапічных штормаў і ўраганаў у рэгіёне за часам сэзону дажджоў. У сярэднім моцны ўраган захапляе востраў прыкладна раз на 26 гадоў. Апошнім значным ураганам, які значна нашкодзіў Барбадасу, быў ураган [[Джанэт (трапічны цыклён)|Джанэт]] у 1955 годзе. == Эканоміка == Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва<ref>{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&pr.y=13&sy=2015&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=316&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}</ref> з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку<ref>{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}</ref>. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадасу жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&view=article&id=4204%3A20-percent-in-poverty&catid=36%3Alocal-news&Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}</ref>. Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадасу залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у<ref name="britannica"/>. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}</ref>. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. == Культура == [[Файл:Mount Gay Rum Visitors Centre, Spring Garden HWY, Barbados-002.jpg|значак|зьлева|Турыстычны цэнтар кампаніі [[Mount Gay Rum]], якая вырабляе ром з XVIII стагодзьдзя.]] Барбадаская культура ёсьць сумесьсю заходнеафрыканскай, партугальскай, крэольскай, індыйскай і брытанскай культураў. Найбуйнейшым карнавальным культурным мерапрыемствам, якое праходзіць на востраве, ёсьць фэстываль [[Корн-Овэр]], заснаваны ў 1974 годзе. Як і ў многіх іншых краінах Карыбскага басэйну і [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыкі]], гэты фэстываль ёсьць важнай падзеяй для многіх тубыльцаў. Тым ня менш, фэстываль прываблівае і тысячы турыстаў<ref name="britannica"/>. Корн-Овэр прысьвечаны сканчэньню збору ўраджаю і ўлучае музычныя конкурсы ды іншыя традыцыйныя імпрэзы. Мужчына і жанчына, якія назьбіралі найбольшую колькасьць цукровага трысьнёгу, карануюцца як Кароль і Каралева ўраджаю<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20100305104727/http://www.2camels.com/crop-over-festival.php|загаловак=Crop Over Festival|выдавец=2camels.com|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Ладзіцца Корн-Овэр звычайна ў пачатку ліпеня і завяршаецца касьцюмаваным парадам у Кадумэнт-дзень у першы панядзелак жніўня. === Стравы === Барбадаская кухня мае афрыканскія, індыйскія, ірляндзкія, крэольскія і брытанскія прыкметы. У звычайную страву ўваходзяць мяса ці рыба, звычайна замарынаваныя зь зёлкамі і спэцыямі, гарачы гарнір і адзін альбо некалькіх салатаў. Распаўсюджаным гарнірам ёсьць марынаваныя агуркі, рыбныя катлеты, печыва. Страву звычайна падаюць з адным або некалькімі [[соўс]]амі<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20150329232049/http://www.totallybarbados.com/barbados/About_Barbados/Local_Information/Barbados_Food/|загаловак=Barbados Food|выдавец=Totally Barbados|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Нацыянальнымі стравамі Барбадасу лічацца [[ку-ку]] і лятучая рыба з вострай поліўкай<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110616113813/http://www.epicureantourist.com/E.T.%20Blog/B86F2DEA-8D9A-4B1D-B27B-11156E58400D.html|загаловак=Barbados National Dish: Coucou & Flying Fish|выдавец=Epicurian Tourist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Яшчэ адная традыцыйная страва — пудынг з марынаванай сьвініны і салодкай бульбы<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170530041329/http://www.barbados.org/barbados-recipes-pudding-souse.htm|загаловак=Pudding and Souse|выдавец=Barbados.org|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. Традыцыйна на востраве па ангельскім прыбыцьці выраблялі алькагольныя напоі, а кампанія [[Mount Gay Rum]], як сьцьвярджаецца, ёсьць найстарэйшай кампаніяй па вытворчасьці рому ў сьвеце, што засьведчанае актам ад 1703 году. Напоі [[Cockspur Rum]] і [[Малібу (напой)|Malibu]] таксама паходзяць з Барбадасу. Таксама на востраве маюцца традыцыі броварства, то бок браварня [[Banks Barbados]] вырабляе піва Banks Beer, сьветлы лягер, а таксама Banks Amber Ale<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110707211137/http://www.banksbeer.com/thebeer.html|загаловак=Banks Beer: The Beer|выдавец=Banks Beer|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}</ref>. === Музыка === Музыка Барбадасу мае адметныя нацыянальныя стылі народнай і папулярнай музыкі, улучаючы элемэнты заходняй [[клясычная музыка|клясычнай]] і рэлігійнай музыкі. Культура Барбадасу ўяўляе сабой сынкрэтычную сумесь афрыканскіх і брытанскіх элемэнтаў, і музыка вострава адлюстроўвае гэтую сумесь праз стылі, інструмэнты, танцы і эстэтыку выступаў. У сучасным Барбадасе папулярныя стылі улучаюць [[каліпса (музычны стыль)|каліпса]], [[спаж]], сучасны фольк і [[папулярная музыка|папулярную музыку]]. Барбадас, разам з [[Гвадэлюпа]]й, [[Мартыніка]]й, [[Трынідад і Табага|Трынідадам і Табага]], [[Куба]]й, [[Пуэрта-Рыка]] і [[Віргінскія астравы|Віргінскімі астравамі]], ёсьць адным зь нямногіх цэнтраў карыбскага [[джаз]]у. Сусьветна вядомая сьпявачка [[Рыяна]] паходзіць з Барбадасу, дзе гадавалася амаль да самага паўнагодзьдзя. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду]. * {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}. {{Краіны Паўночнай Амэрыкі}} {{Краіны Карыбскага басэйна}} 77oskuo12u746vnd4kitratcijca9ny 14 23289 2329434 1579659 2022-07-23T06:00:38Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:1870-я]] 4efmhwl5fmz67rj3grc5f72fg6m62d3 0 24101 2329438 2312900 2022-07-23T06:21:08Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1560 |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым Кален''і''кавічы ў гэтай крыніцы разам з Гулевічамі і Пуцілавічамі названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці (Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189 – 190).}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России. Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. вёску Багрымавіцкага староства зьмяшчаецца ў акце рэвізіі [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] і датуецца 1560 годам<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 20.</ref>, прыводзіцца апісаньне межаў паселішча. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]]. Пад 1582 годам вёска ўпамінаецца ў межавай справе паміж маёнткам Гарбавічы, які належаў [[Аскеркі|Аскеркам]], і Багрымавіцкім староствам. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] 7szucv7an0hqgeh776anaathish68gi 2329439 2329438 2022-07-23T06:25:28Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1560 |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым Кален''і''кавічы ў гэтай крыніцы разам з Гулевічамі і Пуцілавічамі названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189 – 190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России. Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. Наступная зьвестка пра Каленкавічы, вёску Багрымавіцкага староства, зьмяшчаецца ў акце рэвізіі [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] і датуецца 1560 годам<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 20.</ref>, прыводзіцца апісаньне межаў паселішча. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]]. Пад 1582 годам вёска ўпамінаецца ў межавай справе паміж маёнткам Гарбавічы, які належаў [[Аскеркі|Аскеркам]], і Багрымавіцкім староствам. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] b5zx714qlpd72rn1thzmsq5u4e2d2gk 2329440 2329439 2022-07-23T06:28:13Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1552 |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым Кален''і''кавічы ў гэтай крыніцы разам з Гулевічамі і Пуцілавічамі названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189 – 190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России. Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. Наступная зьвестка пра Каленкавічы, вёску Багрымавіцкага староства, зьмяшчаецца ў акце рэвізіі [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] і датуецца 1560 годам<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 20.</ref>, прыводзіцца апісаньне межаў паселішча. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]]. Пад 1582 годам вёска ўпамінаецца ў межавай справе паміж маёнткам Гарбавічы, які належаў [[Аскеркі|Аскеркам]], і Багрымавіцкім староствам. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] fuxk8r4066puww91hgcahuzrccx7xbb 2329442 2329440 2022-07-23T06:48:10Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1552 |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым Кален''і''кавічы ў гэтай крыніцы разам з Гулевічамі і Пуцілавічамі названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189 – 190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России. Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. Наступная зьвестка пра Каленкавічы, вёску Багрымавіцкага староства, зьмяшчаецца ў акце рэвізіі [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] і датуецца 1560 годам<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 20.</ref>, прыводзіцца апісаньне межаў паселішча. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе Мазырскага павету [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. Пад 1582 годам вёска ўпамінаецца ў межавай справе паміж маёнткам Гарбавічы, які належаў [[Аскеркі|Аскеркам]], і Багрымавіцкім староствам. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] eh0rb0fgn2azvwwsicuwek8857ar7sn 2329443 2329442 2022-07-23T06:50:14Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1552 |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым ''Каленікавічы'' ў гэтай крыніцы разам з Гулевічамі і Пуцілавічамі названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189 – 190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России. Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. Наступная зьвестка пра Каленкавічы, вёску Багрымавіцкага староства, зьмяшчаецца ў акце рэвізіі [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] і датуецца 1560 годам<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 20.</ref>, прыводзіцца апісаньне межаў паселішча. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе Мазырскага павету [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. Пад 1582 годам вёска ўпамінаецца ў межавай справе паміж маёнткам Гарбавічы, які належаў [[Аскеркі|Аскеркам]], і Багрымавіцкім староствам. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] k6ni3ucumwz8w0poyppt1a8i1vt1llv 2329444 2329443 2022-07-23T06:53:11Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1552 |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым ''Каленікавічы'' ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло [[Малыя Аўцюкі|''Айцючыцкай'']] нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189 – 190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России. Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. Наступная зьвестка пра Каленкавічы, вёску Багрымавіцкага староства, зьмяшчаецца ў акце рэвізіі [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] і датуецца 1560 годам<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 20.</ref>, прыводзіцца апісаньне межаў паселішча. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе Мазырскага павету [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. Пад 1582 годам вёска ўпамінаецца ў межавай справе паміж маёнткам Гарбавічы, які належаў [[Аскеркі|Аскеркам]], і Багрымавіцкім староствам. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] jl3se5hmggn90bligvhnczvrvh0k6sw 2329445 2329444 2022-07-23T07:07:01Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1552 |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым ''Каленікавічы'' ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцючыцкай) нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189 – 190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России. Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. Наступная зьвестка пра Каленкавічы, вёску Багрымавіцкага староства, зьмяшчаецца ў акце рэвізіі Мазырскага староства і датуецца 1560 годам<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 20.</ref>, прыводзіцца апісаньне межаў паселішча. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. Пад 1582 годам вёска ўпамінаецца ў межавай справе паміж маёнткам Гарбавічы, які належаў [[Аскеркі|Аскеркам]], і Багрымавіцкім староствам. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] a4avpe25knhbb3e1q1bjyzmvoon9v1n 2329446 2329445 2022-07-23T07:30:41Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1552 |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым ''Каленікавічы'' ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189 – 190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 году прыводзіцца апісаньне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. Пад 1582 годам вёска ўпамінаецца ў межавай справе паміж маёнткам Гарбавічы, які належаў [[Аскеркі|Аскеркам]], і Багрымавіцкім староствам<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 20.</ref>. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] qedic6b2gct4beynyidqjsg1khcf6kk 2329473 2329446 2022-07-23T10:48:37Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1552 |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым ''Каленікавічы'' ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189 – 190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 году прыведзена апісаньне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 году вёска згаданая ў справе размежаваньня ўгодзьдзяў Мазырскага{{заўвага|Укладальнікі каленкавіцкай кнігі «Памяць», зьмясьціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алаіз Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref></ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасьць каралём Стэфанам Баторыем пану Стэфану Лавейку, судзьдзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. <ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 20.</ref>. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] ls7sy44d89f0untdreeyrktw84or9tm 2329475 2329473 2022-07-23T11:01:20Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1552 |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым ''Каленікавічы'' ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 году прыведзена апісаньне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 году вёска згаданая ў справе размежаваньня ўгодзьдзяў Мазырскага{{заўвага|Укладальнікі каленкавіцкай кнігі «Памяць», зьмясьціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алаіз Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасьць каралём Стэфанам Баторыем пану Стэфану Лавейку, судзьдзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. <ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 20.</ref>. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] k1iltjhg9cfkgg708dj2mr190jc810r 2329476 2329475 2022-07-23T11:02:59Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1552 |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым ''Каленікавічы'' ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 году прыведзена апісаньне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 году вёска згаданая ў справе размежаваньня ўгодзьдзяў Мазырскага{{заўвага|Укладальнікі каленкавіцкай кнігі «Памяць», зьмясьціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алаіз Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасьць каралём Стэфанам Баторыем пану Стэфану Лавейку, судзьдзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] 4vn6sqr0uaeww6t7ubddm0ydy6w1j2o 2329477 2329476 2022-07-23T11:16:33Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1552 годам |Першыя згадкі = |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым ''Каленікавічы'' ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 году прыведзена апісаньне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 году вёска згаданая ў справе размежаваньня ўгодзьдзяў Мазырскага{{заўвага|Укладальнікі каленкавіцкай кнігі «Памяць», зьмясьціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алаіз Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасьць каралём Стэфанам Баторыем пану Стэфану Лавейку, судзьдзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] 0ba0hj4jqog3ibexju2tnfntvd2edd9 2329478 2329477 2022-07-23T11:22:13Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1552 годам |Першыя згадкі = |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{заўвага|Напэўна, адзіная вэрсія паходжаньня назвы — ад імя Каленік.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 году прыведзена апісаньне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 году вёска згаданая ў справе размежаваньня ўгодзьдзяў Мазырскага{{заўвага|Укладальнікі каленкавіцкай кнігі «Памяць», зьмясьціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алаіз Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасьць каралём Стэфанам Баторыем пану Стэфану Лавейку, судзьдзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] lhvgxw5rybflcpz5ywblfz08b13deky 2329479 2329478 2022-07-23T11:30:34Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1552 годам |Першыя згадкі = |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{заўвага|Гэтая, найбольш раньняя форма назвы і пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутная.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский – Т. 1: Литовский период. – Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636, 644</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 году прыведзена апісаньне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 году вёска згаданая ў справе размежаваньня ўгодзьдзяў Мазырскага{{заўвага|Укладальнікі каленкавіцкай кнігі «Памяць», зьмясьціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алаіз Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасьць каралём Стэфанам Баторыем пану Стэфану Лавейку, судзьдзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] 96rqcplo2w49jxqurk6gj749zbazpb5 2329485 2329479 2022-07-23T11:41:02Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|вёску Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці|Каленкавічы (вёска)|горад Каленкавічы ў Гомельскай вобласьці}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каленкавічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Каленкавічаў |Трансьлітараваная назва = Kalienkavičy{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kalinkavičy}} |Герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1552 годам |Першыя згадкі = |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40282 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |СААТА = |Выява = Kalinkavichy, Belarus - panoramio.jpg |Апісаньне выявы = Агульны выгляд |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 8 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Сайт = }} '''Кале́нкавічы''' (прыкладна з 1930-х гадоў{{Заўвага|Неафіцыйнае перайменаваньне.}} — ''Калі́нкавічы'') — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каўня|Каўні (Каленкаўцы)]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Плошча 17 км². Насельніцтва на 2018 год — 40 282 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 122 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]]. Вузел чыгунак на [[Гомель]], [[Жлобін]], [[Берасьце]], [[Оўруч]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Гомель|Гомлем]], [[Парычы|Парычамі]], [[Жыткавічы|Жыткавічамі]], [[Славечна]]м. Каленкавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] на [[Палесьсе|Палесьсі]]. == Назва == [[Тапонім]] Каленкавічы мае [[патронім|патранімічнае]] паходжаньне, пра што сьведчыць фінальная частка -ічы. Паводле найбольш пашыранага меркаваньня, у аснове назвы места ляжыць імя Ка­ле­нік<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]], [[Ігар Карней|Карней І.]] [https://www.svaboda.org/a/30125214.html Гарады з «памылкамі» ў назвах: Калінкавічы ці Каленкавічы?], [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]], 25 жніўня 2019 г.</ref> або вытворнае ад яго — Ка­лен­ка<ref>Капылоў І. [http://zviazda.by/2014/02/30711.html Калінкавічы] // [[Звязда]]. №4 (62), 4 лютага 2014 г.</ref>. Таксама існуе меркаваньне, што тапонім утварыўся ад прозьвішча Калянковіч<ref name="ktsm">{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 151.</ref>. Традыцыйная гістарычная назва места — Каленкавічы<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык]], [[Зьміцер Саўка]]. |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 2 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>Бартосік З. [http://archive.svaboda.org/programs/geography/2002/12/20021205181249.asp Калінкавічы], [[Радыё Свабода]], 5 сьнежня 2002 г.</ref><ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/101 101].</ref><ref>[http://shop.belkarta.by/upload/iblock/94b/94ba3c0d3e3408c7d9b137b32ee148fd.jpg Картаграма гушчыні насельніцтва БССР. 1931 г.]</ref><ref>Слупскі С. [http://ekonomika.by/downloads/Slupski.pdf Натуральны рух насельніцтва ў БССР] // Матар’ялы да географіі і статыстыкі Беларусі. Т. 2. — Менск: Беларуская акадэмія навук. 1929.</ref>. [[наркамаўка|Цяперашняя афіцыйная]] назва — ''Калінкавічы''. Гэтая форма зьявілася на мапах толькі ў 1930-я гады, відаць, з прычыны пошуку суб’ектыўна больш мілагучнай формы<ref name="ktsm"/> (магчыма, савецкаму чыноўніку ў назьве пачулася асацыяцыя з каленькамі, тым часам у [[Расейская праваслаўная царква|расейскіх праваслаўных сьвятцах]] грэцкае імя Каленік значыцца ў форме Калиник<ref name="viacorka"/>). Пры гэтым аналягічную назву — [[Каленкавічы (вёска)|Каленкавічы]] — захавала вёска на захадзе Беларусі, якая ў гэты час не ўваходзіла ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У нарматыўным даведніку «[[Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь]]» традыцыйная гістарычная назва Каленкавічы фіксуецца як варыянтная форма. Гэта значыць, што пры жаданьні мясцовых жыхароў і ўладаў яна можа стаць нарматыўнай. == Гісторыя == [[Файл:Kalenkavičy. Каленкавічы (1801-15).jpg|значак|Каленкавічы на мапе пач. XIX ст.]] === Вялікае Княства Літоўскае === Выяўленыя археолягамі гарадзішчы [[Бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[Жалезны век|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі Русі сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісаньні Мазырскага замку 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{заўвага|Гэтая, найбольш раньняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. — Kalenkowicze — літара ''і'' ўжо адсутнічае.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 году прыведзена апісаньне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 году вёска згаданая ў справе размежаваньня ўгодзьдзяў Мазырскага{{заўвага|Укладальнікі каленкавіцкай кнігі «Памяць», зьмясьціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алаіз Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасьць каралём Стэфанам Баторыем пану Стэфану Лавейку, судзьдзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. 16 траўня 1774 году складзены акт разьмежаваньня вёсак Гулевічы і Каленкавічы. На 1778 год у паселішчы было 25 будынкаў, тут знаходзіўся цэнтар парафіі. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918).jpg|значак|Чыгуначная станцыя (ням. ''Kaljenkowitschi''), 1918 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Каленкавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дудзіцкай воласьці Рэчыцкага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Расейскія ўлады падаравалі маёнтак зямяніну Шахоўскаму, а ў 1805 годзе ён перайшоў у дзяржаўны скарб. У 1795 годзе існавалі мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, якія стаялі на паштовым тракце Бабруйск — Мазыр. У 1856 годзе тут узьвялі будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся мэтрычныя кнігі з 1827 году). У 1864 годзе з мэтаю [[маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі ў Каленкавічах народную вучэльню. На 1866 год тут было 100 двароў. У 1876 годзе зямянін Галалобаў меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. 15 лютага 1888 году пачала працаваць чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]] — [[Гомель]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Каленкавічах было 196 двароў, дзейнічалі 2 малітоўныя дамы, працавалі паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, 2 майстэрні апрацоўкі скураў, завод колавай мазі, 27 крамаў, 3 карчмы, 3 заезныя двары; у сяле Каленкавічах — 73 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын. У 1908 годзе існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў), сяло (63 двары) і фальварак (2 двары). З 1909 году дзейнічала гандлёва-прамысловае таварыства. У 1916 годзе з уводам у эксплюатацыю чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]] Каленкавічы сталі буйным транспартным вузлом. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў пачатку 1918 году Каленкавічы заняла войска Ю. Доўбар-Мусьніцкага, а 24 лютага таго ж году — войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].   === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Каленкавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 17 сьнежня 1918 году мястэчка занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі Каленкавічы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З 6 сакавіка да 29 чэрвеня 1920 году мястэчка займалі польскія войскі, з 10 да 17 лістапада 1920 году — аддзелы [[Станіслаў Булак-Балаховіч|С. Булак-Балаховіча]]. 17 ліпеня 1924 году Каленкавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай вобласьці. 3 ліпеня 1925 году паселішча атрымала статус места. У гэты час тут дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын зь лесапільняй (з 1916 году), конная крупарушка (з 1917 году), бачарня, кузьня, электрастанцыя (з 1932 году), цагельня (з 1930 году), ткацкая (з 1927 году), шавецкая і кравецкая (з 1929 году) майстэрні, тэлефонная станцыя (з 1929 году). Дзейнічалі лякарня, бібліятэка, 3 сярэднія школы (адкрыліся ў 1932, 1934 і 1936 гадох). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 жніўня 1941 да 14 студзеня 1944 году места знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 7 сакавіка 1963 году Каленкавічы атрымалі афіцыйны статус гораду абласнога падпарадкаваньня. У 1966 годзе да места далучылі вёску [[Карчага|Карчагу]]. 4 лістапада 1993 году пачала дзейнічаць царква ў імя Казанскай іконы Маці Божай. 9 чэрвеня 2001 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла імя Найсьвяцейшай Тройцы<ref>[https://web.archive.org/web/20081222102835/http://catholic.by/port/dioceses/pinsk/parishes/kalinkavichy.htm Калінкавічы — парафія Найсвяцейшай Тройцы], [[Catholic.by]], 14 ліпеня 2006 г.</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kalenkavičy. Каленкавічы (1904).jpg|Вуліца, 1904 г. Kalenkavičy, Čyhunačnaja. Каленкавічы, Чыгуначная (1918) (2).jpg|Чыгуначная станцыя, 1918 г. Kalenkavičy, Rynak. Каленкавічы, Рынак (7.11.1925).jpg|Рынак. Царква, 1925 г. Kalenkavičy, Paštovaja. Каленкавічы, Паштовая (1930-49).jpg|Вуліца Паштовая. Камяніца, да 1941 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:43000 ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1795 from:0 till:200 bar:1858 from:0 till:653 bar:1897 from:0 till:1484 bar:1908 from:0 till:2523 bar:1926 from:0 till:6152 bar:1939 from:0 till:9799 bar:1959 from:0 till:14900 bar:1970 from:0 till:23900 bar:1991 from:0 till:40600 bar:1997 from:0 till:42600 bar:2004 from:0 till:37800 bar:2009 from:0 till:38381 bar:2018 from:0 till:40282 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 116 муж. * '''XIX стагодзьдзе''': 1858 год — 653 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 528.</ref>; 1897 год — 1096 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 388 чал. у ''сяле Каленкавічах'' * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 2022 чал. у ''мястэчку Каленкавічах'', 487 чал. у ''сяле Каленкавічах'', 14 чал. у ''фальварку Каленкавічах''; 1926 год — 6152 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 529.</ref>; 1939 год — 9799 чал.; 1959 год — 14,9 тыс. чал.; 1970 год — 23,9 тыс. чал.; 1991 год — 40,6 тыс. чал.; 1997 год — 42,6 тыс. чал.<ref>[[Іван Гарыст|Гарыст І.]] Калінкавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 30.</ref>; 1998 год — 42,2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 469.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 37,8 тыс. чал.; 2006 год — 37,8 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2009 год — 38 381 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 39 890 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 40 315 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 40 282 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Каленкавічах працуюць [[Палескі аграрны каледж імя У.Ф.Міцкевіча]], ДПТВ, гімназія, 8 сярэдніх, музычная і спартовыя школы, школа мастацтваў. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === У месьце выдаецца раённая газэта «[[Калінкавіцкія навіны]]». == Забудова == === Плян === Забудова асноўных вуліцаў — 2-, 5- і 9-павярховыя дамы. Утварылася 3 [[мікрараён]]ы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Паштовая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Баранаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Гімназічная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц |} == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Каленкавічаў |- | * РУП «Калінкавіцкі завод жалезабэтонных вырабаў» * ААТ «Калінкавіцкі мясакамбінат» * КУП «Калінкавіцкі завод побытавай хіміі» * ПЧУП «Калінкавіцкі вытворчы камбінат» * ААТ «Калінкавіцкая масласырбаза» * КУП «Калінкавіцкі мэблевы камбінат» * ПУП «Калінкавіцкі малочны камбінат» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае Каленкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Дружба»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Могілкі юдэйскія * Сынагога (пачатак XX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.; захавалася часткова) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды места" widths=150 heights=150 class="center"> Kalinkavichy Vakzal.jpg|Чыгуначная станцыя Kalinkavichy1.JPG|Царква Калинковичи. Католический храм..JPG|Касьцёл Kalinkavichy2.JPG|Вуліца места </gallery> == Асобы == * [[Віталь Воўк]] (нар. 1962) — беларускі дзяржаўны дзяяч * [[Канстанцін Казелка]] (1915—1989) — майстар-разьбяр па дрэве, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі * [[Віктар Казько]] (нар. 1940) — пісьменьнік * [[Раман Петрушэнка]] (нар. 1980) — беларускі вясьляр * [[Аркадзь Пярцоўскі]] (нар. 1939) — хімік-аналітык * [[Зьмітро Віталін|Дзьмітры Сергіевіч]] (Зьмітро Віталін; 1910 — ?) — пісьменьнік * [[Уладзімер Сямашка]] (нар. 1949) — беларускі дзяржаўны дзяяч == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kalinkavichy}} * {{Глёбус Беларусі|kalinkovic}} {{Навігацыйная група |назоў = Каленкавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Каленкавіцкі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Мазыршчыны}} [[Катэгорыя:Каленкавічы| ]] 7na2e8e1asg63x8c77m36wc5t7wnii3 0 24104 2329413 2310882 2022-07-23T05:37:39Z Дамінік 64057 /* Асобы */ wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Лоеў |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Лоева |Трансьлітараваная назва = Lojeŭ |Герб = Coat of Arms of Łojeŭ, Belarus.png |Сьцяг = Flag of Łojeŭ.png |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1505 |Статус з = |Магдэбурскае права = 1576 |Былая назва = Лоева Гара |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Лоеўскі раён|Лоеўскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = 6.76 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 6698 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 247095 |СААТА = |Выява = Łojeŭ. Лоеў (10.08.2008).jpg |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 56 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 48 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Ло́еў''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Сож|Сажы]] пры ўтоку яго ў [[Дняпро]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Лоеўскі раён|Лоеўскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 6698 чалавек<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 92 км на поўдзень ад [[Гомель|Гомелю]], за 60 км ад чыгуначнай станцыі Рэчыца (лінія [[Гомель]] — [[Каленкавічы]]). Аўтамабільныя дарогі на [[Брагін]] і [[Рэчыца|Рэчыцу]]. Прыстань на Дняпры. Лоеў — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] і [[Лоеўскі замак|замак]]<ref>{{Літаратура/Замкі і людзі|к}} С. 113.</ref> [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] на землях, часам называных [[Панізоўе (рэгіён)| Панізоўем]]. == Назва == [[Тапонім]] Лоеў утварыўся ад асабістага імя Лой, пачатковы сэнс якога — 'тоўсты, поўны, грузны'. Не адкідаецца і зьвязак назвы паселішча з паняцьцем лонва — 'вялізны шматмесцавы човен, ладзьдзя'. Лоеў знаходзіцца на важных гандлёвых шляхох, таму цалкам імаверна, што паселішча магло ўзьнікнуць пры лонве, што стаяў каля берага і выконваў ролю прыстані<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 297.</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Каралеўства Польскае === Паводле археалягічных зьвестак, у X—XI стагодзьдзях на Замкавай гары існавала старажытнае паселішча [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], якое ўваходзіла ў склад [[Чарнігаўскае княства|Чарнігаўскага княства]]. У XIV стагодзьдзі Лоеў далучыўся да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У гэты час на правым беразе Дняпра збудавалі [[замак]], а вакол разьмясьцілася паселішча. Першы пісьмовы ўпамін пра Лоеў (пад назвай ''Лоева гара'') датуецца 1505 годам, калі ён уваходіў у склад [[Кіеўскі павет|Кіеўскага павету]]<ref name="evkl">[[Мікалай Анісавец|Анісавец М.]] Лоеў // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 215.</ref>. У 1538 годзе Лоеў згаданы як [[мястэчка]] Любецкай воласьці<ref>Кондратьєв І. Любецьке староство (XVІ — середина XVII ст.). — Чернігів: Видавець Лозовий В., 2014. С. 63, 292</ref>. У 1569 годзе, напярэдадні падпісаньня ўмоваў [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]], апынуўся ў складзе Каралеўства Польскага<ref name="evkl"/>. 3 жніўня 1576 году прывілеем караля [[Стэфан Баторы|Стэфана Баторыя]] Лоеву было нададзена Магдэбурскае права<ref>Білоус Н. О. Привілей на магдебурзьке право Лоєву від 3 серпня 1576 р. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). Минск, 2017; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. — Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 168, 170—171</ref>: {{пачатак цытаты}}''…Иж мы хотячи местца пустые пограничные людми ωсадити и тое староство нашо Любецкое способнеишое и безпечнеишое учинити, позволили и злецили есмо урожоному Павлови Сопезе, кашталянови киевскому, старосте нашому любецкому и перевалскому, на кгрунте нашомъ влостномъ названомъ Лоевомъ городищу, которое лежитъ ωт замку нашого Любецкого в пяти милях на шляху татарскомъ, замокъ будовати и место ωсажати. Якож позволяемъ тымъ теперешним листомъ нашимъ всимъ вобец подданымъ панствъ наших тамъ на томъ местцу Лоевомъ городищу ωседати и будоватися водле порадку иных местъ нашихъ, яко будет назначоно черезъ того ж кашталяна киевского, старосты любецкого… Надаемъ тежъ им в томъ месте право маидемборское по тому, яко въ иных местах наших пограничныхъ естъ надано. Мают ся ωни сами также и гостеи приеждчихъ перед воитомъ своимъ ω всякие речи судити водлугъ права и порадку иных местъ наших вечными часы…''{{канец цытаты}} [[Файл:Брагін, Лоева Гара і Астраглядавічы на мапе ВКЛ 1613 г.jpg|значак|Лоева Гара на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмэнт)]] Але толькі ў 1582 годзе кароль прызначыў магдэбурскаму Лоеву войта; ім стаў шляхэтны Хведар Васілевіч Воўк<ref>Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. С. 169, 171—172</ref>{{Заўвага|Відавочна, гэта будучы кіеўскі войт, гл.: Білоус Н. О. Привілеї на київське війтівство XVI – першої половини XVII ст. // Архіви України. – 2002. № 1-3 (249). С. 113}}. У 1585 годзе Лоеў стаў цэнтрам [[Лоеўскае староства|староства]]<ref>Кондратьєв І. Любецьке староство. С. 124, 292</ref>. Прысутны ён і на мапе Вялікага Княства Літоўскага 1613 году. У 1646 годзе сойм Рэчы Паспалітай далучыў Лоеўскае староства да [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]] [[Смаленскае ваяводзтва|Смаленскага ваяводзтва]] Вялікага Княства Літоўскага. 31 ліпеня 1649 году каля мястэчка адбылася [[Лоеўская бітва (1649)|бітва]] паміж казакамі [[Багдан Хмяльніцкі|Хмяльніцкага]] на чале з Крычэўскім і войскамі Вялікага Княства Літоўскага пад камандаю [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]]. У 1651 годзе А. ван Вэстэрфэльд стварыў малюнак «Выгляд Лоева ўлетку 1651», паводле якога можна ўзнавіць выгляд умацаваньняў мястэчка. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] у 1654 годзе казацкае войска Залатарэнкі захапіла і спустошыла Лоеў<ref name="evkl"/>. Па страце Старадубскага павету ў 1667 годзе Лоеўскае староства ўвайшло ў склад [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага павету]] [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] ВКЛ. У XVIII стагодзьдзі Лоеў быў значным гандлёвым цэнтрам, у якім штогод праводзілася 10 кірмашоў. У канцы XVIII стагодзьдзя мястэчка падзялялася на Верхняе і Ніжняе, мела 90 двароў і 5 вуліцаў — Рынкавую, Паштовую, Траецкую, Казярогавую, Супрунову, а таксама Траецкі завулак. Каля Лоева працавалі вадзяны млын і шкляная гута, будаваліся судны-байдакі, існавалі ганчарны, гарбарны, канатны і іншыя промыслы; дзейнічала паштовая станцыя, прыстань і паромная пераправа на шастох праз Дняпро<ref name="evkl"/>. <gallery caption="Старая графіка Лоева" widths="150" heights="150" class="center"> Łojeŭ. Лоеў (1649).jpg|[[Бітва пад Лоевам (1649)|]], 1649 г. Łojeŭ. Лоеў (1651).jpg|Плян [[Лоеўскі замак|замка]], 1651 г. Łojeŭ. Лоеў (C. von Eygerd, 1663) (2).jpg|Плян замка, К. Эйгірд, {{nowrap|1663 г.}} Łojeŭ, Januš Radzivił. Лоеў, Януш Радзівіл (XVIII).jpg|Бітва пад Лоевам, [[Габэлен]] XVIII ст. </gallery> === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Łojeŭ, Judzicki. Лоеў, Юдзіцкі (05.1936).jpg|значак|Былая сядзіба Юдзіцкіх, 1936 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Лоеў апынуўся ў межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Лоеў было самым шматлюдным у Рэчыцкай акрузе. Тут налічвалася 849 мужчын і 879 жанцын. Існавала адна зь сямі ў акрузе юдэйскіх школ, але ў адрозьненьне ад іншых, яна была мураваная<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 74, 75</ref>. У 1858 годзе ў Лоеве адбыліся хваляваньні сялянаў. У парэформавы перыяд мястэчка — цэнтр воласьці Рэчыцкага павету. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Лоеве быў 251 двор, дзейнічалі дзьве царквы, каталіцкая капліца; працавалі школа, 9 млыноў, паштовая станцыя. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Лоеў занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]<ref name="VHAB-19">{{Літаратура/ВГАБ|4к}} С. 19.</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Łojeŭ, Kandakoŭ. Лоеў, Кандакоў (07.1929).jpg|значак|Колішні завод фарбаў Кандакова, 1929 г.]] 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Лоеў абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У сьнежні 1926 году Лоеў вярнулі [[БССР]], дзе ён стаў цэнтрам раёну. У 1938 годзе паселішча атрымала афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 26 жніўня 1941 да 17 кастрычніка 1943 году Лоеў знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У 1962—1966 гадох Лоеў уваходзіў у склад [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкага раёну]]. == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1884 год — 3123 чал., зь іх 1548 юдэяў<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Łojów // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/686 686]—687.</ref>; 1897 год — 4667 чал.<ref>[https://web.archive.org/web/20090302161714/http://www.belarus.by/ru/belarus/territory/gomel/loev/ г.п. Лоев (Гомельская область)], [[Belarus.by]]</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1972 год — 5,1 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)}}</ref>; 1997 год — 7,9 тыс. чал.<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Лоеў // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 389.</ref>; 1999 год — 7,8 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|9к}} С. 337.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2006 год — 7,5 тыс. чал.; 2008 год — 7,4 тыс. чал.; 1 студзеня 2009 году — 7,3 тыс. чал.; 2009 год — 7022 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 6733 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 6739 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 6698 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Лоеве працуюць пэдагагічная вучэльня, 2 сярэднія і музычная школы, 3 дашкольныя ўстановы. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры (хор, вакальны і тэатральны калектывы), бібліятэкі, музэй бітвы за Дняпро з экспазыцыйнымі пляцоўкамі баявой тэхнікі. == Забудова == Сучасная тэрыторыя мястэчка выцягнулася ўздоўж ракі. Пераважае драўляная забудова сядзібнага тыпу. Забудова асноўных вуліцаў — 2—3-павярховыя жылыя дамы, у цэнтры — 3—5-павярховыя, утварыўся новы жылы квартал у паўднёва-заходняй частцы. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай і будаўнічых матэрыялаў прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прадпрыемстваў Лоева |- | * Камунальнае ўнітарнае прадпрыемства «Лоеўскі камбінат будаўнічых матэрыялаў» * Адкрытае акцыянэрнае таварыства «Лоеўскі камбінат побытавага абслугоўваньня» * Дзяржаўная лесагаспадарчая ўстанова «Лоеўскі лясгас» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === [[Файл:Loieva Hara Krajavid.jpg|міні|Лоева Гара з боку ракі]] Спыніцца можна ў местачковай гасьцініцы<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Забудова гістарычная (канец ХІХ — пачатак ХХ стагодзьдзяў; фрагмэнты) * Могілкі юдэйскія === Страчаная спадчына === * [[Лоеўскі замак|Замак]] (XIV ст.) * Касьцёл * Сынагога * Царква Сьвятога Мікалая (1746, [[Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая)|Сьвяты Пасад]]) * Царква Сьвятой Тройцы (1838) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Лоева" widths="150" heights="150" class="center"> Łojeŭ, kaplica (10.08.2008).jpg|Капліца Łojeŭ, kamianica (10.08.2008).jpg|Старая камяніца Loeu budynak vul Lenina.JPG|Старая камяніца Loeu budynak.JPG|Старая камяніца </gallery> == Асобы == * [[Вадзім Жучкевіч]] (1915—1985) — беларускі навуковец-географ * Вольга Церашчатава (1926—1992) — беларускі мастацтвазнавец == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|9}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Radzima.org|loeu|места}} * {{Глёбус Беларусі|loev}} {{Навігацыйная група |назоў = Лоеў у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Лоеўскі раён |Гомельская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Рэчыччыны}} [[Катэгорыя:Лоеў| ]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIV стагодзьдзі]] ruix81ukhi0dqo0r6y5xvukxpas6j7p 0 24237 2329379 2312597 2022-07-22T21:57:16Z Kazimier Lachnovič 1079 дзеля пераносу файлу wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Глуск |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Глуску |Трансьлітараваная назва = Hlusk |Герб = Coat of Arms of Hłusk, Belarus.png |Сьцяг = Flag of Hłusk.png |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = XV ст. |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Магілёўская вобласьць|Магілёўская]] |Раён = [[Глускі раён|Глускі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 7138 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 213879 |СААТА = |Выява = Hulsk 02.jpg |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 53 |Шырата сэкундаў = 57 |Даўгата градусаў = 28 |Даўгата хвілінаў = 41 |Даўгата сэкундаў = 10 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Глуск''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Пціч]]ы. Адміністрацыйны цэнтар [[Глускі раён|Глускага раёну]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 7138 чалавек<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 170 км на паўднёвы захад ад [[Магілёў|Магілёва]], за 33 км ад чыгуначнай станцыі [[Ратміравічы]] (лінія [[Бабруйск]] — [[Рудабелка]]). Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Бабруйск]]ам, [[Старыя Дарогі|Старымі Дарогамі]], [[Рудабелка]]й, [[Любань]]ню. Глуск — [[мястэчка]] на [[Слуцкае княства|гістарычнай Случчыне]] (частка [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградчыны]]) каля мяжы з [[Рэчыцкі павет|Панізоўем]], колішняя сталіца [[Глускае графства|графства]], старажытны [[Глускі замак|замак]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся збудаваны ў стылі [[барока]] [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|комплекс кляштару бэрнардынаў з касьцёлам Сьвятой Ганны]], помнік архітэктуры XVII ст., зруйнаваны [[Русіфікацыя Беларусі|супольнымі намаганьнямі]] [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|расейскіх]] і [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|савецкіх уладаў]]. == Назва == На думку географа [[Вадзім Жучкевіч|Вадзіма Жучкевіча]], [[тапонім]] Глуск утварыўся ў выніку трансфармацыі словаў «глух», «глуш»<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 72.</ref>. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Глуску}} === Вялікае Княства Літоўскае === Назва «Глуск» у пісьмовых крыніцах пачынае сустракацца з другой паловы XV ст. Першым гаспадаром вотчыны з цэнтрам Стары Глуск (з XIX ст. — [[Гарадок (Глускі раён)|Гарадок]]) быў [[Юры Гальшанскі]]. Па яго сьмерці ўладаньні падзялілі паміж сабой спадкаемцы. Каля 1520 году [[Юры Гальшанскі-Дубровіцкі]] выдзяліў сваю частку ў асобнае ўладаньне з цэнтрам у Глуску Дубровіцкім, які ўпершыню ўпамінаецца ў 1522 годзе ў каралеўскім прывілеі на заснаваньне замка. У 1525 годзе Глуск атрымаў ад [[сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] прывілей на правядзеньне кірмашоў. Па сьмерці Юрыя Гальшанскага-Дубровіцкага паселішчам валодалі спачатку ягоныя сыны Януш і Ўладзімер, потым Сямён, якія ўсе сышлі беспатомнымі. У 1558 годзе ўсю рухомую і нерухомую маёмасьць князёў Гальшанскіх-Дубровіцкіх падзялілі паміж дочкамі Юрыя — князёўнамі Гальшанскімі Настасьсяй Заслаўскай і Соф’яй Палубінскай. Гэты падзел замацаваны лістом Жыгімонта Аўгуста ад 23 траўня 1558 году. Па сьмерці Настасьсі ў 1561 годзе ейная доля перайшла ўнукам Янушу і Міхаілу Заслаўскім, якія праз 10 гадоў саступілі палову сваёй часткі цётцы Ганьне Чартарыйскай, дачцэ княгіні Настасьсі, якая ў 1581 годзе выкупіла ў пляменьнікаў і іх палову. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Глуск увайшоў у [[Наваградзкі павет]] ([[Слуцкае княства]]) [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]]. У 1568 годзе [[Ян Хадкевіч]] атрымаў тытул «графа на Шклове, Быхаве, Мышы і Глуску». На 1571 год у мястэчку было 124 дамы і 12 крамаў<ref name="evkl">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч Ю.]] Глуск // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 537.</ref>. У канцы XVI ст. Глускам супольна валодалі [[Палубінскія]], і [[Чартарыйскія]]. У 1626 годзе М. Ю. Чартарыйскі прадаў сваю частку Глуску К. А. Палубінскаму, які стаў адзіным яго ўладальнікам. На 1638 год у мястэчку было 7 вуліцаў і 332 пляцы. У [[Вайна 1654-1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] у сакавіку 1655 году Глуск «агнём і мячом датла» разбурылі казакі<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Глуск // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 48.</ref>, па вайне ўлады [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] вызвалілі мястэчка ад падаткаў тэрмінам на 10 гадоў<ref name="evkl"/>. Па пажары замак, умацаваны гароднямі, у 1670-х гадох ператварылі ў замак зь землянымі валамі і пяцьцю бастыёнамі. У 1667 годзе князь Палубінскі заснаваў у мястэчку кляштар бэрнардынаў. У 1672—1677 гадох у Глуску жыў гравёр [[Аляксандар Тарасевіч|А. Тарасевіч]], які меў тут сваю майтэрню. У 1673 годзе мястэчка атрымала паўторнае вызваленьне ад падаткаў яшчэ на 12 гадоў. Па сьмерці князя Палубінскага Глуску перайшоў да ягонай дачкі Ганны, жонцы [[Дамінік Мікалай Радзівіл|Дамініка Мікалая Радзівіла]]. З гэтага часу і да канца XVIII ст. мястэчка знаходзілася ў валоданьні [[Радзівілы|Радзівілаў]], за якімі Глуская воласьць мела назву «графста». На 1727 год у Глуску было 36 крамаў, у сярэдзіне XVIII ст. — 320 двароў. Пабудовы разьмяшчаліся на 12 вуліцах, сярод якіх былі дарогі на Менск, Слуцак, Мазыр, Бабруйск. Кампазыцыйным цэнтрам зьяўляўся 12-кутны Рынак, дзе разьмяшчаліся драўляныя Ўваскрасенская і Траецкая цэрквы, 47 крамаў і 25 камораў, якія ўтваралі замкнёныя гандлёвыя рады. Існавала прадмесьце Карпілаў, разьмешчанае на скрыжаваньні 2 дарог. У 1775 годзе Глуск пацярпеў ад пажару. У 1791 годзе ён увайшоў у [[Случарэцкі павет]] [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]]. <gallery caption="Старая графіка Глуску" widths=150 heights=150 class="center"> Church of Bernardine (Hlusk) XVIII.jpg|[[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|Касьцёл бэрнардынаў]] і [[Глускі замак|бастыённы замак]], XVIII ст. Hłusk, Bernardynski. Глуск, Бэрнардынскі (1833).jpg|Касьцёл і кляштар бэрнардынаў, абмеры {{nowrap|1833 г.}} Hłusk. Глуск (1833) (2).jpg|Касьцёл і кляштар бэрнардынаў, 1833 г. Hłusk, Carkoŭnaja. Глуск, Царкоўная (D. Strukov, 1864-67).jpg|Крыж з царквы. Д. Струкаў, 1864 г. </gallery> === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Глуск апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Бабруйскі павет|Бабруйскім павеце]]. На 1798 год тут было 143 двары, замак, 2 касьцёлы, 3 царквы, гаспадарскі двор, 48 крамаў, паштовая станцыя, працаваў медналіцейны завод. З 1800 году маёнтак знаходзіўся ў валоданьні графа Юдзіцкага, пазьней перайшоў да [[Бжастоўскія|Бжастоўскіх]]. У 1861 годзе ў Глуску было 430 двароў, мураваныя касьцёл і кляштар, 2 драўляныя цэрквы, 5 малітоўных дамоў. У 1885 годзе ў мястэчку працавалі 5 скураных заводаў і 82 крамы. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Глуску было 675 двароў; працавалі 2 народныя вучэльні, царкоўнапрыходзкая школа, лячэбніца, паштова-тэлеграфная кантора, 125 крамаў, 9 заезных дамоў, 3 медаварні; дзейнічалі 2 цэрквы, касьцёл, 5 сынагог. На 1907 год — 870 двароў. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Глуск занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Глуск абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]]. З жніўня 1919 да 12 ліпеня 1920 году Глуск займалі польскія войскі. У 1921 годзе ў мястэчку пачалі працаваць аптэка і тэлеграф, у 1922 годзе — 7-гадовая школа, хата-чытальня і вэтэрынарны пункт, у 1923 годзе — лякарня. 17 ліпеня 1924 году Глуск стаў цэнтрам раёну (у 1962—1966 гадох уваходзіў у склад [[Бабруйскі раён|Бабруйскага раёну]]). З 1927 году пачала працаваць мэтэаралягічная станцыя, з 1929 году — народны дом. З прадпрыемстваў найбольш значнымі былі паравы і вадзяны млыны, электрастанцыя, стужкавая (269 работнікаў), абутковая (57 работнікаў) і кравецкая (70 работнікаў) арцелі. 17 верасьня 1938 году Глуск атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 27 чэрвеня 1941 да 26 чэрвеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У 1944 годзе ў Глуску пачалі працаваць 2 электрастанцыі, 2 паравыя млыны, 2 лесапільні, ваўначоска і сукнавальня, аднавілі працу гарбарны завод, лякарня, амбуляторыя, аптэка. У 1956 годзе адбыўся ўвод у эксплюатацыю плодаагародніннага, у 1971 годзе — масласырзавода, у 1975 годзе — мэблевай фабрыкі. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Hłuski zamak, Bernardynski. Глускі замак, Бэрнардынскі (1930-39).jpg|[[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|Касьцёл бэрнардынаў]], {{nowrap|1930-я гг.}} Hłuski zamak. Глускі замак (1914).jpg|Касьцёл, 1914 г. Hłusk, Mienskaja. Глуск, Менская (1901-17).jpg|Менская вуліца, удалечыні касьцёл, да 1918 г. Hłuski zamak, Bernardynski. Глускі замак, Бэрнардынскі (1920).jpg|Пахаваньне жаўнера каля касьцёла, 1920 г. </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Hłusk, Babrujskaja. Глуск, Бабруйская (1901-17).jpg|Бабруйская вуліца, {{nowrap|да 1918 г.}} Hłusk, Handlovaja. Глуск, Гандлёвая (1901-17).jpg|Гандлёвая вуліца, да 1918 г. Hłusk, Rynak. Глуск, Рынак (1919).jpg|Рынак, удалечыні царква, 1919 г. Hłusk, Carkoŭnaja, Vaskrasiensakaja. Глуск, Царкоўная, Васкрасенская (1944-49).jpg|Царква, да 1950 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:9000 ScaleMajor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1727 from:0 till:673 bar:1798 from:0 till:1336 bar:1861 from:0 till:3278 bar:1882 from:0 till:5000 bar:1897 from:0 till:4778 bar:1911 from:0 till:6680 bar:1939 from:0 till:5125 bar:1970 from:0 till:5000 bar:1977 from:0 till:6400 bar:1995 from:0 till:8600 bar:2006 from:0 till:7700 bar:2009 from:0 till:7500 bar:2018 from:0 till:7138 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1727 год — 673 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1к}} С. 409.</ref>; 1798 год — 1336 чал. * '''XIX стагодзьдзе''': 1861 год — 3278 чал.; 1864 год — каля 3 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|5к}} С. 303.</ref>; 1882 год — каля 5 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Hłusk // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/78 78]—79.</ref>;1897 год — 4778 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1к}} С. 410.</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1911 год — 6680 чал.; 1924 год — 4600 чал.; 1939 год — 5125 чал.; 1970 год — 5 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)}}</ref>; 1977 год — 6,4 тыс. чал.; 1995 год — 8,6 тыс. чал.<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Глуск // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 49.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2006 год — 7,8 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1к}} С. 408.</ref>; 2008 год — 7,6 тыс. чал.; 1 студзеня 2009 год — 7,5 тыс. чал.; 2016 год — 7233 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 7152 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 7138 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Глуску працуюць 3 сярэднія, санаторная школа-інтэрнат, школа мастацтваў. === Мэдыцына === Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе местачковая лякарня. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, 2 бібліятэкі. === Мас-мэдыя === У мястэчку выдаецца раённая газэта «Радзіма». == Забудова == === Плян === Па апошняй вайне ў Глуску галоўным чынам будаваліся драўляныя хаты сядзібнага тыпу. Пазьней, паводле генэральнага пляну сфармаваліся паўночная жылая і паўднёвая прамысловая зоны, дзе ў наш час працуюць 8 прадпрыемстваў. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Горкага вуліца || '''Касарыцкая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Карла Маркса вуліца || '''Пагулянка''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кастрычніцкая вуліца || '''Поблінская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава вуліца || '''Менская''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Луначарскага вуліца || '''Хваставіцкая''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Шашэйная''' вуліца <br> '''Слабадзкая''' вуліца{{Заўвага|[[:Файл:Hłusk. Глуск (1944).jpg|Плян Глуску 1944 году]]}} |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сацыялістычная вуліца || '''Слуцкая''' вуліца |} Таксама ў Глуску існавалі Бабруйская вуліца і пляц Рынак. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, дрэваапрацоўчай прамысловасьці. * Глуская філія ААТ «Асіповіцкі малочны камбінат» * ЗАТ «Глускдрэў» * ПУП «Глускі камбінат каапэратыўнай прамысловасьці» == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Спыніцца можна ў гатэлі «Глуск»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Забудова гістарычная (канец ХІХ — пачатак ХХ ст.; фрагмэнты) * Замчышча (XVI—XVII стагодзьдзі) * Могілкі юдэйскія === Страчаная спадчына === * [[Глускі замак|Замак]] (XVI—XVІI стагодзьдзі) * [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў]] (1662) * Кляштар марыявітак * Царква Божага Яўленьня (XVI ст.) * Царква могілкавая (1900) * Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (1898) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Глуску" widths=150 heights=150 class="center"> Hlusk bernardine church 01.jpg|Падмуркі [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|касьцёла]] Hlusk Castle 01.jpg|Паўночна-заходняя [[курціна (фартыфікацыя)|курціна]] [[фартэцыя|фартэцыі]] Hlusk Castle 03.jpg|Рэшткі паўднёвага землянога [[бастыён]]а Hulsk 05.jpg|Гістарычная забудова </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Hulsk 08.jpg|Даўняя камяніца Hulsk 01.jpg|Мяшчанская забудова Hulsk_04.jpg|Вуліца мястэчка Hulsk 06.jpg|Вуліца </gallery> == Асобы == * [[Янка Бобрык]] (1905—1942) — беларускі паэт * [[Сяргей Грахоўскі]] (1913—2002) — беларускі паэт * [[Аляксандар Тарасевіч]] (XVIІ — пач. XVIІІ стагодзьдзя) — гравёр і мастак == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|5}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * [[Ірына Ганецкая|Ганецкая І.]] [https://web.archive.org/web/20080420064513/http://www.hot.ee/glusk/s3.htm Глускі замак: гісторыя аднаго помніка ў асобах] // Беларускі гістарычны часопіс. — 2006. — № 9. — С. 22—29. * Ганецкая І., Дубіцкая Н., Дучыц Л., Крывальцэвіч М., Лашанкоў М., [[Аляксандар Ярашэвіч|Ярашэвіч А.]] [https://web.archive.org/web/20160305074119/http://www.hot.ee/mevlan/Gluskland.htm Глуская зямля: дыялог з гісторыяй.] — Глуск, 1999. * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} == Вонкавыя == * {{Радзіма майго духу|glusk}} * {{Глёбус Беларусі|glusk}} {{Навігацыйная група |назоў = Глуск у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Глускі раён |Магілёўская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Случчыны}} [[Катэгорыя:Глуск| ]] ks8emm26ipj3u18eb9omcyj68u7t4qx 2329381 2329379 2022-07-22T21:59:36Z Kazimier Lachnovič 1079 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Hłusk, Carkoŭnaja. Глуск, Царкоўная (D. Strukov, 1864-67).jpg]] → [[File:Hłusk, Bohajaŭlenskaja. Глуск, Богаяўленская (D. Strukov, 1864-67).jpg]] name unification by uploader wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Глуск |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Глуску |Трансьлітараваная назва = Hlusk |Герб = Coat of Arms of Hłusk, Belarus.png |Сьцяг = Flag of Hłusk.png |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = XV ст. |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Магілёўская вобласьць|Магілёўская]] |Раён = [[Глускі раён|Глускі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 7138 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 213879 |СААТА = |Выява = Hulsk 02.jpg |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 53 |Шырата сэкундаў = 57 |Даўгата градусаў = 28 |Даўгата хвілінаў = 41 |Даўгата сэкундаў = 10 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Глуск''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Пціч]]ы. Адміністрацыйны цэнтар [[Глускі раён|Глускага раёну]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 7138 чалавек<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 170 км на паўднёвы захад ад [[Магілёў|Магілёва]], за 33 км ад чыгуначнай станцыі [[Ратміравічы]] (лінія [[Бабруйск]] — [[Рудабелка]]). Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Бабруйск]]ам, [[Старыя Дарогі|Старымі Дарогамі]], [[Рудабелка]]й, [[Любань]]ню. Глуск — [[мястэчка]] на [[Слуцкае княства|гістарычнай Случчыне]] (частка [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградчыны]]) каля мяжы з [[Рэчыцкі павет|Панізоўем]], колішняя сталіца [[Глускае графства|графства]], старажытны [[Глускі замак|замак]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся збудаваны ў стылі [[барока]] [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|комплекс кляштару бэрнардынаў з касьцёлам Сьвятой Ганны]], помнік архітэктуры XVII ст., зруйнаваны [[Русіфікацыя Беларусі|супольнымі намаганьнямі]] [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|расейскіх]] і [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|савецкіх уладаў]]. == Назва == На думку географа [[Вадзім Жучкевіч|Вадзіма Жучкевіча]], [[тапонім]] Глуск утварыўся ў выніку трансфармацыі словаў «глух», «глуш»<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 72.</ref>. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Глуску}} === Вялікае Княства Літоўскае === Назва «Глуск» у пісьмовых крыніцах пачынае сустракацца з другой паловы XV ст. Першым гаспадаром вотчыны з цэнтрам Стары Глуск (з XIX ст. — [[Гарадок (Глускі раён)|Гарадок]]) быў [[Юры Гальшанскі]]. Па яго сьмерці ўладаньні падзялілі паміж сабой спадкаемцы. Каля 1520 году [[Юры Гальшанскі-Дубровіцкі]] выдзяліў сваю частку ў асобнае ўладаньне з цэнтрам у Глуску Дубровіцкім, які ўпершыню ўпамінаецца ў 1522 годзе ў каралеўскім прывілеі на заснаваньне замка. У 1525 годзе Глуск атрымаў ад [[сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] прывілей на правядзеньне кірмашоў. Па сьмерці Юрыя Гальшанскага-Дубровіцкага паселішчам валодалі спачатку ягоныя сыны Януш і Ўладзімер, потым Сямён, якія ўсе сышлі беспатомнымі. У 1558 годзе ўсю рухомую і нерухомую маёмасьць князёў Гальшанскіх-Дубровіцкіх падзялілі паміж дочкамі Юрыя — князёўнамі Гальшанскімі Настасьсяй Заслаўскай і Соф’яй Палубінскай. Гэты падзел замацаваны лістом Жыгімонта Аўгуста ад 23 траўня 1558 году. Па сьмерці Настасьсі ў 1561 годзе ейная доля перайшла ўнукам Янушу і Міхаілу Заслаўскім, якія праз 10 гадоў саступілі палову сваёй часткі цётцы Ганьне Чартарыйскай, дачцэ княгіні Настасьсі, якая ў 1581 годзе выкупіла ў пляменьнікаў і іх палову. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Глуск увайшоў у [[Наваградзкі павет]] ([[Слуцкае княства]]) [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]]. У 1568 годзе [[Ян Хадкевіч]] атрымаў тытул «графа на Шклове, Быхаве, Мышы і Глуску». На 1571 год у мястэчку было 124 дамы і 12 крамаў<ref name="evkl">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч Ю.]] Глуск // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 537.</ref>. У канцы XVI ст. Глускам супольна валодалі [[Палубінскія]], і [[Чартарыйскія]]. У 1626 годзе М. Ю. Чартарыйскі прадаў сваю частку Глуску К. А. Палубінскаму, які стаў адзіным яго ўладальнікам. На 1638 год у мястэчку было 7 вуліцаў і 332 пляцы. У [[Вайна 1654-1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] у сакавіку 1655 году Глуск «агнём і мячом датла» разбурылі казакі<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Глуск // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 48.</ref>, па вайне ўлады [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] вызвалілі мястэчка ад падаткаў тэрмінам на 10 гадоў<ref name="evkl"/>. Па пажары замак, умацаваны гароднямі, у 1670-х гадох ператварылі ў замак зь землянымі валамі і пяцьцю бастыёнамі. У 1667 годзе князь Палубінскі заснаваў у мястэчку кляштар бэрнардынаў. У 1672—1677 гадох у Глуску жыў гравёр [[Аляксандар Тарасевіч|А. Тарасевіч]], які меў тут сваю майтэрню. У 1673 годзе мястэчка атрымала паўторнае вызваленьне ад падаткаў яшчэ на 12 гадоў. Па сьмерці князя Палубінскага Глуску перайшоў да ягонай дачкі Ганны, жонцы [[Дамінік Мікалай Радзівіл|Дамініка Мікалая Радзівіла]]. З гэтага часу і да канца XVIII ст. мястэчка знаходзілася ў валоданьні [[Радзівілы|Радзівілаў]], за якімі Глуская воласьць мела назву «графста». На 1727 год у Глуску было 36 крамаў, у сярэдзіне XVIII ст. — 320 двароў. Пабудовы разьмяшчаліся на 12 вуліцах, сярод якіх былі дарогі на Менск, Слуцак, Мазыр, Бабруйск. Кампазыцыйным цэнтрам зьяўляўся 12-кутны Рынак, дзе разьмяшчаліся драўляныя Ўваскрасенская і Траецкая цэрквы, 47 крамаў і 25 камораў, якія ўтваралі замкнёныя гандлёвыя рады. Існавала прадмесьце Карпілаў, разьмешчанае на скрыжаваньні 2 дарог. У 1775 годзе Глуск пацярпеў ад пажару. У 1791 годзе ён увайшоў у [[Случарэцкі павет]] [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]]. <gallery caption="Старая графіка Глуску" widths=150 heights=150 class="center"> Church of Bernardine (Hlusk) XVIII.jpg|[[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|Касьцёл бэрнардынаў]] і [[Глускі замак|бастыённы замак]], XVIII ст. Hłusk, Bernardynski. Глуск, Бэрнардынскі (1833).jpg|Касьцёл і кляштар бэрнардынаў, абмеры {{nowrap|1833 г.}} Hłusk. Глуск (1833) (2).jpg|Касьцёл і кляштар бэрнардынаў, 1833 г. Hłusk, Bohajaŭlenskaja. Глуск, Богаяўленская (D. Strukov, 1864-67).jpg|Крыж з царквы. Д. Струкаў, 1864 г. </gallery> === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Глуск апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Бабруйскі павет|Бабруйскім павеце]]. На 1798 год тут было 143 двары, замак, 2 касьцёлы, 3 царквы, гаспадарскі двор, 48 крамаў, паштовая станцыя, працаваў медналіцейны завод. З 1800 году маёнтак знаходзіўся ў валоданьні графа Юдзіцкага, пазьней перайшоў да [[Бжастоўскія|Бжастоўскіх]]. У 1861 годзе ў Глуску было 430 двароў, мураваныя касьцёл і кляштар, 2 драўляныя цэрквы, 5 малітоўных дамоў. У 1885 годзе ў мястэчку працавалі 5 скураных заводаў і 82 крамы. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Глуску было 675 двароў; працавалі 2 народныя вучэльні, царкоўнапрыходзкая школа, лячэбніца, паштова-тэлеграфная кантора, 125 крамаў, 9 заезных дамоў, 3 медаварні; дзейнічалі 2 цэрквы, касьцёл, 5 сынагог. На 1907 год — 870 двароў. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Глуск занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Глуск абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]]. З жніўня 1919 да 12 ліпеня 1920 году Глуск займалі польскія войскі. У 1921 годзе ў мястэчку пачалі працаваць аптэка і тэлеграф, у 1922 годзе — 7-гадовая школа, хата-чытальня і вэтэрынарны пункт, у 1923 годзе — лякарня. 17 ліпеня 1924 году Глуск стаў цэнтрам раёну (у 1962—1966 гадох уваходзіў у склад [[Бабруйскі раён|Бабруйскага раёну]]). З 1927 году пачала працаваць мэтэаралягічная станцыя, з 1929 году — народны дом. З прадпрыемстваў найбольш значнымі былі паравы і вадзяны млыны, электрастанцыя, стужкавая (269 работнікаў), абутковая (57 работнікаў) і кравецкая (70 работнікаў) арцелі. 17 верасьня 1938 году Глуск атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 27 чэрвеня 1941 да 26 чэрвеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У 1944 годзе ў Глуску пачалі працаваць 2 электрастанцыі, 2 паравыя млыны, 2 лесапільні, ваўначоска і сукнавальня, аднавілі працу гарбарны завод, лякарня, амбуляторыя, аптэка. У 1956 годзе адбыўся ўвод у эксплюатацыю плодаагародніннага, у 1971 годзе — масласырзавода, у 1975 годзе — мэблевай фабрыкі. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Hłuski zamak, Bernardynski. Глускі замак, Бэрнардынскі (1930-39).jpg|[[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|Касьцёл бэрнардынаў]], {{nowrap|1930-я гг.}} Hłuski zamak. Глускі замак (1914).jpg|Касьцёл, 1914 г. Hłusk, Mienskaja. Глуск, Менская (1901-17).jpg|Менская вуліца, удалечыні касьцёл, да 1918 г. Hłuski zamak, Bernardynski. Глускі замак, Бэрнардынскі (1920).jpg|Пахаваньне жаўнера каля касьцёла, 1920 г. </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Hłusk, Babrujskaja. Глуск, Бабруйская (1901-17).jpg|Бабруйская вуліца, {{nowrap|да 1918 г.}} Hłusk, Handlovaja. Глуск, Гандлёвая (1901-17).jpg|Гандлёвая вуліца, да 1918 г. Hłusk, Rynak. Глуск, Рынак (1919).jpg|Рынак, удалечыні царква, 1919 г. Hłusk, Carkoŭnaja, Vaskrasiensakaja. Глуск, Царкоўная, Васкрасенская (1944-49).jpg|Царква, да 1950 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:9000 ScaleMajor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1727 from:0 till:673 bar:1798 from:0 till:1336 bar:1861 from:0 till:3278 bar:1882 from:0 till:5000 bar:1897 from:0 till:4778 bar:1911 from:0 till:6680 bar:1939 from:0 till:5125 bar:1970 from:0 till:5000 bar:1977 from:0 till:6400 bar:1995 from:0 till:8600 bar:2006 from:0 till:7700 bar:2009 from:0 till:7500 bar:2018 from:0 till:7138 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1727 год — 673 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1к}} С. 409.</ref>; 1798 год — 1336 чал. * '''XIX стагодзьдзе''': 1861 год — 3278 чал.; 1864 год — каля 3 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|5к}} С. 303.</ref>; 1882 год — каля 5 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Hłusk // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/78 78]—79.</ref>;1897 год — 4778 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1к}} С. 410.</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1911 год — 6680 чал.; 1924 год — 4600 чал.; 1939 год — 5125 чал.; 1970 год — 5 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)}}</ref>; 1977 год — 6,4 тыс. чал.; 1995 год — 8,6 тыс. чал.<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Глуск // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 49.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2006 год — 7,8 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1к}} С. 408.</ref>; 2008 год — 7,6 тыс. чал.; 1 студзеня 2009 год — 7,5 тыс. чал.; 2016 год — 7233 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 7152 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 7138 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Глуску працуюць 3 сярэднія, санаторная школа-інтэрнат, школа мастацтваў. === Мэдыцына === Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе местачковая лякарня. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, 2 бібліятэкі. === Мас-мэдыя === У мястэчку выдаецца раённая газэта «Радзіма». == Забудова == === Плян === Па апошняй вайне ў Глуску галоўным чынам будаваліся драўляныя хаты сядзібнага тыпу. Пазьней, паводле генэральнага пляну сфармаваліся паўночная жылая і паўднёвая прамысловая зоны, дзе ў наш час працуюць 8 прадпрыемстваў. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Горкага вуліца || '''Касарыцкая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Карла Маркса вуліца || '''Пагулянка''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кастрычніцкая вуліца || '''Поблінская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава вуліца || '''Менская''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Луначарскага вуліца || '''Хваставіцкая''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Шашэйная''' вуліца <br> '''Слабадзкая''' вуліца{{Заўвага|[[:Файл:Hłusk. Глуск (1944).jpg|Плян Глуску 1944 году]]}} |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сацыялістычная вуліца || '''Слуцкая''' вуліца |} Таксама ў Глуску існавалі Бабруйская вуліца і пляц Рынак. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, дрэваапрацоўчай прамысловасьці. * Глуская філія ААТ «Асіповіцкі малочны камбінат» * ЗАТ «Глускдрэў» * ПУП «Глускі камбінат каапэратыўнай прамысловасьці» == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Спыніцца можна ў гатэлі «Глуск»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Забудова гістарычная (канец ХІХ — пачатак ХХ ст.; фрагмэнты) * Замчышча (XVI—XVII стагодзьдзі) * Могілкі юдэйскія === Страчаная спадчына === * [[Глускі замак|Замак]] (XVI—XVІI стагодзьдзі) * [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў]] (1662) * Кляштар марыявітак * Царква Божага Яўленьня (XVI ст.) * Царква могілкавая (1900) * Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (1898) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Глуску" widths=150 heights=150 class="center"> Hlusk bernardine church 01.jpg|Падмуркі [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|касьцёла]] Hlusk Castle 01.jpg|Паўночна-заходняя [[курціна (фартыфікацыя)|курціна]] [[фартэцыя|фартэцыі]] Hlusk Castle 03.jpg|Рэшткі паўднёвага землянога [[бастыён]]а Hulsk 05.jpg|Гістарычная забудова </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Hulsk 08.jpg|Даўняя камяніца Hulsk 01.jpg|Мяшчанская забудова Hulsk_04.jpg|Вуліца мястэчка Hulsk 06.jpg|Вуліца </gallery> == Асобы == * [[Янка Бобрык]] (1905—1942) — беларускі паэт * [[Сяргей Грахоўскі]] (1913—2002) — беларускі паэт * [[Аляксандар Тарасевіч]] (XVIІ — пач. XVIІІ стагодзьдзя) — гравёр і мастак == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|5}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * [[Ірына Ганецкая|Ганецкая І.]] [https://web.archive.org/web/20080420064513/http://www.hot.ee/glusk/s3.htm Глускі замак: гісторыя аднаго помніка ў асобах] // Беларускі гістарычны часопіс. — 2006. — № 9. — С. 22—29. * Ганецкая І., Дубіцкая Н., Дучыц Л., Крывальцэвіч М., Лашанкоў М., [[Аляксандар Ярашэвіч|Ярашэвіч А.]] [https://web.archive.org/web/20160305074119/http://www.hot.ee/mevlan/Gluskland.htm Глуская зямля: дыялог з гісторыяй.] — Глуск, 1999. * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} == Вонкавыя == * {{Радзіма майго духу|glusk}} * {{Глёбус Беларусі|glusk}} {{Навігацыйная група |назоў = Глуск у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Глускі раён |Магілёўская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Случчыны}} [[Катэгорыя:Глуск| ]] 0myzq2rdlwc6s32ot9xxzvlu4lfv0ha 14 26329 2329404 2251830 2022-07-23T05:26:27Z Taravyvan Adijene 1924 выдаленая [[Катэгорыя:Валенсія]]; дададзеная [[Катэгорыя:Валенсійскі спорт]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Валенсійскі спорт]] [[Катэгорыя:Гішпанскія футбольныя клюбы|Валенсія]] 3xo30rywgx754u4x0tbq9scvut43o4q 14 27093 2329395 1603089 2022-07-23T05:11:18Z Taravyvan Adijene 1924 дададзеная [[Катэгорыя:Студзень]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Болей}} {{Студзень катэгорыі}} [[Катэгорыя:Дні|Студзень, 15]] [[Катэгорыя:Студзень]] bnif9tudsncssic3he9vl3pjvgzrouk 14 27139 2329432 2252140 2022-07-23T05:58:53Z Taravyvan Adijene 1924 дададзеная [[Катэгорыя:Сакавік]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Болей}} {{Сакавік катэгорыі}} [[Катэгорыя:Дні|Сакавік, 09]] [[Катэгорыя:Сакавік]] 4pmlvtaow4bs7be1rrhaqgujzs3g59i 0 40210 2329344 2054510 2022-07-22T13:01:22Z 46.216.168.221 wikitext text/x-wiki {{Рака |назва = Курэц |выява = |подпіс = |даўжыня = 16 км |выток = каля в. [[Загор’е (Смаргонскі раён)|Загор’е]] |вышыня_вытоку = |вусьце = [[Бабрына(Здра,Драй)]] |вышыня_вусьця = |сьцёк = |нахіл = 6,2 ‰ |плошча_басэйну = 100 км² |краіны_басэйну = [[Беларусь]] |левыя_прытокі = |правыя_прытокі = |мапа = |катэгорыя_вікісховішча = }} '''Кужэ́ц''', '''Нурэ́ц''' — рака ў [[Смаргонскі раён|Смаргонскім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]], левы прыток ракі [[Вяльля|Вяльлі]] (басэйн [[Нёман]]у). Даўжыня 16 км. Плошча вадазбору 100 км². Сярэдні нахіл воднай паверхні 6,2‰. Асноўны прыток — рака [[Драй]]. Пачынаецца на поўдзень ад вёскі [[Загор’е (Смаргонскі раён)|Загор’е]], у нізоўі цячэ забалочанай мясцовасьцю праз старыцы, упадае ў Вяльлю ніжэй за вёску [[Міхневічы]]. На працягу 6,3 км мае каналізаванае рэчышча (ад вёскі Панізьзе да заходняй ускраіны вёскі Вётхава)<ref>{{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі|к}} С. 210</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}} С. 210 [[Катэгорыя:Прытокі Вяльлі]] [[Катэгорыя:Рэкі Смаргонскага раёну]] 0dvhwuonax0rp0rgp7hy7rc1js61cxx 2329376 2329344 2022-07-22T20:21:52Z Kazimier Lachnovič 1079 для такіх сьцьверджаньняў патрабуюцца [[Вікіпэдыя:Спасылкі на крыніцы|спасылкі на крыніцы]] wikitext text/x-wiki {{Рака |назва = Кужэц |выява = |подпіс = |даўжыня = 16 км |выток = каля в. [[Загор’е (Смаргонскі раён)|Загор’е]] |вышыня_вытоку = |вусьце = [[Вяльля]] |вышыня_вусьця = |сьцёк = |нахіл = 6,2 ‰ |плошча_басэйну = 100 км² |краіны_басэйну = [[Беларусь]] |левыя_прытокі = |правыя_прытокі = |мапа = |катэгорыя_вікісховішча = }} '''Кужэ́ц''', '''Нурэ́ц''' — рака ў [[Смаргонскі раён|Смаргонскім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]], левы прыток ракі [[Вяльля|Вяльлі]] (басэйн [[Нёман]]у). Даўжыня 16 км. Плошча вадазбору 100 км². Сярэдні нахіл воднай паверхні 6,2‰. Асноўны прыток — рака [[Драй]]. Пачынаецца на поўдзень ад вёскі [[Загор’е (Смаргонскі раён)|Загор’е]], у нізоўі цячэ забалочанай мясцовасьцю праз старыцы, упадае ў Вяльлю ніжэй за вёску [[Міхневічы]]. На працягу 6,3 км мае каналізаванае рэчышча (ад вёскі Панізьзе да заходняй ускраіны вёскі Вётхава)<ref>{{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі|к}} С. 210</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}} С. 210 [[Катэгорыя:Прытокі Вяльлі]] [[Катэгорыя:Рэкі Смаргонскага раёну]] 5lg96r8r0vzlfy3d2vtet3ujlpxr7eh 0 40333 2329491 1702955 2022-07-23T11:50:42Z Taravyvan Adijene 1924 /* Вонкавыя спасылкі */ Commons wikitext text/x-wiki [[Файл:Flag of the Isle of Mann.svg|міні|250пкс|Сьцяг Вострава Мэн]] [[Файл:Civil_Ensign_of_the_Isle_of_Man.svg|міні|200пкс|Грамадзянскі сьцяг Вострава Мэн]] '''Сьцяг Вострава Мэн''' уяўляе сабой [[Чырвоны|чырвонае]] палотнішча з суадносінамі бакоў 1:2, у цэнтры якога разьмешчаны [[трыскеліён]] — злучаныя разам тры беглыя [[Нага|нагі]]. Сьцяг [[Востраў Мэн|Вострава Мэн]] — адзін з самых старых у сьвеце. Апошняе яго зьмена датавана другой паловай [[13 стагодзьдзе|XIII стагодзьдзя]] пры каралю [[Магнус III|Магнусе III]]. Існуе таксама грамадзянскі варыянт сьцягу, дзе ў левай верхняй чвэрці намаляваны [[сьцяг Вялікабрытаніі]], нягледзячы на тое, што [[востраў Мэн]] не зьяўляецца яе часткай (гл. [[Каронныя землі]]). == Глядзіце таксама == * [[Герб Вострава Мэн]] * [[Трыскеліён]] {{Накід:Геаграфія}} {{Сьцягі краін Эўропы‎}} [[Катэгорыя:Сьцягі дзяржаваў|Востраў Мэн]] [[Катэгорыя:Востраў Мэн]] 14eixa6x2s3zvvtj1bnbil5jf9mxunm 0 44512 2329427 2283283 2022-07-23T05:55:06Z Taravyvan Adijene 1924 /* Вонкавыя спасылкі */ Commons wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Барсэлёна (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт |Назва = Барсэлёна |Статус = места |Назва ў родным склоне = Барсэлёны |Назва на мове краіны = Barcelona |Код мовы назвы краіны = es |Краіна = Гішпанія |Герб = Escut de Barcelona.svg |Сьцяг = Flag of Barcelona.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = ІІІ стагодзьдзе да н. э. |Статус з = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Від адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Аўтаномная супольнасьць]] |Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Каталёнія]] |Від адміністрацыйнай адзінкі 2 = [[Сьпіс правінцыяў Гішпаніі|Правінцыя]] |Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = [[Барсэлёна (правінцыя)|Барсэлёна]] |Від адміністрацыйнай адзінкі 3 = [[Сьпіс кумарак Каталёніі|Кумарка]] |Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = [[Барсэлянэс]] |Пасада кіраўніка = Мэр |Кіраўнік = |Плошча = 101.4 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = [[Раёны Барсэлёны|10 раёнаў]] |Колькасьць насельніцтва = 1620809 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Год падліку колькасьці = 2017 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = |Год падліку колькасьці аглямэрацыі = |Крыніца колькасьці аглямэрацыі = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Часавы пас = +1 |Летні час = +2 |Тэлефонны код = +34 93 |Паштовыя індэксы = 080xx |Назва лічбавага клясыфікатару = [[Нацыянальны інстытут статыстыкі (Гішпанія)|INE]] |Лічбавы клясыфікатар = 08 0193 |Аўтамабільны нумарны знак = |Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = |Выява = Barcelona collage.JPG |Апісаньне выявы = раён [[22@]], [[Саграда Фамілія]], стадыён «[[Камп Ноў]]», [[замак Трох Цмокаў]], [[Нацыянальны палац (Барсэлёна)|Нацыянальны палац]], пляж пры гатэлі «[[W Barcelona]]» |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 41 |Шырата хвілінаў = 23 |Шырата сэкундаў = |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 2 |Даўгата хвілінаў = 11 |Даўгата сэкундаў = |Назва мапы2 = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = http://www.barcelona.cat }} '''Барсэлёна''' ({{мова-es|Barcelona}} і {{мова-ca|Barcelona}}) — горад у паўночна-ўсходняй [[Гішпанія|Гішпаніі]] на ўзьбярэжжы [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]]. Горад зьяўляецца адміністрацыйным цэнтрам правінцыі з аналягічнай назвай і сталіцай [[Каталёнія|Каталёніі]]. Знаходзіцца за 120 км ад мяжы з [[Францыя]]й. Барсэлёна другі паводле колькасьці насельніцтва горад Гішпаніі й дзясяты Эўрапейскага Зьвязу. Зьяўляецца буйным [[прамысловасьць|прамысловым]] цэнтрам краіны. Мае вялікі марскі й аэрапорт. Барсэлёна займае 100,4 км² плошчы, а колькасьць насельніцтва налічвае каля 1,7 млн чалавек (разам з прыгарадамі — 3,8 млн чалавек). У 1992 годзе тут праходзілі [[Летнія Алімпійскія гульні 1992 году|летнія Алімпійскія гульні]]. == Тапаніміка == Першакрыніца назвы Барсэлёна невядомая, наконт гэтага існуюць розныя тэорыі й інтэрпрэтацыі чытаньня. Назва места ўзьнікла магчыма зь фінікійскае мовы як Баркэно (''Barkeno''). Маюцца сьведкі на старажытнай манэце з надпісам рукапісным ібэрыйскім шрыфтам{{Заўвага|[[Файл:Barkeno.png|34пкс|Barkeno in Levantine Iberian script]]}}, што гучыць на [[Старажытнагрэцкая мова|старажытнагрэцкай]] як Βαρκινών, Barkinṓn. == Гісторыя == Горад быў заснаваны ў [[3 стагодзьдзе да н. э.|ІІІ стагодзьдзі да н. э.]] як [[Рымская імпэрыя|рымская]] калёнія, але паступова стала адным з буйных гандлёвых цэнтраў Міжземнага мора. Некаторы час горад належаў [[Картаген]]у, але пасьля [[Другая Пунічная вайна|Другой Пунічнай вайны]] зноў увайшла ў склад Рымскай імпэрыі. Пасьля распаду Рымскай імпэрыі горад быў заваяваны ў 406 годзе [[вандалы|вандаламі]], а ў 416 годзе [[вэстготы|вэстготамі]], якія ўтварылі ў Гішпаніі ўласную дзяржаву. Некаторы час Барсэлёна была сталіцай гэтай дзяржавы. У 712 годзе горад быў заваяваны [[Маўры|маўрамі]] й каля стагодзьдзя знаходзіўся пад іх уладай. У 801 годзе быў заваяваны сынам [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]] — Людовікам і стаў сталіцай краіны, залежнай ад імпэрыі Карла Вялікага. З 874 да 1137 году Барсэлёна была сталіцай незалежнага графства, а потым стала сталіцай [[Арагонскае каралеўства|Арагонскага каралеўства]]. Пасьля аб’яднаньня Арагону з [[Кастылія]]й горад перажываў заняпад. Падчас [[вайна за гішпанскую спадчыну|вайны за гішпанскую спадчыну 1705—1714 гадоў]] Барсэлёна была занятая [[Вялікабрытанія|ангельскімі]] войскамі. Падчас Напалеонаўскіх войнаў у Гішпаніі вакол Барсэлёны адбылася некалькі буйных бітваў. Падчас грамадзянскай вайны ў Гішпаніі горад быў цэнтрам рэспубліканскіх войскаў. У ХХ стагодзьдзі Барсэлёна перажыла буйное разьвіцьцё гандлю й прамысловасьці. У наш час гэта сучасны горад, жыхары якога маюць высокі ўзровень жыцьця. У 1924 годзе быў адкрыты [[Барсэлёнскі мэтрапалітэн|мэтрапалітэн]]. == Клімат == Барсэлёна знаходзіцца ў зоне [[Міжземнаморскі клімат|міжземнаморскага клімату]], зь цёплымі й вільготнымі зімамі й сухімі, сьпякотнымі летамі. Самыя нізкія тэмпэратуры назіраюцца ў [[Студзень|студзені]] й [[люты]]м (+10&nbsp;°C). Вельмі рэдка выпадае [[сьнег]]. Самымі сьпякотнымі месяцамі зьяўляюцца [[ліпень]] і [[жнівень]], калі сярэдняя тэмпэратура сягае +30&nbsp;°C (самая высокая зарэгістраваная тэмпэратура склада +38,6&nbsp;°C). == Дэмаграфія == [[Файл:Barcelona coast.jpg|міні|зьлева|Барсэлёна з самалёту]] Насельніцтва гораду налічвае каля 1,6 млн чалавек, а разам з прыгарадамі каля 3,8 млн чалавек. 62% насельніцтва гэта [[каталянцы]], 23,5% — [[гішпанцы]], 13,9% — іншыя ([[эквадорцы]], [[пэруанцы]], [[мараканцы]], [[калюмбійцы]], [[аргентынцы]] і г. д.). У 1900 годзе колькасьць насельніцтва складала 533 тыс. чалавек ды хутка расла да 1950 году, калі ў Барсэлёну прыяжджалі жыхары меней разьвітых раёнаў краіны. Самая высокая колькасьць насельніцтва гораду была ў 1979 годзе калі тут жыло 1 906 998 чалавек. == Адміністрацыйны падзел == З 1997 году Барсэлёна падзелена на 10 раёнаў: * [[Сіўтат Вэля]] * [[Ейшамплэ]] * [[Санс-Монжуік]] * [[Лэс Кортс]] * [[Сарыя-Сан Жэрвасі]] * [[Грасія]] * [[Орта-Гінардо]] * [[Ноў Барыс]] * [[Сант Андрэў]] * [[Сан Марті]] == Эканоміка == Барсэлёна зьяўляецца адным зь першых раёнаў Эўропы, дзе пачалася [[індустрыялізацыя]] (у канцы XVIII стагодзьдзя). У сярэдзіне ХІХ стагодзьдзя горад пераўтварыўся ў буйны цэнтар лёгкай прамысловасьці й машынабудаваньня. Пасьля гэтага прамысловасьць грала асноўную ролю ў жыцьці гораду, але нашы дні абслугоўваючы сэктар пачынае пераважаць над прамысловым. У наш час асноўнымі галінамі прамысловасьці Барсэлёны зьяўляюцца лёгкая, хімічная, фармацэўтычная, аўтамабільная й электронная галіны. У Барсэлёне знаходзяцца аўтамабільныя заводы «[[СЕАТ]]», а таксама «[[Рэно]]», «[[Пэжо]]» і «[[Форд]]». Барсэлёна штогод прымае кірмаш «La Fira», а таксама тут праводзяцца шматлікія міжнародныя эканамічныя форумы. == Асобы == * [[Ахіла Банольдзі]] (1821—1871) — сьпявак, танцмайстар, фатограф, удзельнік [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня 1863-1864 гадоў]] == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Спасылка|аўтар = Раман Цыбульскі |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 5 сакавіка 2012 |url = http://www.34mag.net/post/usim-khamon/ |загаловак = Усім хамон |фармат = |назва праекту = |выдавец = Мультымэдыя-часопіс «[[34 (часопіс)|34]]» |дата = 14 сакавіка 2012 |мова = |камэнтар =}} [[Катэгорыя:Барсэлёна| ]] m26kxpr6adsu2lfwo85j6ltgan1hnvo 14 48495 2329431 1809580 2022-07-23T05:57:34Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Раёны Гомельскай вобласьці]] 2howd37fnxk1bbwoj84q59f2gtbamrj 10 56397 2329456 2016968 2022-07-23T09:14:26Z Red Winged Duck 39 Прышыхвасты wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца/Сельсавет |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Антопальскі пасялковы савет |назва = [[Антопальскі пасялковы савет]] (? — 2013) |цэнтар_савету = '''[[Антопаль]]''' |вёскі = * [[Вулька (Антопальскі сельсавет)|Вулька]] * [[Горыцы]] * [[Губерня]] * [[Падлесьсе (Дарагічынскі раён)|Падлесьсе]] * [[Прышыхвасты]] * [[Сьвеклічы]] * [[Татарнавічы]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Былыя пасялковыя саветы Беларусі]]</noinclude> 08z694mq4nh6babuzj7huspe68oxshg 0 58001 2329345 1931723 2022-07-22T13:04:49Z Waishund 66381 паказаны не той раён wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Дзямідавічы}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Дзямідавічы |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Дзямідавічаў |Трансьлітараваная назва = Dziamidavičy |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Койданаўскі раён|Койданаўскі]] |Сельсавет = [[Дзямідавіцкі сельсавет (Койданаўскі раён)|Дзямідавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 35 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 222744 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 46 |Шырата сэкундаў = 28.9 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = 50.6 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Дзямі́давічы'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}} С. 174</ref> — [[вёска]] ў [[Койданаўскі раён|Койданаўскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]], уваходзіць у склад [[Дзямідавіцкі сельсавет (Койданаўскі раён)|Дзямідавіцкага сельсавету]]. Знаходзіцца за 19 км ад [[Койданаў|Койданава]], за 45 км ад [[Менск]]у, за 21 км ад чыгуначнай станцыі «Койданава». == Гісторыя == Вёска вядомая з [[16 стагодзьдзе|16 стагодзьдзя]]. У [[1588]] годзе вёска знаходзілася ў [[Койданаўская воласьць|Койданаўскай воласьці]], уключала ў сябе 19 [[валока|валок]] зямлі. Вёска належала магнатам [[Радзівілы|Радзівілам]]. У [[1876]] годзе арандавала вёску Л. І. Вагнер. У [[1880]] годзе вёска Дзямідавічы і [[фальварак]] Дзямідавічы належылі Вагнерам, якія мелі 372 [[марга|маргі]] зямлі. На пачатку [[20 стагодзьдзе|20 стагодзьдзя]] вёска Дзямідавічы знаходзілася ў Койданаўскай воласьці [[Менскі павет|Менскага павету]]. Вёска ўключала ў сябе 45 двароў і мела 277 жыхароў. [[23 сакавіка]] [[1932]] году створаны сельсавет у складзе [[Койданаўскі нацыянальны польскі раён|Койданаўскага нацыянальнага польскага раёну]]. З [[26 чэрвеня]] [[1932]] году вёска знаходзіцца ў [[Койданаўскі раён|Койданаўскім]], з [[31 ліпеня]] [[1937]] году — у [[Заслаўе|Заслаўскім]], а з [[4 лютага]] [[1939]] году зноў у Койданаўскім раёнах. [[22 верасьня]] [[1935]] году ў вёсцы Дзямідавічы мясцоваму калгасу «Чырвоная Беларусь» быў уручаны адзін зь першых актаў на вечнае карыстаньне зямлёй. == Насельніцтва == * 1991 год — 49 двароў, 94 жыхары * 1999 год — 76 жыхароў * 1 студзеня 2004 году — 34 двары, 55 жыхароў * 2010 год — 35 жыхароў == Помнікі == У вёсцы ўсталяваны помнік на брацкай магіле 33 абаронцаў Беларусі, што загінулі ў [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Памяць/Койданаўскі раён}} {{Дзямідавіцкі сельсавет (Койданаўскі раён)}} {{Койданаўскі раён}} [[Катэгорыя:Дзямідавіцкі сельсавет (Койданаўскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Койданаўскага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]] lfmsvzfvn4qcycfnmq2qei4y973a7hc 14 63753 2329429 1846979 2022-07-23T05:55:35Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Каталёніі|Барсэлёна]] [[Катэгорыя:Барсэлёна]] ji28gye9gvfw0gsdqjof47ge75qowgx 14 63754 2329430 1593637 2022-07-23T05:55:57Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Гішпаніі|Каталёнія]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Каталёніі]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Каталёніі]] 9qluh0pfzelub92vdt68dd689ax4hh0 14 63772 2329428 1930056 2022-07-23T05:55:16Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Катэгорыі населеных пунктаў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Барсэлёны]] [[Катэгорыя:Сталіцы правінцыяў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Гарады-порты Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Барсэлёна (правінцыя)]] [[Катэгорыя:Сталіцы летніх Алімпійскіх гульняў]] t3iz2mmo1mojj3fj98a7cw7c6ggvcrb 14 77731 2329433 1595320 2022-07-23T06:00:20Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Зьявіліся|187|1}} qs7yg2z7tiatd4epc622va3pbr32thc 0 79479 2329492 2048260 2022-07-23T11:51:12Z Lysenko97 70946 wikitext text/x-wiki {{Кінэматаграфіст |Імя = Джэкі Чан |Арыгінал імя = {{мова-en|Jackie Chan}} |Фота = Jackie Chan Cannes.jpg |Шырыня = |Подпіс = Джэкі Чан у Канах 2008 |Імя пры нараджэньні = Чань Конь Сань |Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|7|4|1954|1}} |Месца нараджэньня = [[места]] [[Ганконг]] |Грамадзянства = |Вера = [[Будызм|Будыст]] |Прафэсія = актор, пісьменьнік, створца карцінаў |Грамада = беспартынйны |Гады актыўнасьці = 1962 — цяперашні час |Кірунак = |Узнагароды = |imdb_id = |Сайт = }} '''Джэкі Чан''' ({{мова-en|Jackie Chan}}, {{мова-zh|成龙}}; нарадзіўся 7 красавіка 1954) — [[Ганконг|ганконскі]] і [[ЗША|амэрыканскі]] [[актор]], [[каскадэр]], [[кінарэжысэр]], [[Прадусар фільма|прадусар]], [[сцэнарыст]], пастаноўшчык трукаў і баявых сцэн, [[сьпявак]]. Здымаўся пад псэўданімамі: ''Jackie Chan, Jackie Chan with a Baseball Bat, Yuan Lung Chan, Yuen-Lung Chan, Lung Chen, Long Cheng, Wellson Chin, Sing Lung''. [[Файл:Jackie Chan 2002-portrait edited.jpg|міні|Джэкі Чан]] == Фільмаграфія == * 1962 — «''Big and Little Wong Tin Bar''» * 1964 — «''The Story of Qin Xiang Lin''» * 1966 — «''Big Drunken Hero''» * 1969 — «''A Touch of Zen''» * 1970 — «''Lady of Steel''» * 1971 — «''Master With Cracked Fingers''» * 1971 — «''Crazy River''» * 1972 — «''Fist Of Fury''» * 1972 — «''Kung-Fu Lady''» * 1972 — «''Bloody Fingers''» * 1973 — «''Fist Of Anger''» * 1973 — «''Bruce Lee And I''» * 1973 — «''Hercules Of The East''» * 1973 — «''The Heroine''» * 1973 — «''Rumble in Hong Kong''» * 1973 — «''Awaken Punch''» * 1973 — «''Enter Of Dragon''» * 1973 — «''The Young Tiger''» * 1973 — «''Fist To Fist''» * 1974 — «''Golden Lotus''» * 1975 — «''All in the Family''» * 1975 — «''No End of Surprises''» * 1976 — «''Himalayan''» * 1976 — «''New Fist of Fury''» * 1976 — «''Hand Of Death''» * 1976 — «''The Killer Meteors''» * 1976 — «''Shaolin Wooden Men''» * 1977 — «''36 Crazy Fists''» * 1977 — «''To Kill with Intrigue''» * 1978 — «''Snake in the Eagle’s Shadow''» * 1978 — «''Snake and Crane. Arts Of Shaolin''» * 1978 — «''Magnificent Bodyguards''» * 1978 — «''Drunken Master''» * 1978 — «''Spiritual Kung Fu''» * 1979 — «''Fearless Hyena''» * 1979 — «''Dragon Fist''» * 1980 — «''Young Master''» * 1980 — «''Half a Loaf Kung Fu''» * 1980 — «''Battle Creek Brawl''» * 1981 — «''Cannonball Run''» * 1982 — «''Dragon Lord''» * 1982 — «''Fantasy Mission Force''» * 1983 — «''Fearless Hyena II''» * 1983 — «''Winners and Sinners''» — «''CID 07''» * 1983 — «''Project «A»''» * 1984 — «''Pom Pom''» * 1984 — «''Cannonball Run 2''» * 1984 — «''Wheels On Meals''» * 1985 — «''My Lucky Stars''» * 1985 — «''The Protector''» * 1985 — «''My Lucky Stars 2''» * 1985 — «''Heart of the Dragon''» * 1985 — «''Police Story''» * 1986 — «''Rosa''» * 1986 — «''Naughty Boys''» * 1987 — «''Armour of God''» * 1987 — «''Project «A» II''» * 1988 — «''Dragons Forever''» * 1988 — «''Police Story II''» * 1989 — «''Miracles''» * 1990 — «''Island of Fire''» * 1991 — «''Armour of God II: «Condor» operation''» * 1991 — «''The Best of the Martial Arts''» * 1992 — «''A Kid from Tibet'' * 1992 — «''Twin Dragons''» * 1992 — «''Supercop''» * 1993 — «''City Hunter''» * 1993— «''Crime Story''» * 1993 — «''Project S''»(также * 1994 — «''Cinema Of Vengeance''» * 1995 — «''Rumble in the Bronx''» * 1995 — «''Thunderbolt''» * 1996 — «''First Strike''» * 1997 — «''Mister Nice Guy''» * 1997 — «''Burn, Hollywood Burn''» * 1998 — «''Who Am I?''» * 1998 — «''Jackie Chan: My story''» * 1998— «''Rush Hour''» * 1999 — «''Gorgeous''» * 1999 — «''King of Comedy''» * 1999 — «''Jackie Chan: My stunts''» * 1999 — «''Gen X Cops''» * 2000 — «''Shanghai Noon''» * 2001 — «''Accidental Spy''» * 2001 — «''Rush Hour II''» * 2002 — «''The Tuxedo''» * 2003 — «''Shanghai Knights''» * 2003 — «''Twins Effect''» * 2003 — «''The Medallion''» * 2004 — «''Enter the Phoenix''» * 2004 — «''Around the World in 80 days''» * 2004 — «''Twins Effect 2: The War of Huadu''» * 2004 — «''New Police Story''» * 2005 — «''The Myth''» * 2006 — «''Rob-B-Hood''» * 2007 — «''Rush Hour III''» * 2008 — «''Forbidden Kingdom''» * 2008 — «''Kung Fu Panda''» * 2009 — «''Looking for Jackie''» * 2009 — «''The Shinjuku Incident''» * 2009 — «''The Reason Of China Creating'' * 2010 — «''Spy Next Door''» * 2010 — «''Big Soldier''» * 2010 — «''The Karate Kid''» * 2010 — «''Armour of God III» == Вонкавыя спасылкі == {{Commons|Category:Jackie Chan}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Чан, Джэкі}} [[Катэгорыя:Акторы ЗША]] [[Катэгорыя:Ганконскія акторы]] ldsse33hb6yenbuqrmngit0ylfpivj0 0 80959 2329402 2322668 2022-07-23T05:25:00Z Taravyvan Adijene 1924 выдаленая [[Катэгорыя:Валенсія]]; дададзеная [[Катэгорыя:Валенсійскі спорт]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Футбольны клюб |Назва = Левантэ |Лягатып = Levante UD.svg |ПоўнаяНазва = Levante Unión Deportiva, S.A.D. |Заснаваны = 1909 (як ''Levante Futbol Club'')<br />1939 (як ''Levante Union Deportiva'') |Горад = [[Валенсія]], [[Гішпанія]] |Стадыён = [[Сьюдад дэ Валенсія]] |Умяшчальнасьць = 25 534 |Прэзыдэнт = |Трэнэр = |Чэмпіянат = {{Папярэдні футбольны сэзон Гішпаніі|ЛевантэВалЛіга}} |Сэзон = {{Папярэдні футбольны сэзон Гішпаніі|ПапярэдніСэзон}} |Месца = {{Папярэдні футбольны сэзон Гішпаніі|ЛевантэВал}} |Сайт = |Прыналежнасьць = Гішпанскія | pattern_la1 = _levante2122h | pattern_b1 = _levante2122h | pattern_ra1 = _levante2122h | pattern_sh1 = _levante2021h | pattern_so1 = _levante2122h |leftarm1 = AA0000 |body1 = 0A1E97 |rightarm1 = AA0000 |shorts1 = 0A1E97 |socks1 = 0A1E97 |pattern_la2 = _levante2122a |pattern_b2 = _levante2122a |pattern_ra2 = _levante2122a |pattern_sh2 = _levante2122a |pattern_so2 = _levante2122a |leftarm2 = FFFFFF |body2 = FFFFFF |rightarm2 = FFFFFF |shorts2 = FFFFFF |socks2 = 000000 |pattern_la3 = _levante2122t |pattern_b3 = _levante2122t |pattern_ra3 = _levante2122t |pattern_sh3 = _levante2122t |pattern_so3 = _levante2122t |leftarm3 = 13E8E1 |body3 = 13E8E1 |rightarm3 = 13E8E1 |shorts3 = 13E8E1 |socks3 = FFdd00 }} «'''Левантэ'''» ({{мова-es|Levante Unión Deportiva, S.A.D.}}) — [[Гішпанія|гішпанскі]] [[футбольны клюб]] з гораду [[Валенсія]]. Клюб быў заснаваны ў 1909 годзе пад назвай ''Levante FC''. Назоў быў абраны з-за аднаго пляжу ля Валенсіі. Пазьней назоў быў зьменены на ''Levante UD'', пасьля аб’яднаньня з клюбам «Хімнастыка» (''Gimnastico FC'') у 1939 годзе. Зьяўляецца галоўным праціўнікам клюбу «[[Валенсія (футбольны клюб)|Валенсіі]]». На пачатку 1980-х гадоў некаторы час колеры клюбу абараняў [[Ёган Кройф]]. == Гісторыя == === Раньнія гады === [[Файл:Llevant FC - VCF Mestalla 23.jpg|міні|зьлева|350пкс|Матч «Левантэ» й «[[Валенсія (футбольны клюб)|Валенсіі]]» ў 1932 годзе.]] Клюб «Левантэ» быў заснавана 9 верасьня 1909 году як ''Levante FC''<ref>[https://www.laliga.es/en/laliga-santander/levante «Levante Unión Deportiva SAD»]. La Liga.</ref>, узяўшы назоў аднаго з пляжаў у Ля-Мальваросы, і быў адным зь першых футбольных клюбаў у [[Валенсія|Валенсіі]]. Мясцовыя канкурэнты футбольны клюб «[[Валенсія (футбольны клюб)|Валенсія]]» ня быў яшчэ ўтвораны да 1919 году<ref>[https://as.com/futbol/2010/06/15/mas_futbol/1276583211_850215.html «Se siente, se nota, Valencia es granota»]. Diario AS.</ref><ref name="levante-historia">[https://www.levante-emv.com/deportes/2011/11/28/historia-enorme-contada/860311.html «La historia más enorme jamás contada»]. Levante EMV.</ref><ref>[http://www.levanteud.com/es/historia/anos-20/el-nacimiento-del-futbol-en-valencia «El nacimiento del fútbol en Valencia»]. Levante UD.</ref>. Аднак іншы клюб, «Кабаньяль», гуляў у горадзе з 1903 году. Раньнія гульні каманда праводзіла ў Ля-Плятыёта, недалёка ад докаў на вучастку зямлі, які належаў прадпрымальніку, што займаўся [[парфумэрыя|парфумам]]. Наступны клюбны стадыён таксама месьціўся паблізу партовае зоны, і клюб пачаў паступова асацыявацца з працоўнай клясай. У 1919 годзе «Левантэ» ўпершыню згуляў з сваімі будучымі супернікамі камандай «Валенсіі» й атрымаў паразу зь лікам 0:1. Гульня адзначыла адкрыцьцё нядаўна збудаванага стадыёну ў [[Альгірас]]е. У 1928 годзе «Левантэ» выйграў свой ​​першы трафэй — [[Чэмпіянат Валенсіі па футболе|Валенсійскі чэмпіянат]]. У 1909 годзе таксама стаў годам стварэньня клюбу «Хімнастыка», які першапачаткова праводзіў хатнія матчы на стадыёне «Патраната Хувэнтуд Абрэра», маючы назоў на той час «Унівэрсытарыё». Да 1920 году клюб зьмяніў назоў на «Рэал Хімнастыка», пасьля прадастаўленьня каралеўскага патранажу [[Альфонс XIII|Альфонсам XIII]]. У 1920 годзе «Хімнастыка» выйшала ў фінал чэмпіянату Валенсіі, але гульню гэтак і не згуляла. У 1930 годзе са зьяўленьнем [[Другая Гішпанская рэспубліка|Другой Гішпанскай рэспублікі]] ў назьве была скасавана частка «Рэал». У [[Чэмпіянат Гішпаніі па футболе 1934—1935 гадоў|1934—1935 гадох]] абодва клюбы «Левантэ» й «Хімнастыка» дэбютавалі ў другім гішпанскім дывізіёне, калі ліга была пашырана зь дзесяці камандаў да дваццаці чатырох. === Вайна й аб’яднаньне === У 1935 годзе «Левантэ» атрымаў перамогу ў чэмпіянаце Левантэ-Сур, першынство, у якім прымалі ўдзел клюбы з [[Валенсія (аўтаномная супольнасьць)|Валенсіі]], [[Мурсія (аўтаномная супольнасьць)|Мурсіі]] й [[Андалюзія|Андалюзіі]]<ref>[http://www.rsssf.com/tabless/span-levantechamp.html «Spain – List of Champions of Levante, Valencia and Murcia»]. RSSSF</ref>, а затым дасягнуў паўфіналу [[Кубак Гішпаніі па футболе|Кубка Гішпаніі]], пасьлядоўна атрымаўшы перамогі над «Валенсіяй» і «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёнай]]», перш чым канчаткова атрымаць паразу ад клюбу «[[Сабадэль (футбольны клюб)|Сабадэль]]». Падчас [[Грамадзянская вайна ў Гішпаніі|грамадзянскай вайны ў Гішпаніі]], «Левантэ» й «Хімнастыка» бралі ўдзел у [[Міжземнаморская ліга|Міжземнаморскай лізе]], заняўшы пятае й шостае месцы адпаведна. Акрамя таго «Левантэ» атрымаў перамогу ў [[Кубак вольнай Гішпаніі па футболе|кубку вольнае Гішпаніі]], турніры які ладкаваўся на тэрыторыі падпарадкаванай рэспубліканцкаму ўраду. Першапачаткова меркавалася, што ў кубка возьмуць удзел першыя чатыры каманды зь Міжземнаморскае лігі, аднак «Барсэлёна» вырашыла зьдзейсніць падарожжа ў [[Мэксыка|Мэксыку]] й [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]], таму іхнае месца заняў «Левантэ». Паводле вынікаў міні-турніру ў фінал патрапілі «Левантэ» й «Валенсія». 18 ліпеня 1937 году «Левантэ» атрымаў мінімальную перамогу зь лікам 1:0 над сваім адвечным супернікам на [[Алімпійскі стадыён (Барсэлёна)|Алімпійскім стадыёне]] ў Барсэлёне, які тады пасіў назву «Манжуік»<ref>[http://www.rsssf.com/tabless/spancuplibre37.html «Spain – Copa de España Libre 1937»]. RSSSF</ref>. [[Файл:Escut Gimnàtic de València.jpg|міні|Камбінаваны вымпел «Хімнастыкі» й «Левантэ», двух клюбаў, спадкаемцай якіх зьяўляецца сёньняшні клюб.]] За часам грамадзянскае вайны «Левантэ» страціў свой стадыён, які быў зьнішчаны, але склад каманды не зьмяніўся. У «Хімнастыка» сытуацыя была адваротная, клюб захаваў стадыён, аднак большая частка гульцоў загінула падчас канфлікту. У выніку, у 1939 годзе абодва клюбы аб’ядналіся ў адзіную структуру спартовае аб’яднаньне «Левантэ» ({{мова-es|Levante Unión Deportiva|скарочана}})<ref>[http://www.levanteud.com/es/historia/anos-20/todo-empezo-en-el-mes-de-septiembre-de-1909 «Todo empezó en el mes de septiembre de 1909»]. Levante UD.</ref>. Такім чынам, «Левантэ» мае паходжаньне ад двух клюбаў, якія ў сваю чаргу былі заснаваныя ў 1909 годзе. Знамянальна, што хатнія сіне-гранатавыя колеры ўзыходзяць да «Хімнастыка», у той час як чорна-белыя колеры, якія каманда выкарыстоўвае ў гасьцявых сустрэчах, зьяўляюцца арыгінальнымі колерамі першапачатковага клюбу «Левантэ». Акрамя таго, «Левантэ» атрымаў у спадчыну ад «Хімнастыкі» яшчэ й мянушку «жабы»<ref name="levante-historia"/><ref>[https://web.archive.org/web/20180927204353/http://www.laliga.es/en/news/why-are-levante-called-the-granotas «Why are Levante called the 'granotas'?»]. La Liga.</ref><ref>[https://www.lavanguardia.com/deportes/20111026/54236143648/las-diez-leyendas-del-levante.html «Las diez leyendas del Levante»]. La Vanguardia.</ref>. === Заняпад === «Левантэ» прыйшлося чакаць да 1960-х гадоў, каб дэбютаваць у [[Ля Ліга|Ля Лізе]]. У 1963 годзе клюб заняў другое месца ў групе II другога дывізіёну, атрымаўшы перамогу над «[[Дэпартыва Ля-Каруньня|Дэпартыва]]» зь лікам 4:2 паводле сумы двух матчаў плэй-оф. На працягу першага сэзону ў найвышэйшым дывізіёне клюб двойчы перамог «Валенсію». А ў настыпным сэзоне, не зважабчы на буйную хатнюю перамогу зь лікам 5:1 над «Барсэлёнай», клюб ня здолеў захаваць месца ў эліце й паводле вынікаў двух пераходных матчаў атрымаў паразу ад «[[Маляга (футбольны клюб)|Малягі]]». У канцы наступнага сэзону «Левантэ» страціў сваіх лепшых гульцоў праз эканамічныя праблемы. У сэзоне 1967—1968 гадоў клюб заняў 14-ы радок у другім дывізіёне, але гэтага было недастаткова, бо гішпанская фэдэрацыя вырашыла скараціць другі дывізіён на адну групу, і «Лэвантэ» быў вымушаны спусьціцца ў трэці дывізіён. Каб скараціць запазычанасьць рада дырэктароў валенсійцаў прыняла рашэньне аб продажы старажытнага стадыёну «Вальеха» й куплі вучастка зямлі ў раёне Арыёльс, дзе быў пабудаваны новы стадыён. На сёньня ён месьціцца ў межах гораду Валенсія. Новая пляцоўка была пабудаваная ў 1969 годзе, падчас будаўніцтва свае хатнія матчы «Левантэ» праводзіў на «[[Мэстальля|Мэстальлі]]», хатнем стадыёне «Валенсіі». У сэзоне 1972—1973 гадоў «Левантэ» здолеў перамагчы ў розыгрышу трэцяга дывізіёна й узьнёсься ў другі дывізіён. Тым ня менш, у наступным годзе захаваць месца клюбу не ўдалося, не зважаючы на падпісаньне гульца нацыянальнае [[Зборная Чылі па футболе|зборнае Чылі]] [[Карляс Касэлі|Карляса Касэлі]]. Зноўку ў трэцім дывізіёне «Левантэ» правёў выдатны сэзон, але прапусьціў наперад «[[Дэпартыва Алявэс Віторыя|Алявэс]]», які ў выніку атрымаў перамогу ў розыгрышы й атрымаў правы на падвышэньне. Касэлі быў прыкмечаны «Эспанёлам» і пакінуў каманду. У наступныя сэзоны клюб зноўку вярнуўся ў другі дывізіён, але адразу апусьціўся назад. Фінансавыя паказчыкі клюбу тым часам значна пагоршыліся ў каторы раз. Напачатку 1980-х гадох за клюб палову сэзону правёў нідэрляндзкая супэрзорка [[Ёган Кройф]], якія скончыў кар’еру праз тры гады пасьля гэтага. Прыбыцьцё Кройфа мела супрацьлеглы эфэкт, і каманда паказвала даволі нездавальняючыя вынікі, скончыўшы сэзон на 9-м радку. У сэзоне 1981—1982 гадоў эканамічная сытуацыя пагоршылася настолькі, што немагчымым сталася сабраць гульцоў, які замкнуліся ў распранальні й вымусілі прэзыдэнта клюбу сысьці ў адстаўку. У тым жа сэзоне клуб апусьціўся на трэці дывізіён, [[Сэгунда Б чэмпіянату Гішпаніі па футболе|Сэгунду Б]]. Аднак, праз вялікую запазычанасьць «Левантэ» быў адпраўлены ў чацьвёрты дывізіён, [[Тэрсэра чэмпіянату Гішпаніі па футболе|Тэрсэру]]. На наступны сэзон клюб быў вельмі блізкі да таго як прасунуцца вышэй, аднак толькі праз год валенсійцы здолелі падняцца ў трэці дывізіён. У сэзоне 1986—1987 гадоў прызэдэнтам клюба стаў [[Рамон Вікторыя]], які спрабаваў значна зьмякчыць эканамічную катастрофу, якая налучыла клюб. «Левантэ» атрымаў рэпутацыю «каманды-ліфту» праз сталыя падвышэньні й паніжэньні ў лігах. У сэзоне 1988—1989 гадоў клюб здолеў нават падняцца да другога дывізіёну, дзе нават затрымаўся на некаторы час, аднак брак фінансавых сродкаў не дазволіў клюбу якасна сфармаваць склад і клюб зноўку вярнуўся ў трэці дывізіён. Клюб выдатна правёў сэзон 1995—1996 гадоў і дамогся падвыгэньня да другога дывізіёну. На наступны сэзон каманда, ачоленая [[Хасэ Мануэль Эсналь|Хасэ Мануэлем Эсналем]], нават скончыла сэзон у першай чвэрці табліцы. Не зважаючы на тое, што прэзыдэнт клюбу [[Пэдра Вільяроэль]] дэкляраваў галоўнай мэтай выхад да эліты, «Левантэ» па выніках наступнага сэзону вярнуўся ў трэці дывізіён, пад кіраўніцтвам трэнэра [[Пэп Балягер|Пэпа Балягера]]. 90-гадовы [[юбілей]] клюб адзначыў рознымі сацыяльнымі падзеямі, у тым ліку рэдызайнам клюбага талісману. У сэзоне 2001—2002 гадоў «Левантэ» амаль ня вылецеў з Сэгунды, аднак праз той факт, што «[[Бургас (футбольны клюб)|Бургас]]» ня здолеў прайсьці ліцэнзаваньне «Левантэ» застаўся ў дргім дывізіёне. На наступны сэзон да клюбу далучыўся зорны гулец [[Прэдраг Міятавіч]]. Тым ня менш, унёсак футбаліста быў падобны на зьяўленьне ў свой час Кройфа, і клюб ня здолеў прасунуцца да эліты. === Сучаснасьць === [[Файл:The Levante "team" (1478683417).jpg|міні|350пкс|Склад «Левантэ» перад матчам [[Чэмпіянат Гішпаніі па футболе 2007—2008 гадоў|сэзону 2007—2008 гадоў]].]] Пасьля перамогі ў розыгрышу Сэгунды сэзону 2003—2004 гадоў «Левантэ» вярнуўся ў Ля Лігу, але ня здолеў за яе зачапіцца, зноўку вярнуўшыся ў другі дывізіён. Заняўшы трэці радок у выніковай табліцы Сэгунды ў сэзоне 2005—2006 гадоў клюб вярнуўся ў элітны дывізіён, дзе правёў наступныя два сэзоны. Самым выбітным матчам за гэты пэрыяд сталася хатная перамога над «Валенсіяй» зь лікам 4:2 у [[Чэмпіянат Гішпаніі па футболе 2006—2007 гадоў|сэзоне 2006—2007 гадоў]]. Выніковымі стрэламі адзначыліся [[Мустафа Рыга]] (двойчы), [[Сальва Бальеста]] й [[Ляран Куртуа]]. У наступным фінансавае становішча «Левантэ» пагоршылася. Акрамя таго, зьявіліся паведамленьні аб тым, што гульцы атрымалі толькі прыблізна пятую частку выплатаў паводле сваіх кантрактаў. Згодна з навінамі стала вядома, што клюб меў запазычанасьць у памеры 18 млн эўра па выплатах сваім гульцам. Вынікі каманды на гэтым тле значна пагоршыліся. Гульцы стаміліся ад клюбных справаў і адмовіліся выходзіць на матчы супраць «[[Рэкрэатыва Ўэльва|Рэкрэатыва]]» й «[[Эспанёл Барсэлёна|Эспанёлу]]», аднак 26 красавіка 2008 году стала вядома, што гульцы й клюб дамовіліся аб частковай сплаты запазычанасьці ў памеры 10 млн эўра. Напачатку траўня гульцы правялі страйк у матчы супраць «Дэпартыва», адмаўляючыся рухацца на працягу некалькіх сэкундаў пасьля стартавага сьвістку, а затым абвесьцілі, што яны ня выйдуць на пляцоўку ў заключнай гульні супраць мадрыдзкага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]». Тым ня менш, сытуацыя была вырашаная й апошні матч клюбу ў сэзоне ўсё ж такі меў месца. 13 чэрвеня 2010 году «Левантэ» вярнуўся у найвышэйшую лігу пасьля хатняй перамогі зь лікам 3:1 над «[[Кастэльён Кастэльён-дэ-ля-Пляна|Кастэльёнам]]», які на той момант разьвітаўся з шанцамі на захаваньне прапiсцы. Цікава, што адразу тры калектывы набралі аднолькавую колькасьць пунктаў, 71, і толькі паводле вынікаў гульняў паміж сабой у эліту выйшлі «[[Эркулес Алікантэ|Эркулес]]» і «Левантэ», пакінуўшы за сьпінамі футбалістаў «[[Рэал Бэтыс Сэвільля|Бэтысу]]»<ref>[https://www.theguardian.com/football/blog/2011/oct/31/la-liga-levante-finally-dethroned «Levante are finally dethroned as La Liga becomes a more boring place»]. The Guardian.</ref>. Пад кіраўніцтвам галоўнага трэнэра [[Люіс Гарсія Пляса|Люіса Гарсіі Пляса]] клюб, нарэшце, захаваў месца ў Ля Лізе ў [[Чэмпіянат Гішпаніі па футболе 2010—2011 гадоў|сэзоне 2010—2011 гадоў]]. 26 кастрычніка 2011 году пасьля дзявятага тура «Левантэ» атрымаў перамогу над клюбам «[[Рэал Сасьедад Сан-Сэбастыян|Рэал Сасьедад]]» зь лікам 3:2 і ачоліў табліцу з 23 пунктамі<ref>[http://sportsillustrated.cnn.com/2011/writers/sid_lowe/10/26/levante/index.html «Levante pulls off the impossible»]. Sports Illustrated.</ref>. Гэта быў першы раз у гісторыі клюбу, калі ён дасягнуў хоць і на некаторы час першага месца ў найвышэйшым дывізіёне. Клюб у той сэзон атрымаў 7 перамог запар, пасьля двух нічыіх у першых двух матчах<ref>[https://www.nytimes.com/2011/10/29/sports/soccer/levante-la-ligas-david-stares-down-at-spains-two-goliaths.html «Underdog turns heads at the top in Spain»]. The New York Times.</ref>. У выніку «Левантэ» заняў шостае месца пасьля перамогі над «[[Атлетык Більбао|Атлетыкам]]» у хатняй сустрэчы зь лікам 3:0 і, такім чынам, упершыню ў гісторыі атрымаў правы на ўдзел у эўрапейскім міжнарожнам турніры, [[Ліга Эўропы УЭФА|Лізе Эўропы]]<ref>[http://espnfc.com/uk/en/report/323688/report.html?soccernet=true&cc=5739 «Ghezzal helps Levante secure European place»]. ESPN.</ref>. У [[Чэмпіянат Гішпаніі па футболе 2015—2016 гадоў|сэзоне 2015—2016 гадоў]] «Левантэ» быў паніжаны ў клясе пасьля паразы ў апошнім туры ад «[[Маляга (футбольны клюб)|Малягі]]», заняўшы апошняе месца. Аднак, на наступны сэзон клюб атрымаў перамогу ў Сэгундзе й вярнуўся ў эліту. == Дасягненьні == * Уладальнік [[Кубак вольнай Гішпаніі па футболе|Кубка вольнае Гішпаніі]]: 1937 == Склад == : ''Актуальны на 10 лютага 2022 году'' {{Склад}} {{Гулец|1|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Бр|[[Айтор Фэрнандэс Абарыскета|Айтор Фэрнандэс]]||1991}} {{Гулец|2|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Аб|[[Сон (футбаліст)|Сон]]||1994}} {{Гулец|3|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Аб|[[Энрык Франкеса]]||1997}} {{Гулец|4|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Аб|[[Рабэрта Суарэс Піер|Рабэр]]||1995}} {{Гулец|5|{{Сьцяг Сэрбіі}}|ПА|[[Неманья Радоя]]||1993}} {{Гулец|6|{{Сьцяг Коста-Рыкі}}|Аб|[[Оскар Дуартэ]]||1989}} {{Гулец|7|{{Сьцяг Уругваю}}|Аб|[[Мартын Касэрэс]]||1987}} {{Гулец|8|{{Сьцяг Гішпаніі}}|ПА|[[Пэпэлю]]||1998}} {{Гулец|9|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Нап|[[Роджэр Марці]]||1991}} {{Гулец|10|{{Сьцяг Паўночнай Македоніі}}|ПА|[[Эніс Бардзі]]||1995}} {{Гулец|11|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Нап|[[Хасэ Люіс Маралес Нагалес|Хасэ Люіс Маралес]]|капітан|1987}} {{Гулец|12|{{Сьцяг Мартынікі}}|ПА|[[Мікаэль Мальза]]||1995}} {{Гулец|13|{{Сьцяг Нямеччыны}}|Аб|[[Шкодран Мустафі]]||1992}} {{Падзел складу}} {{Гулец|14|{{Сьцяг Партугаліі}}|Аб|[[Рубэн Вэзу]]||1994}} {{Гулец|15|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Аб|[[Сэрхіё Пастыга]]||1988}} {{Гулец|16|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Нап|[[Рабэрта Сальдада]]||1985}} {{Гулец|17|{{Сьцяг Чарнагорыі}}|ПА|[[Нікала Вукчэвіч]]||1991}} {{Гулец|18|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Нап|[[Хорхэ дэ Фрутас]]||1997}} {{Гулец|19|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Аб|[[Карляс Клерк]]||1992}} {{Гулец|20|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Аб|[[Хорхэ Мірамон]]||1989}} {{Гулец|21|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Нап|[[Даніель Гомэс Алькон|Дані Гомэс]]||1998}} {{Гулец|22|{{Сьцяг Гішпаніі}}|ПА|[[Гансалё Мэлера]]||1994}} {{Гулец|23|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Аб|[[Хорхэ Андухар]]||1987}} {{Гулец|24|{{Сьцяг Гішпаніі}}|ПА|[[Хасэ Кампаньня]]||1993}} {{Гулец|29|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Нап|[[Аляхандра Кантэра]]||2000}} {{Гулец|34|{{Сьцяг Гішпаніі}}|Бр|[[Даніель Кардэнас|Дані Кардэнас]]||1997}} {{Канец складу}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.levanteud.com/ Афіцыйны сайт]{{ref-es}} {{Сэгунда чэмпіянату Гішпаніі па футболе}} [[Катэгорыя:Валенсійскі спорт]] fbsm4fopro9231nwdxl89ostccnculg 0 87403 2329470 2252410 2022-07-23T10:24:18Z W 11741 /* Цяперашні склад */ +[[Зьміцер Піневіч]], [[Міністэрства аховы здароўя Беларусі]] wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|53|53|45|паўночнае|27|32|42|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Іншыя значэньні|Савет}} {{Арганізацыя | назва = Савет міністраў Рэспублікі Беларусь | выява = | рамка выявы = | памер выявы = | альтэрнатыўны тэкст выявы = | подпіс выявы = | мапа = | памер мапы = | альтэрнатыўны тэкст мапы = | подпіс мапы = | мапа 2 = | абрэвіятура = СМ РБ | папярэднік = [[Савет міністраў БССР]] | дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|18|9|1991|1}} | тып = [[урад]] | юрыдычны статус = дзяржаўная ўстанова | мэта = | штабкватэра = [[Маскоўскі раён (Менск)|Маскоўскі раён]], [[Вуліца Савецкая (Менск)|вул. Савецкая]], д. [[Дом ураду (Менск)|11]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://government.gov.by/be/contacts/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> | месцазнаходжаньне = [[Менск]] | дзейнічае ў рэгіёнах = [[Беларусь]] | сяброўства = | афіцыйныя мовы = [[Беларуская мова|беларуская]], [[Расейская мова|расейская]] | генэральны сакратар = | пасада кіраўніка = [[Прэм’ер-міністар]] | імя кіраўніка = [[Раман Галоўчанка]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прэм'ер-міністар|спасылка=http://government.gov.by/be/prime-minister/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> | пасада кіраўніка 2 = Першы намесьнік | імя кіраўніка 2 = [[Мікалай Снапкоў]] | пасада кіраўніка 3 = Намесьнікі | імя кіраўніка 3 = [[Юры Назараў]], [[Ігар Петрышэнка]], [[Анатоль Сівак]], [[Аляксандар Субоцін]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Намесьнікі|спасылка=http://government.gov.by/be/sostav/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> | пасада кіраўніка 4 = [[Міністэрства эканомікі Рэспублікі Беларусь|Міністар эканомікі]] | імя кіраўніка 4 = [[Аляксандар Віктаравіч Чарвякоў|Аляксандар Чарвякоў]] | асноўныя асобы = [[Юры Селівестраў]], [[Уладзімер Макей]]<ref name="а"/> | кіроўны орган = Прэзыдыюм | зьвязаныя кампаніі = «[[Белнафтахім]]», «[[Беллеспаперапрам]]» | бюджэт = | колькасьць супрацоўнікаў = | колькасьць валянтэраў = | сайт = [http://government.gov.by/be/ government.gov.by] | заўвагі = | колішняя назва = Кабінэт міністраў Рэспублікі Беларусь (15 сакавіка 1994<ref>{{Навіна|аўтар=[[Мечыслаў Грыб]]|загаловак=Канстытуцыя 1994 году|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2003|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> — 24 лістапада 1996)<ref name="б">{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Канстытуцыя 1994 году (са зьмяненьнямі і дапаўненьнямі)|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami-/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=17 кастрычніка 2004|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> }} '''Саве́т міні́страў Рэспу́блікі Белару́сь''' — найвышэйшы орган выканаўчай улады, які ажыцьцяўляе кіраўніцтва сыстэмай падпарадкаваных яму рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіраваньня і іншых дзяржаўных установаў, а таксама мясцовых выканаўчых і распараджальных органаў у [[Беларусь|Беларусі]]. Паводле Закону, штоквартал падае прэзыдэнту справаздачу аб сваёй дзейнасьці. Забясьпечвае выкананьне [[Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь|Канстытуцыі]], законаў і пастановаў [[прэзыдэнт]]а. З 1994 году [[Сьпіс прэм’ер-міністраў Беларусі|прэм’ер-міністар]] прызначаецца [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнтам]], з 1996 году са згоды [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палаты прадстаўнікоў]] [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага сходу]]. Намесьнікі прэм’ера, міністры і старшыні дзяржкамітэтаў прызначаюцца прэзыдэнтам<ref name="Закон">{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб Савеце міністраў Рэспублікі Беларусь» (Артыкулы 1—8)|спасылка=http://www.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=16163|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=2 жніўня 2008|нумар=[http://www.zviazda.by/ru/archive/index.php?idate=2008-08-02 143 (26256)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/a2ttachments/16134/2gni-4.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. Падае ў адстаўку па рашэньні, перавыбраньні і заканчэньні паўнамоцтваў прэзыдэнта, выказе недаверу Палатай прадстаўнікоў. Пры гэтым працягвае ажыцьцяўляць свае паўнамоцтвы да прызначэньня новага складу<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб Савеце міністраў Рэспублікі Беларусь» (Артыкулы 9—12)|спасылка=http://www.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=16237|выданьне=Зьвязда|тып=|год=5 жніўня 2008|нумар=[http://www.zviazda.by/ru/archive/index.php?idate=2008-08-05 144 (26257)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/a2ttachments/16224/5gni-3.pdf 3]|issn=}}</ref>. Правамоцныя пасяджэньні праводзяцца прынамсі аднойчы на тры месяцы пры ўдзеле прынамсі паловы сябраў. Пастановы ўхваляюцца большасьцю галасоў прысутных. На пасяджэньнях разглядаюцца падрыхтоўка і выкананьне [[Каштарыс Рэспублікі Беларусь|каштарысу]], захады разьвіцьця краіны, кірункі дзяржаўнага кіраваньня, падрыхтоўка справаздачы аб дзейнасьці перад прэзыдэнтам. Пастановы могуць касавацца прэзыдэнтам. Распараджэньні прэм’ера выдаюцца на даручэньне Савета міністраў. == Паўнамоцтвы == Паводле 106-га артыкула зьмененай [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]] 1994 году, «[[Выканаўчая ўлада|Выканаўчую ўладу]] ў Рэспубліцы Беларусь ажыцьцяўляе [[Урад|Ўрад]] — Савет міністраў Рэспублікі Беларусь — цэнтральны орган дзяржаўнага кіраваньня». Згодна са 107-м артыкулам Канстытуцыі «Урад Рэспублікі Беларусь: * кіруе сыстэмай падпарадкаваных яму органаў дзяржаўнага кіраваньня і іншых органаў выканаўчай улады; * распрацоўвае асноўныя напрамкі ўнутранай і [[Зьнешняя палітыка|зьнешняй палітыкі]] і прымае захады па іх рэалізацыі; * распрацоўвае і прадстаўляе [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнту]] для ўнясення ў [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Парлямэнт]] праект [[Каштарыс Рэспублікі Беларусь|рэспубліканскага бюджэту]] і справаздачу аб яго выкананьні; * забясьпечвае правядзеньне адзінай эканамічнай, фінансавай, [[крэдыт]]най і грашовай палітыкі, дзяржаўнай палітыкі ў галіне навукі, культуры, [[Адукацыя ў Беларусі|адукацыі]], аховы здароўя, [[Экалёгія|экалёгіі]], сацыяльнага забесьпячэння і аплаты працы; * прымае захады па забесьпячэньні правоў і свабодаў [[Грамадзянства|грамадзянаў]], абароне інтарэсаў дзяржавы, нацыянальнай [[Бясьпека|бясьпецы]] і абараназдольнасьці, ахове [[Уласнасьць|ўласьнасьці]] і грамадзкага парадку, барацьбе са [[Злачынства|злачыннасьцю]]; * выступае ад імя ўласьніка ў дачыненьні да [[Маёмасьць|маёмасьці]], якая зьяўляецца ўласнасьцю Рэспублікі Беларусь, арганізуе [[кіраваньне]] дзяржаўнай уласнасьцю; * забясьпечвае выкананьне Канстытуцыі, [[закон]]аў і [[дэкрэт]]аў, указаў і распараджэньняў прэзыдэнта; * адмяняе акты міністэрстваў і іншых рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіраваньня; * ажыццяўляе іншыя паўнамоцтвы, ускладзеныя на яго Канстытуцыяй, законамі і актамі прэзыдэнта<ref name="б"/>. == Склад == У склад Савету Міністраў Беларусі ўваходзяць<ref name="Закон"/>: * Прэм’ер-міністар Рэспублікі Беларусь * намесьнікі Прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь * кіраўнік Адміністрацыі Прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь * старшыня Кіраваньня Нацыянальнага банку Рэспублікі Беларусь * міністры * старшыні дзяржаўных камітэтаў * кіраўнік Апарату Савету Міністраў Рэспублікі Беларусь * старшыня Прэзыдыюму Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі * старшыня Кіраваньня Беларускага рэспубліканскага саюзу спажывецкіх таварыстваў * іншыя службовыя асобы па рашэньні Прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь. == Дзейнасьць == Савет Міністраў адказвае за працу дзяржаўных органаў, у ліку якіх<ref name="Зьвязда"/>: * дзяржаўныя адміністрацыйныя органы * міністэрствы * дзяржаўныя камітэты * канцэрны («[[Белдзяржхарчпрам]]», «[[Беллегпрам]]», «[[Беллеспаперапрам]]», «[[Белнафтахім]]») * арганізацыі, падпарадкаваныя ўраду ([[Беларускі рэспубліканскі саюз спажывецкіх таварыстваў]], [[Рэспубліканскі цэнтар па аздараўленьні і санаторна-курортным лячэньні насельніцтва]] і [[Упаўнаважаны па справах рэлігіяў і нацыянальнасьцяў|ўпаўнаважаны па справах рэлігіяў і нацыянальнасьцяў]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падпарадкаваныя арганізацыі|спасылка=http://government.gov.by/be/gov_organizations/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=2 ліпеня 2020}}</ref>. == Цяперашні склад == {{Абнавіць|сэкцыя}} {| class="wikitable sortable" ! Пасада<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міністэрствы|спасылка=http://government.gov.by/be/departments/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=30 чэрвеня 2020}}</ref> ! Імя |- | Прэм’ер-міністар Рэспублікі Беларусь | [[Раман Галоўчанка]] |- |Кіраўнік [[Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь]] |[[Ігар Сергяенка]] |- |Старшыня [[Камітэт дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь|Камітэту дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь]] |[[Іван Церцель]] |- |Старшыня Ўправы [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага банку Рэспублікі Беларусь]] |[[Павал Калавур]] |- | Першы намесьнік прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь | [[Мікалай Снапкоў]] |- | Намесьнікі прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь | [[Уладзімер Кухараў]], [[Юры Назараў]], [[Ігар Петрышэнка]], [[Аляксандар Субоцін]] |- | [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]] | [[Віктар Хрэнін]] |- | [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Ігар Карпенка]] |- | [[Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Рэспублікі Беларусь]] | [[Руслан Пархамовіч]] |- | [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]] | [[Зьміцер Піневіч]] |- | [[Міністэрства антыманапольнага рэгуляваньня і гандлю Рэспублікі Беларусь]] | [[Уладзімер Калтовіч]] |- | [[Міністэрства жыльлёва-камунальнай гаспадаркі Рэспублікі Беларусь]] | [[Андрэй Хмель]] |- | [[Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь]] | [[Уладзімер Макей]] |- | [[Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Ігар Луцкі]] |- | [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь]] | [[Юры Бондар]] |- | [[Міністэрства лясной гаспадаркі Рэспублікі Беларусь]] | [[Віталь Дрожжа]] |- | [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Рэспублікі Беларусь]] | [[Уладзімер Вашчанка]] |- | [[Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] | [[Сяргей Налівайка]] |- | [[Міністэрства прамысловасьці Рэспублікі Беларусь]] | [[Пётар Пархомчык]] |- | [[Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь]] | [[Ірына Касьцевіч]] |- | [[Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Рэспублікі Беларусь]] | [[Андрэй Худык]] |- | [[Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчаваньня Рэспублікі Беларусь]] | [[Іван Крупко]] |- | [[Міністэрства спорту і турызму Рэспублікі Беларусь]] | [[Сяргей Кавальчук]] |- | [[Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Канстанцін Шульган]] |- | [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Рэспублікі Беларусь]] | [[Аляксей Аўраменка]] |- | [[Міністэрства ўнутраных справаў Рэспублікі Беларусь]] | [[Юры Караеў]] |- | [[Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь]] | [[Юры Селівестраў]] |- | [[Міністэрства эканомікі Рэспублікі Беларусь]] | [[Аляксандар Віктаравіч Чарвякоў|Аляксандар Чарвякоў]] |- | [[Міністэрства энэргетыкі Рэспублікі Беларусь]] | [[Віктар Каранкевіч]] |- | [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Алег Сьліжэўскі]] |- | [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзяржаўныя камітэты|спасылка=http://government.gov.by/be/committees/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=30 чэрвеня 2020}}</ref> | [[Зьміцер Пантус]] |- | [[Дзяржаўны камітэт па маёмасьці Рэспублікі Беларусь]] | [[Аляксей Васільеў]] |- | [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Рэспублікі Беларусь]] | [[Аляксандар Шумілін]] |- | [[Дзяржаўны камітэт па стандартызацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Валянцін Татарыцкі]] |- | [[Дзяржаўны мытны камітэт Рэспублікі Беларусь]] | [[Юры Сянько]] |- | [[Дзяржаўны памежны камітэт Рэспублікі Беларусь]] | [[Анатоль Лапо]] |- | [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь]] | [[Валеры Вакульчык]] |- | Кіраўнік Апарата Савета міністраў Рэспублікі Беларусь | [[Аляксандар Турчын]] |- | Старшыня Прэзыдыюму [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] | [[Уладзімер Гусакоў]] |- | Старшыня Ўправы [[Беларускі рэспубліканскі саюз спажывецкіх таварыстваў|Беларускага рэспубліканскага саюзу спажывецкіх таварыстваў]] | [[Валер Іваноў]] |} == Прэзыдыюм == Правамоцныя пасяджэньні Прэзыдыюма праводзяцца прынамсі штомесяц пры ўдзеле больш як паловы чальцоў. Пастановы ўхваляюцца большасьцю галасоў ад агульнай колькасьці сябраў<ref name="Зьвязда">{{Артыкул|аўтар=А. Лукашэнка.|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб Савеце міністраў Рэспублікі Беларусь» (Артыкулы 13—42)|спасылка=http://www.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=16305|выданьне=Зьвязда|тып=|год=6 жніўня 2008|нумар=[http://www.zviazda.by/ru/archive/index.php?idate=2008-08-06 145 (26258)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/a2ttachments/16321/6gni-4.pdf 2] ([[Мясцовае самакіраваньне]])|issn=}}</ref>. {| class="wikitable sortable" ! Пасада<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прэзыдыюм|спасылка=http://government.gov.by/be/presidium/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> ! Імя |- |[[Сьпіс прэм’ер-міністраў Беларусі|Прэм’ер-міністар Рэспублікі Беларусь]] |[[Раман Галоўчанка]] |- |Кіраўнік [[Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь]] |[[Ігар Сергяенка]] |- |Старшыня [[Камітэт дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь|Камітэту дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь]] |[[Іван Церцель]] |- |Першы намесьнік прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь |[[Мікалай Снапкоў]] |- |Намесьнікі прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь |[[Уладзімер Кухараў]], [[Юры Назараў]], [[Ігар Петрышэнка]], [[Аляксандар Субоцін]] |- |Міністар эканомікі Рэспублікі Беларусь |[[Аляксандар Віктаравіч Чарвякоў|Аляксандар Чарвякоў]] |- |Міністар фінансаў Рэспублікі Беларусь |[[Юры Селівестраў]] |- |Міністар замежных справаў Рэспублікі Беларусь |[[Уладзімер Макей]] |} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Партал|Беларусь}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Электронная форма для грамадзянаў|спасылка=http://government.gov.by/be/feedbackformc|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}} ** [https://web.archive.org/web/20200627080659/http://government.gov.by/be/solutions/ Рашэньні] * [https://web.archive.org/web/20130405164437/http://pda.government.gov.by/be/ Мабільная бачына] * [[RSS]]-[https://web.archive.org/web/20130405091158/http://government.gov.by/be/rss-news паток навінаў] {{Выканаўчая ўлада Беларусі}} {{Беларусь у тэмах}} [[Катэгорыя:Урад Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Органы выканаўчай улады Беларусі]] 34pecsqcjasmhffl9jz0jv8z3rewmiz 2329471 2329470 2022-07-23T10:32:57Z W 11741 /* Цяперашні склад */ +Абнова wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|53|53|45|паўночнае|27|32|42|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Іншыя значэньні|Савет}} {{Арганізацыя | назва = Савет міністраў Рэспублікі Беларусь | выява = | рамка выявы = | памер выявы = | альтэрнатыўны тэкст выявы = | подпіс выявы = | мапа = | памер мапы = | альтэрнатыўны тэкст мапы = | подпіс мапы = | мапа 2 = | абрэвіятура = СМ РБ | папярэднік = [[Савет міністраў БССР]] | дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|18|9|1991|1}} | тып = [[урад]] | юрыдычны статус = дзяржаўная ўстанова | мэта = | штабкватэра = [[Маскоўскі раён (Менск)|Маскоўскі раён]], [[Вуліца Савецкая (Менск)|вул. Савецкая]], д. [[Дом ураду (Менск)|11]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://government.gov.by/be/contacts/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> | месцазнаходжаньне = [[Менск]] | дзейнічае ў рэгіёнах = [[Беларусь]] | сяброўства = | афіцыйныя мовы = [[Беларуская мова|беларуская]], [[Расейская мова|расейская]] | генэральны сакратар = | пасада кіраўніка = [[Прэм’ер-міністар]] | імя кіраўніка = [[Раман Галоўчанка]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прэм'ер-міністар|спасылка=http://government.gov.by/be/prime-minister/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> | пасада кіраўніка 2 = Першы намесьнік | імя кіраўніка 2 = [[Мікалай Снапкоў]] | пасада кіраўніка 3 = Намесьнікі | імя кіраўніка 3 = [[Юры Назараў]], [[Ігар Петрышэнка]], [[Анатоль Сівак]], [[Аляксандар Субоцін]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Намесьнікі|спасылка=http://government.gov.by/be/sostav/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> | пасада кіраўніка 4 = [[Міністэрства эканомікі Рэспублікі Беларусь|Міністар эканомікі]] | імя кіраўніка 4 = [[Аляксандар Віктаравіч Чарвякоў|Аляксандар Чарвякоў]] | асноўныя асобы = [[Юры Селівестраў]], [[Уладзімер Макей]]<ref name="а"/> | кіроўны орган = Прэзыдыюм | зьвязаныя кампаніі = «[[Белнафтахім]]», «[[Беллеспаперапрам]]» | бюджэт = | колькасьць супрацоўнікаў = | колькасьць валянтэраў = | сайт = [http://government.gov.by/be/ government.gov.by] | заўвагі = | колішняя назва = Кабінэт міністраў Рэспублікі Беларусь (15 сакавіка 1994<ref>{{Навіна|аўтар=[[Мечыслаў Грыб]]|загаловак=Канстытуцыя 1994 году|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2003|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> — 24 лістапада 1996)<ref name="б">{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Канстытуцыя 1994 году (са зьмяненьнямі і дапаўненьнямі)|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami-/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=17 кастрычніка 2004|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> }} '''Саве́т міні́страў Рэспу́блікі Белару́сь''' — найвышэйшы орган выканаўчай улады, які ажыцьцяўляе кіраўніцтва сыстэмай падпарадкаваных яму рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіраваньня і іншых дзяржаўных установаў, а таксама мясцовых выканаўчых і распараджальных органаў у [[Беларусь|Беларусі]]. Паводле Закону, штоквартал падае прэзыдэнту справаздачу аб сваёй дзейнасьці. Забясьпечвае выкананьне [[Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь|Канстытуцыі]], законаў і пастановаў [[прэзыдэнт]]а. З 1994 году [[Сьпіс прэм’ер-міністраў Беларусі|прэм’ер-міністар]] прызначаецца [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнтам]], з 1996 году са згоды [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палаты прадстаўнікоў]] [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага сходу]]. Намесьнікі прэм’ера, міністры і старшыні дзяржкамітэтаў прызначаюцца прэзыдэнтам<ref name="Закон">{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб Савеце міністраў Рэспублікі Беларусь» (Артыкулы 1—8)|спасылка=http://www.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=16163|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=2 жніўня 2008|нумар=[http://www.zviazda.by/ru/archive/index.php?idate=2008-08-02 143 (26256)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/a2ttachments/16134/2gni-4.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. Падае ў адстаўку па рашэньні, перавыбраньні і заканчэньні паўнамоцтваў прэзыдэнта, выказе недаверу Палатай прадстаўнікоў. Пры гэтым працягвае ажыцьцяўляць свае паўнамоцтвы да прызначэньня новага складу<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб Савеце міністраў Рэспублікі Беларусь» (Артыкулы 9—12)|спасылка=http://www.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=16237|выданьне=Зьвязда|тып=|год=5 жніўня 2008|нумар=[http://www.zviazda.by/ru/archive/index.php?idate=2008-08-05 144 (26257)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/a2ttachments/16224/5gni-3.pdf 3]|issn=}}</ref>. Правамоцныя пасяджэньні праводзяцца прынамсі аднойчы на тры месяцы пры ўдзеле прынамсі паловы сябраў. Пастановы ўхваляюцца большасьцю галасоў прысутных. На пасяджэньнях разглядаюцца падрыхтоўка і выкананьне [[Каштарыс Рэспублікі Беларусь|каштарысу]], захады разьвіцьця краіны, кірункі дзяржаўнага кіраваньня, падрыхтоўка справаздачы аб дзейнасьці перад прэзыдэнтам. Пастановы могуць касавацца прэзыдэнтам. Распараджэньні прэм’ера выдаюцца на даручэньне Савета міністраў. == Паўнамоцтвы == Паводле 106-га артыкула зьмененай [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]] 1994 году, «[[Выканаўчая ўлада|Выканаўчую ўладу]] ў Рэспубліцы Беларусь ажыцьцяўляе [[Урад|Ўрад]] — Савет міністраў Рэспублікі Беларусь — цэнтральны орган дзяржаўнага кіраваньня». Згодна са 107-м артыкулам Канстытуцыі «Урад Рэспублікі Беларусь: * кіруе сыстэмай падпарадкаваных яму органаў дзяржаўнага кіраваньня і іншых органаў выканаўчай улады; * распрацоўвае асноўныя напрамкі ўнутранай і [[Зьнешняя палітыка|зьнешняй палітыкі]] і прымае захады па іх рэалізацыі; * распрацоўвае і прадстаўляе [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнту]] для ўнясення ў [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Парлямэнт]] праект [[Каштарыс Рэспублікі Беларусь|рэспубліканскага бюджэту]] і справаздачу аб яго выкананьні; * забясьпечвае правядзеньне адзінай эканамічнай, фінансавай, [[крэдыт]]най і грашовай палітыкі, дзяржаўнай палітыкі ў галіне навукі, культуры, [[Адукацыя ў Беларусі|адукацыі]], аховы здароўя, [[Экалёгія|экалёгіі]], сацыяльнага забесьпячэння і аплаты працы; * прымае захады па забесьпячэньні правоў і свабодаў [[Грамадзянства|грамадзянаў]], абароне інтарэсаў дзяржавы, нацыянальнай [[Бясьпека|бясьпецы]] і абараназдольнасьці, ахове [[Уласнасьць|ўласьнасьці]] і грамадзкага парадку, барацьбе са [[Злачынства|злачыннасьцю]]; * выступае ад імя ўласьніка ў дачыненьні да [[Маёмасьць|маёмасьці]], якая зьяўляецца ўласнасьцю Рэспублікі Беларусь, арганізуе [[кіраваньне]] дзяржаўнай уласнасьцю; * забясьпечвае выкананьне Канстытуцыі, [[закон]]аў і [[дэкрэт]]аў, указаў і распараджэньняў прэзыдэнта; * адмяняе акты міністэрстваў і іншых рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіраваньня; * ажыццяўляе іншыя паўнамоцтвы, ускладзеныя на яго Канстытуцыяй, законамі і актамі прэзыдэнта<ref name="б"/>. == Склад == У склад Савету Міністраў Беларусі ўваходзяць<ref name="Закон"/>: * Прэм’ер-міністар Рэспублікі Беларусь * намесьнікі Прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь * кіраўнік Адміністрацыі Прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь * старшыня Кіраваньня Нацыянальнага банку Рэспублікі Беларусь * міністры * старшыні дзяржаўных камітэтаў * кіраўнік Апарату Савету Міністраў Рэспублікі Беларусь * старшыня Прэзыдыюму Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі * старшыня Кіраваньня Беларускага рэспубліканскага саюзу спажывецкіх таварыстваў * іншыя службовыя асобы па рашэньні Прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь. == Дзейнасьць == Савет Міністраў адказвае за працу дзяржаўных органаў, у ліку якіх<ref name="Зьвязда"/>: * дзяржаўныя адміністрацыйныя органы * міністэрствы * дзяржаўныя камітэты * канцэрны («[[Белдзяржхарчпрам]]», «[[Беллегпрам]]», «[[Беллеспаперапрам]]», «[[Белнафтахім]]») * арганізацыі, падпарадкаваныя ўраду ([[Беларускі рэспубліканскі саюз спажывецкіх таварыстваў]], [[Рэспубліканскі цэнтар па аздараўленьні і санаторна-курортным лячэньні насельніцтва]] і [[Упаўнаважаны па справах рэлігіяў і нацыянальнасьцяў|ўпаўнаважаны па справах рэлігіяў і нацыянальнасьцяў]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падпарадкаваныя арганізацыі|спасылка=http://government.gov.by/be/gov_organizations/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=2 ліпеня 2020}}</ref>. == Цяперашні склад == {| class="wikitable sortable" ! Пасада<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міністэрствы|спасылка=http://government.gov.by/be/departments/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=30 чэрвеня 2020}}</ref> ! Імя |- | Прэм’ер-міністар Рэспублікі Беларусь | [[Раман Галоўчанка]] |- |Кіраўнік [[Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь]] |[[Ігар Сергяенка]] |- |Старшыня [[Камітэт дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь|Камітэту дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь]] |[[Васіль Герасімаў]] |- |Старшыня Ўправы [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага банку Рэспублікі Беларусь]] |[[Павал Калавур]] |- | Першы намесьнік прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь | [[Мікалай Снапкоў]] |- | Намесьнікі прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь | [[Леанід Заяц]], [[Юры Назараў]], [[Ігар Петрышэнка]], [[Анатоль Сівак]] |- | [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]] | [[Віктар Хрэнін]] |- | [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Андрэй Іванец]] |- | [[Міністэрства антыманапольнага рэгуляваньня і гандлю Рэспублікі Беларусь]] | [[Аляксей Багданаў]] |- | [[Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Рэспублікі Беларусь]] | [[Руслан Пархамовіч]] |- | [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]] | [[Зьміцер Піневіч]] |- | [[Міністэрства жыльлёва-камунальнай гаспадаркі Рэспублікі Беларусь]] | [[Андрэй Хмель]] |- | [[Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь]] | [[Уладзімер Макей]] |- | [[Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Уладзімер Пярцоў]] |- | [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь]] | [[Юры Бондар]] |- | [[Міністэрства лясной гаспадаркі Рэспублікі Беларусь]] | [[Віталь Дрожжа]] |- | [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Рэспублікі Беларусь]] | [[Вадзім Сіняўскі]] |- | [[Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] | [[Сяргей Налівайка]] |- | [[Міністэрства прамысловасьці Рэспублікі Беларусь]] | [[Пётар Пархомчык]] |- | [[Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь]] | [[Ірына Касьцевіч]] |- | [[Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Рэспублікі Беларусь]] | [[Андрэй Худык]] |- | [[Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчаваньня Рэспублікі Беларусь]] | [[Ігар Брыло]] |- | [[Міністэрства спорту і турызму Рэспублікі Беларусь]] | [[Сяргей Кавальчук]] |- | [[Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Канстанцін Шульган]] |- | [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Рэспублікі Беларусь]] | [[Аляксей Аўраменка]] |- | [[Міністэрства ўнутраных справаў Рэспублікі Беларусь]] | [[Іван Кубракоў]] |- | [[Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь]] | [[Юры Селівёрстаў]] |- | [[Міністэрства эканомікі Рэспублікі Беларусь]] | [[Аляксандар Віктаравіч Чарвякоў|Аляксандар Чарвякоў]] |- | [[Міністэрства энэргетыкі Рэспублікі Беларусь]] | [[Віктар Каранкевіч]] |- | [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Сяргей Хаменка]] |- | [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзяржаўныя камітэты|спасылка=http://government.gov.by/be/committees/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=30 чэрвеня 2020}}</ref> | [[Зьміцер Пантус]] |- | [[Дзяржаўны камітэт па маёмасьці Рэспублікі Беларусь]] | [[Зьміцер Матусевіч]] |- | [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Рэспублікі Беларусь]] | [[Сяргей Шлычкоў]] |- | [[Дзяржаўны камітэт па стандартызацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Валянцін Татарыцкі]] |- | [[Дзяржаўны мытны камітэт Рэспублікі Беларусь]] | [[Уладзімер Арлоўскі]] |- | [[Дзяржаўны памежны камітэт Рэспублікі Беларусь]] | [[Анатоль Лапо]] |- | [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь]] | [[Іван Церцель]] |- | Кіраўнік Апарату Савета міністраў Рэспублікі Беларусь | [[Канстанцін Бурак]] |- | Старшыня Прэзыдыюму [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] | [[Уладзімер Гусакоў]] |- | Старшыня Ўправы [[Беларускі рэспубліканскі саюз спажывецкіх таварыстваў|Беларускага рэспубліканскага саюзу спажывецкіх таварыстваў]] | [[Валер Іваноў]] |} == Прэзыдыюм == Правамоцныя пасяджэньні Прэзыдыюма праводзяцца прынамсі штомесяц пры ўдзеле больш як паловы чальцоў. Пастановы ўхваляюцца большасьцю галасоў ад агульнай колькасьці сябраў<ref name="Зьвязда">{{Артыкул|аўтар=А. Лукашэнка.|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб Савеце міністраў Рэспублікі Беларусь» (Артыкулы 13—42)|спасылка=http://www.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=16305|выданьне=Зьвязда|тып=|год=6 жніўня 2008|нумар=[http://www.zviazda.by/ru/archive/index.php?idate=2008-08-06 145 (26258)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/a2ttachments/16321/6gni-4.pdf 2] ([[Мясцовае самакіраваньне]])|issn=}}</ref>. {| class="wikitable sortable" ! Пасада<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прэзыдыюм|спасылка=http://government.gov.by/be/presidium/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> ! Імя |- |[[Сьпіс прэм’ер-міністраў Беларусі|Прэм’ер-міністар Рэспублікі Беларусь]] |[[Раман Галоўчанка]] |- |Кіраўнік [[Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь]] |[[Ігар Сергяенка]] |- |Старшыня [[Камітэт дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь|Камітэту дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь]] |[[Іван Церцель]] |- |Першы намесьнік прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь |[[Мікалай Снапкоў]] |- |Намесьнікі прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь |[[Уладзімер Кухараў]], [[Юры Назараў]], [[Ігар Петрышэнка]], [[Аляксандар Субоцін]] |- |Міністар эканомікі Рэспублікі Беларусь |[[Аляксандар Віктаравіч Чарвякоў|Аляксандар Чарвякоў]] |- |Міністар фінансаў Рэспублікі Беларусь |[[Юры Селівестраў]] |- |Міністар замежных справаў Рэспублікі Беларусь |[[Уладзімер Макей]] |} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Партал|Беларусь}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Электронная форма для грамадзянаў|спасылка=http://government.gov.by/be/feedbackformc|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}} ** [https://web.archive.org/web/20200627080659/http://government.gov.by/be/solutions/ Рашэньні] * [https://web.archive.org/web/20130405164437/http://pda.government.gov.by/be/ Мабільная бачына] * [[RSS]]-[https://web.archive.org/web/20130405091158/http://government.gov.by/be/rss-news паток навінаў] {{Выканаўчая ўлада Беларусі}} {{Беларусь у тэмах}} [[Катэгорыя:Урад Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Органы выканаўчай улады Беларусі]] iaxyy229y7aznfxf3hhavu42n19c5lt 2329472 2329471 2022-07-23T10:36:31Z W 11741 /* Прэзыдыюм */ +Абнова wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|53|53|45|паўночнае|27|32|42|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Іншыя значэньні|Савет}} {{Арганізацыя | назва = Савет міністраў Рэспублікі Беларусь | выява = | рамка выявы = | памер выявы = | альтэрнатыўны тэкст выявы = | подпіс выявы = | мапа = | памер мапы = | альтэрнатыўны тэкст мапы = | подпіс мапы = | мапа 2 = | абрэвіятура = СМ РБ | папярэднік = [[Савет міністраў БССР]] | дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|18|9|1991|1}} | тып = [[урад]] | юрыдычны статус = дзяржаўная ўстанова | мэта = | штабкватэра = [[Маскоўскі раён (Менск)|Маскоўскі раён]], [[Вуліца Савецкая (Менск)|вул. Савецкая]], д. [[Дом ураду (Менск)|11]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://government.gov.by/be/contacts/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> | месцазнаходжаньне = [[Менск]] | дзейнічае ў рэгіёнах = [[Беларусь]] | сяброўства = | афіцыйныя мовы = [[Беларуская мова|беларуская]], [[Расейская мова|расейская]] | генэральны сакратар = | пасада кіраўніка = [[Прэм’ер-міністар]] | імя кіраўніка = [[Раман Галоўчанка]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прэм'ер-міністар|спасылка=http://government.gov.by/be/prime-minister/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> | пасада кіраўніка 2 = Першы намесьнік | імя кіраўніка 2 = [[Мікалай Снапкоў]] | пасада кіраўніка 3 = Намесьнікі | імя кіраўніка 3 = [[Юры Назараў]], [[Ігар Петрышэнка]], [[Анатоль Сівак]], [[Аляксандар Субоцін]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Намесьнікі|спасылка=http://government.gov.by/be/sostav/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> | пасада кіраўніка 4 = [[Міністэрства эканомікі Рэспублікі Беларусь|Міністар эканомікі]] | імя кіраўніка 4 = [[Аляксандар Віктаравіч Чарвякоў|Аляксандар Чарвякоў]] | асноўныя асобы = [[Юры Селівестраў]], [[Уладзімер Макей]]<ref name="а"/> | кіроўны орган = Прэзыдыюм | зьвязаныя кампаніі = «[[Белнафтахім]]», «[[Беллеспаперапрам]]» | бюджэт = | колькасьць супрацоўнікаў = | колькасьць валянтэраў = | сайт = [http://government.gov.by/be/ government.gov.by] | заўвагі = | колішняя назва = Кабінэт міністраў Рэспублікі Беларусь (15 сакавіка 1994<ref>{{Навіна|аўтар=[[Мечыслаў Грыб]]|загаловак=Канстытуцыя 1994 году|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2003|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> — 24 лістапада 1996)<ref name="б">{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Канстытуцыя 1994 году (са зьмяненьнямі і дапаўненьнямі)|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami-/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=17 кастрычніка 2004|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> }} '''Саве́т міні́страў Рэспу́блікі Белару́сь''' — найвышэйшы орган выканаўчай улады, які ажыцьцяўляе кіраўніцтва сыстэмай падпарадкаваных яму рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіраваньня і іншых дзяржаўных установаў, а таксама мясцовых выканаўчых і распараджальных органаў у [[Беларусь|Беларусі]]. Паводле Закону, штоквартал падае прэзыдэнту справаздачу аб сваёй дзейнасьці. Забясьпечвае выкананьне [[Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь|Канстытуцыі]], законаў і пастановаў [[прэзыдэнт]]а. З 1994 году [[Сьпіс прэм’ер-міністраў Беларусі|прэм’ер-міністар]] прызначаецца [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнтам]], з 1996 году са згоды [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палаты прадстаўнікоў]] [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага сходу]]. Намесьнікі прэм’ера, міністры і старшыні дзяржкамітэтаў прызначаюцца прэзыдэнтам<ref name="Закон">{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб Савеце міністраў Рэспублікі Беларусь» (Артыкулы 1—8)|спасылка=http://www.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=16163|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=2 жніўня 2008|нумар=[http://www.zviazda.by/ru/archive/index.php?idate=2008-08-02 143 (26256)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/a2ttachments/16134/2gni-4.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. Падае ў адстаўку па рашэньні, перавыбраньні і заканчэньні паўнамоцтваў прэзыдэнта, выказе недаверу Палатай прадстаўнікоў. Пры гэтым працягвае ажыцьцяўляць свае паўнамоцтвы да прызначэньня новага складу<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб Савеце міністраў Рэспублікі Беларусь» (Артыкулы 9—12)|спасылка=http://www.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=16237|выданьне=Зьвязда|тып=|год=5 жніўня 2008|нумар=[http://www.zviazda.by/ru/archive/index.php?idate=2008-08-05 144 (26257)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/a2ttachments/16224/5gni-3.pdf 3]|issn=}}</ref>. Правамоцныя пасяджэньні праводзяцца прынамсі аднойчы на тры месяцы пры ўдзеле прынамсі паловы сябраў. Пастановы ўхваляюцца большасьцю галасоў прысутных. На пасяджэньнях разглядаюцца падрыхтоўка і выкананьне [[Каштарыс Рэспублікі Беларусь|каштарысу]], захады разьвіцьця краіны, кірункі дзяржаўнага кіраваньня, падрыхтоўка справаздачы аб дзейнасьці перад прэзыдэнтам. Пастановы могуць касавацца прэзыдэнтам. Распараджэньні прэм’ера выдаюцца на даручэньне Савета міністраў. == Паўнамоцтвы == Паводле 106-га артыкула зьмененай [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]] 1994 году, «[[Выканаўчая ўлада|Выканаўчую ўладу]] ў Рэспубліцы Беларусь ажыцьцяўляе [[Урад|Ўрад]] — Савет міністраў Рэспублікі Беларусь — цэнтральны орган дзяржаўнага кіраваньня». Згодна са 107-м артыкулам Канстытуцыі «Урад Рэспублікі Беларусь: * кіруе сыстэмай падпарадкаваных яму органаў дзяржаўнага кіраваньня і іншых органаў выканаўчай улады; * распрацоўвае асноўныя напрамкі ўнутранай і [[Зьнешняя палітыка|зьнешняй палітыкі]] і прымае захады па іх рэалізацыі; * распрацоўвае і прадстаўляе [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнту]] для ўнясення ў [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Парлямэнт]] праект [[Каштарыс Рэспублікі Беларусь|рэспубліканскага бюджэту]] і справаздачу аб яго выкананьні; * забясьпечвае правядзеньне адзінай эканамічнай, фінансавай, [[крэдыт]]най і грашовай палітыкі, дзяржаўнай палітыкі ў галіне навукі, культуры, [[Адукацыя ў Беларусі|адукацыі]], аховы здароўя, [[Экалёгія|экалёгіі]], сацыяльнага забесьпячэння і аплаты працы; * прымае захады па забесьпячэньні правоў і свабодаў [[Грамадзянства|грамадзянаў]], абароне інтарэсаў дзяржавы, нацыянальнай [[Бясьпека|бясьпецы]] і абараназдольнасьці, ахове [[Уласнасьць|ўласьнасьці]] і грамадзкага парадку, барацьбе са [[Злачынства|злачыннасьцю]]; * выступае ад імя ўласьніка ў дачыненьні да [[Маёмасьць|маёмасьці]], якая зьяўляецца ўласнасьцю Рэспублікі Беларусь, арганізуе [[кіраваньне]] дзяржаўнай уласнасьцю; * забясьпечвае выкананьне Канстытуцыі, [[закон]]аў і [[дэкрэт]]аў, указаў і распараджэньняў прэзыдэнта; * адмяняе акты міністэрстваў і іншых рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіраваньня; * ажыццяўляе іншыя паўнамоцтвы, ускладзеныя на яго Канстытуцыяй, законамі і актамі прэзыдэнта<ref name="б"/>. == Склад == У склад Савету Міністраў Беларусі ўваходзяць<ref name="Закон"/>: * Прэм’ер-міністар Рэспублікі Беларусь * намесьнікі Прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь * кіраўнік Адміністрацыі Прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь * старшыня Кіраваньня Нацыянальнага банку Рэспублікі Беларусь * міністры * старшыні дзяржаўных камітэтаў * кіраўнік Апарату Савету Міністраў Рэспублікі Беларусь * старшыня Прэзыдыюму Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі * старшыня Кіраваньня Беларускага рэспубліканскага саюзу спажывецкіх таварыстваў * іншыя службовыя асобы па рашэньні Прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь. == Дзейнасьць == Савет Міністраў адказвае за працу дзяржаўных органаў, у ліку якіх<ref name="Зьвязда"/>: * дзяржаўныя адміністрацыйныя органы * міністэрствы * дзяржаўныя камітэты * канцэрны («[[Белдзяржхарчпрам]]», «[[Беллегпрам]]», «[[Беллеспаперапрам]]», «[[Белнафтахім]]») * арганізацыі, падпарадкаваныя ўраду ([[Беларускі рэспубліканскі саюз спажывецкіх таварыстваў]], [[Рэспубліканскі цэнтар па аздараўленьні і санаторна-курортным лячэньні насельніцтва]] і [[Упаўнаважаны па справах рэлігіяў і нацыянальнасьцяў|ўпаўнаважаны па справах рэлігіяў і нацыянальнасьцяў]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падпарадкаваныя арганізацыі|спасылка=http://government.gov.by/be/gov_organizations/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=2 ліпеня 2020}}</ref>. == Цяперашні склад == {| class="wikitable sortable" ! Пасада<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міністэрствы|спасылка=http://government.gov.by/be/departments/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=30 чэрвеня 2020}}</ref> ! Імя |- | Прэм’ер-міністар Рэспублікі Беларусь | [[Раман Галоўчанка]] |- |Кіраўнік [[Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь]] |[[Ігар Сергяенка]] |- |Старшыня [[Камітэт дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь|Камітэту дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь]] |[[Васіль Герасімаў]] |- |Старшыня Ўправы [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага банку Рэспублікі Беларусь]] |[[Павал Калавур]] |- | Першы намесьнік прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь | [[Мікалай Снапкоў]] |- | Намесьнікі прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь | [[Леанід Заяц]], [[Юры Назараў]], [[Ігар Петрышэнка]], [[Анатоль Сівак]] |- | [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]] | [[Віктар Хрэнін]] |- | [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Андрэй Іванец]] |- | [[Міністэрства антыманапольнага рэгуляваньня і гандлю Рэспублікі Беларусь]] | [[Аляксей Багданаў]] |- | [[Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Рэспублікі Беларусь]] | [[Руслан Пархамовіч]] |- | [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]] | [[Зьміцер Піневіч]] |- | [[Міністэрства жыльлёва-камунальнай гаспадаркі Рэспублікі Беларусь]] | [[Андрэй Хмель]] |- | [[Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь]] | [[Уладзімер Макей]] |- | [[Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Уладзімер Пярцоў]] |- | [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь]] | [[Юры Бондар]] |- | [[Міністэрства лясной гаспадаркі Рэспублікі Беларусь]] | [[Віталь Дрожжа]] |- | [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Рэспублікі Беларусь]] | [[Вадзім Сіняўскі]] |- | [[Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] | [[Сяргей Налівайка]] |- | [[Міністэрства прамысловасьці Рэспублікі Беларусь]] | [[Пётар Пархомчык]] |- | [[Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь]] | [[Ірына Касьцевіч]] |- | [[Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Рэспублікі Беларусь]] | [[Андрэй Худык]] |- | [[Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчаваньня Рэспублікі Беларусь]] | [[Ігар Брыло]] |- | [[Міністэрства спорту і турызму Рэспублікі Беларусь]] | [[Сяргей Кавальчук]] |- | [[Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Канстанцін Шульган]] |- | [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Рэспублікі Беларусь]] | [[Аляксей Аўраменка]] |- | [[Міністэрства ўнутраных справаў Рэспублікі Беларусь]] | [[Іван Кубракоў]] |- | [[Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь]] | [[Юры Селівёрстаў]] |- | [[Міністэрства эканомікі Рэспублікі Беларусь]] | [[Аляксандар Віктаравіч Чарвякоў|Аляксандар Чарвякоў]] |- | [[Міністэрства энэргетыкі Рэспублікі Беларусь]] | [[Віктар Каранкевіч]] |- | [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Сяргей Хаменка]] |- | [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзяржаўныя камітэты|спасылка=http://government.gov.by/be/committees/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=30 чэрвеня 2020}}</ref> | [[Зьміцер Пантус]] |- | [[Дзяржаўны камітэт па маёмасьці Рэспублікі Беларусь]] | [[Зьміцер Матусевіч]] |- | [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Рэспублікі Беларусь]] | [[Сяргей Шлычкоў]] |- | [[Дзяржаўны камітэт па стандартызацыі Рэспублікі Беларусь]] | [[Валянцін Татарыцкі]] |- | [[Дзяржаўны мытны камітэт Рэспублікі Беларусь]] | [[Уладзімер Арлоўскі]] |- | [[Дзяржаўны памежны камітэт Рэспублікі Беларусь]] | [[Анатоль Лапо]] |- | [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь]] | [[Іван Церцель]] |- | Кіраўнік Апарату Савета міністраў Рэспублікі Беларусь | [[Канстанцін Бурак]] |- | Старшыня Прэзыдыюму [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] | [[Уладзімер Гусакоў]] |- | Старшыня Ўправы [[Беларускі рэспубліканскі саюз спажывецкіх таварыстваў|Беларускага рэспубліканскага саюзу спажывецкіх таварыстваў]] | [[Валер Іваноў]] |} == Прэзыдыюм == Правамоцныя пасяджэньні Прэзыдыюма праводзяцца прынамсі штомесяц пры ўдзеле больш як паловы чальцоў. Пастановы ўхваляюцца большасьцю галасоў ад агульнай колькасьці сябраў<ref name="Зьвязда">{{Артыкул|аўтар=А. Лукашэнка.|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб Савеце міністраў Рэспублікі Беларусь» (Артыкулы 13—42)|спасылка=http://www.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=16305|выданьне=Зьвязда|тып=|год=6 жніўня 2008|нумар=[http://www.zviazda.by/ru/archive/index.php?idate=2008-08-06 145 (26258)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/a2ttachments/16321/6gni-4.pdf 2] ([[Мясцовае самакіраваньне]])|issn=}}</ref>. {| class="wikitable sortable" ! Пасада<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прэзыдыюм|спасылка=http://government.gov.by/be/presidium/|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}}</ref> ! Імя |- |[[Сьпіс прэм’ер-міністраў Беларусі|Прэм’ер-міністар Рэспублікі Беларусь]] |[[Раман Галоўчанка]] |- |Кіраўнік [[Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь]] |[[Ігар Сергяенка]] |- |Старшыня [[Камітэт дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь|Камітэту дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь]] |[[Іван Церцель]] |- |Першы намесьнік прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь |[[Мікалай Снапкоў]] |- |Намесьнікі прэм’ер-міністра Рэспублікі Беларусь |[[Леанід Заяц]], [[Юры Назараў]], [[Ігар Петрышэнка]], [[Анатоль Сівак]] |- |Міністар эканомікі Рэспублікі Беларусь |[[Аляксандар Віктаравіч Чарвякоў|Аляксандар Чарвякоў]] |- |Міністар фінансаў Рэспублікі Беларусь |[[Юры Селівёрстаў]] |- |Міністар замежных справаў Рэспублікі Беларусь |[[Уладзімер Макей]] |} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Партал|Беларусь}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Электронная форма для грамадзянаў|спасылка=http://government.gov.by/be/feedbackformc|выдавец=Савет міністраў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=25 чэрвеня 2020}} ** [https://web.archive.org/web/20200627080659/http://government.gov.by/be/solutions/ Рашэньні] * [https://web.archive.org/web/20130405164437/http://pda.government.gov.by/be/ Мабільная бачына] * [[RSS]]-[https://web.archive.org/web/20130405091158/http://government.gov.by/be/rss-news паток навінаў] {{Выканаўчая ўлада Беларусі}} {{Беларусь у тэмах}} [[Катэгорыя:Урад Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Органы выканаўчай улады Беларусі]] r1w54n14iyzhz8dv7dv9wlulj2t1ubf 0 88539 2329458 2329330 2022-07-23T09:16:08Z W 11741 +Слушная спасылка wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|53|53|45|паўночнае|27|32|42|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Арганізацыя |назва = Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі |выява = |рамка выявы = |памер выявы = |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = |мапа 2 = |абрэвіятура = ЦВК РБ |дэвіз = |папярэднік = Цэнтральная камісія па выбарах народных дэпутатаў Беларускай ССР |дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|25|8|1991|1}} |тып = выканаўчая |юрыдычны статус = дзяржаўная ўстанова |мэта = правядзеньне [[Выбары|выбараў]] |штабкватэра = [[Маскоўскі раён (Менск)|Маскоўскі раён]], [[Савецкая вуліца (Менск)|Савецкая вул.]], д. [[Дом ураду (Менск)|11]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантактная інфармацыя|спасылка=http://rec.gov.by/BY/kantaktnaya-infarmacyya|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref> |месцазнаходжаньне = [[Менск]] |каардынаты = |дзейнічае ў рэгіёнах = [[Беларусь]] |сяброўства = |афіцыйныя мовы = беларуская, расейская |пасада кіраўніка = Старшыня |імя кіраўніка = [[Ігар Карпенка]] |пасада кіраўніка 2 = Намесьнік |імя кіраўніка 2 = {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзім Іпатаў|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}} |пасада кіраўніка 3 = Сакратарка |імя кіраўніка 3 = [[Алена Дмухайла]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Склад камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/sklad-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref> |асноўныя асобы = Галіна Мкртычан, Натальля Арахоўская<ref name="б"/> |кіроўны орган = |матчыная кампанія = [[Усебеларускі народны сход]] |зьвязаныя кампаніі = |бюджэт = 46,3 мільярдаў [[Беларускі рубель|рублёў]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 27 сьнежня 2010| url = http://www.pravo.by/WEBNPA/text.asp?RN=h10900073| загаловак = Закон Рэспублікі Беларусь аб рэспубліканскім каштарысе на 2010 год| фармат = | назва праекту = | выдавец = Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь| дата = 20 красавіка 2011 | мова = ru| камэнтар = }}</ref> (2010 год; 15,5 мільёнаў [[Амэрыканскі даляр|$]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.nbrb.by/bel/statistics/ForexMarket/AvrExRate/?yr=2010| загаловак = Зьвесткі аб сярэднеўзважаным курсе беларускага рубля да замежных валютаў на валютным рынку Рэспублікі Беларусь за 2010 год| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]]| дата = 20 красавіка 2011 | мова = | камэнтар = Паводле сярэдняе за 2010 год цаны (2993,74) набыцьця даляра}}</ref>) |колькасьць супрацоўнікаў = 7 (2020 год)<ref name="б"/> |колькасьць валянтэраў = |сайт = [http://rec.gov.by/BY rec.gov.by/BY] |заўвагі = |колішняя назва = Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь }} '''Цэнтра́льная выба́рчая камі́сія Рэспу́блікі Бела́русь''' — найвышэйшая [[дзяржаўная ўстанова]] [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]], якая займаецца правядзеньнем [[Выбары|выбараў]] у Беларусі і кантролем за іх хадой. == Утварэньне і дзейнасьць == Складаецца з 12 асобаў зь ліку грамадзянаў Беларусі, першая палова якіх прызначаецца прэзыдэнтам, а другая — [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Радаю Рэспублікі]]. Тэрмін паўнамоцтваў складае 5 год ад вызначэньня 8 чальцоў камісіі, бо пасяджэньні зьяўляюцца правамоцнымі пры наяўнасьці прынамсі 2/3 ад агульнага складу. Са згоды Рады Рэспублікі прэзыдэнт прызначае старшыню камісіі, што ў сваю чаргу прапануе вылучэнцаў на пасады свайго намесьніка й сакратара. Таксама прэзыдэнт можа адзінаасобна здымаць чальцоў камісіі з пасадаў ды вызначае колькасьць яе супрацоўнікаў. Пасяджэньні склікаюцца старшынёю камісіі ды на патрабаваньне траціны іншых чальцоў. Пастановы ўхваляюцца большасьцю галасоў, а пры іх роўнасьці перавагу мае голас старшыні. На 2020 год апарат Цэнтральнай камісіі ўлучаў 7 супрацоўнікаў у 2 аддзелах: 1) прававой, аналітычнай і мэтадычнай працы — 4; 2) арганізацыйнай, фінансавай працы і міжнароднай супрацы — 3<ref name="б">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апарат камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/aparat-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. == Паўнамоцтвы == Паводле артыкулу 33 [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчага кодэксу]] ЦВК мае паўнамоцтвы на: * ладжаньне выбараў ды агульнадзяржаўных [[рэфэрэндум]]аў; * нагляд за выкананьнем заканадаўства аб выбарах, рэфэрэндуме, адкліканьні дэпутата й чальца Рады Рэспублікі; * тлумачэньне выбарчага заканадаўства; * зварот да заканадаўцаў з прапановаю аб зьмене й тлумачэньні выбарчага заканадаўства; * кіраваньне дзейнасьцю выбарчых камісіяў; * разгляд справаў ніжэйшых камісіяў; * утварэньне выбарчых акругаў на выбарах у [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палату прадстаўнікоў]] і вызначэньне сярэдняй колькасьці выбарцаў у тых акругах; * утварэньне ўчасткаў для галасаваньня за мяжою зь іх прыпіскаю на прапанову [[Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь|Міністэрства замежных справаў]] да выбарчых акругаў у Беларусі; * улік вылучэнцаў на пасады чальцоў Рады Рэспублікі й прэзыдэнта ды ініцыятыўных групаў па зборы подпісаў за іх вылучэньне ды адкліканьне дэпутата Палаты прадстаўнікоў; * забесьпячэньне роўных прававых умоваў перадвыбарчай дзейнасьці вылучэнцаў; * вызначэньне парадку выкарыстаньня [[Сродкі масавай інфармацыі|сродкаў масавай інфармацыі]] напярэдадні выбараў; * вызначэньне й разьмеркаваньне выдаткаў на правядзеньне выбараў, рэфэрэндуму ды адкліканьня дэпутата Палаты прадстаўнікоў; * нагляд за выдаткоўваньнем на выбары грошай [[урад]]у й вылучэнцаў ды апавяшчэньне аб тым Палаты прадстаўнікоў, як і выданьне адпаведнай справаздачы; * вызначэньне сьпісу выбаршчыкаў, выгляду бюлетэняў ды скрыняў для галасаваньня, пячатак камісіяў ды парадку іх захоўваньня, * выраб бюлетэняў для прэзыдэнцкіх выбараў ды рэфэрэндуму й забесьпячэньне імі камісіяў вобласьцяў ды Менску; * прыём паведамленьняў ад урадавых ды [[Грамадзкія арганізацыі|грамадзкіх установаў]] аб ладжаньні выбараў ды рэфэрэндуму; * нагляд за забесьпячэньнем камісіяў памяшканьнямі, [[транспарт]]ам ды [[сувязь]]зю; * стварэньне агульнага сьпісу выбаршчыкаў для некалькіх адначасных выбараў ды рэфэрэндуму; * улік абраных дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў і чальцоў Рады Рэспублікі, выданьне іх сьпісаў ды скліканьне першых іх пасяджэньняў; * падвядзеньне вынікаў выбараў і рэфэрэндумаў; * выдачу абранаму прэзыдэнту й чальцам Рады Рэспублікі пасьведчаньняў аб выбраньні; * прызначэньне выбараў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў замест выбылых; * разгляд скаргаў на пастановы выбарчых камісіяў; * разгляд зваротаў грамадзянаў ды ўстановаў наконт выбараў, рэфэрэндуму, адкліканьня дэпутатаў ды чальцоў Рады Рэспублікі; * абагульненьне ўжытку выбарчага заканадаўства; * стварэньне дапаможных установаў для правядзеньня выбараў ды рэфэрэндуму; * вызначэньне ўзнагародаў для супрацоўнікаў выбарчых камісіяў; * ажыцьцяўленьне сувязяў з выбарчымі ўстановамі іншых [[дзяржава]]ў ды адпаведнымі [[Міжнародная арганізацыя|міжнароднымі арганізацыямі]]<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 11 лютага 2000 г. № 370-З|спасылка=https://pravo.by/upload/pdf/kodeksibel/vibarchi_kodeks_rb_2000_bel.pdf|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=5 лістапада 2019|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. == Гісторыя == Паводле 83-га [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]] 1994 году, «[[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь]] утварае Цэнтральную камісію па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх [[рэфэрэндум]]аў». Згодна з 82-м артыкулам «першае пасяджэньне Вярхоўнага Савета склікаецца Цэнтральнай камісіяй Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў не пазьней чым праз 30 дзён пасьля выбараў»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Мечыслаў Грыб]]|загаловак=Канстытуцыя 1994 году|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2003|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. Пасьля [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|рэфэрэндуму ў Беларусі 1996 году]] ў Канстытуцыю ўнесьлі зьмяненьні і дапаўненьні, паводле якіх «[[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнт Рэспублікі Беларусь]]: 1) прызначае 6 сябраў Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 2) са згоды [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савета Рэспублікі]] прызначае на пасаду старшыню Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 3) вызваляе ад пасады старшыню і сябраў Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў». Згодна з 93-м артыкулам зьмененай Канстытуцыі «першая пасьля выбараў сэсія палатаў [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Парлямэнта]] склікаецца Цэнтральнай камісіяй па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў». У адпаведнасьці з 98-м артыкулам «Савет Рэспублікі: 1) дае згоду на прызначэньне прэзыдэнтам старшыні Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 2) выбірае 6 сябраў Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў»<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Канстытуцыя 1994 года (са зьмяненьнямі і дапаўненьнямі)|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami-/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2004|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. У 1998 годзе Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў стала сябрам Асацыяцыі арганізатараў выбараў краінаў [[Цэнтральная Эўропа|Цэнтральнай]] і Ўсходняй Эўропы (ААВКЦУЭ)<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аб камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/ab-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. Паводле 26-га артыкула [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчага кодэксу Рэспублікі Беларусь]] ад 11 лютага 2000 году № 370-З, «Цэнтральная камісія зьяўляецца дзяржаўным органам, які арганізуе ў межах сваіх паўнамоцтваў падрыхтоўку і правядзеньне выбараў прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палаты прадстаўнікоў]], сябраў Савета Рэспублікі, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў, рэспубліканскіх рэфэрэндумаў. Цэнтральная камісія вырашае пытаньні, зьвязаныя з арганізацыяй адкліканьня дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў і сябраў Савета Рэспублікі. Цэнтральная камісія ўзначальвае сыстэму дзейных у пэрыяд падрыхтоўкі і правядзеньня выбараў і рэспубліканскіх рэфэрэндумаў выбарчых камісіяў і камісіяў па рэфэрэндуме»<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 11 лютага 2000 г. № 370-З|спасылка=http://rec.gov.by/sites/default/files/pdf/kodeks_bel.pdf|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. 14 кастрычніка 2013 году Цэнтральная камісія стала адной з заснавальніцаў Сусьветнай асацыяцыі выбарчых органаў (САВО)<ref name="а"/>. Паводле [[Рэфэрэндум у Беларусі 2022 году|рэфэрэндуму 2022 году]], Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь атрымала назву Цэнтральная выбарчая камісія (ЦВК). Паводле 71-га артыкула [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]], ЦВК атрымала паўнамоцтвы ладзіць выбары дэлегатаў [[Усебеларускі народны сход|Усебеларускага народнага сходу]], Пры гэтым, старшыня і сябры Цэнтральнай выбарчай камісіі мелі выбірацца на 5 гадоў і вызваляцца ад пасады Ўсебеларускім народным сходам<ref>{{Навіна|аўтар=А.Лукашэнка|загаловак=Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь 1994 году (са зьмяненьнямi i дапаўненьнямі, прынятымi на рэспубліканскiх рэфэрэндумах 24 лістапада 1996 г., 17 кастрычніка 2004 г. і 27 лютага 2022 г.)|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami-/|выдавец=[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]]|дата публікацыі=15 сакавіка 2022|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref>. === Старшыні === * Міхаіл Лагір<ref>{{Спасылка|url=http://rec.gov.by/sites/default/files/ppt/presentation.ppt|загаловак=Центральная комиссия Республики Беларусь по выборам и проведению республиканских референдумов|мова=ru|копія=http://web.archive.org/web/20150726171828/http://rec.gov.by/sites/default/files/ppt/presentation.ppt|дата копіі=26 ліпеня 2015}}</ref> (ад 25 жніўня 1991 да 18 верасьня 1991) * Сямён Маховікаў (в. а. ад 19 верасьня 1991 да 11 сакавіка 1992) * [[Аляксандар Абрамовіч]] (12 сакавіка 1992 — 31 студзеня 1996) * Аляксандар Жук (в. а. ад 1 лютага 1996 да 4 верасьня 1996) * [[Віктар Ганчар]] (ад 5 верасьня 1996 да 13 лістапада 1996) * [[Лідзія Ярмошына]] (выканаўца абавязкаў з 14 лістапада 1996-га; 6 сьнежня 1996 — 13 сьнежня 2021) * [[Ігар Карпенка]] (з 13 сьнежня 2021 году)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка прызначыў Карпенку кіраўніком ЦВК|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-naznachyu-karpenku-kiraunikom-tsvk-108050-2021/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=13 сьнежня 2021|дата доступу=13 сьнежня 2021}}</ref> == Склад камісіі == === 2016 – 2021 === # [[Лідзія Ярмошына]], старшыня # {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзім Іпатаў|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}}, намесьнік старшыні # [[Алена Дмухайла]], сакратар # Андрэй Гуржы # Вольга Дарашэнка # Сяргей Каліноўскі # [[Сьвятлана Кацуба]] # [[Аляксандар Ласякін]] # [[Ігар Плышэўскі]] # Марына Рахманава # [[Алег Сьліжэўскі]] # [[Ірына Цэлікавец]]<ref>{{cite web |title = Намеснікам старшыні ЦВК абраны Вадзім Іпатаў, сакратаром — Алена Дмухайла | publisher = [[Наша Ніва]] |date = 2016-12-21 |accessdate = 2021-09-20 | work =[[БелаПАН]] |url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=182554 |language = be|archiveurl =https://archive.md/e6ncJ | archivedate = 2021-09-20}}</ref>. == Міжнародныя санкцыі == 10 красавіка 2006 году па выніках [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2006 году|прэзыдэнцкіх выбараў]] [[Лідзія Ярмошына]] была ўлучаная ў [[Чорны сьпіс Эўразьвязу]] і ў [[сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў]] [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] па падазрэньні ў падтасоўцы вынікаў прэзыдэнцкіх выбараў<ref>{{Cite web|url=http://freeregion.info/2355-lidiya-ermoshina-istoriya-vzleta-yuristki-iz-bobruyska.html|title=Лидия Ермошина: история взлёта юристки из Бобруйска|publisher=Свободный Регион|date=2014-03-22|accessdate=2016-09-19|language=ru|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200928080351/http://freeregion.info/2355-lidiya-ermoshina-istoriya-vzleta-yuristki-iz-bobruyska.html|work=[[Наша Ніва]]|archivedate=2020-09-20}}</ref><ref>{{cite web|title=Issuance of new Belarus Executive Order; Belarus Designations; Liberia Designation Removal|url=https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20060619|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210302150539/https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20060619|archivedate=2021-03-02|date=2006-06-19|accessdate=2021-09-14|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|language=en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090602173738/http://zbsb.org/n/252.shtml Спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд у краіны Саюза і ЗША] // [[Згуртаваньне беларусаў сьвету Бацькаўшчына]]</ref>. У 2007 годзе ў амэрыканскі санкцыйны сьпіс быў дададзены й чалец ЦВК [[Алег Сьліжэўскі]]<ref>{{Cite web|date=2007-02-27|title=Treasury Targets Destabilizing Belarusian Officials|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/hp282|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210917071617/https://home.treasury.gov/news/press-releases/hp282|archivedate=2021-09-17|accessdate=2021-09-17|website=|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|language=en}}</ref>. У лютым 2011 году Ярмошына разам зь іншымі чальцамі ЦВК была зноў унесеная ў чорны сьпіс Эўразьвязу па выніках [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2010 году]] за парушэньні міжнародных выбарчых стандартаў<ref>{{cite web|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/DE/TXT/?uri=CELEX:32011D0069|title=Beschluss 2011/69/GASP des Rates vom 31. Januar 2011 zur Änderung des Beschlusses 2010/639/GASP des Rates über restriktive Maßnahmen gegen einzelne belarussische Amtsträger|publisher={{iw|EUR-Lex||en|EUR-Lex}}|date=2011-02-02|accessdate=2020-08-21|language=de}}</ref><ref>{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171022033809/https://nn.by/?c=ar&i=61552|archivedate=2017-10-22|url=https://nn.by/?c=ar&i=61552|title=Поўны спіс 208 беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд у ЕС|language=be|publisher=[[Наша Ніва|Наша Ніва]]|date=2011-10-11}}</ref>. Гэтыя эўрапейскія санкцыі былі зьнятыя 15 лютага 2016 году<ref>{{cite web|author=Денис Лавникевич.|title=Батьке простили старые грехи|url=https://www.gazeta.ru/politics/2016/02/15_a_8075585.shtml|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Газета.Ru|Газета.Ru|uk|Газета.Ru}}|date=2016-02-15|accessdate=2021-09-10|language=ru}}</ref>. 2 кастрычніка 2020 году [[Эўрапейскі Зьвяз]] увёў санкцыі ў дачыненьні да ўсіх 12 чальцоў камісіі за парушэньні на [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|жнівеньскіх выбарах]]<ref>{{cite web|title=Евросоюз ввел санкции против Беларуси|url=https://novayagazeta.ru/news/2020/10/02/164633-evrosoyuz-vvel-sanktsii-protiv-belarusi|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Новая газэта|Новая газета|uk|Новая газета}}|date=2020-10-02|accessdate=2021-09-19|language=ru}}</ref><ref>{{cite web|language=be|url=https://www.svaboda.org/a/31111465.html|title=Хто і якія санкцыі ўвёў супраць уладаў Беларусі. Разьбіраемся|date=2021-02-19|publisher=[[Радыё Свабода]]|accessdate=2021-09-15}}</ref>. Восеньню 2020 году [[Вялікабрытанія]]<ref>{{cite web|url=https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/996772/Belarus.pdf|title=Consolidated List of Financial Sanctions Targets in the UK|date=2021-06-25|publisher=Office of Financial Sanctions Implementation HM Treasury|language=en}}</ref>, [[Канада]]<ref>{{cite web|url=https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2020/09/backgrounder-belarus-sanctions.html|title=Backgrounder: Belarus sanctions|date=2020-09-29|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства міжнародных справаў Канады|Міністэрства міжнародных справаў Канады|en|Global Affairs Canada}}|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2020/10/belarus-sanctions.html|title=Belarus sanctions|date=2020-10-15|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства міжнародных справаў Канады|Міністэрства міжнародных справаў Канады|en|Global Affairs Canada}}|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref> ды [[Швайцарыя]]<ref>[https://www.seco.admin.ch/seco/en/home/Aussenwirtschaftspolitik_Wirtschaftliche_Zusammenarbeit/Wirtschaftsbeziehungen/exportkontrollen-und-sanktionen/sanktionen-embargos/sanktionsmassnahmen/suche_sanktionsadressaten.html Searching for subjects of sanctions]</ref> таксама ўвялі санкцыі супраць усіх чальцоў ЦВК. [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] ўвялі санкцыі супраць намесьніка старшыні ЦВК {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзіма Іпатава|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}} й сакратаркі ЦВК Алены Дмухайла 2 кастрычніка 2020 году<ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm1143 |title=Treasury Sanctions Belarus Officials for Undermining Democracy |publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2020-10-02|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref>, а 21 чэрвеня 2021 году пашырылі іх на астатніх чальцоў камісіі<ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/jy0237 |title=Treasury and International Partners Condemn Ongoing Human Rights Abuses and Erosion of Democracy in Belarus|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2021-06-21|accessdate=2021-09-18|language=en}}</ref>. Акрамя таго, 23 сьнежня 2020 году ў [[сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў]] ЗША трапіла сама Цэнтральная выбарчая камісія як установа, што падрывае дэмакратычныя працэсы або інстытуты ў Беларусі, за кіраўніцтва фальшывымі прэзыдэнцкімі выбарамі 9 жніўня, якія ўключалі мноства парушэньняў, у тым ліку нядопуск кандыдатаў ад {{артыкул у іншым разьдзеле|Беларуская дэмакратычная апазыцыя|апазыцыі|be|Беларуская дэмакратычная апазіцыя}}, адмову ў доступе назіральнікам і засьведчаньне недакладных вынікаў галасаваньня<ref>{{Cite web|title=США ввели санкції проти білоруської ЦВК, ОМОНу та заступника голови МВС|url=https://suspilne.media/90762-ssa-vveli-sankcii-protiv-biloruskoi-cvk-omonu-ta-zastupnika-golovi-mvs/?|author=Вікторія Хожаінова.|date=2020-12-23|accessdate=2021-09-21|language=uk|first=Вікторія|last=Хожаінова|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|UA: Перший|UA: Перший|be|UA: Перший}}}}</ref><ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm1222 |title=Treasury Sanctions Additional Belarusian Regime Actors for Undermining Democracy |publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2020-12-23|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref>. == Крыніцы і заўвагі == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Звароты грамадзянаў|спасылка=http://rec.gov.by/BY/node/982|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}} ** [https://web.archive.org/web/20200623114647/http://rec.gov.by/BY/novosti Навіны] {{Выбары ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь| ]] [[Катэгорыя:Органы дзяржаўнай улады Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Маскоўскі раён (Менск)]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1991 годзе]] [[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў сьпісе СВГ]] addzl62jxo6rqjgzdbxlkhmmg7nzzsv 2329474 2329458 2022-07-23T10:48:46Z W 11741 +Дзейная спасылка wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|53|53|45|паўночнае|27|32|42|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Арганізацыя |назва = Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі |выява = |рамка выявы = |памер выявы = |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = |мапа 2 = |абрэвіятура = ЦВК РБ |дэвіз = |папярэднік = Цэнтральная камісія па выбарах народных дэпутатаў Беларускай ССР |дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|25|8|1991|1}} |тып = выканаўчая |юрыдычны статус = дзяржаўная ўстанова |мэта = правядзеньне [[Выбары|выбараў]] |штабкватэра = [[Маскоўскі раён (Менск)|Маскоўскі раён]], [[Савецкая вуліца (Менск)|Савецкая вул.]], д. [[Дом ураду (Менск)|11]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантактная інфармацыя|спасылка=http://rec.gov.by/BY/kantaktnaya-infarmacyya|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref> |месцазнаходжаньне = [[Менск]] |каардынаты = |дзейнічае ў рэгіёнах = [[Беларусь]] |сяброўства = |афіцыйныя мовы = беларуская, расейская |пасада кіраўніка = Старшыня |імя кіраўніка = [[Ігар Карпенка]] |пасада кіраўніка 2 = Намесьнік |імя кіраўніка 2 = {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзім Іпатаў|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}} |пасада кіраўніка 3 = Сакратарка |імя кіраўніка 3 = [[Алена Дмухайла]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Склад камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/sklad-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref> |асноўныя асобы = Галіна Мкртычан, Натальля Арахоўская<ref name="б"/> |кіроўны орган = |матчыная кампанія = [[Усебеларускі народны сход]] |зьвязаныя кампаніі = |бюджэт = 46,3 мільярдаў [[Беларускі рубель|рублёў]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 27 сьнежня 2010| url = http://www.pravo.by/WEBNPA/text.asp?RN=h10900073| загаловак = Закон Рэспублікі Беларусь аб рэспубліканскім каштарысе на 2010 год| фармат = | назва праекту = | выдавец = Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь| дата = 20 красавіка 2011 | мова = ru| камэнтар = }}</ref> (2010 год; 15,5 мільёнаў [[Амэрыканскі даляр|$]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.nbrb.by/bel/statistics/ForexMarket/AvrExRate/?yr=2010| загаловак = Зьвесткі аб сярэднеўзважаным курсе беларускага рубля да замежных валютаў на валютным рынку Рэспублікі Беларусь за 2010 год| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]]| дата = 20 красавіка 2011 | мова = | камэнтар = Паводле сярэдняе за 2010 год цаны (2993,74) набыцьця даляра}}</ref>) |колькасьць супрацоўнікаў = 7 (2020 год)<ref name="б"/> |колькасьць валянтэраў = |сайт = [https://rec.gov.by/by/ rec.gov.by/by] |заўвагі = |колішняя назва = Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь }} '''Цэнтра́льная выба́рчая камі́сія Рэспу́блікі Бела́русь''' — найвышэйшая [[дзяржаўная ўстанова]] [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]], якая займаецца правядзеньнем [[Выбары|выбараў]] у Беларусі і кантролем за іх хадой. == Утварэньне і дзейнасьць == Складаецца з 12 асобаў зь ліку грамадзянаў Беларусі, першая палова якіх прызначаецца прэзыдэнтам, а другая — [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Радаю Рэспублікі]]. Тэрмін паўнамоцтваў складае 5 год ад вызначэньня 8 чальцоў камісіі, бо пасяджэньні зьяўляюцца правамоцнымі пры наяўнасьці прынамсі 2/3 ад агульнага складу. Са згоды Рады Рэспублікі прэзыдэнт прызначае старшыню камісіі, што ў сваю чаргу прапануе вылучэнцаў на пасады свайго намесьніка й сакратара. Таксама прэзыдэнт можа адзінаасобна здымаць чальцоў камісіі з пасадаў ды вызначае колькасьць яе супрацоўнікаў. Пасяджэньні склікаюцца старшынёю камісіі ды на патрабаваньне траціны іншых чальцоў. Пастановы ўхваляюцца большасьцю галасоў, а пры іх роўнасьці перавагу мае голас старшыні. На 2020 год апарат Цэнтральнай камісіі ўлучаў 7 супрацоўнікаў у 2 аддзелах: 1) прававой, аналітычнай і мэтадычнай працы — 4; 2) арганізацыйнай, фінансавай працы і міжнароднай супрацы — 3<ref name="б">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апарат камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/aparat-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. == Паўнамоцтвы == Паводле артыкулу 33 [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчага кодэксу]] ЦВК мае паўнамоцтвы на: * ладжаньне выбараў ды агульнадзяржаўных [[рэфэрэндум]]аў; * нагляд за выкананьнем заканадаўства аб выбарах, рэфэрэндуме, адкліканьні дэпутата й чальца Рады Рэспублікі; * тлумачэньне выбарчага заканадаўства; * зварот да заканадаўцаў з прапановаю аб зьмене й тлумачэньні выбарчага заканадаўства; * кіраваньне дзейнасьцю выбарчых камісіяў; * разгляд справаў ніжэйшых камісіяў; * утварэньне выбарчых акругаў на выбарах у [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палату прадстаўнікоў]] і вызначэньне сярэдняй колькасьці выбарцаў у тых акругах; * утварэньне ўчасткаў для галасаваньня за мяжою зь іх прыпіскаю на прапанову [[Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь|Міністэрства замежных справаў]] да выбарчых акругаў у Беларусі; * улік вылучэнцаў на пасады чальцоў Рады Рэспублікі й прэзыдэнта ды ініцыятыўных групаў па зборы подпісаў за іх вылучэньне ды адкліканьне дэпутата Палаты прадстаўнікоў; * забесьпячэньне роўных прававых умоваў перадвыбарчай дзейнасьці вылучэнцаў; * вызначэньне парадку выкарыстаньня [[Сродкі масавай інфармацыі|сродкаў масавай інфармацыі]] напярэдадні выбараў; * вызначэньне й разьмеркаваньне выдаткаў на правядзеньне выбараў, рэфэрэндуму ды адкліканьня дэпутата Палаты прадстаўнікоў; * нагляд за выдаткоўваньнем на выбары грошай [[урад]]у й вылучэнцаў ды апавяшчэньне аб тым Палаты прадстаўнікоў, як і выданьне адпаведнай справаздачы; * вызначэньне сьпісу выбаршчыкаў, выгляду бюлетэняў ды скрыняў для галасаваньня, пячатак камісіяў ды парадку іх захоўваньня, * выраб бюлетэняў для прэзыдэнцкіх выбараў ды рэфэрэндуму й забесьпячэньне імі камісіяў вобласьцяў ды Менску; * прыём паведамленьняў ад урадавых ды [[Грамадзкія арганізацыі|грамадзкіх установаў]] аб ладжаньні выбараў ды рэфэрэндуму; * нагляд за забесьпячэньнем камісіяў памяшканьнямі, [[транспарт]]ам ды [[сувязь]]зю; * стварэньне агульнага сьпісу выбаршчыкаў для некалькіх адначасных выбараў ды рэфэрэндуму; * улік абраных дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў і чальцоў Рады Рэспублікі, выданьне іх сьпісаў ды скліканьне першых іх пасяджэньняў; * падвядзеньне вынікаў выбараў і рэфэрэндумаў; * выдачу абранаму прэзыдэнту й чальцам Рады Рэспублікі пасьведчаньняў аб выбраньні; * прызначэньне выбараў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў замест выбылых; * разгляд скаргаў на пастановы выбарчых камісіяў; * разгляд зваротаў грамадзянаў ды ўстановаў наконт выбараў, рэфэрэндуму, адкліканьня дэпутатаў ды чальцоў Рады Рэспублікі; * абагульненьне ўжытку выбарчага заканадаўства; * стварэньне дапаможных установаў для правядзеньня выбараў ды рэфэрэндуму; * вызначэньне ўзнагародаў для супрацоўнікаў выбарчых камісіяў; * ажыцьцяўленьне сувязяў з выбарчымі ўстановамі іншых [[дзяржава]]ў ды адпаведнымі [[Міжнародная арганізацыя|міжнароднымі арганізацыямі]]<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 11 лютага 2000 г. № 370-З|спасылка=https://pravo.by/upload/pdf/kodeksibel/vibarchi_kodeks_rb_2000_bel.pdf|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=5 лістапада 2019|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. == Гісторыя == Паводле 83-га [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]] 1994 году, «[[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь]] утварае Цэнтральную камісію па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх [[рэфэрэндум]]аў». Згодна з 82-м артыкулам «першае пасяджэньне Вярхоўнага Савета склікаецца Цэнтральнай камісіяй Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў не пазьней чым праз 30 дзён пасьля выбараў»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Мечыслаў Грыб]]|загаловак=Канстытуцыя 1994 году|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2003|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. Пасьля [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|рэфэрэндуму ў Беларусі 1996 году]] ў Канстытуцыю ўнесьлі зьмяненьні і дапаўненьні, паводле якіх «[[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнт Рэспублікі Беларусь]]: 1) прызначае 6 сябраў Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 2) са згоды [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савета Рэспублікі]] прызначае на пасаду старшыню Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 3) вызваляе ад пасады старшыню і сябраў Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў». Згодна з 93-м артыкулам зьмененай Канстытуцыі «першая пасьля выбараў сэсія палатаў [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Парлямэнта]] склікаецца Цэнтральнай камісіяй па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў». У адпаведнасьці з 98-м артыкулам «Савет Рэспублікі: 1) дае згоду на прызначэньне прэзыдэнтам старшыні Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 2) выбірае 6 сябраў Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў»<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Канстытуцыя 1994 года (са зьмяненьнямі і дапаўненьнямі)|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami-/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2004|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. У 1998 годзе Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў стала сябрам Асацыяцыі арганізатараў выбараў краінаў [[Цэнтральная Эўропа|Цэнтральнай]] і Ўсходняй Эўропы (ААВКЦУЭ)<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аб камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/ab-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. Паводле 26-га артыкула [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчага кодэксу Рэспублікі Беларусь]] ад 11 лютага 2000 году № 370-З, «Цэнтральная камісія зьяўляецца дзяржаўным органам, які арганізуе ў межах сваіх паўнамоцтваў падрыхтоўку і правядзеньне выбараў прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палаты прадстаўнікоў]], сябраў Савета Рэспублікі, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў, рэспубліканскіх рэфэрэндумаў. Цэнтральная камісія вырашае пытаньні, зьвязаныя з арганізацыяй адкліканьня дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў і сябраў Савета Рэспублікі. Цэнтральная камісія ўзначальвае сыстэму дзейных у пэрыяд падрыхтоўкі і правядзеньня выбараў і рэспубліканскіх рэфэрэндумаў выбарчых камісіяў і камісіяў па рэфэрэндуме»<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 11 лютага 2000 г. № 370-З|спасылка=http://rec.gov.by/sites/default/files/pdf/kodeks_bel.pdf|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. 14 кастрычніка 2013 году Цэнтральная камісія стала адной з заснавальніцаў Сусьветнай асацыяцыі выбарчых органаў (САВО)<ref name="а"/>. Паводле [[Рэфэрэндум у Беларусі 2022 году|рэфэрэндуму 2022 году]], Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь атрымала назву Цэнтральная выбарчая камісія (ЦВК). Паводле 71-га артыкула [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]], ЦВК атрымала паўнамоцтвы ладзіць выбары дэлегатаў [[Усебеларускі народны сход|Усебеларускага народнага сходу]], Пры гэтым, старшыня і сябры Цэнтральнай выбарчай камісіі мелі выбірацца на 5 гадоў і вызваляцца ад пасады Ўсебеларускім народным сходам<ref>{{Навіна|аўтар=А.Лукашэнка|загаловак=Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь 1994 году (са зьмяненьнямi i дапаўненьнямі, прынятымi на рэспубліканскiх рэфэрэндумах 24 лістапада 1996 г., 17 кастрычніка 2004 г. і 27 лютага 2022 г.)|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami-/|выдавец=[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]]|дата публікацыі=15 сакавіка 2022|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref>. === Старшыні === * Міхаіл Лагір<ref>{{Спасылка|url=http://rec.gov.by/sites/default/files/ppt/presentation.ppt|загаловак=Центральная комиссия Республики Беларусь по выборам и проведению республиканских референдумов|мова=ru|копія=http://web.archive.org/web/20150726171828/http://rec.gov.by/sites/default/files/ppt/presentation.ppt|дата копіі=26 ліпеня 2015}}</ref> (ад 25 жніўня 1991 да 18 верасьня 1991) * Сямён Маховікаў (в. а. ад 19 верасьня 1991 да 11 сакавіка 1992) * [[Аляксандар Абрамовіч]] (12 сакавіка 1992 — 31 студзеня 1996) * Аляксандар Жук (в. а. ад 1 лютага 1996 да 4 верасьня 1996) * [[Віктар Ганчар]] (ад 5 верасьня 1996 да 13 лістапада 1996) * [[Лідзія Ярмошына]] (выканаўца абавязкаў з 14 лістапада 1996-га; 6 сьнежня 1996 — 13 сьнежня 2021) * [[Ігар Карпенка]] (з 13 сьнежня 2021 году)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка прызначыў Карпенку кіраўніком ЦВК|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-naznachyu-karpenku-kiraunikom-tsvk-108050-2021/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=13 сьнежня 2021|дата доступу=13 сьнежня 2021}}</ref> == Склад камісіі == === 2016 – 2021 === # [[Лідзія Ярмошына]], старшыня # {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзім Іпатаў|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}}, намесьнік старшыні # [[Алена Дмухайла]], сакратар # Андрэй Гуржы # Вольга Дарашэнка # Сяргей Каліноўскі # [[Сьвятлана Кацуба]] # [[Аляксандар Ласякін]] # [[Ігар Плышэўскі]] # Марына Рахманава # [[Алег Сьліжэўскі]] # [[Ірына Цэлікавец]]<ref>{{cite web |title = Намеснікам старшыні ЦВК абраны Вадзім Іпатаў, сакратаром — Алена Дмухайла | publisher = [[Наша Ніва]] |date = 2016-12-21 |accessdate = 2021-09-20 | work =[[БелаПАН]] |url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=182554 |language = be|archiveurl =https://archive.md/e6ncJ | archivedate = 2021-09-20}}</ref>. == Міжнародныя санкцыі == 10 красавіка 2006 году па выніках [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2006 году|прэзыдэнцкіх выбараў]] [[Лідзія Ярмошына]] была ўлучаная ў [[Чорны сьпіс Эўразьвязу]] і ў [[сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў]] [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] па падазрэньні ў падтасоўцы вынікаў прэзыдэнцкіх выбараў<ref>{{Cite web|url=http://freeregion.info/2355-lidiya-ermoshina-istoriya-vzleta-yuristki-iz-bobruyska.html|title=Лидия Ермошина: история взлёта юристки из Бобруйска|publisher=Свободный Регион|date=2014-03-22|accessdate=2016-09-19|language=ru|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200928080351/http://freeregion.info/2355-lidiya-ermoshina-istoriya-vzleta-yuristki-iz-bobruyska.html|work=[[Наша Ніва]]|archivedate=2020-09-20}}</ref><ref>{{cite web|title=Issuance of new Belarus Executive Order; Belarus Designations; Liberia Designation Removal|url=https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20060619|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210302150539/https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20060619|archivedate=2021-03-02|date=2006-06-19|accessdate=2021-09-14|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|language=en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090602173738/http://zbsb.org/n/252.shtml Спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд у краіны Саюза і ЗША] // [[Згуртаваньне беларусаў сьвету Бацькаўшчына]]</ref>. У 2007 годзе ў амэрыканскі санкцыйны сьпіс быў дададзены й чалец ЦВК [[Алег Сьліжэўскі]]<ref>{{Cite web|date=2007-02-27|title=Treasury Targets Destabilizing Belarusian Officials|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/hp282|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210917071617/https://home.treasury.gov/news/press-releases/hp282|archivedate=2021-09-17|accessdate=2021-09-17|website=|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|language=en}}</ref>. У лютым 2011 году Ярмошына разам зь іншымі чальцамі ЦВК была зноў унесеная ў чорны сьпіс Эўразьвязу па выніках [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2010 году]] за парушэньні міжнародных выбарчых стандартаў<ref>{{cite web|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/DE/TXT/?uri=CELEX:32011D0069|title=Beschluss 2011/69/GASP des Rates vom 31. Januar 2011 zur Änderung des Beschlusses 2010/639/GASP des Rates über restriktive Maßnahmen gegen einzelne belarussische Amtsträger|publisher={{iw|EUR-Lex||en|EUR-Lex}}|date=2011-02-02|accessdate=2020-08-21|language=de}}</ref><ref>{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171022033809/https://nn.by/?c=ar&i=61552|archivedate=2017-10-22|url=https://nn.by/?c=ar&i=61552|title=Поўны спіс 208 беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд у ЕС|language=be|publisher=[[Наша Ніва|Наша Ніва]]|date=2011-10-11}}</ref>. Гэтыя эўрапейскія санкцыі былі зьнятыя 15 лютага 2016 году<ref>{{cite web|author=Денис Лавникевич.|title=Батьке простили старые грехи|url=https://www.gazeta.ru/politics/2016/02/15_a_8075585.shtml|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Газета.Ru|Газета.Ru|uk|Газета.Ru}}|date=2016-02-15|accessdate=2021-09-10|language=ru}}</ref>. 2 кастрычніка 2020 году [[Эўрапейскі Зьвяз]] увёў санкцыі ў дачыненьні да ўсіх 12 чальцоў камісіі за парушэньні на [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|жнівеньскіх выбарах]]<ref>{{cite web|title=Евросоюз ввел санкции против Беларуси|url=https://novayagazeta.ru/news/2020/10/02/164633-evrosoyuz-vvel-sanktsii-protiv-belarusi|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Новая газэта|Новая газета|uk|Новая газета}}|date=2020-10-02|accessdate=2021-09-19|language=ru}}</ref><ref>{{cite web|language=be|url=https://www.svaboda.org/a/31111465.html|title=Хто і якія санкцыі ўвёў супраць уладаў Беларусі. Разьбіраемся|date=2021-02-19|publisher=[[Радыё Свабода]]|accessdate=2021-09-15}}</ref>. Восеньню 2020 году [[Вялікабрытанія]]<ref>{{cite web|url=https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/996772/Belarus.pdf|title=Consolidated List of Financial Sanctions Targets in the UK|date=2021-06-25|publisher=Office of Financial Sanctions Implementation HM Treasury|language=en}}</ref>, [[Канада]]<ref>{{cite web|url=https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2020/09/backgrounder-belarus-sanctions.html|title=Backgrounder: Belarus sanctions|date=2020-09-29|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства міжнародных справаў Канады|Міністэрства міжнародных справаў Канады|en|Global Affairs Canada}}|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2020/10/belarus-sanctions.html|title=Belarus sanctions|date=2020-10-15|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства міжнародных справаў Канады|Міністэрства міжнародных справаў Канады|en|Global Affairs Canada}}|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref> ды [[Швайцарыя]]<ref>[https://www.seco.admin.ch/seco/en/home/Aussenwirtschaftspolitik_Wirtschaftliche_Zusammenarbeit/Wirtschaftsbeziehungen/exportkontrollen-und-sanktionen/sanktionen-embargos/sanktionsmassnahmen/suche_sanktionsadressaten.html Searching for subjects of sanctions]</ref> таксама ўвялі санкцыі супраць усіх чальцоў ЦВК. [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] ўвялі санкцыі супраць намесьніка старшыні ЦВК {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзіма Іпатава|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}} й сакратаркі ЦВК Алены Дмухайла 2 кастрычніка 2020 году<ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm1143 |title=Treasury Sanctions Belarus Officials for Undermining Democracy |publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2020-10-02|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref>, а 21 чэрвеня 2021 году пашырылі іх на астатніх чальцоў камісіі<ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/jy0237 |title=Treasury and International Partners Condemn Ongoing Human Rights Abuses and Erosion of Democracy in Belarus|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2021-06-21|accessdate=2021-09-18|language=en}}</ref>. Акрамя таго, 23 сьнежня 2020 году ў [[сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў]] ЗША трапіла сама Цэнтральная выбарчая камісія як установа, што падрывае дэмакратычныя працэсы або інстытуты ў Беларусі, за кіраўніцтва фальшывымі прэзыдэнцкімі выбарамі 9 жніўня, якія ўключалі мноства парушэньняў, у тым ліку нядопуск кандыдатаў ад {{артыкул у іншым разьдзеле|Беларуская дэмакратычная апазыцыя|апазыцыі|be|Беларуская дэмакратычная апазіцыя}}, адмову ў доступе назіральнікам і засьведчаньне недакладных вынікаў галасаваньня<ref>{{Cite web|title=США ввели санкції проти білоруської ЦВК, ОМОНу та заступника голови МВС|url=https://suspilne.media/90762-ssa-vveli-sankcii-protiv-biloruskoi-cvk-omonu-ta-zastupnika-golovi-mvs/?|author=Вікторія Хожаінова.|date=2020-12-23|accessdate=2021-09-21|language=uk|first=Вікторія|last=Хожаінова|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|UA: Перший|UA: Перший|be|UA: Перший}}}}</ref><ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm1222 |title=Treasury Sanctions Additional Belarusian Regime Actors for Undermining Democracy |publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2020-12-23|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref>. == Крыніцы і заўвагі == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Звароты грамадзянаў|спасылка=http://rec.gov.by/BY/node/982|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}} ** [https://web.archive.org/web/20200623114647/http://rec.gov.by/BY/novosti Навіны] {{Выбары ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь| ]] [[Катэгорыя:Органы дзяржаўнай улады Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Маскоўскі раён (Менск)]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1991 годзе]] [[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў сьпісе СВГ]] 1cb4669me9r779eb0s81jyr4t4qwdk5 0 89090 2329348 2298283 2022-07-22T13:59:52Z 2003:D2:5720:CE05:E48E:3BD0:A700:91B1 wikitext text/x-wiki {{Зборная краіны па футболе |Назва = Украіна |Лягатып = Logo of Football Federation of Ukraine 2016.png |Мянушкі = |Фэдэрацыя = [[Фэдэрацыя футболу Ўкраіны]] |Канфэдэрацыя = [[УЭФА]] |Трэнэр = [[Андрэй Шаўчэнка]] |Найбольш гульняў = [[Анатоль Цімашчук]] (140) |Найбольш пасьпяховы гулец = [[Андрэй Шаўчэнка]] (48) |Першая гульня = Украіна 1:3 [[Зборная Вугоршчыны па футболе|Вугоршчына]]<br />([[Ужгарад]], [[Украіна]]; [[29 красавіка]], [[1992]]) |Перамога = Украіна 9:0 {{Футбол Сан-Марына|няма}}<br />([[Львоў]], [[Украіна]]; [[6 верасьня]], [[2013]]) |Параза = [[Зборная Гішпаніі па футболе|Гішпанія]] 4:0 Украіна<br />([[Ляйпцыг]], [[Нямеччына]]; [[14 чэрвеня]], [[2006]]) |Удзелаў у ЧС = 1 |Першы ЧС = 2006 |Дасягненьні ў ЧС = Чвэрцьфінал ([[Чэмпіянат сьвету па футболе 2006 году|2006]]) |Чэмпіянат рэгіёну = [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Чэмпіянат Эўропы]] |Удзелаў у ЧР = 3 |Першы ЧР = [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2012 году|2012]] |Дасягненьні ў ЧР = Чвэрцьфінал ([[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2020 году|2020]]) | pattern_la1 = _ukr21 | pattern_b1 = _ukr21h | pattern_ra1 = _ukr21 | pattern_sh1 = _ukr21H | pattern_so1 = _ukr21h | leftarm1 = FFDD00 | body1 = FFE000 | rightarm1 = FFE000 | shorts1 = FFE000 | socks1 = FFE000 | pattern_la2 = _ukr21a | pattern_b2 = _ukr21a | pattern_ra2 = _ukr21a | pattern_sh2 = _ukr21A | pattern_so2 = _ukr21a | leftarm2 = 0033FF | body2 = 0033FF | rightarm2 = 0033FF | shorts2 = 0033FF | socks2 = 0033FF }} '''Нацыяна́льная кама́нда Ўкраі́ны па футбо́ле''' ({{мова-uk|Збірна України з футболу}}) — нацыянальная каманда, якая ўдзельнічае ў міжнародных спаборніцтвах па [[футбол]]е і прадстаўляе [[Украіна|Ўкраіну]]. Нацыянальная каманда кіруецца [[Фэдэрацыя футболу Ўкраіны|Фэдэрацыяй футболу Ўкраіны]]. == Склад каманды 2016 == Наступныя футбалісты трапілі ў заяўку на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2018 году|чэмпіянат сьвету 2018 году]]: Галкіпэры: * №12 [[Андрэй Пятаў]] * №1 [[Дзеніс Боўка]] * №23 [[ Аляксеў Шаўчэнка]] Абаронцы: * №2 [[Андрэй Нясмачны]] * №3 {{Не перакладзена|Вячаслаў Шаўчук|||Vyacheslav Shevchuk}} * №5 [[Уладзімер Язерскі]] * №6 [[Андрэй Русал]] * №13 [[Дзьмітры Чыгрынскі]] * №17 [[Уладзіслаў Вашчук]] * №22 [[Вячаслаў Сьвідзерскі]] Паўабаронцы: * №4 [[Анатоль Цімашчук]] * №8 [[Алег Шалаеў]] * №9 [[Алег Гусеў]] * №11 [[Сяргей Раброў]] * №14 [[Андрэй Гусін]] * №18 [[Сяргей Назаранка]] * №19 [[Максім Калінічэнка]] * №21 [[Руслан Ратань]] Нападнікі: * №8 [[Раман Зазуля]] * №11 [[Арцём Кравец]] * №24 [[Яўген Селязьнёў]] Галоўны трэнэр: * [[Андрэй Шаўчэнка]] == Гульні з Беларусьсю == {| align="center" class="wikitable" |+ ! | Дата ! | Статус ! | ГасШур ! | Лік ! | Госьць ! | Месца (колькасьць глядачоў) ! | Галы |----- | [[22 кастрычніка]] [[1992]] | таварыскі | {{Футбол Беларусь||1991}} |align="center"| '''1:1''' | {{Футбол Украіна}} |«[[Дынама (стадыён, Менск)|Дынама]]», [[Менск]] (10 тыс.) | [[Сяргей Гоцманаў|Гоцманаў]] (49)&nbsp;— [[Юры Максімаў|Максімаў]] (78) |----- | 25 траўня 1994 | таварыскі | '''{{Футбол Украіна}}''' |align="center"| '''3:1''' | {{Футбол Беларусь||1991}} |[[НСК Алімпійскі]] (12 тыс.) |[[Віктар Лявоненка|Лявоненка]] (62), [[Сяргей Бежанар|Бежанар]] (65), [[Зьміцер Міхайленка|Міхайленка]] (82)&nbsp;—[[Валянцін Бялькевіч|Бялькевіч]] (45) |----- | [[24 сакавіка]] [[2001]] | адбор на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2002 году|ЧС-2002]] | {{Футбол Украіна}} |align="center"| '''0:0''' | {{Футбол Беларусь}} |[[НСК Алімпійскі]] (75 тыс.) | |----- | [[1 верасьня]] [[2001]] | адбор на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2002 году|ЧС-2002]] | {{Футбол Беларусь}} |align="center"| '''0:2''' | '''{{Футбол Украіна}}''' |«[[Дынама (стадыён, Менск)|Дынама]]», [[Менск]] (37 тыс.) |[[Андрэй Шаўчэнка|Шаўчэнка]] (45, 57) |----- | [[19 траўня]] [[2002]] | міжнародны таварыскі турнір LG-CUP 2002 | '''{{Футбол Беларусь}}''' |align="center"| '''2:0''' | {{Футбол Украіна}} | «Дынама», Масква, Расея&nbsp; (5 тыс.) |[[Валянцін Бялькевіч|Бялькевіч]] (48), [[Аляксандар Глеб|Глеб]] (63) |----- | [[6 верасьня]] [[2008]] | адбор на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2010 году|ЧС-2010]] | '''{{Футбол Украіна}}''' |align="center"| '''1:0''' | {{Футбол Беларусь}} | «[[Украіна (стадыён)|Украіна]]», [[Львоў]] (25 тыс.) |[[Андрэй Шаўчэнка|Шаўчэнка]] (90+5) |----- | [[9 верасьня]] [[2009]] | адбор на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2010 году|ЧС-2010]] | {{Футбол Беларусь}} |align="center"| '''0:0''' | {{Футбол Украіна}} |«[[Дынама (стадыён, Менск)|Дынама]]», [[Менск]] (27 тыс.) |----- | [[9 кастрычніка]] [[2014]] | адбор на [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2016 году|ЧЭ-2010]] | {{Футбол Беларусь}} |align="center"| '''0:2''' | '''{{Футбол Украіна}}''' |«[[Барысаў-Арэна]]», [[Барысаў]]&nbsp; (10,5 тыс.) |[[Аляксандар Мартыновіч|Мартыновіч]] (82, <small>аўтагол</small>), [[Яўген Канаплянка|Канаплянка]] (93+) |----- | [[5 верасьня]] [[2015]] | адбор на [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2016 году|ЧЭ-2016]] | '''{{Футбол Украіна}}''' |align="center"| '''3:1''' | {{Футбол Беларусь}} | «[[Арэна-Львоў]]», [[Львоў]] (32,5 тыс.) |[[Арцём Кравец|Кравец]] (7), [[Андрэй Ярмоленка|Ярмоленка]] (30), [[Яўген Канаплянка|Канаплянка]] (40, <small>з пэнальці</small>)&nbsp;— [[Сяргей Карніленка|Карніленка]] (62, <small>з пэнальці</small>) |----- |+ |} == Глядзіце таксама == * [[Жаночая зборная Ўкраіны па футболе]] == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} * [https://www.webcitation.org/6YK40ISeG?url=http://www.ffu.org.ua/ukr/print/1/3718/?from=%2Fukr%2Fduflu%2Fduflu_documents%2F2966 Афіцыйны вэб-сайт] {{Украіна на ЧС-2006}} {{Украіна на ЧЭ-2012}} {{Украіна на ЧЭ-2016}} {{Эўрапейскія футбольныя зборныя}} {{Зборныя Ўкраіны}} [[Катэгорыя:Зборная Ўкраіны па футболе| ]] 7a994qopxtcbj4fb22fo5wtmi9ziwtf 0 89222 2329459 2328133 2022-07-23T09:16:09Z Kazimier Lachnovič 1079 дзеля пераносу файлу wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Славутасьць |Назва = Берасьцейская крэпасьць |Тып = Помнік гісторыі |Арыгінальная назва = |Выява = BrestFortress7.JPG |Подпіс выявы = [[Холмская брама]] Берасьцейскай крэпасьці |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжаньня = Горад |Месцазнаходжаньне = [[Берасьце]] |Канфэсія = |Эпархія = |Ордэнская прыналежнасьць = |Тып кляштара = |Тып будынка = Фартэцыя |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекту = [[інжынэр-генэрал]] К. І. Опэрман |Будаўнік = генэрал-маёр І. І. Дэн |Заснавальнік = [[Мікалай I]] |Першае згадваньне = 1831 |Заснаваньне = 1 чэрвеня 1836 году |Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1 чэрвеня 1836 году |Канчатак будаўніцтва = 26 красавіка 1842 году |Будынкі = {{Славутасьць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = 1864 год |Вядомыя насельнікі = |Рэліквіі = |Плябан = |Стан = | Шырата паўшар'е = паўночнае | Шырата градусаў = 52 | Шырата хвілінаў = 4 | Шырата сэкундаў = 55.2 | Даўгата паўшар'е = усходняе | Даўгата градусаў = 23 | Даўгата хвілінаў = 39 | Даўгата сэкундаў = 28.8 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Сайт = |Commons = }} '''Берасьцейская крэпасьць''' або '''фартэцыя''' — помнік гісторыі XIX — пачатку XX стагодзьдзя ў [[Берасьце|Берасьці]] («Брэст-Літоўску»). Знаходзіцца на чатырох выспах, утвораных рэкамі [[Заходні Буг|Бугам]] і [[Мухавец|Мухаўцом]], іх [[рукаў ракі|рукавамі]] і сыстэмай каналаў. Будавалася ўладамі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] паводле праекту расейскіх генэралаў Малецкага і [[Карл Апэрман|Карла Апэрмана]], палкоўніка А. Фэльдмана, у 1832 годзе найвышэйшы нагляд за будаваньнем фартэцыі ўсклалі на генэрал-фэльдмаршала [[Фёдар Паскевіч|Фёдара Паскевіча]]. Аб’ект [[Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі]]. Комплекс [[фартыфікацыя]]ў Расейскай імпэрыі збудавалі на месцы [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнаванай расейцамі гістарычнай забудовы]] сталіцы [[Берасьцейскае ваяводзтва|аднаго з ваяводзтваў]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] — старажытнага [[Берасьцейскі замак|замка]], [[Царква Сьвятога Мікалая (Берасьце)|Мікольскай царквы]], дзе праваслаўныя [[Літоўская мітраполія|Літоўскай мітраполіі]] [[Берасьцейская унія|аднавілі еднасьць]] зь [[Ватыкан|Сьвятым Пасадам]], [[Фара Вітаўта (Берасьце)|Фары Вітаўта]], комплексаў [[царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Берасьце)|базылянскага манастыра з царквой Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]], [[касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Берасьце)|кляштару бэрнардынак з касьцёлам Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]], [[касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар бэрнардынаў (Берасьце)|кляштару бэрнардынаў з касьцёлам Сьвятога Яна Хрысьціцеля]], [[касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў (Берасьце)|калегіюму езуітаў з касьцёлам Езуса і Сьвятога Казімера]], [[Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак (Берасьце)|кляштару брыгітак з касьцёлам Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]], [[касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар аўгустынаў (Берасьце)|кляштару аўгустынаў з касьцёлам Найсьвяцейшай Тройцы]], [[касьцёл Сьвятой Барбары і кляштар трынітарыяў (Берасьце)|кляштару трынітарыяў з касьцёлам Сьвятой Барбары]] і [[Касьцёл Сьвятой Соф’і і кляштар дамініканаў (Берасьце)|кляштару дамінканаў з касьцёлам Сьвятой Соф'і]], мураванага комплексу Рынку з [[Берасьцейская ратуша|ратушай]], Вялікай сынагогі і палаца князёў Чартарыйскіх, помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага XVI—XVIII стагодзьдзяў<ref>Соркіна І. Палітыка царызму адносна гарадоў Беларусі ў кантэксце гістарычнай памяці і ідэнтычнасці гараджанаў // Трэці міжнародны кангрэс даследчыкаў Беларусі. Працоўныя матэрыялы. Том 3. 2014. С. 378.</ref>. == Гісторыя == === Расейская імпэрыя === [[Файл:Bieraście. Берасьце (M. Zaleski, 1846).jpg|міні|[[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|Зьнішчэньне Берасьця]]. Карціна [[Марцін Залескі|М. Залескага]], 1846 г.]] У 1830 годзе маскоўскі гаспадар [[Мікалай I]] (1825—1855) ухваліў праект крэпасьці ў Берасьці ([[Гарадзенская губэрня]]), па чым праз тры гады зацьвердзіў плян яе будаваньня<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Сьвятлана Яскевіч|Яскевіч С.]]|загаловак=Момант ісьціны для старой крэпасьці|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=96772|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=5 траўня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-05-05 85 (27200)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/96767/5may-2.indd.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. 6 чэрвеня 1833 году пачаліся масавыя земляныя працы. У сувязі з пабудовай крэпасьці Берасьце перанесьлі на ўсход на 3 км, а яго гістарычную забудовы зьнішчылі або зьнявечылі дзеля вайсковых мэтаў. Калі земляныя працы ў асноўным скончыліся, 1 чэрвеня 1836 году адбылася закладка першага каменя, у які замуравалі бронзавыя дошку з памятным надпісам і шкатулку з манэтамі. [[Файл:Bieraście, Buh, Terespalski most. Берасьце, Буг, Тэрэспальскі мост (M. Zaleski, 1846).jpg|значак|Фартэцыя. М. Залескі, 1846 г.]] 26 красавіка 1842 году Берасьцейская крэпасьць пачала дзейнічаць як фартэцыя першай клясы. Кампазыцыйны цэнтар Цытадэлі — [[Гарнізонная царква Сьвятога Мікалая (Берасьце)|гарнізонная Мікалаеўская царква]] (1856—1879 гады, архітэктар Г. Грым). Тут жа ў будынку былога кляштару езуітаў (узьведзены ў 1623, адноўлены ў 1679 годзе) месьцілася канцылярыя камэнданта крэпасьці. Будынак царквы базылянаў (1629 год, пазьней вядомы як [[Белы палац]]) быў перабудаваны пад афіцэрскае казыно. На пачатку свайго існаваньня крэпасьць была адным з найбольш дасканалых фартыфікацыйных умацаваньняў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. Зьяўленьне наразной [[артылерыя|артылерыі]] запатрабавала перабудовы крэпасьці і ўзьвядзеньня вакол яе поясу новых умацаваньняў. У 1863 годзе ў адпаведнасьці з запіскай генэрала Э. Татлебена аб мадэрнізацыі крэпасьцяў Расеі (1862 год) пачалася яе рэканструкцыя. Быў патоўшчаны галоўны [[Вал (фартыфікацыя)|вал]], узьведзена 2 [[рэдзюіты]] на Кобрынскім умацаваньні, напраўленыя на Цярэспальскім, пабудаваныя 2 парахавыя склады ўмяшчальнасьцю па 5 тыс. пудоў ды іншае. У 1878 годзе зацьверджаны плян будаваньня перадавых умацаваньняў. Да 1888 году на адлегласьці 3—4,5 км адзін ад аднаго ўзьведзена 9 фортаў, у кожным зь якіх можна было разьмясьціць каля 200 чалавек і да 20 гарматаў. Даўжыня абарончай лініі дасягнула 30 км. Падчас рэвалюцыі 1905—1907 гадоў у крэпасьці адбыліся [[Берасьцейскія выступленьні салдатаў]]. У 1912 годзе зацьверджаны генэральны плян пашырэньня крэпасьці на 1912—1921 гады. За 6—7 км ад ядра крэпасьці меркавалася збудаваць новы фортавы пояс, прадугледжвалася ўмацаваньне й перабудова састарэлых збудаваньняў. Улетку 1913 году пачалося будаваньне. Да Першай сусьветнай вайны толькі 2 форты былі скончаныя цалкам, 8 — збудаваныя часткова. З аб’яўленьнем мабілізацыі крэпасьць стала пунктам папаўненьня дзейнай арміі і базай забесьпячэньня крэпасьці [[Іван-Горад]] ([[Эстонія]]). Удзень і ўначы вяліся інтэнсіўныя работы па падрыхтоўцы Берасьцейскай крэпасьці да абароны, штодзённа працавала каля 70 тыс. чалавек, каля 8,5 тыс. падвод. Да кастрычніка 1914 году фартыфікацыйная пазыцыя мела закончаны выгляд. Яна складалася з 14 фортаў і 5 абарончых казармаў, 21 прамежкавага апорнага пункту. Пры агульнай даўжыні фортавага поясу 45 км сярэдняя адлегласьць паміж фортамі складала 1 км, г. зн. яны знаходзіліся ў поўнай агнявой сувязі. У будаваньні і ўдасканальваньні крэпасьці ў пачатку XX ст. удзельнічалі ваенныя інжынэры прафэсар Мікалаеўскай інжынэрнай акадэміі генэрал-лейтэнант Н. Буйніцкі, А. Аўчыньнікаў, палкоўнікі І. Бялінскі, Б. Дабашчынскі, Г. Лагорыя, капітан Дз. Карбышаў. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] з набліжэньнем да Берасьця войскаў [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]] камэндант крэпасьці Лаймінг стварыў раду абароны, якая прызнала магчымым у выпадку аблогі пратрымацца 8 месяцаў. Аднак на загад Вярхоўнага камандаваньня 8—12 жніўня 1915 году гарнізон, фартыфікацыйнае ўзбраеньне, баявыя запасы, маёмасьць і амаль ўсё насельніцтва Берасьця былі эвакуяваныя, частка ўмацаваньняў былі ўзарваныя. З 15 жніўня 1915 году да канца Першай сусьветнай вайны крэпасьць займалі нямецкія войскі. Тут на тэрыторыі Цытадэлі ў Белым палацы быў падпісаны [[Берасьцейскі мір]]. === Польшча === [[Файл:Armia Czerwona,Wehrmacht 23.09.1939 wspólna parada.jpg|значак|[[Супольны парад Вэрмахту і Чырвонай арміі ў Берасьці (1939)|Супольны нацысцка-савецкі парад]] у Берасьці, 1939 г.]] Паводле ўмоваў савецка-польскай [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовы]] Берасьце з крэпасьцю адышлі да міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]. У Берасьцейскай крэпасьці разьмясьціліся часткі 9-га Палескага корпусу Войска Польскага. На пачатку [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў верасьні 1939 году войскі [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]] бамбілі крэпасьць, была пашкоджаная частка абарончай казармы Цытадэлі, будынак інжынэрнай управы, Белы палац. 14 верасьня 1939 году да крэпасьці падышлі перадавыя часткі 19-га танкавага корпусу нямецкага войска, 15 верасьня пачалася [[Абарона Берасьцейскай крэпасьці (1939)|абарона Берасьцейскай крэпасьці польскімі войскамі]]. 22 верасьня ў Берасьце ўвайшла [[Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія]]. Паводле сакрэтнага пратакола да [[Пакт Молатава — Рыбэнтропа|Пакту Молатава-Рыбэнтропа]], [[Нацыянал-сацыялізм|нацысты]] аддалі кантроль над горадам савецкім войскам. У гэты ж дзень у Берасьці адбыўся [[Супольны парад Вэрмахту і Чырвонай арміі ў Берасьці (1939)|супольны нацысцка-савецкі вайсковы парад]]. Крэпасьць пачалі штурмаваць чырвонаармейцы. 26 верасьня адбыўся штурм, падчас якога абаронцы панесьлі цяжкія страты. Уначы 27 верасьня капітан [[Вацлаў Радзішэўскі|Радзішэўскі]] аддаў абаронцам крэпасьці загад разысьціся і прарывацца да сваіх сем’яў. Крэпасьць занялі савецкія войскі<ref>[https://web.archive.org/web/20170624035910/http://1863x.com/brest-1939/ Героическая защита Брестской крепости от нацистско-советских захватчиков], 1863x.com {{ref-ru}}</ref>. Радзішэўскі выехаў дадому ў [[Кобрын]], потым быў рэпрэсаваны [[НКВД]]. === СССР === 22 верасьня ў адпаведнасьці з сакрэтным пратаколам да савецка-нямецкага пакту аб ненападзе (23 жніўня 1939 году) у Берасьце і крэпасьць увайшла 29-я лёгка-танкавая брыгада [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]]<ref>Мельтюхов М.И. Советско-польские войны. Военно-политическое противостояние 1918-1939 гг. — М.: Вече, 2001.</ref>. Знаходжаньне нямецкіх войскаў у крэпасьці скончылася супольным разьвітальным парадам і абменам сьцягамі. Але ў крэпасьці яшчэ заставаліся абаронцы-добраахвотнікі на чале з Радзішэўскім. Сыстэма ўмацаваньняў, якія атачалі крэпасьць, выявілася напаўраскрытай на захадзе, бо форты за Бугам трапілі ў рукі немцаў. Крэпасьць у сувязі з разьвіцьцём ваеннай тэхнікі страціла былое ваеннае значэньне, але разам з пабудаванымі ў ёй 2 дотамі ўвайшла ў [[Берасьцейскі ўмацаваны раён]]. Зь вясны 1941 году ў крэпасьці дысьлякаваліся ў асноўным часткі 6-й Арлоўскай і 42-й стралковай дывізіяў 28-га стралковага корпусу, якія 22 чэрвеня 1941 прынялі [[Нямецка-савецкая вайна|ўдар нямецкай арміі]] і каля тыдня трымалі арганізаваную абарону. 28 ліпеня 1944 году ў ходзе Люблінска-Берасьцейскай апэрацыі Берасьце разам з крэпасьцю заняла Чырвоная Армія. За гады вайны крэпасьць моцна разбураная, у паваенны час шматлікія будынкі разабраныя. == Архітэктура == <gallery widths="150" heights="150" caption="Помнікі сакральнай архітэктуры Берасьця, [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зьнішчаныя расейскімі ўладамі]]" class="center"> Bieraście, Bernardynski. Берасьце, Бэрнардынскі (1836).jpg|[[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Берасьце)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак]] Bieraście, Pieski. Берасьце, Пескі (1831).jpg|[[Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак (Берасьце)|Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак]] Bieraście, Zaŭhrynieckaje pradmieście. Берасьце, Заўгрынецкае прадмесьце (1830).jpg|[[Касьцёл Сьвятой Соф’і і кляштар дамініканаў (Берасьце)|Касьцёл Сьвятой Соф’і і кляштар дамініканаў]] Bieraście, Bernardynski. Берасьце, Бэрнардынскі (1830).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар бэрнардынаў (Берасьце)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар бэрнардынаў]] </gallery><gallery widths="150" heights="150" class="center"> Bieraście, Rynak-Kavalskaja. Берасьце, Рынак-Кавальская (1835).jpg|[[Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў (Берасьце)|Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў]] Bieraście, Rynak. Берасьце, Рынак (1830)..jpg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар аўгустынаў (Берасьце)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар аўгустынаў]] Bieraście, Kobrynskaje pradmieście. Берасьце, Кобрынскае прадмесьце (1831).jpg|[[Касьцёл Сьвятой Барбары і кляштар трынітарыяў (Берасьце)|Касьцёл Сьвятой Барбары і кляштар трынітарыяў]] Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1835).jpg|[[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Берасьце)|Царква Сьвятых Пятра і Паўла манастыра базылянаў]] (бязь вежаў) </gallery> Абарончая сыстэма падзялялася Бугам і Мухаўцом на ўмацаваньні: Цэнтральнае (Цытадэль), Валынскае (Паўднёвае), Цярэспальскае (Заходняе), Кобрынскае (Паўночнае). === Цытадэль === [[Файл:Цитадель 2.jpg|міні|Вонкавы фасад [[Цярэспальская брама|Цярэспальскай брамы]]]] Цытадэль разьмяшчаецца на высьпе, на месцы старажытнага гандлёва-рамеснага цэнтру гораду (места). Пэрымэтрам яна атачаецца замкнёнай пяцікутнай абарончай двухпавярховай [[казарма]]й (даўжыня 1,8 км) з 500 [[казэмат]]амі, у якіх маглі разьмясьціцца 12 тыс. салдатаў зь неабходным для баявых дзеяньняў рыштункам і запасам харчаваньня. Вонкавыя сьцены казармы мелі байніцы й амбразуры для стральбы з ружжаў і гарматаў. === Валынскае ўмацаваньне === Валынскае ўмацаваньне паўстала на месьцы [[Берасьцейскі замак|Берасьцейскага замку]] і складалася з 2 бастыённых [[форт]]аў з 2 [[равэлін]]амі. Тут у былым кляштары бэрнардзінцаў у сярэдзіне XIX ст. месьціўся [[Берасьцейскі кадэцкі корпус]], пазьней — вайсковы шпіталь. Злучалася з цытадэльлю [[Холмская брама|Холмскай брамай]] і пад’ёмным мостам цераз [[Мухавец]]. === Цярэспальскае ўмацаваньне === Цярэспальскае ўмацаваньне будавалася на левым беразе Бугу. Мела чатыры земляныя [[люнэт]]ы, злучаныя [[Роў (фартыфікацыя)|ровам]]. [[Цярэспальская брама|Цярэспальскай брамай]] і канатным мостам (найбольшым на той час у Расейскай імпэрыі) цераз Буг злучалася з Цытадэльлю. Над уязным праёмам Цярэспальскае брамы былі 4 ярусы вузкіх вокнаў-байніцаў, над якімі ў 1920-я гады надбудаваная 5-ярусная вежа з дазорнай пляцоўкай. === Кобрынскае ўмацаваньне === [[Файл:BFrampart.jpg|міні|Кобрынскае ўмацаваньне]] Кобрынскае ўмацаваньне створана на месцы былога Кобрынскага прадмесьця. Яно складалася з 4 бастыённых фортаў з 3 равэлінамі. З Цытадэльлю злучалася Берасьцейскай і Беластоцкай (Брыгіцкай) брамамі й мастамі цераз Мухавец. === Фартыфікацыйная лінія === Вонкавай лініяй крэпасьці праходзіў земляны вал вышынёй да 10 м з мураванымі казэматамі ўнутры й запоўненым вадой ровам перад ім. Даўжыня галоўнай фартыфікацыйнай лініі складала 6,4 км. З прылеглай да крэпасьці тэрыторыяй перадмаставыя ўмацаваньні злучаліся праз Аляксандраўскую (Паўночную), Паўночна-Заходнюю, Міхайлаўскую (Усходнюю), Мікалаеўскую (Паўднёвую) брамы і Варшаўскі праезд. == Мэмарыяльны комплекс «Берасьцейская крэпасьць» == [[Файл:BrestF.jpg|значак|Галоўны ўваход]] У 1971 годзе савецкія ўлады адкрылі мэмарыяльны комплекс «Берасьцейская крэпасьць-герой». Скульптурна-археалягічны ансамбль улучае ўцалелыя пабудовы, закансэрваваныя руіны, фартыфікацыйныя валы й творы сучаснага манумэнтальнага мастацтва. Комплекс месьціцца ва ўсходняй частцы Цытадэлі. Галоўны праход — гэта праём у выглядзе пяціканцовай зоркі ў маналітным жалезабэтонным масіве, які абапіраецца на вал і сьцены казэматаў. На вонкавым баку ўсталяваная дошка з тэкстам аб прысваеньні крэпасьці ганаровага званьня «герой». Ад галоўнага ўваходу алея вядзе цераз мост да плошчы Цырыманіялаў, дзе адбываюцца масавыя ўрачастасьці. Налева ад моста скульптурная кампазыцыя «Смага» — фігура савецкага воіна, які цягнецца з каскай да вады. Да плошчы Цырыманіялаў прымыкаюць музэй і руіны Белага палацу. Кампазыцыйным цэнтрам выступае галоўны манумэнт «Мужнасьць» — пагрудная скульптура воіна і штык-абэліск. На адваротным баку манумэнту рэльефныя кампазыцыі, якія адлюстроўваюць асобныя эпізоды абароны крэпасьці, каля манумэнту трыбуна і трох’ярусны нэкропаль. На 2011 год у нэкропалі знаходзіліся пахаваньні 1020 чалавек, у тым ліку 747 (73%) безыменныя і 273 з высечанымі на плітах імёнамі<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Сьвятлана Яскевіч|Яскевіч С.]]|загаловак=Яшчэ 58 абаронцаў Берасьцейскай крэпасьці знайшлі апошні спачын|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=88791|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=12 лістапада 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-11-12 216 (27080)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/88778/12lis-4.indd.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. Побач з руінамі былой інжынэрнай управы гарыць Вечны агонь. Перад ім адлітыя з бронзы словы: «Стаялі насьмерць, слава героям!», недалёка знаходзіцца пляцоўка «гарадоў-герояў» з капсуламі, напоўненымі зямлёй з гэтых гарадоў. == Музэі == [[Файл:Museum of the defense of Brest fortress 6th room.JPG|значак|Музэй усярэдзіне]] [[Файл:Brest - Archeological museum Bjarestse.JPG|значак|Рэшткі старажытнага Берасьця]] === Музэй абароны крэпасьці === Адкрыўся 8 лістапада 1956 году. Складовая частка мэмарыяльнага комплексу. Месьціцца ў былой кальцавой казарме, якая захавалася на цэнтральнай высьпе крэпасьці (Цытадэлі). Мае 11 экспазыцыйных заляў, каля 40 тыс. экспанатаў у тым ліку больш за 20 тыс. экспанатаў асноўнага фонду. Тэматычныя аддзелы экспазыцыі: гісторыя крэпасьці, перадваеннае жыцьцё, мерапрыемствы па ўмацаваньні заходніх рубяжоў, напад нацысцкіх войскаў, дзейнасьць камуністычнай партыі і савецкага ўраду па арганізацыі адпору ворагу, прыгранічныя баі, абарона крэпасьці, Люблінска-Берасьцейская апэрацыя, крэпасьць — аснова патрыятычнага выхаваньня. Асноўнае ў экспазыцыі — абарона крэпасьці. Найбольш каштоўныя экспанаты — прадметы, знойдзеныя падчас раскопаў: сьцяг 393-га артылерыйскага дывізіёну, загад № 1 па гарнізоне, подпіс на цаглінах «Умираем не срамя», зброя, гадзіньнікі воінаў і шмат іншага. У 2 кіназалях дэманструюцца хранікальна-дакумэнтальныя фільмы пра абарону крэпасьці. === Археалягічны музэй «Берасьце» === Заснаваны ў 1972 годзе [[археалягічны музэй «Берасьце»]] месьціцца на тэрыторыі Валынскага ўмацаваньня. Мае 14 экспазыцыйных заляў, плошча экспазыцыі 2400 м², больш за 45 тыс. экспанатаў. Музэй знаёміць з эканамічным разьвіцьцём Берасьця ў XI—XIV стагодзьдзях. Асноўная экспазыцыя ўлучае больш як 30 выяўленых у выніку археалягічных раскопак гарадзішча Берасьця драўляных жылых і гаспадарчых пабудоваў, рэшткі маставых, частаколаў, якія дзякуючы кансэрвуючым якасьцям магутнага культурнага пласту добра захаваліся на вышыню 12 вянкоў. Сярод экспанатаў рэдкія знаходкі — самшытавы грэбень з выразанымі кірылічнымі літарамі, касьцяны мастыхін, мэталічная пісала ды іншае. == Галерэя == === Гістарычная графіка === <gallery caption="Старая графіка" widths=150 heights=150 class="center"> Генеральны план Брэст-Літоўскай крэпасці. РДВГА.jpg|Плян, XIX ст. Bieraście. Берасьце (1881).jpg|Плян, 1881 г. Bieraście. Берасьце (1881-1900).jpg|Плян, 1881—1900 гг. Bieraście. Берасьце (1907).jpg|Плян, 1907 г. </gallery> === Гістарычныя здымкі === <gallery caption="Старыя здымкі" widths=150 heights=150 class="center"> Bieraściejskaja fartecyja. Берасьцейская фартэцыя (1915).jpg|1915 г. Bieraściejskaja fartecyja. Берасьцейская фартэцыя (1915) (2).jpg|1915 г. Bieraściejskaja fartecyja. Берасьцейская фартэцыя (1915) (4).jpg|1915 г. Bieraściejskaja fartecyja. Берасьцейская фартэцыя (1915) (5).jpg|1915 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bieraściejskaja fartecyja. Берасьцейская фартэцыя (H. Vogel, 1915).jpg|1915 г. Bieraściejskaja fartecyja, Graf Berg. Берасьцейская фартэцыя, Граф Бэрг (1915).jpg|Форт Граф Бэрг, 1915 г. Bieraście. Берасьце (1915).jpg|Аэрафатаздымак, 1915 г. Bieraście. Берасьце (1915-18).jpg|Аэрафатаздымак, 1915—1918 гг. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście. Берасьце (1915-18) (2).jpg|Аэрафатаздымак, 1915—1918 гг. Bieraściejskaja fartecyja. Берасьцейская фартэцыя (1916).jpg|1916 г. Bieraściejskaja fartecyja. Берасьцейская фартэцыя (24.09.1918).jpg|24 верасьня 1918 г. Bieraściejskaja fartecyja. Берасьцейская фартэцыя (1920-29).jpg|1920-я гг. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bieraściejskaja fartecyja. Берасьцейская фартэцыя (1923).jpg|1923 г. Bieraściejskaja fartecyja, Kaplica. Берасьцейская фартэцыя, Капліца (1931).jpg|Капліца, 1931 г. Bieraściejskaja fartecyja, Kaplica. Берасьцейская фартэцыя, Капліца (1931) (2).jpg|Капліца, 1931 г. Bieraście. Берасьце (1941).jpg|Аэрафатаздымак, 1941 г. </gallery> == Глядзіце таксама == * [[Берасьцейскі мір]] == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == {{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|110Г000707}} * {{Радзіма майго духу|brestskaya-krepastsy|аб’ект}} {{Славутасьці Берасьця}} {{Музэі Берасьцейшчыны}} {{7 цудаў Беларусі}} {{Гарады-героі}} [[Катэгорыя:Берасьцейская крэпасьць| ]] bcsimmc2s1l6tuit9k0e6r6fvi99q4l 4 89786 2329343 2328899 2022-07-22T12:38:07Z W 11741 +[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году]] wikitext text/x-wiki <!--новыя зьнізу; сьпіс павінен складацца ня больш як з 10 артыкулаў--> {{Калёнкі|2}} * [[Навукова-практычны цэнтар праблемаў умацаваньня законнасьці і правапарадку]] * [[Раённая пракуратура]] * [[Гарадзкая пракуратура]] * [[Транспартная пракуратура]] * [[Статут СНД]] * [[Генадзь Дыско]] * [[Аляксей Стук]] * [[Максім Варонін]] * [[Сяргей Хмарук]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году]] {{Канец калёнкі}} 48jmd8c19mzxwwsptgqm3q171hbdppd 0 98092 2329437 1561621 2022-07-23T06:06:04Z Taravyvan Adijene 1924 [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]-картка, [[ВП:СТРАЗ]] wikitext text/x-wiki {{Галяктыка}} '''Аб’ект Мэсье M81''' — [[сьпіральная галяктыка]] ў сузор’і [[Вялікая Мядзьведзіха|Вялікай Мядзьведзіцы]]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Каталёг Мэсье}} {{Накід:Галяктыка}} [[Катэгорыя:Аб’екты Мэсье]] ele52xlovfpg2btbeapn967qpf7hwng 0 101167 2329378 2316963 2022-07-22T21:24:41Z SergeiSEE 38150 дапаўненьне літаратура wikitext text/x-wiki {{Пісьменьнік |Імя = Янка Сіпакоў |Арыгінал імя = |Партрэт = |Памер = Іван Данілавіч Сіпакоў |Апісаньне = |Імя пры нараджэньні = |Псэўданімы = |Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|15|1|1936}} |Месца нараджэньня = в. [[Зубрэвічы (Віцебская вобласьць)|Зубрэвічы]], [[Аршанскі раён]], [[Віцебская вобласьць]], [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларуская ССР]] |Дата сьмерці = {{Памёр|10|3|2011}} |Месца сьмерці = [[Менск]], [[Беларусь]] |Род дзейнасьці = [[Беларусь|беларускі]] [[Літаратура|літаратар]], грамадзкі дзяяч |Гады актыўнасьці = 1953—2011 |Напрамак = паэзія, пераклады |Жанр = [[верш]]ы, [[эсэ]] |Дэбют = |Прэміі = <small>[[Дзяржаўная прэмія БССР]] (1976)</small> |Палічка = http://knihi.com/Janka_Sipakou/ |Сайт = }} '''Янка Сіпакоў''' (15 студзеня 1936, в. [[Зубрэвічы (Віцебская вобласьць)|Зубрэвічы]], [[Аршанскі раён]] — 10 сакавіка 2011, [[Менск]]) — беларускі пісьменьнік. == Жыцьцяпіс == У час [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] за сувязь з партызанамі бацькоў забілі фашысты. Вучыўся ў Зубрэвіцкай сярэдняй школе і адначасова працаваў паштальёнам. Пасьля дзесяцігодкі ў 1954—1955 працаваў літаратурным супрацоўнікам шклоўскай раённай газэты «Чырвоны барацьбіт». У 1960 скончыў аддзяленьне журналістыкі [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]]. Працаваў у часопісе «[[Вожык (часопіс)|Вожык]]» (1960—1973). З 1973 — загадчык аддзелу мастацтва, крытыкі і бібліяграфіі, з 1989 — адказны сакратар часопісу «[[Маладосць]]». 3 1993 загадваў рэдакцыяй літаратуры, мовы, фальклёру і этнаграфіі выдавецтва «[[Беларуская Энцыклапедыя]]». 3 1997 працаваў у часопісе «[[Беларусь (часопіс)|Беларусь]]». Сябра [[Саюз пісьменьнікаў СССР|Саюзу пісьменьнікаў СССР]] з 1961. Пахаваны на Каладзішчанскіх могілках у Менску. == Творчасьць == Першы верш надрукаваў у 1953 годзе ў аршанскай раённай газэце «Ленінскі прызыў». Аўтар паэтычных зборнікаў «Сонечны дождж», «З вясны ў лета», «У поўдзень, да вады», кніг прозы «Крыло цішыні», «Жанчына сярод мужчын», «Журба ў стылі рэтра». Перакладаў на беларускую паэзію [[Ўолт Ўітмэн|У. Ўітмэна]], Хо Шы Міна, [[Францэ Прэшэрэн|Ф. Прэшарна]], [[Расул Гамзатаў|Р. Гамзатава]], Д. Паўлычкі. == Бібліяграфія == * 1958 — {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Бацькаўшчына. Кожны дзень. Весняе рэха. (Вершы) | спасылка =https://kamunikat.org/?pubid=34647 | мова = | выданьне =[[Маладосць]] | тып =часопіс | год =1958 | том = | нумар =12 (70)| старонкі =59—61 }} * 1973 — «Веча славянскіх балад». — Мн.: Мастацкая літаратура * 1980 — {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =«Жанчына сярод мужчын». Апавяданьні і аповесьці |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]]|год =1980 |том = |старонкі = |старонак =432 |сэрыя = |isbn = |наклад =20000 }} * 1982 — {{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =«Спадзяваньні на радасьць». Апавяданьні.|арыгінал = |спасылка =|адказны =Гал. рэд. [[Кастусь Кірэенка]]|выданьне=[[Полымя]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=[[Полымя]] |год=1982|выпуск=|том=|нумар=1 (633) | старонкі=26—113 |isbn=ISSN 0130—8086}} * 1982 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Усе мы з хат». Аповесьці: «Крыло цішыні», «Усе мы з хат», «Пыл пад нагамі».|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]]|год =1982 |том = |старонкі = |старонак =439 |сэрыя = |isbn = |наклад = }} * 1983 — {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =Новыя апавяданьні: «Двое на вуліцы», «Нехта глядзіць у гняздо жаўранка», «Трава ў расе», «Надвечар».|арыгінал = |спасылка =|адказны =Гал. рэд. [[Кастусь Кірэенка]]|выданьне=[[Полымя]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=[[Полымя]] |год=1983|выпуск=|том=|нумар=1 (645) | старонкі=102—129 |isbn=ISSN 0130—8086}} * 1983 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Спадзяваньне на радасьць». Апавяданьні, эсэ. |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1983 |том = |старонкі = |старонак =247 |сэрыя = |isbn = |наклад = }} * 1983 — {{Кніга|аўтар = Ferdinand Neureiter |частка = |загаловак = Weißrussische Anthologie. Ein Lesebuch zur weißrussischen Literatur |арыгінал = |спасылка =https://docplayer.org/203836157-Weissrussische-anthologie.html |адказны = |выданьне = |месца =[[Мюнхэн|München]]|выдавецтва = Verlag Otto Sagner |год = 1983 |том = |старонкі = 209, 210 |старонак = 230 |сэрыя =Slavistiche Beiträge |isbn =3-87690-252-5 |наклад = }}{{Ref-de}} * 1984 — {{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =Новыя вершы: «Мятлушка-шматкалёрніца…», «Прамова ў Ляўках», «Даўно было тое, мінула…», «Я пайду ў горад…», «Адкуль я помню гэтакі малюнак…», «Каханьне», «Маці было сорак гадоў…», «Дываны выбіваюць — нібы малоцяць…», «Варта ў крылы паверыць свае…», «Конь, сівы ад гадоў…», «Дружа мой!..», «Калыханка», «Сябры», «З ранішнім ветрам».|арыгінал = |спасылка =|адказны =Гал. рэд. [[Кастусь Кірэенка]]|выданьне=[[Полымя]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=[[Полымя]] |год=1984|выпуск=|том=|нумар=4 (650) | старонкі=3—8 |isbn=ISSN 0130—8086}} * 1985 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Сад людзей». Выбраныя творы ў 2 т.|арыгінал = |спасылка = |адказны =Прадмова — Серафім Андраюк |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1985 |том =1. Лірычная проза, аповесьці: «Крыло цішыні», «Усе мы з хат» |старонкі = |старонак =510 |сэрыя = |isbn = |наклад = }} * 1985 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Сад людзей». Выбраныя творы ў 2 т.|арыгінал = |спасылка = |адказны =Прадмова — Серафім Андраюк |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1985 |том =2. Апавяданьні і аповесьці: «Пыл пад нагамі», «Жыві як хочацца» |старонкі = |старонак =542 |сэрыя = |isbn = |наклад = }} * 1987 — {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =«Славянскія баллады»: «Пяроспар», «Вочы», «Лапці», «Званьні».|арыгінал = |спасылка =|адказны =Гал. рэд. [[Сяргей Законьнікаў]]|выданьне=[[Полымя]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=[[Полымя]] |год=1987|выпуск=|том=|нумар=8 (700) | старонкі=115—121 |isbn=ISSN 0130—8068}} * 1988 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Веча славянскіх балад».|арыгінал = |спасылка = |адказны =Мастак [[Міхась Басалыга]] |выданьне =2 |месца =[[Менск]]|выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]]|год =1988 |том = |старонкі = |старонак =264 |сэрыя = |isbn =5-340-00359-0 |наклад =5000 }} * 1988 — «Пятніца ў суботу». Іранескі / Мастац.афармл. Д.Каладзінскага. — Мн. — (Бібліятэка«Вожыка»). * 1988 — {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =«Тры апавяданьні». |арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/polymia.html?pub_start=120&pubid=13091|адказны =Гал. рэд. [[Сяргей Законьнікаў]]|выданьне=[[Полымя (часопіс)|Полымя]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=Полымя|год=1988|выпуск=|том=|нумар=09 (713)| старонкі= |isbn=ISSN 0130—8068}} * 1989 — {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =«Узятак з маўчаньня».|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/maladosc.html?pub_start=110&pubid=36539|адказны =Гал. рэд. [[Анатоль Грачанікаў]]|выданьне=[[Маладосць]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=Выдавецтва ЦК КП Беларусі|год=1989|выпуск=|том=|нумар=08 (438)| старонкі=119—135|isbn=ISSN: 0131-2308}} * 1990 — {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =«Ахвярны двор». Паэма ў прозе. |арыгінал = |спасылка =|адказны =Гал. рэд. [[Анатоль Грачанікаў]]|выданьне=[[Маладосць]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=Выдавецтва ЦК КП Беларусі|год=1990|выпуск=|том=|нумар=10 (452)| старонкі=92—100|isbn=ISSN: 0131-2308}} * 1990 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Журба ў стылі рэтра». Кніга прозы: апавяданьні, роздумы.|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1990 |том = |старонкі = |старонак =311 |сэрыя = |isbn = |наклад = }} * 1991 — Ахвярны двор: Паэмы — Мн.: Маст.літ. * 1992 — {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =Прытчы і мэтафары: «Аб'ява ў гозэце», «Перад гільяцінай», «Зона», «Чужаніцы», «Нешта», «Заміра», «Усё, што па пары», «Тысячагадовы дзень», «Перавернуты», «Тыя, што ідуць».|арыгінал = |спасылка =|адказны =[[Генрых Далідовіч]]|выданьне=[[Маладосць]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=[[Беларускі дом друку]]|год=1992 |выпуск=|том=|нумар=1 (467)| старонкі=59—114 |isbn=ISSN: 0131-2308}} * 1993 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Тыя, што ідуць». Кніга прытчаў.|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]]|год =1993 |том = |старонкі = |старонак =175 |сэрыя = |isbn = |наклад = }} * 1995 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Выбраныя творы ў 2 т.|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1995 |том =1. Паэзія: вершы з кніг «Сонечны дождж», «Лірычны вырай», «Дзень», «У поўдзень, да вады», «Усміхніся мне», «Веча славянскіх балад», «Ахвярны двор» |старонкі = |старонак =431 |сэрыя = |isbn = |наклад = }} * 1995 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Выбраныя творы ў 2 т.|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1995 |том =2. Проза: прытчы і метафары, аповесць «Кулак», апавяданні і выбраныя мініяцюры|старонкі = |старонак =415 |сэрыя = |isbn = |наклад = }} * 1996 — {{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =«Сады». Эсэ.|арыгінал = |спасылка =|адказны =Гал. рэд. [[Генрых Далідовіч]]|выданьне=[[Маладосць]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва= |год=1996|выпуск=|том=|нумар=01 (515)| старонкі=149—170|isbn=ISSN: 0131-2308}} * 1997 — {{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =«Дні за сьпіною». Аўтабіяграфічныя ўспаміны.|арыгінал = |спасылка =|адказны =Гал. рэд. [[Генрых Далідовіч]]|выданьне=[[Маладосць]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва= |год=1997|выпуск=|том=|нумар=10 (536)| старонкі=136—181|isbn=ISSN: 0131-2308}} * 1997 — {{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =«Дни за спиною». |арыгінал = |спасылка =|адказны =Гал. рэд. [[Анатоль Кудравец ]]. Пераклад зь беларускай — Міколы Віча|выданьне=[[Нёман (1945)|Нёман]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва= |год=1997|выпуск=|том=|нумар=11| старонкі=36—76|isbn= }} * 1997 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Падары нам дрэва». Аповесьць, прытчы і метафары. Для сярэд. ст. шк. узросту|арыгінал = |спасылка = |адказны =Мастак Віталь Дударэнка |выданьне =Бібліятэка прыгод і фантастыкі |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Юнацтва]] |год =1997 |том = |старонкі = |старонак =240 |сэрыя = |isbn =985-05-0046-8 |наклад =3000 }} * 1998 — {{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =«Купала - Левки, Зубревичи…» |арыгінал = |спасылка =|адказны =Гал. рэд. [[Анатоль Кудравец ]]. Пераклад зь беларускай — Міколы Віча|выданьне=[[Нёман (1945)|Нёман]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва= |год=1998|выпуск=|том=|нумар=07| старонкі=209—228|isbn= }} * 1998 — «Веча славянскіх балад». Балады. Паэмы ў прозе. Для сярэд. і ст. шк. узросту / Янка Сіпакоў. — Мн.: Бел. навука — 302 с. (Школьная бібліятэка). * 2005 — {{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =«Нашы хаты». Эсэ. |арыгінал = |спасылка =|адказны =Гал. рэд. [[Мікола Мятліцкі]]|выданьне=[[Полымя (часопіс)|Полымя]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=Полымя|год=2005|выпуск=|том=|нумар=04| старонкі=170—175 |isbn=ISSN 0130—8068}} * 2006 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Зялёны лісток на планеце Зямля»|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Харвест]] |год =2006 |том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }} * 2010 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Зубрэвіцкая сага». Раман-містыфікацыя ў апавяданьнях. |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Літаратура і Мастацтва]] |год =2010 |том = |старонкі = |старонак =328 |сэрыя = |isbn =978-985-6941-44-6 |наклад = }} * 2011 — {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«Двое на вуліцы». Выбранае|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]]|выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]]|год =2011 |том = |старонкі = |старонак =542 |сэрыя = |isbn =978-985-0212-76-4 |наклад = }} === Пераклады === * «Лісце травы» У. Ўітмен (1978) * «Турэмны дзённік» Хо Шы Мін (1985) * «Санеты бяды» [[Францэ Прэшэрэн|Ф. Прэшарн]] (1987) * «Боская камедыя» Дантэ Аліг’еры * паасобныя творы А. С. Пушкіна, А. Міцкевіча, Т. Шаўчэнкі, А. Блока, А. Туманяна, А. Цэрэтэлі, С. Квазімоды, Д. Максімовіч, І. Межэлайціса, І. Сарайліча, [[Расул Гамзатаў|Р. Гамзатава]], Д. Паўлычкі, А. Сійга, [[Юсьцінас Марцінкявічус|Ю. Марцінкявічуса]], Г. Эміна, А. Малдоніса, А. Салакауры, К. Чукоўскага, урыўкі з «Калевалы» і інш. == Узнагароды == * 1976 — ляўрэат [[Дзяржаўная прэмія БССР|Дзяржаўнай прэміі БССР]] за кнігу паэзіі «''Веча славянскіх балад''». * 1997 — [[Заслужаны дзяяч культуры Рэспублікі Беларусь]] == Літаратура == * Гоўзіч І. М. Элегія ў творчасці Янкі Сіпакова / І. М. Гоўзіч // Веснік Віцебскага дзяржаўнага універсітэта. — 2002. — № 3. — С. 88—94. * [[Антаніна Лысенка|А. Ф. Лысенка]]; [[Янка Саламевіч|І. У. Саламевіч]]. Сіпакоў Янка. // {{Літаратура/БелЭн|14}} — С. 411. * {{Артыкул| аўтар =[[Мікола Мішчанчук]].| загаловак = Стратэгічныя кірункі творчасці мастака слова: пра Янку Сіпакова. | спасылка = https://kamunikat.org/?pubid=55275 | мова = | выданьне =[[Тэрмапілы (часопіс)|Тэрмапілы]] | тып =літаратурна-мастацкі і беларусазнаўчы часопіс | год = 2012 | том = | нумар = 16 | старонкі = 263—277 }} * Сіпакоў Янка. // {{Літаратура/Беларускія пісьменьнікі (1917—1990)}} — С. 497. * Сіпакоў Янка. // {{Літаратура/БП|5}} — С. 319. * {{артыкул|аўтар =[[Міхась Тычына]]. | частка = |загаловак =Асьцярожна: гняздо жаўранка.|арыгінал = |спасылка =|адказны =[[Кастусь Кірэенка]]|выданьне=[[Полымя]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=[[Полымя]] |год=1984|выпуск=|том=|нумар=4 (650) | старонкі=212—215 |isbn=ISSN 0130—8086}} * Яршоў І. А. Талент шчодры і шматгранны // Вёрсты пройдзенных дарог / І. А. Яршоў, В. М. Сіднякова. — Магілёў, 2003. — С. 126—135. == Вонкавыя спасылкі == * [http://slounik.org/81333.html слоўнік.орг] * [https://bis.nlb.by/ru/documents/129142 Сіпакоў Янка (Іван Данілавіч).] Беларусь у асобах і падзеях. * [http://slovo.ws/bio/bel/16/0029.html Жыцьцяпіс Янкі Сіпакова] * [http://vershy.ru/content/kantrabanda Кантрабанда (Беларуская балада. XVI стагоддзе)] * [http://sb.by/post/57834/ Янка Сипаков: Мой самый близкий друг — тишина] Советская Белоруссия {{Пісьменьнікі і паэты Беларусі}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Сіпакоў, Янка}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Аршанскім раёне]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Менску]] [[Катэгорыя:Беларускія літаратары]] [[Катэгорыя:Беларускія перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Народныя пісьменьнікі БССР]] [[Катэгорыя:Ляўрэаты Дзяржаўнай прэміі БССР]] [[Катэгорыя:Пахаваныя на Каладзішчанскіх могілках]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі з італьянскай мовы]] 01b3wiyptf06tv6fznrgsp5zpo9ntc7 0 104385 2329454 2311299 2022-07-23T09:13:56Z Red Winged Duck 39 Red Winged Duck перанёс старонку [[Першамайск (Дарагічынскі раён)]] у [[Прышыхвасты]]: [[ВП:БТГН]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Першамайск}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Першамайск |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Першамайску |Трансьлітараваная назва = Pieršamajsk |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Дарагічынскі раён|Дарагічынскі]] |Сельсавет = [[Антопальскі сельсавет|Антопальскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 209 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 11 |Шырата сэкундаў = 45 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 49 |Даўгата сэкундаў = 0 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Першама́йск'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 112</ref> (таксама — ''Прышы́хвасты''<ref name="daviednik" />, ''Прышы́хусты''<ref name="daviednik" />, ''Прышы́хасты''<ref name="daviednik" />) — [[вёска]] ў [[Антопальскі сельсавет|Антопальскім сельсавеце]] [[Дарагічынскі раён|Дарагічынскага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. == Гісторыя == 17 верасьня 2013 году Антопальскі пасялковы савет, у склад якога ўваходзіла вёска, ператвораны ў [[Антопальскі сельсавет|сельсавет]]<ref>[http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913b0060248 Решение Брестского областного совета депутатов №307 от 17 сентября 2013 г. «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Дрогичинского района Брестской области»]{{Недаступная спасылка|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 209 чалавек * 1999 год — 192 чалавекі == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Антопальскі сельсавет}} {{Дарагічынскі раён}} [[Катэгорыя:Антопальскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дарагічынскага раёну]] 7no7q0x4yrr0b7in36jqmysksx1n1bo 2329460 2329454 2022-07-23T09:16:52Z Red Winged Duck 39 Прышыхвасты wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Першамайск}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Прышыхвасты |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Прышыхвастаў |Трансьлітараваная назва = Pryšychvasty |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Дарагічынскі раён|Дарагічынскі]] |Сельсавет = [[Антопальскі сельсавет|Антопальскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 209 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 11 |Шырата сэкундаў = 45 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 49 |Даўгата сэкундаў = 0 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Прышы́хвасты'''<ref name="daviednik" /> (з 1940<ref>{{Літаратура/Слоўнік назваў населеных пунктаў/Берасьцейская вобласьць}}</ref> году — '''Першама́йск'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 112</ref>; таксама — ''Прышы́хусты''<ref name="daviednik" />, ''Прышы́хасты''<ref name="daviednik" />) — [[вёска]] ў [[Антопальскі сельсавет|Антопальскім сельсавеце]] [[Дарагічынскі раён|Дарагічынскага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. == Гісторыя == 17 верасьня 2013 году Антопальскі пасялковы савет, у склад якога ўваходзіла вёска, ператвораны ў [[Антопальскі сельсавет|сельсавет]]<ref>[http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913b0060248 Решение Брестского областного совета депутатов №307 от 17 сентября 2013 г. «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Дрогичинского района Брестской области»]{{Недаступная спасылка|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 209 чалавек * 1999 год — 192 чалавекі == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Антопальскі сельсавет}} {{Дарагічынскі раён}} [[Катэгорыя:Антопальскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дарагічынскага раёну]] 09osopd80banhu3g41ya1eethosiicw 0 104919 2329436 1563752 2022-07-23T06:02:46Z Taravyvan Adijene 1924 /* Літаратура */ стыль wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Назва = Віцебская акруга |Назва ў родным склоне = |Краіна = {{Сьцяг СССР}} [[СССР]] |Гімн = |Статус = акруга |Уваходзіць у = [[Беларуская ССР]] |Від адміністрацыйнага цэнтру = |Цэнтар = [[Віцебск]] |ДатаЎтварэньня = [[1924]] |АфіцыйныяМовы = [[беларуская мова|беларуская]], [[расейская мова|расейская]] |Насельніцтва = 583,4 тыс. |Год перапісу = 1926 |Плошча = 11,4 тыс. |Нацыянальны склад = [[беларусы]] — 77,9%; [[расейцы]] — 9,2 %; [[габрэі]] — 9,2 %; [[палякі]] — 1,7 %; [[латышы]] — 1,2 % |Колер фону парамэтраў = {{Колер|БССР}} | Парамэтар1 = ліпень [[1930]] | Назва парамэтру 1 = Скасаваная }} '''Ві́цебская акруга''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]], што існавала зь ліпеня [[1924]] па ліпень [[1930]] году. Першапачаткова ўключаў 12 раёнаў: [[Бешанковіцкі раён|Бешанковіцкі]], [[Віцебскі раён|Віцебскі]], [[Высачанскі раён|Высачанскі]], [[Гарадоцкі раён|Гарадоцкі]], [[Езярышчанскі раён|Езярышчанскі]], [[Кузьняцоўскі раён|Кузьняцоўскі]], [[Лёзьненскі раён|Лёзьненскі]], [[Мяжанскі раён|Мяжанскі]], [[Сеньненскі раён|Сеньненскі]], [[Сіроцінскі раён|Сіроцінскі]], [[Сураскі раён (Віцебская вобласьць)|Сураскі]], [[Чашніцкі раён|Чашніцкі]]. У [[1927]] быў скасаваны Кузьняцоўскі раён, а ў [[1929]] — Езярышчанскі. Скасаваны ў ліпені [[1930]], як большасьць акругаў СССР. Раёны пераданыя ў прамое падпарадкаваньне БССР. Паводле дадзеных перапісу [[1926]] году колькасьць насельніцтва складала 583,4 тыс. чал. У тым ліку [[беларусы]] — 77,9%; [[расейцы]] — 9,2 %; [[габрэі]] — 9,2 %; [[палякі]] — 1,7 %; [[латышы]] — 1,2 %. == Літаратура == * {{Кніга |загаловак = Белорусская ССР: Краткая энциклопедия |месца = Мн. |выдавецтва = Гл. ред. Белорус. Сов. Энциклопедии |год = 1979 |том = 1 |старонак = 768 }} {{Віцебская акруга}} {{Акругі БССР}} [[Катэгорыя:Акругі Беларускай ССР]] r028qam563zac4cxsnh2bacoz9huje2 0 118406 2329405 1953810 2022-07-23T05:26:59Z Taravyvan Adijene 1924 выдаленая [[Катэгорыя:Валенсія]]; дададзеная [[Катэгорыя:Асобы Валенсіі]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Манарх |Імя = Радрыґа «Ваяр» |Варыянт імя = Сід Кампэадор |Тытул = [[Князь]] |Партрэт = El Cid-estatua-(Parque de Balboa).jpg |Памер = |Апісаньне = Конная [[статуя]] ([[Сан-Дыега]], [[Штат ЗША|штат]] [[Каліфорнія]], [[ЗША]]) |Пасада = Князь Валенсіі |Сьцяг = |Герб = |Пачатак тэрміну = 17 чэрвеня 1094 |Канец тэрміну = 10 ліпеня 1099 |Каранацыя = 17 чэрвеня 1094 |Рэгент = |Сукіраўнік = |Папярэднік = [[Яфар бен Абд Алах бен Яхаф]] |Наступнік = {{Артыкул у іншым разьдзеле|Хімэна Дыяс||en|Jimena Díaz}} |Пасада2 = |Сьцяг2 = |Герб2 = |Пачатак тэрміну2 = |Канец тэрміну2 = |Каранацыя2 = |Рэгент2 = |Сукіраўнік2 = |Папярэднік2 = |Наступнік2 = |Імя пры нараджэньні = Радрыґа Дыяс |Дата нараджэньня = 1040 |Месца нараджэньня = [[вёска]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вівар||en|Vivar del Cid}}, [[Каралеўства Кастылія]] |Дата сьмерці = {{Памёр|10|7|1099}} |Месца сьмерці = [[Валенсія]] |Дата пахаваньня = 10 ліпеня 1099 |Месца пахаваньня = {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сабор Дзевы Марыі (Бургас)|Сабор Дзевы Марыі|es|Catedral de Burgos}}, [[Бургас (Гішпанія)|Бургас]] ([[Гішпанія]]) |Нашчадкі = [[Сын]]: {{Артыкул у іншым разьдзеле|Дыега Радрыгес Дыяс|Дыега Радрыгес|es|Diego Rodríguez (hijo del Cid)}} (1075—1097); дочкі: {{Артыкул у іншым разьдзеле|Крысьціна Радрыгес Дыяс|Крысьціна Радрыгес|es|Cristina Rodríguez}} (нар. 1076), {{Артыкул у іншым разьдзеле|Марыя Радрыгес Дыяс|Марыя Радрыгес|es|María Rodríguez (hija del Cid)}} (1080—1105) |Каралеўскі дом = |Дынастыя = |Каралеўскі гімн = |Каралеўскі дэвіз = |Жонка = Хімэна Дыяс (1046—1116) |Жонкі = |Бацька = {{Артыкул у іншым разьдзеле|Дыега Лаінэс||en|Diego Laínez}} (1023—1058) |Маці = |Узнагароды = |Подпіс = Signature of El Cid.svg |Памер подпісу = |Сайт = }} '''Радрыґа «Ваяр»''' ({{мова-es|Rodrigo el Campeador|скарочана}}; 1040, в. Вівар, цяпер правінцыя [[Бургас (правінцыя)|Бургас]], [[аўтаномная супольнасьць]] [[Кастылія і Леон]], [[Гішпанія]] — 1099, [[Валенсія]], цяпер Гішпанія) — князь Валенсіі (1094—1099), леґендарны герой [[Рэканкіста|Рэканкісты]]. Поўнае імя: Эль Сід та Радрыґа Дыяс дэ Вівар, дзе Сід ад арабскага «Сідзі» — валадар<ref>{{Навіна|аўтар=[[Мігель дэ Сэрвантэс]]|загаловак=Хітрамудры ідальга Дон Кіхот Ламанчаскі|спасылка=http://www.prajdzisvet.org/text/371-khitramudry-idalha-don-kikhot-lamanchaski.html|выдавец=[[ПрайдзіСьвет]]|дата публікацыі=2010|дата доступу=14 верасьня 2015}}</ref>. Служыў пры двары кастыльскага караля Санча II, а пасьля ягонай сьмерці — Альфонса VI, пры якім стаў галоўнокамандуючым кастыльскае арміі. На чале кастыльскага войска ваяваў супраць Леона і Галісіі, якімі кіравалі браты Санча II, і супраць маўрытанскай дзяржавы ў Андалусіі. З 1080 году — у выгнаньні. У 1094 годзе захапіў Валенсію ды стаў яе валадаром. Набыў леґендарных рысаў ды шанаваўся за адважнага рыцара, які яднаў харобрасьць ды гуманнасьць. Пасьля свае сьмерці ў 1099 годзе Сід ператварыўся на народнага героя, апяванага ў [[паэма]]х ды [[песьня]]х. == У культуры == * {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мой Сід|«Мой Сід»|es|Cantar de mio Cid)}} (1207) — гішпанская [[Эпас|эпічная]] [[паэма]] з 3 [[песьня]]ў * {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сід (п'еса)|«Сід»|fr|Le Cid (Corneille)}} (1637) — [[трагікамэдыя]] францускага драматурга [[П'ер Карнэль|П'ера Карнэля]] (1606—1684) * {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сід (опэра)|«Сід»|fr|Le Cid (opera)}} (1885) — [[опэра]] францускага [[кампазытар]]а {{Артыкул у іншым разьдзеле|Жуль Маснэ|Жуля Маснэ|fr|Jules Massenet}} (1842—1912) * {{Артыкул у іншым разьдзеле|Эль Сід|«Эль Сід»|en|El Cid (film)}} (1961) — кіна[[драма]] амэрыканскага [[рэжысэр]]а {{Артыкул у іншым разьдзеле|Энтані Ман|Энтані Мана|fr|Anthony Mann}} (1906—1967) * {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сід (тэлефільм)|«Сід»|fr|Le Cid (téléfilm)}} (1962) — тэле[[фільм]] францускага рэжысэра {{Артыкул у іншым разьдзеле|Лязар Іглесі|Рожэ Іглесі|fr|Lazare Iglesis}} (1920—2012) * {{Артыкул у іншым разьдзеле|Прыгоды маленькага Сіда|«Прыгоды маленькага Сіда»|es|Ruy, el pequeño Cid}} (1980) — тэле[[фільм]] японскага рэжысэра [[Фуміё Куракава|Фуміё Куракавы]] * {{Артыкул у іншым разьдзеле|Легенда пра Сіда|«Легенда пра Сіда»|es|El Cid: La leyenda}} (2003) — [[мультфільм]] гішпанскага рэжысэра {{Артыкул у іншым разьдзеле|Хасэ Позо||es|José Pozo}} (нар. 1967) Таксама «Эль Сід» зьяўляўся ў якасьці ваяводы ў 4 гістарычных [[Стратэгія|стратэгічных]] [[відэагульня]]х на ангельскай мове: «[[Эпоха імпэрыяў 2: заваёўнікі]]» (1999, ЗША), {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сярэднявечная татальная вайна 2|«Сярэднявечная татальная вайна 2»|en|Medieval II: Total War}} (2006, Ангельшчына), {{Артыкул у іншым разьдзеле|Цывілізацыя 5|«Цывілізацыя 5»|en|Civilization V}} (2010, ЗША) і {{Артыкул у іншым разьдзеле|Каралі-крыжаносцы 2|«Каралі-крыжаносцы 2»|en|Crusader Kings II}} (2012, Швэцыя). == Галерэя == <gallery> Файл:Monumento al Cid (Burgos) 01.jpg|Статуя 1954 г. у Бургасе (2006 г.) Файл:Cid Campeador Buenos Aires.jpg|Статуя ў [[Буэнас-Айрэс]]е ([[Аргентына]], 2007 г.) Файл:Burgos - Arco de Santa Maria - El Cid.JPG|Статуя ў Саборы Дзевы Марыі 16 ст.(Бургас, 2012 г.) Файл:Cid-en-Mecerreyes.jpg|Статуя 2008 г. у в. {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мэсэрэес||es|Mecerreyes}} (правінцыя Бургас, 2010 г.) Файл:El Cid-Med-Plaza Mayor (Salamanca).jpg|Мэдальён 1734 г. на Галоўнай плошчы [[Саляманка|Саляманкі]] (аўт.суп. [[Кастылія і Леон]]) Файл:Rodrigo Diaz de Vivar crop.jpg|У кнізе «Партрэты знакамітых гішпанцаў» (1791). Файл:Vicents Cots Primera hazaña del Cid.jpeg|«Першы подзьвіг Сіда» ({{Артыкул у іншым разьдзеле|Хуан Вісэнс Коц||es|Juan Vicens Cots}}, 1864) Файл:Cid.png|Сід абезгалоўлівае графа Лазана Гомэса (мініяцюра 1344 г.) Файл:La Jura de Santa Gadea. Armando Menocal. 1889.JPG|«Сьвятаагацінская клятва» ({{Артыкул у іншым разьдзеле|Арманда Мэнокаль||es|Armando Menocal}}, 1889) Файл:El Cid portrait · HHWX54.svg|У 10-м томе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Гісторыя гісторыкаў сьвету|«Гісторыі гісторыкаў сьвету»|es|Juan Vicens Cots}} (1907 г.) Файл:Burgos gigantones 1.jpg|Фігура {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікагаловы волат|«Вялікагаловага волата»|es|Gigantes y cabezudos}} Сіда (Бургас, 2007 г.) Файл:El cofre del Cid.Catedral de Burgos (4952394218).jpg|[[Куфар]] Сіда ў Саборы Дзевы Марыі (Бургас, 2010 г.) Файл:Burgos. El Solar del Cid.jpg|Помнік 1784 г. «Сонейка Сіда» на месцы яго дома (Бургас, 1892 г.) </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1040-я гады]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Асобы Валенсіі]] [[Катэгорыя:Князі]] [[Катэгорыя:Рыцары]] [[Катэгорыя:Гісторыя Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Сярэднявечныя легенды]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Гішпаніі]] 9hq8u0nq5ip9cn8sv1qquogsb7oajk8 14 119803 2329407 2125878 2022-07-23T05:32:23Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Турызм паводле краінаў|Гішпанія]] [[Катэгорыя:Гішпанская культура]] [[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі]] j5eige8unesw12nre939w8yqpool80p 14 119804 2329409 2104909 2022-07-23T05:34:31Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гішпанія}} [[Катэгорыя:Гішпанія|Эканоміка]] [[Катэгорыя:Эканоміка па краінах]] [[Катэгорыя:Эканоміка Эўропы паводле краінаў]] fqvanh608cyo3jr7fxvsqghuduy2gcf 0 131309 2329367 1385898 2022-07-22T18:44:23Z EmausBot 10296 Робат: выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Каралеўскі Камень]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Каралеўскі Камень]] tobhkg2ttaf108v9v6phzq3ykac8dmc 10 147621 2329457 2017917 2022-07-23T09:14:44Z Red Winged Duck 39 Прышыхвасты wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца/Сельсавет |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Антопальскі сельсавет |назва = [[Антопальскі сельсавет]] |цэнтар_савету = '''[[Антопаль]]''' |вёскі = * [[Асіпавічы (Берасьцейская вобласьць)|Асіпавічы]] * [[Бобкі]] * [[Буды (Берасьцейская вобласьць)|Буды]] * [[Вулька (Антопальскі сельсавет)|Вулька]] * [[Галік (Дарагічынскі раён)|Галік]] * [[Горыцы]] * [[Губерня]] * [[Дзеткавічы (Дарагічынскі раён)|Дзеткавічы]] * [[Дубавая]] * [[Залесьсе (Антопальскі сельсавет)|Залесьсе]] * [[Каты (Берасьцейская вобласьць)|Каты]] * [[Лавы (Дарагічынскі раён)|Лавы]] * [[Менявеж]] * [[Навасёлкі (Дарагічынскі раён)|Навасёлкі]] * [[Новая Цемра]] * [[Падлесьсе (Дарагічынскі раён)|Падлесьсе]] * [[Прышыхвасты]] * [[Ражок]] * [[Рашын]] * [[Сьвеклічы]] * [[Татарнавічы]] * [[Хамічыцы]] * [[Ямнік]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Сельсаветы Беларусі]]</noinclude> 9ggjxaoij4phh3z0mu0sedd7uvwy50i 14 166227 2329415 1791889 2022-07-23T05:38:24Z Taravyvan Adijene 1924 новы ключ для [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле правінцыяў Гішпаніі]]: «Спорт» з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Гішпанскі спорт| Правінцыі]] [[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле правінцыяў| Спорт]] [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле правінцыяў Гішпаніі|Спорт]] dvwh9ylwnurxxv8eiafnc82da9psdii 14 166228 2329411 1829705 2022-07-23T05:36:09Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Правінцыі Гішпаніі| ]] [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак першага ўзроўню|Гішпанія]] 6396n7qzpx3nw38go2xlhmn0w0aj8w6 0 167122 2329380 2238606 2022-07-22T21:57:22Z Kazimier Lachnovič 1079 дзеля пераносу файлу wikitext text/x-wiki [[Файл:Hłusk. Глуск (1833) (2).jpg|значак|300пкс|Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў]] '''[[Глуск]]''' — колішняя сталіца [[Глускае графства|графства]] на [[Слуцкае княства|гістарычнай Случчыне]] (частка [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградчыны]]), каля мяжы з [[Рэчыцкі павет|Панізоўем]]. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся касьцёл Сьвятой Ганны пры кляштары бэрнардынаў, збудаваны ў [[1667]] у стылі [[барока]] і [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зьнішчаны савецкімі ўладамі]] ў [[1930-я]]. == Вялікае Княства Літоўскае == [[Файл:Hłuski zamak, Bernardynski. Глускі замак, Бэрнардынскі (H. Lajbovič, 1760).jpg|300px|значак|Замак і касьцёл]] Назва «Глуск» у пісьмовых крыніцах пачынае сустракацца з другой паловы [[XV стагодзьдзе|XV ст.]] Першым гаспадаром вотчыны з цэнтрам Стары Глуск (з [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]] — [[Гарадок (Глускі раён)|Гарадок]]) быў [[Юры Гальшанскі]]. Па яго сьмерці ўладаньні падзялілі паміж сабой спадкаемцы. Каля [[1520]] [[Юры Гальшанскі-Дубровіцкі]] выдзяліў сваю частку ў асобнае ўладаньне з цэнтрам у Глуску Дубровіцкім, які ўпершыню ўпамінаецца ў [[1522]] у каралеўскім прывілеі на заснаваньне замка. У [[1525]] Глуск атрымаў ад [[сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] прывілей на правядзеньне кірмашоў. Па сьмерці Юрыя Гальшанскага-Дубровіцкага паселішчам валодалі спачатку ягоныя сыны Януш і Уладзімер, потым Сямён, якія ўсе сышлі беспатомнымі. У [[1558]] усю рухомую і нерухомую маёмасьць князёў Гальшанскіх-Дубровіцкіх падзялілі паміж дочкамі Юрыя — князёўнамі Гальшанскімі Настасьсяй Заслаўскай і Соф’яй Палубінскай. Гэты падзел замацаваны лістом Жыгімонта Аўгуста ад [[23 траўня]] [[1558]]. Па сьмерці Настасьсі ў [[1561]] ейная доля перайшла ўнукам Янушу і Міхаілу Заслаўскім, якія праз 10 гадоў саступілі палову сваёй часткі цётцы Ганне Чартарыйскай, дачцэ княгіні Настасьсі, якая ў [[1581]] выкупіла ў пляменьнікаў і іх палову. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) Глуск увайшоў у [[Наваградзкі павет]] ([[Слуцкае княства]]) [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]]. У [[1568]] [[Ян Хадкевіч]] атрымаў тытул «графа на Шклове, Быхаве, Мышы і Глуску». На [[1571]] у мястэчку было 124 дамы і 12 крамаў<ref name="evkl">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч Ю.]] Глуск // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 537.</ref>. [[Файл:Hłusk. Глуск (1833).jpg|значак|300px|Плян мястэчка, [[1833]]]] У канцы [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] Глускам супольна валодалі [[Палубінскія]], і [[Чартарыйскія]]. У [[1626]] М. Ю. Чартарыйскі прадаў сваю частку Глуску К. А. Палубінскаму, які стаў адзіным яго ўладальнікам. На [[1638]] у мястэчку было 7 вуліцаў і 332 пляцы. У [[Вайна 1654-1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] у [[сакавік]]у [[1655]] Глуск «агнём і мячом датла» разбурылі казакі<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Глуск // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 48.</ref>, па вайне ўлады [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] вызвалілі мястэчка ад падаткаў тэрмінам на 10 гадоў<ref name="evkl"/>. Па пажары замак, умацаваны гароднямі, у [[1670-я|1670-х]] ператварылі ў замак зь землянымі валамі і пяцьцю бастыёнамі. У [[1667]] князь Палубінскі заснаваў у мястэчку кляштар бэрнардынаў. У [[1672]]—[[1677]] у Глуску жыў гравёр [[Аляксандар Тарасевіч|А. Тарасевіч]], які меў тут сваю майтэрню. У [[1673]] мястэчка атрымала паўторнае вызваленьне ад падаткаў яшчэ на 12 гадоў. Па сьмерці князя Палубінскага Глуску перайшоў да ягонай дачкі Ганны, жонцы [[Дамінік Мікалай Радзівіл|Дамініка Мікалая Радзівіла]]. З гэтага часу і да канца [[18 стагодзьдзе|XVIII ст.]] мястэчка знаходзілася ў валоданьні [[Радзівілы|Радзівілаў]], за якімі Глуская воласьць мела назву «графста». На [[1727]] тут было 36 крамаў, у сярэдзіне [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] — 320 двароў. Пабудовы разьмяшчаліся на 12 вуліцах, сярод якіх былі дарогі на Менск, Слуцак, Мазыр, Бабруйск. Кампазыцыйным цэнтрам зьяўляўся 12-кутны Рынак, дзе разьмяшчаліся драўляныя Ўваскрэсенская і Траецкая цэрквы, 47 крамаў і 25 камораў, якія ўтваралі замкнёныя гандлёвыя рады. Існавала прадмесьце Карпілаў, разьмешчанае на скрыжаваньні 2 дарог. У [[1775]] Глуск пацярпеў ад пажару. У [[1791]] ён увайшоў у [[Случарэцкі павет]] [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]]. == Пад уладай Расейскай імпэрыі == [[Файл:Hłuski zamak, Bernardynski. Глускі замак, Бэрнардынскі (1901-17).jpg|300px|значак|Касьцёл бэрнардынаў]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Глуск апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Бабруйскі павет|Бабруйскім павеце]]. На [[1798]] тут было 143 двары, замак, 2 касьцёлы, 3 царквы, гаспадарскі двор, 48 крамаў, паштовая станцыя, працаваў медналіцейны завод. З [[1800]] мясьціна знаходзілася ў валоданьні графа Юдзіцкага, пазьней перайшла да [[Бжастоўскія|Бжастоўскіх]]. У [[1861]] у Глуску было 430 двароў, мураваныя касьцёл і кляштар, 2 драўляныя цэрквы, 5 малітоўных дамоў. У [[1885]] у мястэчку працавалі 5 скураных заводаў і 82 крамы. Паводле вынікаў перапісу ([[1897]]) у Глуску было 675 двароў; працавалі 2 народныя вучэльні, царкоўнапрыходзкая школа, лячэбніца, паштова-тэлеграфная кантора, 125 крамаў, 9 заезных дамоў, 3 медаварні; дзейнічалі 2 цэрквы, касьцёл, 5 сынагог. На [[1907]] — 870 двароў. У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] у [[люты]]м — [[сьнежань|сьнежні]] [[1918]] мястэчка займалі [[Нямеччына|нямецкія]] войскі. == Найноўшы час == [[25 сакавіка]] [[1918]] згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Глуск абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]]. У [[1921]] пачалі працаваць аптэка і тэлеграф, у [[1922]] — 7-гадовая школа, хата-чытальня і вэтэрынарны пункт, у [[1923]] — лякарня. [[17 ліпеня]] [[1924]] Глуск стаў цэнтрам раёну (у [[1962]]—[[1966]] уваходзіў у склад [[Бабруйскі раён|Бабруйскага раёну]]). З [[1927]] пачала працаваць мэтэаралягічная станцыя, з [[1929]] — народны дом. З прадпрыемстваў найбольш значнымі былі паравы і вадзяны млыны, электрастанцыя, стужкавая (269 работнікаў), абутковая (57 работнікаў) і кравецкая (70 работнікаў) арцелі.[[17 верасьня]] [[1938]] паселішча атрымала афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з [[27 чэрвеня]] [[1941]] да [[26 чэрвеня]] [[1944]] мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. У [[1944]] у Глуску пачалі працаваць 2 электрастанцыі, 2 паравыя млыны, 2 лесапільні, ваўначоска і сукнавальня, аднавілі працу гарбарны завод, лякарня, амбуляторыя, аптэка. У [[1956]] адбыўся ўвод у эксплюатацыю плодаагародніннага, у [[1971]] — масласырзавода, у [[1975]] — мэблевай фабрыкі. == Галерэя == <center><gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=225 heights=170 perrow="3"> Файл:Hłuski zamak, Bernardynski. Глускі замак, Бэрнардынскі (1914).jpg|Касьцёл, [[1914]] Файл:Hłusk, Mienskaja. Глуск, Менская (1901-17).jpg|Вуліца Менская, удалечыні касьцёл Файл:Hłusk, Šašejnaja. Глуск, Шашэйная (1901-17).jpg|Вуліца Шашэйная Файл:Hłusk, Babrujskaja. Глуск, Бабруйская (1901-17).jpg|Вуліца Бабруйская Файл:Hłusk, Carkoŭnaja, Vaskrasiensakaja. Глуск, Царкоўная, Васкрасенская (1944-49).jpg|Царква Файл:Hłusk. Глуск (1901-17).jpg|Вучэльня </gallery></center> == Крыніцы == {{зноскі}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|5}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * Ганецкая І. [https://web.archive.org/web/20080420064513/http://www.hot.ee/glusk/s3.htm Глускі замак: гісторыя аднаго помніка ў асобах] // Беларускі гістарычны часопіс. — 2006. — N 9. — С. 22—29. * [[Ірына Ганецкая|Ганецкая І.]], Дубіцкая Н., Дучыц Л., Крывальцэвіч М., Лашанкоў М., [[Аляксандар Ярашэвіч|Ярашэвіч А.]] [https://web.archive.org/web/20160305074119/http://www.hot.ee/mevlan/Gluskland.htm Глуская зямля: дыялог з гісторыяй.] — Глуск, [[1999]]. * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons|Category:History of Hłusk}} [[Катэгорыя:Глуск]] iqgt3ylnenfm2cfk4zfrselh3z956vz 2329396 2329380 2022-07-23T05:11:44Z Taravyvan Adijene 1924 /* Вонкавыя спасылкі */ Commons wikitext text/x-wiki [[Файл:Hłusk. Глуск (1833) (2).jpg|значак|300пкс|Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў]] '''[[Глуск]]''' — колішняя сталіца [[Глускае графства|графства]] на [[Слуцкае княства|гістарычнай Случчыне]] (частка [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградчыны]]), каля мяжы з [[Рэчыцкі павет|Панізоўем]]. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся касьцёл Сьвятой Ганны пры кляштары бэрнардынаў, збудаваны ў [[1667]] у стылі [[барока]] і [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зьнішчаны савецкімі ўладамі]] ў [[1930-я]]. == Вялікае Княства Літоўскае == [[Файл:Hłuski zamak, Bernardynski. Глускі замак, Бэрнардынскі (H. Lajbovič, 1760).jpg|300px|значак|Замак і касьцёл]] Назва «Глуск» у пісьмовых крыніцах пачынае сустракацца з другой паловы [[XV стагодзьдзе|XV ст.]] Першым гаспадаром вотчыны з цэнтрам Стары Глуск (з [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]] — [[Гарадок (Глускі раён)|Гарадок]]) быў [[Юры Гальшанскі]]. Па яго сьмерці ўладаньні падзялілі паміж сабой спадкаемцы. Каля [[1520]] [[Юры Гальшанскі-Дубровіцкі]] выдзяліў сваю частку ў асобнае ўладаньне з цэнтрам у Глуску Дубровіцкім, які ўпершыню ўпамінаецца ў [[1522]] у каралеўскім прывілеі на заснаваньне замка. У [[1525]] Глуск атрымаў ад [[сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] прывілей на правядзеньне кірмашоў. Па сьмерці Юрыя Гальшанскага-Дубровіцкага паселішчам валодалі спачатку ягоныя сыны Януш і Уладзімер, потым Сямён, якія ўсе сышлі беспатомнымі. У [[1558]] усю рухомую і нерухомую маёмасьць князёў Гальшанскіх-Дубровіцкіх падзялілі паміж дочкамі Юрыя — князёўнамі Гальшанскімі Настасьсяй Заслаўскай і Соф’яй Палубінскай. Гэты падзел замацаваны лістом Жыгімонта Аўгуста ад [[23 траўня]] [[1558]]. Па сьмерці Настасьсі ў [[1561]] ейная доля перайшла ўнукам Янушу і Міхаілу Заслаўскім, якія праз 10 гадоў саступілі палову сваёй часткі цётцы Ганне Чартарыйскай, дачцэ княгіні Настасьсі, якая ў [[1581]] выкупіла ў пляменьнікаў і іх палову. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) Глуск увайшоў у [[Наваградзкі павет]] ([[Слуцкае княства]]) [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]]. У [[1568]] [[Ян Хадкевіч]] атрымаў тытул «графа на Шклове, Быхаве, Мышы і Глуску». На [[1571]] у мястэчку было 124 дамы і 12 крамаў<ref name="evkl">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч Ю.]] Глуск // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 537.</ref>. [[Файл:Hłusk. Глуск (1833).jpg|значак|300px|Плян мястэчка, [[1833]]]] У канцы [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] Глускам супольна валодалі [[Палубінскія]], і [[Чартарыйскія]]. У [[1626]] М. Ю. Чартарыйскі прадаў сваю частку Глуску К. А. Палубінскаму, які стаў адзіным яго ўладальнікам. На [[1638]] у мястэчку было 7 вуліцаў і 332 пляцы. У [[Вайна 1654-1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] у [[сакавік]]у [[1655]] Глуск «агнём і мячом датла» разбурылі казакі<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Глуск // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 48.</ref>, па вайне ўлады [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] вызвалілі мястэчка ад падаткаў тэрмінам на 10 гадоў<ref name="evkl"/>. Па пажары замак, умацаваны гароднямі, у [[1670-я|1670-х]] ператварылі ў замак зь землянымі валамі і пяцьцю бастыёнамі. У [[1667]] князь Палубінскі заснаваў у мястэчку кляштар бэрнардынаў. У [[1672]]—[[1677]] у Глуску жыў гравёр [[Аляксандар Тарасевіч|А. Тарасевіч]], які меў тут сваю майтэрню. У [[1673]] мястэчка атрымала паўторнае вызваленьне ад падаткаў яшчэ на 12 гадоў. Па сьмерці князя Палубінскага Глуску перайшоў да ягонай дачкі Ганны, жонцы [[Дамінік Мікалай Радзівіл|Дамініка Мікалая Радзівіла]]. З гэтага часу і да канца [[18 стагодзьдзе|XVIII ст.]] мястэчка знаходзілася ў валоданьні [[Радзівілы|Радзівілаў]], за якімі Глуская воласьць мела назву «графста». На [[1727]] тут было 36 крамаў, у сярэдзіне [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] — 320 двароў. Пабудовы разьмяшчаліся на 12 вуліцах, сярод якіх былі дарогі на Менск, Слуцак, Мазыр, Бабруйск. Кампазыцыйным цэнтрам зьяўляўся 12-кутны Рынак, дзе разьмяшчаліся драўляныя Ўваскрэсенская і Траецкая цэрквы, 47 крамаў і 25 камораў, якія ўтваралі замкнёныя гандлёвыя рады. Існавала прадмесьце Карпілаў, разьмешчанае на скрыжаваньні 2 дарог. У [[1775]] Глуск пацярпеў ад пажару. У [[1791]] ён увайшоў у [[Случарэцкі павет]] [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]]. == Пад уладай Расейскай імпэрыі == [[Файл:Hłuski zamak, Bernardynski. Глускі замак, Бэрнардынскі (1901-17).jpg|300px|значак|Касьцёл бэрнардынаў]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Глуск апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Бабруйскі павет|Бабруйскім павеце]]. На [[1798]] тут было 143 двары, замак, 2 касьцёлы, 3 царквы, гаспадарскі двор, 48 крамаў, паштовая станцыя, працаваў медналіцейны завод. З [[1800]] мясьціна знаходзілася ў валоданьні графа Юдзіцкага, пазьней перайшла да [[Бжастоўскія|Бжастоўскіх]]. У [[1861]] у Глуску было 430 двароў, мураваныя касьцёл і кляштар, 2 драўляныя цэрквы, 5 малітоўных дамоў. У [[1885]] у мястэчку працавалі 5 скураных заводаў і 82 крамы. Паводле вынікаў перапісу ([[1897]]) у Глуску было 675 двароў; працавалі 2 народныя вучэльні, царкоўнапрыходзкая школа, лячэбніца, паштова-тэлеграфная кантора, 125 крамаў, 9 заезных дамоў, 3 медаварні; дзейнічалі 2 цэрквы, касьцёл, 5 сынагог. На [[1907]] — 870 двароў. У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] у [[люты]]м — [[сьнежань|сьнежні]] [[1918]] мястэчка займалі [[Нямеччына|нямецкія]] войскі. == Найноўшы час == [[25 сакавіка]] [[1918]] згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Глуск абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]]. У [[1921]] пачалі працаваць аптэка і тэлеграф, у [[1922]] — 7-гадовая школа, хата-чытальня і вэтэрынарны пункт, у [[1923]] — лякарня. [[17 ліпеня]] [[1924]] Глуск стаў цэнтрам раёну (у [[1962]]—[[1966]] уваходзіў у склад [[Бабруйскі раён|Бабруйскага раёну]]). З [[1927]] пачала працаваць мэтэаралягічная станцыя, з [[1929]] — народны дом. З прадпрыемстваў найбольш значнымі былі паравы і вадзяны млыны, электрастанцыя, стужкавая (269 работнікаў), абутковая (57 работнікаў) і кравецкая (70 работнікаў) арцелі.[[17 верасьня]] [[1938]] паселішча атрымала афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з [[27 чэрвеня]] [[1941]] да [[26 чэрвеня]] [[1944]] мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. У [[1944]] у Глуску пачалі працаваць 2 электрастанцыі, 2 паравыя млыны, 2 лесапільні, ваўначоска і сукнавальня, аднавілі працу гарбарны завод, лякарня, амбуляторыя, аптэка. У [[1956]] адбыўся ўвод у эксплюатацыю плодаагародніннага, у [[1971]] — масласырзавода, у [[1975]] — мэблевай фабрыкі. == Галерэя == <center><gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=225 heights=170 perrow="3"> Файл:Hłuski zamak, Bernardynski. Глускі замак, Бэрнардынскі (1914).jpg|Касьцёл, [[1914]] Файл:Hłusk, Mienskaja. Глуск, Менская (1901-17).jpg|Вуліца Менская, удалечыні касьцёл Файл:Hłusk, Šašejnaja. Глуск, Шашэйная (1901-17).jpg|Вуліца Шашэйная Файл:Hłusk, Babrujskaja. Глуск, Бабруйская (1901-17).jpg|Вуліца Бабруйская Файл:Hłusk, Carkoŭnaja, Vaskrasiensakaja. Глуск, Царкоўная, Васкрасенская (1944-49).jpg|Царква Файл:Hłusk. Глуск (1901-17).jpg|Вучэльня </gallery></center> == Крыніцы == {{зноскі}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|5}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * Ганецкая І. [https://web.archive.org/web/20080420064513/http://www.hot.ee/glusk/s3.htm Глускі замак: гісторыя аднаго помніка ў асобах] // Беларускі гістарычны часопіс. — 2006. — N 9. — С. 22—29. * [[Ірына Ганецкая|Ганецкая І.]], Дубіцкая Н., Дучыц Л., Крывальцэвіч М., Лашанкоў М., [[Аляксандар Ярашэвіч|Ярашэвіч А.]] [https://web.archive.org/web/20160305074119/http://www.hot.ee/mevlan/Gluskland.htm Глуская зямля: дыялог з гісторыяй.] — Глуск, [[1999]]. * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1}} * {{Літаратура/ЭГБ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} [[Катэгорыя:Глуск]] fsw767l70o0w2hxqd7d55x4rno0fsdf 0 167640 2329482 2323244 2022-07-23T11:37:06Z Kazimier Lachnovič 1079 дзеля пераносу файлу wikitext text/x-wiki '''[[Русіфікацыя Беларусі]]''', дакладней<ref>[[Уладзімер Агіевіч (кандыдат філязофскіх навук)|Агіевіч У.]] Ідэалы і сімвалы беларускага шляху // Грамадскія ідэалы: Нацыянальныя традыцыі, сучасны стан, погляд у будучыню: Навук. збор. / Рэдкал.: Л. Уладыкоўская-Канаплянік (гал. рэд.) і інш. — Менск, 2000. — 224 с. — (Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 13). С. 72.</ref> '''маскалізацыя'''<ref>Касяк І. Канстанца // «З гісторыяй на „Вы“» (артыкулы, дакументы, успаміны). Выпуск трэці. — Менск: «Мастацкая літаратура», 1994.</ref><ref>[[Валеры Буйвал]], Інфармацыйная камісія [[Кансэрватыўна-Хрысьціянская Партыя — БНФ|Кансэрватыўна-Хрысьціянскай Партыі — БНФ]]. [http://www.bielarus.net/archives/2005/09/01/312 Прэс-рэліз за жнівень 2005 г.]</ref><ref>[[Лідзія Савік|Савік Л.]] Рыцарам Айчыны прысвячаецца… // [[Народная Воля]]. № 17—18, 3 лютага 2009. С. 6.</ref><ref>[[Ніна Баршчэўская|Баршчэўская Н.]] [http://kamunikat.org/8309.html Суадносіны паміж мовай і нацыянальнай тоеснасьцю — 2], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё|Беларуская рэдакцыя Польскага радыё]], 13 траўня 2009 г.</ref>{{Заўвага|Паводле слоўнікаў [[Сьцяпан Некрашэвіч|Сьцяпана Некрашэвіча]]<ref>{{Літаратура/Расейска-беларускі слоўнік (1928)}}</ref> і [[Ян Станкевіч|Яна Станкевіча]]<ref>[[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Беларуска-расійскі (Вялікалітоўска-расійскі) слоўнік. — Нью-Ёрк, 1989. С. 677.</ref> — '''абмаскаленьне'''}} або '''расеіза́цыя'''<ref>[[Юры Пацюпа|Пацюпа Ю.]] [https://web.archive.org/web/20151020150826/http://arche.bymedia.net/2003-6/paciu603.html Занядбаная старонка правапісу: прапановы пісаньня прыназоўніка у/ў перад словамі, што пачынаюцца з галоснай] // [[Arche]]. № 6 (29), 2003.</ref><ref>Бекус Н. [https://web.archive.org/web/20151020151343/http://arche.bymedia.net/2004-2/bekus204.htm Тэрапія альтэрнатывай, або Беларусь, уяўленая інакш] // [[Arche]]. № 2 (31), 2004.</ref><ref>Клімчук Ф. [http://mowaznaustwa.ru/2009/02/26/fdklimchuk-staradaўnyaya-pismennasc-i-paleskiya-gavorki/ Старадаўняя пісьменнасць і палескія гаворкі] // Беларуская лінгвістыка. Вып. 50., 2001. С. 19—24.</ref> — мэтанакіраваная палітыка сьвядомага адрыву [[беларусы|беларускага народу]] ад гістарычных традыцыяў, роднай культуры і [[родная мова|мовы]] і насаджэньня [[Расейская мова|расейскай мовы]] і культуры<ref>[[Леанід Лыч|Лыч Л.]] Русіфікацыя // {{Літаратура/Беларусь: энцыкляпэдычны даведнік, 1995|к}} С. 630.</ref>. У другой палове XIX ст. улады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] пачалі масава зьнішчаць старажытныя праваслаўныя цэрквы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="str_sp">{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 54.</ref>, а таксама перабудоўваць у стылі архітэктуры [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] колішнія рымска-каталіцкія, уніяцкія і нават спрадвеку праваслаўныя ([[Канстантынопальскі патрыярхат]]) сьвятыні. Падобным чынам [[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскі патрыярхат]] ([[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Урадавы сынод Расейскай імпэрыі]]) імкнуўся абазначыць «кананічную» тэрыторыю<ref>[https://web.archive.org/web/20100702202930/http://nn.by/?c=ar&i=40493 Архітэктар Папруга: Хочуць цыбуліны на царкве — няхай будуюць новы храм] // [[Наша Ніва]], 1 ліпеня 2010 г.</ref>. Фінансавалася гэтая справа з сродкаў, сабраных з удзельнікаў [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] ў выглядзе штрафаў і кантрыбуцыяў<ref name="ReferenceA">{{Літаратура/Эклектыка. Архітэктура Беларусі другой паловы XIX — пачатку XX ст.|к}} С. 18.</ref><ref name="caranovic">[[Сяргей Чарановіч|Чарановіч С.]] [http://media.catholic.by/nv/n21/art4.htm Ляхавіцкі касцёл Узвышэння Святога Крыжа] // [[Наша Вера]]. № 3 (21), 2002 г.</ref>. Так, яшчэ ў 1863 годзе па аглядзе цэркваў [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] падпалкоўнік генэральнага штабу архітэктар Зяленскі зацьвердзіў праекты на перабудову каля 100 будынкаў<ref>{{Літаратура/Эклектыка. Архітэктура Беларусі другой паловы XIX — пачатку XX ст.|к}} С. 40—41.</ref>. У выніку падобных рэканструкцыяў адбывалася зьнявечаньне кампазыцыяў і стылёвага разьвязку помнікаў архітэктуры, зьнішчаліся высокамастацкія фрэскі, алтары, амбоны ды іншае<ref>{{Літаратура/Эклектыка. Архітэктура Беларусі другой паловы XIX — пачатку XX ст.|к}} С. 65.</ref>. У сьпісе прыводзяцца помнікі архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, поўнасьцю або часткова (у выніку перабудоваў) зруйнаваныя ўладамі Расейскай імпэрыі. == Вільня == {{Аўтанумарацыя табліцы | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Назва !! Адрас !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вялейская брама|Брама Вялейская]] | Вуліца Вялейская | 1 верасьня 1799 году маскоўскі гаспадар [[Павал I |Павал I]] падпісаў загад аб разбурэньні абарончых муроў Вільні, дэмантаваньне якіх завяршылася ў 1805 годзе. | [[Файл:Vilijos vartai.jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Замкавая брама (Вільня)|Брама Замкавая]] | Вуліца Замкавая | 1 верасьня 1799 году маскоўскі гаспадар Павал I падпісаў загад аб разбурэньні абарончых муроў Вільні, дэмантаваньне якіх завяршылася ў 1805 годзе. | [[Файл:Vilnia, Zamkavaja brama. Вільня, Замкавая брама (S. Januševič, 1830-40).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Рудніцкая вежа|Вежа Рудніцкая]] | Вуліца Рудніцкая | 1 верасьня 1799 году маскоўскі гаспадар Павал I падпісаў загад аб разбурэньні абарончых муроў Вільні, дэмантаваньне якіх завяршылася ў 1805 годзе. | [[Файл:Vilnia, Rudnickaja vieža. Вільня, Рудніцкая вежа (F. Smuglevič, 1785-86).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Субацкая брама|Брама Субацкая]] | Вуліца Субацкая | 1 верасьня 1799 году маскоўскі гаспадар Павал I падпісаў загад аб разбурэньні абарончых муроў Вільні, дэмантаваньне якіх завяршылася ў 1805 годзе. | [[Файл:Vilnia, Subackaja brama. Вільня, Субацкая брама (F. Smuglevič, 1785-86).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Троцкая брама|Брама Троцкая]] | Вуліца Троцкая | 1 верасьня 1799 году маскоўскі гаспадар Павал I падпісаў загад аб разбурэньні абарончых муроў Вільні, дэмантаваньне якіх завяршылася ў 1805 годзе. | [[Файл:Vilnia, Trockaja brama. Вільня, Троцкая брама (F. Smuglevič, 1785-86).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар трынітарыяў (Вільня)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар трынітарыяў]] | Трынапаль | Помнік архітэктуры [[барока]]. Касьцёл пацярпеў ад [[Мураўёўкі|перабудовы]] пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | [[Файл:Vilnia, Trynapal, Trynitarski. Вільня, Трынапаль, Трынітарскі (S. Fleury, 1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnia, Trynapal, Trynitarski. Вільня, Трынапаль, Трынітарскі (1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Baltupiai, Vilnius, Lithuania - panoramio (43).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Пана Езуса і кляштар трынітарыяў (Вільня)|Касьцёл Пана Езуса і кляштар трынітарыяў]] | Антокаль, вуліца Антокальская | Помнік архітэктуры [[барока]]. Касьцёл пацярпеў ад [[Мураўёўкі|перабудовы]] пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычнае аблічча. | [[Файл:Vilnia, Antokal, Trynitarski. Вільня, Антокаль, Трынітарскі (M. Januševič, 1835).jpg |цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnia, Antokal, Trynitarski. Вільня, Антокаль, Трынітарскі (V. Zacharčyk, 1865-79).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Baroque Church of Christ the Remeeder in Antakalnis, Vilnius, Lithuania.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Сьвятога Казімера (Вільня)|Касьцёл Сьвятога Казімера]] | Старое Места, вуліца Вялікая | Помнік архітэктуры [[барока]]. Касьцёл пацярпеў ад [[Мураўёўкі|перабудовы]] пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычнае аблічча. | [[Файл:Zaleski Town Hall in Vilnius (detail).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Church of St Kazimieras. Vilnius.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Church of St. Casimir in Vilnius (Wilno).JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар кармэлітак (Вільня)|Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар кармэлітак]] | Старое Места, вуліца Конская | Помнік архітэктуры [[барока]]. Мураваны будынак разабралі на загад расейскіх уладаў у 1877 годзе. | [[Файл:St Joseph Church before demolition.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:St Joseph Church demolition.jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Сэрца Езуса і кляштар візытак (Вільня)|Касьцёл Сэрца Езуса і кляштар візытак]] | Росы, вуліца Росы | Помнік архітэктуры [[барока]]. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Vilnia, Rosy, Vizycki. Вільня, Росы, Візыцкі (F. Smuglevič, 1786).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnia, Vialikaja Rosa, Vizycki. Вільня, Вялікая Роса, Візыцкі (F. Krause, 1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:JesusHeartChurchVilnius.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Вільня)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў. Званіца]] | Старое Места, вуліца Троцкая | Помнік архітэктуры готыкі. Мураваную званіцу зруйнавалі ў 1872 годзе. | [[Файл:Vilnia, Piaski. Вільня, Пяскі (XIX).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnia, Piaski, Franciškanski. Вільня, Пяскі, Францішканскі (J. Čachovič, 1872).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Палац вялікіх князёў літоўскіх (Вільня)|Палац вялікіх князёў літоўскіх (Дольны замак)]] | Старое Места | Мураваны палац разабралі ў 1801 годзе. У наш час будынак адбудавалі з захаваньнем старых падмуркаў. | [[Файл:Vilnia, Dolny zamak. Вільня, Дольны замак (M. Hrabnicki, 1845).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Palace of the Grand Dukes of Lithuania 2019 3.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Траецкая царква (Вільня)|Царква Сьвятой Тройцы]] | Старое Места, вуліца Астрабрамская | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Vilnia, Vastrabramskaja. Вільня, Вастрабрамская (1863).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnia, Trajeckaja. Вільня, Траецкая (1889).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Basilian church, Vilnius.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Вільня)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Старое Места, вуліца Сьвятой Ганны | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Vilnia, Pračyścienskaja. Вільня, Прачысьценская (XIX).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Dievo Motinos Ėmimo į Dangų katedra Vilnius (1877).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnius HMG Orthodox church.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Царква Сьвятога Міколы (Вільня)|Царква Сьвятога Міколы]] | Старое Места, вуліца Вялікая | Помнік архітэктуры [[віленскае барока|віленскага барока]]. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Ivan Trutnev - Nikolayevskaya church old view.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ivan Trutnev - Nikolayevskaya church.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:St. Nicholas Orthodox Church Exterior, Vilnius, Lithuania - Diliff.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (Вільня)|Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы]] | Старое Места, вуліца Вялікая | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Vilnia, Vialikaja-Savič. Вільня, Вялікая-Савіч (1807).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Vilnius. Cerkve Pilies g. 2006-08-08.jpg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 17 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Амсьціслаў]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў (Амсьціслаў)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла перабудавалі на загад расейскіх уладаў пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] па 1870 годзе, мураваны будынак кляштару разабралі | [[Файл:Amścisłaŭ, Bernardynskaja. Амсьціслаў, Бэрнардынская (H. Lajbovič, 1760).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Amścisłaŭ, Bernardynski. Амсьціслаў, Бэрнардынскі (XIX) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Alexander Nevsky Cathedral in Mstislavl.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Клімавічы]] | [[Касьцёл і кляштар дамініканаў (Клімавічы)|Касьцёл і кляштар дамініканаў]] | Мураваныя будынкі зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці дзеля перабудовы пад вязьніцу. Да нашага часу захаваліся падмуркі, над якімі за савецкім часам збудавалі будынак адміністрацыі Клімавіцкага раёну. | | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Пацкава (Магілёўская вобласьць)|Пацкава]] | [[Касьцёл і кляштар дамініканаў (Пацкава)|Касьцёл і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (1825 год). | | [[Файл:Packava, Daminikanski. Пацкава, Дамініканскі (1913).jpg|цэнтар|150пкс]] | |} }}}} == [[Аршанскі павет|Аршаншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 20 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынаў (Ворша)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1832 годзе). У перабудаваным выглядзе захаваўся мураваны кляштарны корпус | [[Файл:Vorša, Bernardynskaja. Ворша, Бэрнардынская (XVIII).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Residential Building of Bernardinian Monastery in Orsha 03.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар трынітарыяў (Ворша)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар трынітарыяў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], канчаткова зруйнаваны ў 1950-я гады. Захаваўся кляштарны корпус, якому ў наш час вярнулі аўтэнтычнае аблічча. | | [[Файл:Vorša, Mahiloŭskaja. Ворша, Магілёўская (1901-18) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Residential Building of Trinitarian Monastery in Orsha 05.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў (Ворша)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1832 годзе), мураваны калегіюм — зьнявечылі перабудоваю пад вязьніцу. У наш час колішняму калегіюму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Vorša, Jezuicki. Ворша, Езуіцкі (A. Kładnicki, 1835) (2).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Orša, Belarus (by LastofAvari) — 32.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Куцеінскі манастыр Яўленьня Гасподняга (Ворша)|Царква Сьвятой Тройцы пры Куцеінскім манастыры Яўленьня Гасподняга]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. У наш час сьвятыні вярнулі аўтэнтычнае аблічча | | [[Файл:Vorša, Kuciejna, Bohajaŭlenski. Ворша, Куцейна, Богаяўленскі (M. Astankovič, 1905).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Траецкая царква. Орша.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Галоўчын]] | [[Касьцёл і кляштар дамініканаў (Галоўчын)|Касьцёл і кляштар дамініканаў]] | Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1832 годзе) | [[Файл:Hałoŭčyn, Daminikanski. Галоўчын, Дамініканскі (1839).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Княжыцы]] | [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Княжыцы)|Касьцёл Сьвятога Мікалая]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Kniažycy, Daminikanski. Княжыцы, Дамініканскі (1869).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kniažycy, Daminikanski. Княжыцы, Дамініканскі (1913).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kniazhycy catholic church 2010.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Алейная брама|Брама Алейная]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | [[Файл:Mahiloŭ, Alejnaja brama. Магілёў, Алейная брама (J. Pieška, 1800).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Ветраная брама|Брама Ветраная]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Дубровенская брама|Брама Дубровенская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Каралеўская брама|Брама Каралеўская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | [[Файл:Mahiloŭ. Магілёў (V. Vaščanka, 1702).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў (Магілёў)|Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1870 годзе), канчаткова [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зьнішчылі разам з будынкам кляштару]] ў 1950-я гады. | [[Файл:Mahiloŭ, Školišča. Магілёў, Школішча (1860-69).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Mahiloŭ, Školišča. Магілёў, Школішча (1901-17).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Мікольскі манастыр (Магілёў)|Царква Сьвятога Міколы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. У наш час сьвятыні вярнулі аўтэнтычны выгляд | | [[Файл:Mahiloŭ, Padmikolle, Mikolskaja. Магілёў, Падмікольле, Мікольская (1917).jpg |цэнтар|150px]] | [[Файл:Царква сьв. Мікалая, Магілёў.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа (Магілёў)|Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Mahiloŭ, Hlebabarysaŭskaja. Магілёў, Глебабарысаўская (D. Strukov, 1864-67).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Mahiloŭ, Dubravienka-Hlebabarysaŭskaja. Магілёў, Дубравенка-Глебабарысаўская (1901-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Крыжаўзьдзьвіжанская царква ў Магілеве.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Смаляны]] | [[Смальянскі замак|Замак]] | У XIX ст. расейскі сэнатар Сямёнаў прадаў замак на цэглу<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 23.</ref>. | | [[Файл:Smaljany, Bieły Koviel. Смальяны, Белы Ковель (J. Pieška, 1800).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Belarus-Smalyany-Bely Kovel Castle-1.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Чавусы]] | [[Касьцёл і кляштар кармэлітаў (Чавусы)|Касьцёл і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы па 1870 годзе, канчаткова зруйнаваны да 1945 году. | | [[Файл:Čavusy, Rynak. Чавусы, Рынак (1905).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Чавусы]] | [[Чавуская ратуша|Ратуша]] | Мураваны будынак разабралі па 1830 годзе | [[Файл:Čavuskaja ratuša. Чавуская ратуша (XIX).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Шклоў]] | [[Касьцёл і кляштар дамініканаў (Шклоў)|Касьцёл і кляштар дамініканаў]] | Мураваныя будынакі зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці кляштару (1833 год) | [[Файл:Škłoŭ, Staroje Miesta. Шклоў, Старое Места (XVIII).jpg|цэнтар|150px]] | | |} }}}} == [[Ашмянскі павет|Ашмяншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 37 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Беніца]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар бэрнардынаў (Беніца)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, мураваны кляштар разабралі ў канцы XIX ст. | [[Файл:Bienica, Rynak. Беніца, Рынак (XVIII).jpg|150px]] | [[Файл:Bienica, Rynak. Беніца, Рынак (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bienica Trajecki kaścioł 550305.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Баруны]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Баруны)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы, у 1920-я гады сьвятыні вярнулі аўтэнтычнае аблічча. | [[Файл:Baruny. Баруны (1900).jpg|150px]] | [[Файл:Baruny, Rynak, Bazylanski. Баруны, Рынак, Базылянскі (1917) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ансамбль былога манастыра базылян.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Вялейка]] | [[Стары касьцёл (Вялейка)|Стары касьцёл]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. Па [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]] помнік зруйнавалі савецкія ўлады. | [[Файл:Vialejka, Asipaŭskaja, Juraŭskaja. Вялейка, Асіпаўская, Юраўская (1861).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vialejka, Asipaŭskaja. Вялейка, Асіпаўская (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Гальшаны]] | [[Гальшанскі замак|Замак]] | У 1880 годзе расейскі [[Сапраўдны стацкі саветнік|стацкі саветнік]] Гарбанёў пачаў узрываць вежы і муры дзеля будаваньня корчмаў<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 24.</ref>. | [[Файл:Halšany. Гальшаны (A. Adam, 1812).jpg|150px]] | [[Файл:Halšanski zamak. Гальшанскі замак (B. Tamaševič, 1896).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Halšanski zamak1.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Геранёны]] | [[Геранёнскі замак|Замак]] | У сярэдзіне ХІХ ст. замак разабралі дзеля ўзьвядзеньня ў [[Ліпнішкі (вёска, Іўеўскі раён)|Ліпнішках]] розных гаспадарчых пабудоваў<ref>[[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]] Геранёнскі замак // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 527.</ref> | | [[Файл:Gieraniony. Геранёны (K. Rusiecki, 1846) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Геранёнскі замак.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Дунілавічы]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар дамініканаў (Дунілавічы)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры [[Віленскае барока|віленскага барока]]. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] ў 1866 годзе, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. Мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1850 годзе). | | [[Файл:Duniłavičy, Rynak, Daminikanski. Дунілавічы, Рынак, Дамініканскі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Касьцёл Найсьв. Тройцы.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Крэва]] | [[Крэўскі замак|Замак]] | 21 ліпеня 1917 году ў ходзе артылерыйскай атакі на нямецкія пазыцыі войскі Расейскае імпэрыі ўшчэнт разбурылі муры замка<ref>Цуба М. Аперацыя пад Крэвам як адна з буйнейшых ваенных бітваў на беларускіх землях падчас Першай сусветнай вайны // Веснік Палескага дзяржаўнага універсітэта. Серыя грамадскіх і гуманітарных навук. №1. 2012. С. 24—31.</ref>. | [[Файл:Kreŭski zamak. Крэўскі замак (N. Orda, 1880).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kreva. Крэва (J. Bułhak, 1930).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kreva. Крэва (2005).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Іўе]] | [[Кальвінскі збор (Іўе)|Кальвінскі збор («Сынодзік»)]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX — пачатку XX стагодзьдзя. | | [[Файл:Iviejski zbor. Івейскі збор (B. Tamaševič, 1898).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Смаргонь]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала (Смаргонь)|Касьцёл Сьвятога Міхала]] | Помнік архітэктуры [[рэнэсанс]]у. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі ў 1866 годзе, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Smarhonski zbor. Смаргонскі збор (K. Rusiecki, 1850) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Smarhonski zbor. Смаргонскі збор (1901-14).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Касьцёл, Смаргонь.jpg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Берасьцейскі павет|Берасьцейшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 46 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Берасьце)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак]] | Помнік архітэктуры [[віленскае барока|віленскага барока]]. Мураваныя касьцёл і кляштар часткова зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. Да нашага часу захаваліся руіны. Існуе магчымасьць аднаўленьня як помніка архітэктуры. | [[Файл:Catholic Church of the Immaculate Conception of Blessed Virgin Mary in Bierascie, Belarus.jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Bieraście, Bernardynski. Берасьце, Бэрнардынскі (1855) (2).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:КЛЯШТАР БЕРНАРДЫНАК.jpg|цэнтар|150пкс]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў (Берасьце)|Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Bieraście, Rynak-Kavalskaja. Берасьце, Рынак-Кавальская (1835).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1929).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак (Берасьце)|Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Catholic Church and Convent in Bieraście.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1928) (2).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар аўгустынаў (Берасьце)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар аўгустынаў]] | Помнік архітэктуры барока. У 2-й палове XIX ст. мураваныя касьцёл і кляштар зьнішчылі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. Паводле некаторых зьвестак, у 1856—1879 гады касьцёл перабудавалі пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | [[Файл:Bieraście, Rynak. Берасьце, Рынак (1830)..jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Rynak. Берасьце, Рынак (1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Мікалаеўская царква (Берасьце). Вид с площади.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар бэрнардынаў (Берасьце)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя касьцёл і кляштар часткова зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. Да нашага часу захаваліся руіны. Існуе магчымасьць аднаўленьня як помніка архітэктуры. | [[Файл:Catholic Church of St. John the Baptist in Bierascie, Belarus.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Bernardynski. Берасьце, Бэрнардынскі (1936) (2).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Сьвятой Барбары і кляштар трынітарыяў (Берасьце)|Касьцёл Сьвятой Барбары і кляштар трынітарыяў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Bieraście, Kobrynskaje pradmieście. Берасьце, Кобрынскае прадмесьце (1831).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Сьвятой Соф’і і кляштар дамініканаў (Берасьце)|Касьцёл Сьвятой Соф’і і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Bieraście, Zaŭhrynieckaje pradmieście. Берасьце, Заўгрынецкае прадмесьце (1830).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Берасьцейская ратуша|Ратуша]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Царква Сьвятога Міколы (Берасьце)|Царква Сьвятога Міколы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваную царкву зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Church of St Mikola Bierascie.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Unijacki, Sabornaja. Берасьце, Уніяцкі, Саборная (M. Zaleski, 1840).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Берасьце)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя царкву і манастыр зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1835).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1929).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Руины Белого Дворца.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Белая (горад)|Белая]] | [[Бельскі замак|Палац Радзівілаў]] | Помнік архітэктуры рэнэсансу. Мураваны палац разабралі ў 1883 годзе | [[Файл:Bielski zamak. Бельскі замак (E. Stumann, 1863).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Белая (горад)|Белая]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар рэфарматаў (Белая)|Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар рэфарматаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Biełaja, Refarmacki. Белая, Рэфармацкі (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kościół św. Antoniego w Białej Podlaskiej - 01.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Белая (горад)|Белая]] | [[Царква Раства Багародзіцы і манастыр базылянаў (Белая)|Манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры барока. Зруйнавалі мураваны будынак манастыра. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бухавічы]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Бухавічы)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бяроза (горад)|Бяроза]] | [[Бярозаўскі кляштар|Касьцёл Сьвятога Крыжа і кляштар картузаў]] | Помнік архітэктуры барока. Па гвалтоўным закрыцьці ў 1866 годзе гарадзенскі губэрнатар выдаў пастанову перадаць пабудовы кляштару Ўрадаваму сыноду Расейскай імпэрыі «да злому і скарыстаньня годнага матэрыялу на ўладкаваньне званіцы і царквы ў Бярозе, а мядзяны дах скарыстаць на пабудову царквы Аляксандра Неўскага ў Горадні»<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 136.</ref>, у 1868 годзе будынак касьцёла разабралі. Захаваліся фрагмэнты касьцельнай вежы і руіны кляштару. | [[Файл:Biaroza Kartuskaja, Klaštarnaja. Бяроза Картуская, Кляштарная (1750) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Biaroza Kartuskaja, Klaštarnaja. Бяроза Картуская, Кляштарная (1906)..jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Агароджа зь вежамі.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бяроза (горад)|Бяроза]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Бяроза)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | Помнік архітэктуры барока. У 1867 годзе з ініцыятывы [[Мураўёў-вешальнік|Мураўёва-вешальніка]] царкву перабудавалі ў маскоўскім стылі<ref>Описания церквей и приходов. Гродненский православно-церковный календарь. Том 1. — Воронеж, 1899. С. 92.</ref>. У 2003 годзе царква [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных Маскоўскім патрыярхатам|зноў пацярпела ад маскоўскай перабудовы]]. | | [[Файл:Biaroza Kartuskaja, Carkoŭnaja, Pietrapaŭłaŭskaja. Бяроза Картуская, Царкоўная, Петрапаўлаўская (1915).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Бяроза. Царква.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вістычы]] | [[Касьцёл Сьвятой Соф'і і кляштар цыстэрыянаў (Вістычы)|Касьцёл Сьвятой Соф'і і кляштар цыстэрыянаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці ў 2-й палове XIX ст., мураваны касьцёл перарабілі пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (захаваўся). | [[Файл:Vistyčy. Вістычы (1830).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vistyčy. Вістычы (2.02.1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vistyčy. Вістычы (2007).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Высокае]] | [[Кляштар баніфратаў (Высокае)|Кляштар баніфратаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці кляштару. | [[Файл:Vysokaje, Marjampal, Banifracki. Высокае, Мар’ямпаль, Баніфрацкі (J. Becker, 1773).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Высокае. Кляштар 3.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гарадзец (Кобрынскі раён)|Гарадзец]] | Касьцёл Зьвеставаньня Панны Марыі | Помнік архітэктуры эклектыкі. Мураваны будынак перабудавалі ў маскоўскім стылі | | [[Файл:Haradziec, Źviestavańnia. Гарадзец, Зьвеставаньня (1866).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Кодань]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны (Кодань)|Касьцёл Сьвятой Ганны]] | Помнік архітэктуры барока. У выніку перабудовы над касьцёлам замест фігурнай бані паставілі вялізны купал-цыбуліну. | [[Файл:Kodań, Rynak, Śviatoj Hanny. Кодань, Рынак, Сьвятой Ганны (1850).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kodań, Rynak, Śviatoj Hanny. Кодань, Рынак, Сьвятой Ганны (F. Harbačeŭski, 1891).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kościół par. p.w. św. Anny (1 poł. XVII, 1709) Kodeń 01 JoannaPyka.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Кобрынь]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Кобрынь)|Царква Сьвятога Мікалая]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. У выніку перабудовы ў 2-й палове XIX ст. зруйнавалі дзьве бакавыя вежы, а над царквой паставілі вялізны купал-цыбуліну. | [[Файл:Kobryń, Muchaviec-Babrujskaja. Кобрынь, Мухавец-Бабруйская (N. Orda, 7.04.1864).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kobryń, Mikolskaja. Кобрынь, Мікольская (1901-39).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Кобрын. Драўляная царква.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Крупчыцы]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Крупчыцы)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў]] | Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1866 годзе) | | [[Файл:Krupčycy, Karmelicki. Крупчыцы, Кармэліцкі (1899).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Міжрэчча (горад)|Міжрэчча]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Міжрэчча)|Царква Сьвятога Мікалая]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Mižrečča, Rynak, Mikolskaja. Міжрэчча, Рынак, Мікольская (1915).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kościół św. józefa międzyrzec dawna cerkiew.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Тэрэспаль]] | [[Царква Сьвятога Яна Багаслова (Тэрэспаль)|Царква Сьвятога Яна Багаслова]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. У выніку перабудовы ў 2-й палове XIX ст. над царквой паставілі вялізны купал-цыбуліну. | [[Файл:Terespal, Carkoŭnaja, Bahasłoŭskaja. Тэрэспаль, Царкоўная, Багаслоўская (1898).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Terespal, Carkoŭnaja, Bahasłoŭskaja. Тэрэспаль, Царкоўная, Багаслоўская (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Cerkiew prawosławna p.w. św. Jana Teologa (k. XVIII) Terespol 01 JoannaPyka.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Уладава]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Уладава)|Царква Раства Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Uładava, Carkoŭnaja, Baharodzickaja. Уладава, Царкоўная, Багародзіцкая (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Uładava, Carkoŭnaja, Baharodzickaja. Уладава, Царкоўная, Багародзіцкая (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:A 132 38 z 02.06.1987 Cerkiew prawosławna p.w. Narodzenia Marii, mur., 1840-1842.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Янаў Падляскі|Янаў]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар дамініканаў (Янаў)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Janaŭ, Rynak, Daminikanski. Янаў, Рынак, Дамініканскі (25.04.1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kościół dominikanów, ob. fil. p.w. św. Jana Chrzciciela (1790-1801, XIX) Janów Podlaski JoannaPyka.JPG|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Браслаўскі павет|Браслаўшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 72 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Друя]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар дамініканаў (Друя)|Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці | [[Файл:Druja, Daminikanski. Друя, Дамініканскі (XIX).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Druja, Daminikanski. Друя, Дамініканскі (1909).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Шкунцікі]] | [[Касьцёл (Шкунцікі)|Касьцёл]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Škunciki. Шкунцікі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Шкунцікі. Царква Святога Ільі (07).jpg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавышчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 74 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вердамічы]] | [[Палац Талочкаў (Вердамічы)|Палац Талочкаў]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак 15 верасьня 1915 году спалілі расейскія войскі<ref>Aftanazy R. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Cz. 1 [Wielkie Księstwo Litewskie, Inflanty, Kurlandia]. T. 2, Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992. S. 398.</ref>. | [[Файл:Vierdamičy, Tałočka. Вердамічы, Талочка (1910).jpg |цэнтар|150px]] | [[Файл:Vierdamičy, Tałočka. Вердамічы, Талочка (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Зэльва]] | [[Тэатар Сапегаў (Зэльва)|Тэатар]] | Мураваны будынак пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. У 2000-я гады будынак зноў пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Zelva, Carkoŭnaja. Зэльва, Царкоўная (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Orthodox church of Zelva.jpeg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Грынявічы (Гарадзенская вобласьць)|Лапеніца Вялікая (Грынявічы)]] | [[Касьцёл і кляштар францішканаў (Грынявічы)|Касьцёл і кляштар францішканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. | | [[Файл:Łapienica Vialikaja, Franciškanski. Лапеніца Вялікая, Францішканскі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Грынявічы. Касцёл (царква) былога кляштара францысканцаў (06).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лыскаў]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Лыскаў)|Царква Раства Багародзіцы]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. Царкву разабралі ў 1897 годзе. | [[Файл:Łyskaŭ, Bazylanski. Лыскаў, Базылянскі (1899).jpg|цэнтар|150px]] | | |} }}}} == [[Віленскі павет (ВКЛ)|Віленшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 78 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Быстрыца]] | [[Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Быстрыца)|Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], у 1920-я яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Bystryca. Быстрыца (1871).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bystryca. Быстрыца (1904).jpg|цэнтар|150px]] | |} }}}} == [[Віцебскі павет|Віцебшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 79 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар трынітарыяў (Віцебск)|Касьцёл Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар трынітарыяў]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | [[Файл:Viciebsk, Trynitarskaja. Віцебск, Трынітарская (1873).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Trynitarski. Віцебск, Трынітарскі (1941-44) (3).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vitebsk-pokrovcerkov.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Віцебск)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Фарны)]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла часткова зруйнавалі пры перабудове пад архіў, у 1950-я сьвятыню канчаткова зьнішчылі. | [[Файл:Viciebsk, Nižni Zamak, Fara. Віцебск, Ніжні Замак, Фара (J. Pieška, 1800).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Dźvina-Nižni Zamak. Віцебск, Дзьвіна-Ніжні Замак (1905).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар дамініканаў (Віцебск)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1832) | [[Файл:Viciebsk, Zamkavaja, Daminikanski. Віцебск, Замкавая, Дамініканскі (W. Bojarski, 1873).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Сьвятога Язэпа і калегіюм езуітаў (Віцебск)|Касьцёл Сьвятога Язэпа і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, калегіюм — часткова зруйнавалі (вежу). Канчаткова комплекс зьнішчылі ў 1956. | [[Файл:Viciebsk, Vialikaja-Zadunaŭskaja. Віцебск, Вялікая-Задунаўская (1865) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Vialikaja-Zadunaŭskaja. Віцебск, Вялікая-Задунаўская (1910).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Дабравешчаньня Прасьвятой Багародзіцы (Віцебск)|Царква Зьвеставаньня Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы, пазьней узарваная савецкімі ўладамі. | [[Файл:Viciebsk, Nižni Zamak, Źviestavańnia. Віцебск, Ніжні Замак, Зьвеставаньня (1833).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Źviestavańnia. Віцебск, Зьвеставаньня (1890).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Раства Хрыстова (Віцебск)|Царква Раства Хрыстова]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі | [[Файл:Viciebsk, Zaručaŭje. Віцебск, Заручаўе (1844).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Zaručaŭje, Rastva Chrystova. Віцебск, Заручаўе, Раства Хрыстова (1910).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Духа (Віцебск)|Царква Сьвятога Духа]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі | [[Файл:Viciebsk, Duchaŭskaja. Віцебск, Духаўская (1870) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Duchaŭskaja. Віцебск, Духаўская (1914).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:ВИТЕБСК. Дворец нынешнего генерал-губернатора..jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Яна Хрысьціцеля (Віцебск)|Царква Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі. | [[Файл:Viciebsk, Zadunaŭje. Віцебск, Задунаўе (1818).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Zadunaŭje. Віцебск, Задунаўе (1878).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятых Барыса і Глеба (Віцебск)|Царква Сьвятых Барыса і Глеба]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы зьнішчылі ў 2-й палове XIX ст. | [[Файл:Viciebsk, Pieskavacik. Віцебск, Пескавацік (A. Miniat, 1866).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Астроўна]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Астроўна)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | [[Файл:Astroŭna. Астроўна (1941-44) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Astroŭna. Астроўна (2007).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мікулін]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Мікулін)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лёзна]] | [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Лёзна)|Царква Ўваскрасеньня Хрыстова]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, пазьней зьнішчаны савецкімі ўладамі. | | [[Файл:Lozna, Babinavickaja. Лёзна, Бабінавіцкая (1944-49).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | Тадулін ([[Янавічы]]) | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Тадулін)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, пазьней зьнішчаны савецкімі ўладамі | | [[Файл:Janavičy, Tadulin. Янавічы, Тадулін (1901-17).jpg|цэнтар|150px]] | |} }}}} == [[Гарадзенскі павет|Гарадзеншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 92 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Касьцёл Маці Божай Ружанцовай і кляштар дамініканаў (Горадня)|Касьцёл Маці Божай Ружанцовай]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зьнішчылі ў 2-й палове XIX ст., захаваўся мураваны кляштар | [[Файл:Horadnia, Kalučynskaja-Daminikanskaja. Горадня, Калючынская-Дамініканская (N. Orda, 1861-69).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Dominikanie Grodno.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Савецкая, 6.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Фара Вітаўта (Горадня)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Фара Вітаўта)]] | Помнік архітэктуры рэнэсансу. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зьнішчаны ў 1961 | [[Файл:Horadnia, Stary Rynak, Fara Vitaŭta. Горадня, Стары Рынак, Фара Вітаўта (1891).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Софийский собор Гродно.jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Горадня)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі. | [[Файл:Horadnia, Klaštarnaja. Горадня, Кляштарная (N. Orda, 1860-77).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Кляштар бернардзінак (Гародня).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа і кляштар кармэлітаў (Горадня)|Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла зьнішчылі ў 1903 годзе дзеля будаваньня расейскіх кашараў. Захаваўся мураваны кляштар. | [[Файл:Horadnia, Mastavaja, Karmelicki. Горадня, Маставая, Кармэліцкі (1900-03) (2).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Гродзенскія замалёўкі 08.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Капцёўка]] | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Капцёўка)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. Царкву зруйнавалі дзеля пабудовы мураванай [[мураўёўкі]] | [[Файл:Kapcioŭka, Pračyścienskaja. Капцёўка, Прачысьценская (1865).jpg|цэнтар|150пкс]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Масаляны]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Масаляны)|Царква Раства Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Masalany. Масаляны (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ружанасток]] | [[Касьцёл Ахвяраваньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар дамініканаў (Ружанасток)|Касьцёл Ахвяраваньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму часткова вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Ružanastok, Daminikanski. Ружанасток, Дамініканскі (1908).jpg|150px|значак|цэнтар]] | [[Файл:Ružanastok, Daminikanski. Ружанасток, Дамініканскі (1901-14).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Różanystok Sanctuary.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Сапоцкін]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Сапоцкін)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму часткова вярнулі аўтэнтычны выгляд. | | [[Файл:Sapockin, Tealin, Uniebaŭziaćcia. Сапоцкін, Тэалін, Унебаўзяцьця (1914-16).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Сапоцкін. Касцёл Ушэсця Дзевы Марыі.jpg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Лідзкі павет|Лідчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 100 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ліда]] | [[Лідзкі замак|Замак]] | Па 1891 годзе ўлады пачалі разборку і распродаж замкавых муроў, з адхонаў замкавага пагорка сталі браць пясок. У гэты час амаль цалкам зьнішчылі рэшткі паўднёва-заходняй вежы і разабралі частку заходняй сьцяны. | [[Файл:Lida. Ліда (J. Pieška, 1800).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Lidzki zamak. Лідзкі замак (1901-14, 1915).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Вугал.JPG|цэнтар|150пкс]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ліда]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Ліда)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці, мураваны кляштар страчаны да 1945 году. | | [[Файл:Catholic Church of the Immaculate Conception of Blessed Virgin Mary and the Monastary of Carmelits in Lida.jpg|цэнтар|150пкс]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ліда]] | [[Лідзкая ратуша|Ратуша]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваную ратушу зьнішчылі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Астрына]] | Царква Сьвятога Спаса | Помнік архітэктуры готыкі (?), зруйнаваны да канца XIX ст.<ref name="Trusau">[[Ігар Трусаў|Трусаў І.]] [http://gazeta.grodno.net/31_76/t7.htm Гродзенскія ваколіцы] // «Биржа информации» № 31 (76), 5 жніўня 1999.</ref> | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Беліца]] | [[Касьцёл Сьвятога Юрыя (Беліца)|Касьцёл Сьвятога Юрыя]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. Касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | [[Файл:Bielica, Daminikanski. Беліца, Дамініканскі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Васілішкі]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля (Васілішкі)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | | [[Файл:Vasiliški, Rynak. Васілішкі, Рынак (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Church of St. John the Baptist in Vasiliški (7.08.2010).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дэмбрава]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Дэмбрава)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | | [[Файл:Dembrava, Bahasłoŭskaja. Дэмбрава, Багаслоўская (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |} }}}} == [[Мазырскі павет|Мазыршчына (Усходняе Палесьсе)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 107 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мазыр]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар бэрнардынаў (Мазыр)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Mazyr, Zamkavaja, Bernardynski. Мазыр, Замкавая, Бэрнардынскі (1865) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Mazyr, Zamkavaja. Мазыр, Замкавая (1901-17) (3).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Church of Saint Michael Archangel, Mazyr.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мазыр]], Кімбараўка | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар цыстэрыянак (Мазыр)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар цыстэрыянак]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, у наш час яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Mazyr, Kimbaraŭka, Cysteryjanski. Мазыр, Кімбараўка, Цыстэрыянскі (1865).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Mazyr, Kimbaraŭka. Мазыр, Кімбараўка (1901-17).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Юравічы]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і калегіюм езуітаў (Юравічы)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, у наш час яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Juravičy. Юравічы (4.03.1865).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Juravičy. Юравічы (1926) .jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Юравіцкі кляштар езуітаў 10.jpg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Менскі павет|Меншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 110 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак (Менск)|Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова комплекс зруйнавалі ў 1950-я | [[Файл:Miensk, Zboravaja. Менск, Зборавая (1871).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Miensk, Zboravaja. Менск, Зборавая (1905).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў (Менск)|Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці, канчаткова комплекс зьнішчылі ў 1950. | [[Файл:Miensk, Daminikanskaja. Менск, Дамініканская (XIX) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Miensk, Daminikanski. Менск, Дамініканскі (1901-19).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар бэрнардынаў (Менск)|Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл часткова зруйнавалі пры перабудове пад расейскі архіў, у наш час фасаду будынка вярнулі аўтэнтычны выгляд. | | [[Файл:Miensk, Vialikaja Bernardynskaja. Менск, Вялікая Бэрнардынская (1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Касьцёл Сьвятога Язэпа.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна і кляштар баніфратаў (Менск)|Касьцёл Сьвятога Яна і кляштар баніфратаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл зруйнавалі ў 1860-я<ref>[[Уладзімер Дзянісаў|Дзянісаў У.]] Менскі кляштар баніфратаў // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 291</ref>. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятой Марыі Магдалены і кляштар кармэлітаў (Менск)|Касьцёл Сьвятой Марыі Магдалены і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл зруйнавалі ў 2-й палове XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Менская ратуша|Ратуша]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. У 1851 расейскі цар Мікалай І пастанавіў зруйнаваць будынак, што было зроблена ў 1857. У наш час ратушу адбудавалі на старым месцы. | [[Файл:Mienskaja ratuša. Менская ратуша (T. Kramer, 1800).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Miensk - Ratuša.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Царква Сьвятога Духа (Менск)|Царква Сьвятога Духа]] | Помнік архітэктуры готыкі і паўночнага рэнэсансу. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы, канчаткова яе зьнішчылі ў 1936. У наш час будынак адбудавалі з захаваньнем старых падмуркаў. | [[Файл:Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1843) (6).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Miensk, Vysoki Rynak, Bazylanski. Менск, Высокі Рынак, Базылянскі (M. Astankovič, 1903) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Царква Святога Духа Мінск.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Менск)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы, у наш час будынку вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Miensk, Niamiha-Rakaŭskaja. Менск, Няміга-Ракаўская (D. Strukov, 1864).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Miensk, Rakaŭskaja, Sabornaja. Менск, Ракаўская, Саборная (1927).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Царква Сьвятых апосталаў Пятра й Паўла, Менск 01.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Заслаўе]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Заслаўе)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, у наш час будынку вярнулі аўтэнтычны выгляд. | | [[Файл:Zasłaŭje, Fara. Заслаўе, Фара (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Zaslavl-Kostel.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Івянец]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Івянец)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл зьнішчылі па гвалтоўным закрыцьці. | | [[Файл:Ivianiec, Fara. Івянец, Фара (1901-13).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Івянец]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў (Івянец)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, у наш час будынку вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Ivianiec, Vilenskaja-Zaklaštarnaja. Івянец, Віленская-Закляштарная (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ivianiec, Vilenskaja, Franciškanski. Івянец, Віленская, Францішканскі (B. Mihačoŭ, 1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kasciol Sv. Michala Archaniola (Ivianiec).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лагойск]] | [[Царква Яўленьня Гасподняга і манастыр базылянаў (Лагойск)|Царква Яўленьня Гасподняга і манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы зруйнавалі ў 1841 годзе, неўзабаве на яе месцы збудавалі [[Мураўёўкі|мураўёўку]] | [[Файл:Łahojski zamak, Bazylanski. Лагойскі замак, Базылянскі (M. Januševič, 1850).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Łahojsk, Mikolskaja. Лагойск, Мікольская (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Маладэчна]] | [[Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар трынітарыяў (Маладэчна)|Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар трынітарыяў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], пазьней яго часткова зруйнавалі савецкія ўлады | | [[Файл:Maładečna, Zamkavaja, Trynitarski. Маладэчна, Замкавая, Трынітарскі (1876-1914).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Смалявічы]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Смалявічы)|Царква Сьвятога Мікалая]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. Царкву зруйнавалі па сакавіку 1909 году, нягледзячы на просьбу прыхаджанаў захаваць помнік<ref name="flikop-svita">Флікоп-Світа Г. Алтары з уніяцкіх часоў у царкве Св. Мікалая ў Смалявічах у пачатку ХХ ст. // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі. Вып. 20 / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; навук. рэд. А. Лакотка. — {{Менск (Мінск)}}: Права і эканоміка, 2016. С. 555.</ref>. | [[Файл:Smalavičy, Carkoŭnaja, Mikolskaja. Смалявічы, Царкоўная, Мікольская (03.1909).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Стоўпцы]] | [[Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар дамініканаў (Стоўпцы)|Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], пазьней яго зьнішчылі савецкія ўлады. Мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. | [[Файл:Stoŭpcy, Rynak, Daminikanski. Стоўпцы, Рынак, Дамініканскі (J. Filipovič, 1751-70).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Stoŭpcy, Rynak. Стоўпцы, Рынак.jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Стоўпцы]] | [[Царква Сьвятой Ганны (Стоўпцы)|Царква Сьвятой Ганны]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Stoŭpcy, Carkoŭnaja-Rubiaževickaja, Hańnienskaja. Стоўпцы, Царкоўная-Рубяжэвіцкая, Ганьненская (1930).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Stowbtsy7.JPG|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Наваградзкі павет|Наваградчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 126 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Наваградзкі замак|Замак]] | У 1802 гарадзенскі губэрнатар Бэнігсан даў дазвол наваградзкаму гараднічаму Скалову разабраць рэшткі замкавых вежаў. У канцы XIX ст. на тэрыторыю Замчышча праз пралом у мурах пачалі звозіць з усяго места сьмецьце, якое пакрыла больш як 2-мэтровых плястам руіны пабудоваў. У 1906 рухнула Касьцельная вежа<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 13—14.</ref>. | [[Файл:Navahradak_-_Rekanstrukcyja_(Viktar_Staščaniuk)_1.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (1901-14).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Navahradzki zamak, ruiny.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі, сьвятых Язэпа і Станіслава Косткі і калегіюм езуітаў (Наваградак)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі, сьвятых Язэпа і Станіслава Косткі і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па 1802 | [[Файл:Касьцёл і калегіюм езуітаў у Наваградку.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Navahradak, Trajeckaja, Jezuicki. Наваградак, Траецкая, Езуіцкі (1817).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Касьцёл і кляштар баніфратаў (Наваградак)|Касьцёл і кляштар баніфратаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па 1800 | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Касьцёл і кляштар дамініканак (Наваградак)|Касьцёл і кляштар дамініканак]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі да 1916 году, кляштару — па 1944 годзе. | | [[Файл:Navahradak, Daminikanski. Наваградак, Дамініканскі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў (Наваградак)|Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] | | [[Файл:Navahradak, Franciškanskaja. Наваградак, Францішканская (J. Bułhak, 1919-39) (5).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Г. Наваградак - Мікалаеўская царква DSC07920.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Наваградзкая ратуша|Ратуша]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак зруйнавалі ў 1870-я | [[Файл:Navahradzkaja ratuša. Наваградзкая ратуша (XIX).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Наваградак)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы зруйнавалі ў 1870-я. | | [[Файл:Navahradak, Zamkavaja. Наваградак, Замкавая (K. Rusiecki, 1846).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Царква Сьвятых Барыса і Глеба (Наваградак)|Царква Сьвятых Барыса і Глеба]] | Помнік архітэктуры готыкі і рэнэсансу. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Navahradak, Bazylanskaja. Наваградак, Базылянская (V. Dmachoŭski, 1856).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Navahradak, Sabornaja. Наваградак, Саборная (1901-39) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Барыслаглебская царква ў Навагрудку 2.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ваўковічы (Наваградзкі раён)|Ваўковічы]] | Касьцёл (царква?) | Мураваны будынак зруйнавалі ў 2-й палове XIX ст. | | [[Файл:Vaŭkovičy. Ваўковічы (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гавязна]] | [[Царква Сьвятога Яна Прадцечы (Гавязна)|Царква Сьвятога Яна Прадцечы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | | | [[Файл:Church of Saint John Precursor in Haviazna-Vishniavets 01.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гарадзішча (Баранавіцкі раён)|Гарадзішча]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Гарадзішча)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | [[Файл:Haradzišča, Maci Božaj. Гарадзішча, Маці Божай (1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Haradzišča. Гарадзішча (26.02.2009).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Крывошын]] | [[Касьцёл езуітаў (Крывошын)|Касьцёл езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | [[Файл:Kryvošyn, Rynak, Jezuicki. Крывошын, Рынак, Езуіцкі (1914).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Пакроўская царква 1.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ляхавічы]] | [[Ляхавіцкая фартэцыя|Замак]] | У 1-й палове XIX ст. замак прадалі гандлярам, якія разабралі абмуроўку замка і замкавыя пабудовы<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 22.</ref>. | [[Файл:Lachavicki zamak. Ляхавіцкі замак (1660).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ляхавічы]] | [[Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Ляхавічы)|Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі. | | [[Файл:Lachavičy, Uzvyšeńnia Śviatoha Kryža. Ляхавічы, Узвышэньня Сьвятога Крыжа (1928).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мікалаеўшчына]]{{Заўвага|Касьцёл належаў да Наваградзкага дэканату, хоць само мястэчка ўваходзіла ў склад Менскага павету}} | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля (Мікалаеўшчына)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю [[барока]], збудаваны з фундацыі [[Маршалак вялікі літоўскі|маршалка вялікага літоўскага]] [[Аляксандар Людвік Радзівіл|Аляксандра Людвіка Радзівіла]] ў 1652 годзе. Драўляны будынак касьцёла зруйнавалі па адабраньні ў каталікоў у 1866 годзе, хоць паводле сьведчаньня мясцовага сьвятара, ён быў прыдатным да перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі<ref>Янушкевіч Я. [http://media.catholic.by/nv/n21/art6.htm?forprint=1 Зямля волатаў] // [[Наша вера]]. №3, 2002 г.</ref>. Неўзабаве на месцы касьцёла збудавалі [[Мікалаеўская царква (Мікалаеўшчына)|новую драўляную царкву]]. | [[Файл:Запіс аб нараджэнні і хрышчэньні Казіміра Міцкевіча (дзеда Я.Коласа).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Віленская брама (Мір)|Брама Віленская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Менская брама|Брама Менская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Нясьвіская брама|Брама Нясьвіская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Слонімская брама|Брама Слонімская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Мір)|Касьцёл Сьвятога Мікалая]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, пазьней часткова зруйнаваны савецкімі ўладамі. У наш час сьвятыні вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Mir, Rynak, Fara. Мір, Рынак. Фара (1882).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Mir, Rynak, Fara. Мір, Рынак. Фара (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kasciol s'viatoha Mikalaja, h.p. Mir.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Царква Сьвятой Тройцы (Мір)|Царква Сьвятой Тройцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Mir, Mienskaja. Мір, Менская (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Г.п. Мір - Троіцкая царква DSC07782.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Віленская брама (Нясьвіж)|Брама Віленская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Клецкая брама|Брама Клецкая]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Калегіюм езуітаў (Нясьвіж)|Калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры рэнэсансу. Мураваныя будынкі зруйнавалі па 1800 дзеля пабудовы расейскіх кашараў | [[Файл:Niaśviž, Studenckaja. Нясьвіж, Студэнцкая (1797) .jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviž, Jezuicki. Нясьвіж, Езуіцкі (1907-17) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Нясвіж. Будынак езуіцкага калегіума.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятога Крыжа і кляштар бэнэдыктынаў (Нясьвіж)|Касьцёл Сьвятога Крыжа і кляштар бэнэдыктынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя касьцёл і кляштар зьнішчылі па гвалтоўным закрыцьці | [[Файл:Niaśviž, Aniolskaja hara, Benedyktynski. Нясьвіж, Анёльская гара, Бэнэдыктынскі (N. Orda, 22.07.1876).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviž, Aniolskaja hara, Benedyktynski. Нясьвіж, Анёльская гара, Бэнэдыктынскі (1914) (2).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна і кляштар дамініканаў (Нясьвіж)|Касьцёл Сьвятога Яна і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. Канчаткова комплекс зьнішчылі ў 1950-я | [[Файл:Niaśviž, Daminikanskaja. Нясьвіж, Дамініканская (1801-72, 1920-30).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviž, Daminikanskaja. Нясьвіж, Дамініканская (1906-14).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў (Нясьвіж)|Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, канчаткова яго зьнішчылі ў 1950-я. Кляштар захаваўся | [[Файл:Niaśviž, Bernardynskaja. Нясьвіж, Бэрнардынская (N. Orda, 1877).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviž, Bernardynskaja. Нясьвіж, Бэрнардынская (1901-17) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Нясвіж. Корпус кляштара бернардзінцаў.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак (Нясьвіж)|Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл часткова зруйнавалі (вежа-званіца) у выніку перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. Кляштар захаваўся | [[Файл:Niaśviž, Benedyktynskaja. Нясьвіж, Бэнэдыктынская (N. Orda, 28.07.1876).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviž, Dziavočy, Benedyktynski. Нясьвіж, Дзявочы, Бэнэдыктынскі (1901-17).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Комплекс былога кляштара бэнэдыктынак3.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Палац Альба (Нясьвіж)|Палац Альба]] | Мураваны будынак зьнішчылі ў XIX ст. | [[Файл:Niaśviž, Alba. Нясьвіж, Альба (L. Lutnicki, 1784).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Нясьвіская ратуша|Ратуша]] | Помнік архітэктуры барока. У XIX ст. будынак часткова зруйнавалі (верхнія ярусы вежы), у наш час ратушы вярнулі аўтэнтычны выгляд | [[Файл:Niaśviskaja ratuša. Нясьвіская ратуша (1820-36).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviskaja ratuša. Нясьвіская ратуша (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Town Hall in Niasviz (2008).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Сноў]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля (Сноў)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я сьвятыні вярнулі аўтэнтычны выгляд | | [[Файл:Snoŭ, Niaśviskaja, Śviatoha Jana. Сноў, Нясьвіская, Сьвятога Яна (1918).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Сноўскі касцёл.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Сталовічы]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар янітаў (Сталовічы)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар янітаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. У 1866 годзе будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. Мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. | | [[Файл:Stałavičy, Rynak. Сталавічы, Рынак (I. Atkinson, 1899).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Stałavičy. Сталавічы (16.08.2009).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Цялядавічы]] | [[Касьцёл і кляштар бэнэдыктынак (Цялядавічы)|Касьцёл і кляштар бэнэдыктынак]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. У 1866 годзе касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Шчорсы]] | [[Царква Сьвятога Дзьмітрыя Салунскага (Шчорсы)|Царква Сьвятога Дзьмітрыя Салунскага]] | Помнік архітэктуры барокавага клясыцызму. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Ščorsy, Źmitraŭskaja. Шчорсы, Зьмітраўская (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:В. Шчорсы - Дзьмітрыеўская царква DSC07837.JPG|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляшша]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 160 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Высокае Мазавецкае|Высокае]] | Царква Сьвятых Казьмы і Дзям'яна | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Wysokie Mazowieckie - cerkiew św. św. Kosmy i Damiana.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Wysokie Mazowieckie - widok na cerkiew 1918 r.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Wysokie Mazowieckie, kościół pw. Narodzenia NMP (01).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бельск Падляскі]] | [[Касьцёл Маці Божай з Гары Кармэль і кляштар кармэлітаў (Бельск)|Касьцёл Маці Божай з Гары Кармэль і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Bielsk, Karmelicki. Бельск, Кармэліцкі (1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kościół p.w. Matki Boskiej z Góry Karmel w Bielsku Podlaskim 01.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бельск Падляскі]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Бельск)|Царква Раства Багародзіцы]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. Па гвалтоўным пераводзе ў юрысдыкцыю [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] над драўлянай царквой паставілі купал-цыбуліну. | | [[Файл:Bielsk, Baharodzickaja. Бельск, Багародзіцкая (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bielsk Podlaski - Church of St. Mary's Birth.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мельнік]] | [[Прачысьценская царка ў Мельніку|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваную царкву перабудавалі ў маскоўскім стылі ў 1910 годзе. | | [[Файл:Mielnik, Pračyścienskaja. Мельнік, Прачысьценская (1939).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Cerkiew greko-kat., ob. prawosławna par. p.w. Narodzenia Matki Boskiej Przeczystej, mur., 1821-1823, 1907-1910 Mielnik 01 JoannaPyka.JPG|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Рэчыцкі павет|Панізоўе (Рэчыччына)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 164 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бабруйск]] | [[Касьцёл і калегіюм езуітаў (Бабруйск)|Касьцёл і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла часткова зруйнавалі дзеля будаваньня расейскай фартэцыі. | [[Файл:Babrujsk, Rynak, Jezuicki. Бабруйск, Рынак, Езуіцкі (1800) (2).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Roman-Catholic church of St. Peter and Paul (Babrujsk, modern condition)-2.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бабруйск]] | Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Фарны) | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі дзеля будаваньня расейскай фартэцыі. | [[Файл:Babrujsk, Fara. Бабруйск, Фара (1823).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вялікія Нямкі]] | Касьцёл | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, зачынены і зруйнаваны па здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]]. | | [[Файл:Vialikija Niamki. Вялікія Нямкі (1890).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Радага (Гомельская вобласьць)|Радага]] | Касьцёл Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі пры місіі езуітаў | Помнік архітэктуры клясыцызму, зачынены і часткова зруйнаваны ў выніку маскоўскай перабудовы па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня. | | [[Файл:Radaha, Jezuicki. Радага, Езуіцкі (1869).jpg|цэнтар|150px]] | |} }}}} == [[Пінскі павет|Піншчына (Заходняе Палесьсе)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 168 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Замак Вішнявецкіх (Пінск)|Замак Вішнявецкіх]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | [[Файл:Pinsk, Karalin. Пінск, Каралін (N. Orda, 1875).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар бэрнардынаў (Пінск)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | | [[Файл:Pinsk, Bernardynski. Пінск, Бэрнардынскі (1918-39).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Царква Святой Барбары.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гарадзішча (вёска, Пінскі раён)|Гарадзішча]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэнэдыктынаў (Гарадзішча)|Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэнэдыктынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі. Захаваўся мураваны кляштар. | [[Файл:Haradzišča. Гарадзішча (N. Orda, 1875).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Haradzišča, Benedyktynski. Гарадзішча, Бэнэдыктынскі (1914).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Любяшоў]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Эвангеліста і калегіюм піяраў (Любяшоў)|Касьцёл Сьвятога Яна Эвангеліста і калегіюм піяраў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі. Захаваўся мураваны кляштар. | [[Файл:Lubiašoŭ, Rynak, Pijarski. Любяшоў, Рынак, Піярскі (1800).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Lubiašoŭ, Rynak, Pijarski. Любяшоў, Рынак, Піярскі (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Внутрішній дворик (клуатр) кляштору оо. піарів у Любешові. Тут вчився Косьцюшко..jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Моладава (Берасьцейская вобласьць)|Моладава]] | Царква Ўшэсьця Гасподняга | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. У выніку перабудовы ў 2-й палове XIX ст. зруйнавалі дзьве бакавыя вежы, а над царквой паставілі купал-цыбуліну. | [[Файл:Moładaŭ, Ušeścienskaja. Моладаў, Ушэсьценская (N. Orda, 1864).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Moładaŭ, Ušeścienskaja. Моладаў, Ушэсьценская (1917).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пагост Загародзкі]] | [[Касьцёл Сьвятога Язэпа (Пагост Загародзкі)|Касьцёл Сьвятога Язэпа]] | Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Pahost Zaharodzki, Śviatoha Jazepa. Пагост Загародзкі, Сьвятога Язэпа (1900) (3).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Pahost Zaharodzki, Śviatoha Jazepa Пагост Загародзкі, Сьвятога Язэпа (1920-29) (2).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Столін]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (Столін)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, канчаткова зруйнаваны савецкімі ўладамі. | [[Файл:Stolin, Kaścielny. Столін, Касьцельны (1914).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Stolin, Kaścielny. Столін, Касьцельны (K. Niedabitoŭski, 1936).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Тураў]] | [[Тураўская вежа|Вежа]] | Фартыфікацыя [[Тураўскі замак|Тураўскага замка]], збудаваная ў 2-й палове XIII ст., пазьней узнаўлялася. Мураваную вежу зруйнавалі ў 1830 годзе. | | | |} }}}} == [[Полацкае ваяводзтва|Полаччына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 176 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Полацак)|Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], пазьней узарваны савецкімі ўладамі. Захаваліся руіны касьцёла і кляштару. | [[Файл:Połacak, Zadźvińnie. Полацак, Задзьвіньне (1838).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Połacak, Zadźvińnie. Полацак, Задзьвіньне (1901-17) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:ПОЛАЦК. Руіны касцёла кляштара бернардзінцаў — POLACK. Ruiny kaściola kliaštara biernardzincaŭ..jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў (Полацак)|Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі неўзабаве па гвалтоўным закрыцьці. | [[Файл:Połacak, Vialikaja, Franciškanski. Полацак, Вялікая, Францішканскі (1862).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Манастыр базылянаў (Полацак)|Манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі зруйнавалі ў пачатку XX ст. | [[Файл:Połacak, Vierchni Zamak. Полацак, Верхні Замак (N. Orda, 1875).jpg |цэнтар|150px]] | [[Файл:Połacak, Vierchni Zamak. Полацак, Верхні Замак (1889-91).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Сафійскі сабор, Полацк.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Полацкая ратуша|Ратуша]] | Мураваны будынак зруйнавалі па 1772 годзе. У 1780 годзе на месцы ратушы збудавалі дом генэрал-губэрнатара. | [[Файл:Połackaja ratuša. Полацкая ратуша (XVIII).jpg |цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Царква Сьвятога Спаса (Полацак)|Царква Сьвятога Спаса]] | Помнік архітэктуры полацкай школы дойлідзтва з элемэнтамі клясыцызму. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Połacak, Spas, Spaskaja. Полацак, Спас, Спаская (1833).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Połacak, Spas, Spaskaja. Полацак, Спас, Спаская (1890).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:SЦарква.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Валынцы]] | Царква Сьвятых Барыса і Глеба | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю клясыцызму. Драўляны будынак пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Vałyncy, Drysa. Валынцы, Дрыса (N. Orda, 25.06.1875-76).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vałyncy, Drysa. Валынцы, Дрыса (1913).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Глыбокае]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Глыбокае)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў пры перабудове пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. Большую частку мураванага кляштару зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. | [[Файл:Hłybokaje. Глыбокае (1878).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Hłybokaje, Karmelickaja. Глыбокае, Кармэліцкая (J. Dulevič, 1920-29).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Глыбоцкія замалёўкі. Царква на плошчы (01).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Кублічы]] | [[Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (Кублічы)|Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, зруйнаваны да 1945 году. | [[Файл:Kubličy. Кублічы (1903).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kubličy. Кублічы (1913).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Невель]] | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Невель)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зьнішчаная савецкімі ўладамі. | | [[Файл:Nieviel, Rynak, Pračyścienskaja. Невель, Рынак, Прачысьценская (1942).jpg|цэнтар|150px]] | |} }}}} == [[Слонімскі павет|Слонімшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 185 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Касьцёл Божага Цела і кляштар канонікаў лятэранскіх (Слонім)|Касьцёл Божага Цела і кляштар канонікаў лятэранскіх]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зруйнаваны ў 1950-я. Мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. | [[Файл:Słonim. Слонім (1884).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Słonim, Rynkavaja-Panasoŭskaja, Lateranski. Слонім, Рынкавая-Панасоўская, Лятэранскі (1901-14).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Краявіды Слоніма (14).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар бэрнардынаў (Слонім)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | | [[Файл:Słonim, Bernardynskaja. Слонім, Бэрнардынская (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Краявіды Слоніма (19).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар дамініканаў (Слонім)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі зруйнавалі ў 1856. | [[Файл:Słonim, Ružanskaja. Слонім, Ружанская (1851).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Палац Агінскіх (Слонім)|Палац Агінскіх]] | Мураваны палац зруйнавалі ў XIX ст. | | [[Файл:Słonim, Zamčyšča, Aginski. Слонім, Замчышча, Агінскі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Слонімская ратуша|Ратуша]] | Мураваны будынак часткова зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Тэатар Агінскіх (Слонім)|Тэатар Агінскіх]] | Мураваны тэатар зруйнавалі ў XIX ст. | [[Файл:Słonim, Opernaja. Слонім, Опэрная (1800).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Быцень]] | [[Царква Сьвятога Язафата (Быцень)|Царква Сьвятога Язафата]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. У 1914 годзе на загад генэрала Аляксеева расейскія войскі ўзарвалі царкву<ref>[http://www.rusalbom.ru/photo/default/11196 Старая Бытенская церковь], [http://www.rusalbom.ru/ Большой Русский Альбом]</ref>, канчаткова помнік зьнішчылі за савецкім часам. | [[Файл:Bycień, Rynak. Быцень, Рынак (1912).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bycień, Rynak. Быцень, Рынак (1919-39) (2).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дзярэчын]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар дамініканаў (Дзярэчын)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці кляштару (1866). | | [[Файл:Dziarečyn, Rynak, Daminikanski. Дзярэчын, Рынак, Дамініканскі (N. Orda, 21.05.1877).jpg |цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Новадзявяткавічы|Дзявяткавічы]] | [[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Новадзявяткавічы)|Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Dziaviatkavičy. Дзявяткавічы (1867) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Dziaviatkavičy, Śviatych Piatra i Paŭła. Дзявяткавічы, Сьвятых Пятра і Паўла (N. Tikhvinsky, 1867).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Novadzieviatkavičy. Новадзевяткавічы (3.04.2011).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Новадзявяткавічы|Дзявяткавічы]] | [[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Новадзявяткавічы)|Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]]. Званіца | Помнік архітэктуры барока. Мураваная званіца пацярпела ад перабудовы касьцёла пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Dziaviatkavičy. Дзявяткавічы (1867) (3).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Dziaviatkavičy, Śviatych Piatra i Paŭła. Дзявяткавічы, Сьвятых Пятра і Паўла (N. Tikhvinsky, 1867) (6).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Novadzieviatkavičy. Новадзевяткавічы (2011).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Зьдзецел]] | [[Палац Радзівілаў (Зьдзецел)|Палац Радзівілаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак часткова зруйнавалі па канфікацыі маёнткаў Солтанаў дзеля прыстасаваньня пад кашары. | [[Файл:Ździecieł, Radzivił. Зьдзецел, Радзівіл (1871).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ździecieł, Radzivił. Зьдзецел, Радзівіл (1919-39).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Radzivił Palace in Ździecieł (6.06.2010).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Раготна]] | [[Касьцёл Анёлаў-Ахоўнікаў (Раготна)|Касьцёл Анёлаў-Ахоўнікаў]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак часткова пацярпеў ад перабудовы касьцёла пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | [[Файл:Rahotna. Раготна (1915).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Косцел в Роготно после обновления фасада в 2016 году.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ружаны]] | [[Ружанская ратуша|Ратуша]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | [[Файл:Ružanskaja ratuša. Ружанская ратуша (J. Becker, 1762-88).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ружаны]] | [[Царква Сьвятых Пятра і Паўла (Ружаны)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры барока. У XIX ст. мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Ružany, Bazylanski. Ружаны, Базылянскі (J. Becker, 1762-88).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ružany, Rynak, Bazylanski. Ружаны, Рынак, Базылянскі (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ružany church of St. Peter and St. Paul 003.Jpeg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Слуцкае княства|Случчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 199 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Віленская брама (Слуцак)|Брама Віленская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Востраўская брама|Брама Востраўская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Капыльская брама|Брама Капыльская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Раманаў (Менская вобласьць)|Раманаў]] | Царква Сьвятога Юрыя | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. Канчаткова зруйнаваны за савецкім часам | [[Файл:Ramanaŭ, Rynak, Juraŭskaja. Раманаў, Рынак, Юраўская (D. Strukov, 1864-67).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Ramanaŭ, Morač-Rynak, Juraŭskaja. Раманаў, Морач-Рынак, Юраўская (1944-49) (3).jpg|цэнтар|150пкс]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Цімкавічы]] | Царква Сьвятога Міколы | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. Канчаткова зруйнаваны за савецкім часам | | [[Файл:Cimkavičy, Niaśviskaja, Mikolskaja. Цімкавічы, Нясьвіская, Мікольская (J. Najman, 1917).jpg|цэнтар|150пкс]] | |} }}}} == [[Троцкі павет|Троччына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 204 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Трокі]] | Касцёл Сьвятога Мікалая і кляштар бэрнардынаў | Помнік архітэктуры барока. Па ліквідацыі кляштару ў 1865 годзе расейскія ўлады зруйнавалі вежы касьцёла, а каля 1880 году — рэшту будынка. | [[Файл:Troki, Bernardynski. Трокі, Бэрнардынскі (H. Lajbovič, 1760).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Troki, Bernardynskaja. Трокі, Бэрнардынская (J. Čachovič, 1865-80) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Traku buv bernardinu vienuolyno liekanos2011.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Алькенікі]] | Касцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | [[Файл:Alkieniki, Franciškanski. Алькенікі, Францішканскі (1839).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Alkieniki, Franciškanski. Алькенікі, Францішканскі (1904-05).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ruins of Valkininkai Monastery, 02.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Высокі Двор]] | Касьцёл Сьвятога Дамініка і кляштар дамініканаў | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Vysoki Dvor, Daminikanski. Высокі Двор, Дамініканскі (1835).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Vysoki Dvor, Daminikanski. Высокі Двор, Дамініканскі (1904-05).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Aukstadvaris Dominikas church.jpg|цэнтар|150пкс]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мерач]] | Ратуша | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак ратушы зьнішчылі дзеля пабудовы царквы-[[мураўёўкі]] Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Mierackaja ratuša. Мерацкая ратуша (1852).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Mierač, Uźvižanskaja. Мерач, Узьвіжанская (1901-39).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Merkinė, Lithuania - panoramio (16).jpg|цэнтар|150пкс]] |} }}}} == Глядзіце таксама == * [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР]] * [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных Маскоўскім патрыярхатам]] * [[Мураўёўкі]] * [[Купал-цыбуліна]] == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Эклектыка. Архітэктура Беларусі другой паловы XIX — пачатку XX ст.}} * {{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)}} * [[Інэса Слюнькова|Слюнькова И. Н.]] Храмы и монастыри Беларуси XIX века в составе Российской империи: Пересоздание наследия. ― М.: Прогресс-Традиция, 2010. {{ISBN|978-5-89826-326-8}}. == Вонкавыя спасылкі == * {{Спасылка|аўтар =Павел Добровольский |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 11.07.2017 |url = https://news.tut.by/culture/550660.html |загаловак = Замки, храмы и ратуши. Кто, когда и зачем уничтожил исторический облик крупных городов Беларуси |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[TUT.BY]] |дата = 15 лютага 2019 |мова = ru |камэнтар =}} * {{Спасылка|аўтар =Павел Добровольский |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 10.04.2017 |url = https://news.tut.by/culture/537521.html |загаловак = Семь белорусских городов, которые выглядели гораздо красивее |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[TUT.BY]] |дата = 15 лютага 2019 |мова = ru |камэнтар =}} {{Русіфікацыя}} [[Катэгорыя:Архітэктура Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Сьпісы збудаваньняў]] 5y5ivjpun1e6p4rc7l8tuui6i23zu04 2329486 2329482 2022-07-23T11:43:48Z Kazimier Lachnovič 1079 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1929).jpg]] → [[File:Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1928) (2).jpg]] name unification by uploader wikitext text/x-wiki '''[[Русіфікацыя Беларусі]]''', дакладней<ref>[[Уладзімер Агіевіч (кандыдат філязофскіх навук)|Агіевіч У.]] Ідэалы і сімвалы беларускага шляху // Грамадскія ідэалы: Нацыянальныя традыцыі, сучасны стан, погляд у будучыню: Навук. збор. / Рэдкал.: Л. Уладыкоўская-Канаплянік (гал. рэд.) і інш. — Менск, 2000. — 224 с. — (Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 13). С. 72.</ref> '''маскалізацыя'''<ref>Касяк І. Канстанца // «З гісторыяй на „Вы“» (артыкулы, дакументы, успаміны). Выпуск трэці. — Менск: «Мастацкая літаратура», 1994.</ref><ref>[[Валеры Буйвал]], Інфармацыйная камісія [[Кансэрватыўна-Хрысьціянская Партыя — БНФ|Кансэрватыўна-Хрысьціянскай Партыі — БНФ]]. [http://www.bielarus.net/archives/2005/09/01/312 Прэс-рэліз за жнівень 2005 г.]</ref><ref>[[Лідзія Савік|Савік Л.]] Рыцарам Айчыны прысвячаецца… // [[Народная Воля]]. № 17—18, 3 лютага 2009. С. 6.</ref><ref>[[Ніна Баршчэўская|Баршчэўская Н.]] [http://kamunikat.org/8309.html Суадносіны паміж мовай і нацыянальнай тоеснасьцю — 2], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё|Беларуская рэдакцыя Польскага радыё]], 13 траўня 2009 г.</ref>{{Заўвага|Паводле слоўнікаў [[Сьцяпан Некрашэвіч|Сьцяпана Некрашэвіча]]<ref>{{Літаратура/Расейска-беларускі слоўнік (1928)}}</ref> і [[Ян Станкевіч|Яна Станкевіча]]<ref>[[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Беларуска-расійскі (Вялікалітоўска-расійскі) слоўнік. — Нью-Ёрк, 1989. С. 677.</ref> — '''абмаскаленьне'''}} або '''расеіза́цыя'''<ref>[[Юры Пацюпа|Пацюпа Ю.]] [https://web.archive.org/web/20151020150826/http://arche.bymedia.net/2003-6/paciu603.html Занядбаная старонка правапісу: прапановы пісаньня прыназоўніка у/ў перад словамі, што пачынаюцца з галоснай] // [[Arche]]. № 6 (29), 2003.</ref><ref>Бекус Н. [https://web.archive.org/web/20151020151343/http://arche.bymedia.net/2004-2/bekus204.htm Тэрапія альтэрнатывай, або Беларусь, уяўленая інакш] // [[Arche]]. № 2 (31), 2004.</ref><ref>Клімчук Ф. [http://mowaznaustwa.ru/2009/02/26/fdklimchuk-staradaўnyaya-pismennasc-i-paleskiya-gavorki/ Старадаўняя пісьменнасць і палескія гаворкі] // Беларуская лінгвістыка. Вып. 50., 2001. С. 19—24.</ref> — мэтанакіраваная палітыка сьвядомага адрыву [[беларусы|беларускага народу]] ад гістарычных традыцыяў, роднай культуры і [[родная мова|мовы]] і насаджэньня [[Расейская мова|расейскай мовы]] і культуры<ref>[[Леанід Лыч|Лыч Л.]] Русіфікацыя // {{Літаратура/Беларусь: энцыкляпэдычны даведнік, 1995|к}} С. 630.</ref>. У другой палове XIX ст. улады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] пачалі масава зьнішчаць старажытныя праваслаўныя цэрквы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="str_sp">{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 54.</ref>, а таксама перабудоўваць у стылі архітэктуры [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] колішнія рымска-каталіцкія, уніяцкія і нават спрадвеку праваслаўныя ([[Канстантынопальскі патрыярхат]]) сьвятыні. Падобным чынам [[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскі патрыярхат]] ([[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Урадавы сынод Расейскай імпэрыі]]) імкнуўся абазначыць «кананічную» тэрыторыю<ref>[https://web.archive.org/web/20100702202930/http://nn.by/?c=ar&i=40493 Архітэктар Папруга: Хочуць цыбуліны на царкве — няхай будуюць новы храм] // [[Наша Ніва]], 1 ліпеня 2010 г.</ref>. Фінансавалася гэтая справа з сродкаў, сабраных з удзельнікаў [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] ў выглядзе штрафаў і кантрыбуцыяў<ref name="ReferenceA">{{Літаратура/Эклектыка. Архітэктура Беларусі другой паловы XIX — пачатку XX ст.|к}} С. 18.</ref><ref name="caranovic">[[Сяргей Чарановіч|Чарановіч С.]] [http://media.catholic.by/nv/n21/art4.htm Ляхавіцкі касцёл Узвышэння Святога Крыжа] // [[Наша Вера]]. № 3 (21), 2002 г.</ref>. Так, яшчэ ў 1863 годзе па аглядзе цэркваў [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] падпалкоўнік генэральнага штабу архітэктар Зяленскі зацьвердзіў праекты на перабудову каля 100 будынкаў<ref>{{Літаратура/Эклектыка. Архітэктура Беларусі другой паловы XIX — пачатку XX ст.|к}} С. 40—41.</ref>. У выніку падобных рэканструкцыяў адбывалася зьнявечаньне кампазыцыяў і стылёвага разьвязку помнікаў архітэктуры, зьнішчаліся высокамастацкія фрэскі, алтары, амбоны ды іншае<ref>{{Літаратура/Эклектыка. Архітэктура Беларусі другой паловы XIX — пачатку XX ст.|к}} С. 65.</ref>. У сьпісе прыводзяцца помнікі архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, поўнасьцю або часткова (у выніку перабудоваў) зруйнаваныя ўладамі Расейскай імпэрыі. == Вільня == {{Аўтанумарацыя табліцы | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Назва !! Адрас !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вялейская брама|Брама Вялейская]] | Вуліца Вялейская | 1 верасьня 1799 году маскоўскі гаспадар [[Павал I |Павал I]] падпісаў загад аб разбурэньні абарончых муроў Вільні, дэмантаваньне якіх завяршылася ў 1805 годзе. | [[Файл:Vilijos vartai.jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Замкавая брама (Вільня)|Брама Замкавая]] | Вуліца Замкавая | 1 верасьня 1799 году маскоўскі гаспадар Павал I падпісаў загад аб разбурэньні абарончых муроў Вільні, дэмантаваньне якіх завяршылася ў 1805 годзе. | [[Файл:Vilnia, Zamkavaja brama. Вільня, Замкавая брама (S. Januševič, 1830-40).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Рудніцкая вежа|Вежа Рудніцкая]] | Вуліца Рудніцкая | 1 верасьня 1799 году маскоўскі гаспадар Павал I падпісаў загад аб разбурэньні абарончых муроў Вільні, дэмантаваньне якіх завяршылася ў 1805 годзе. | [[Файл:Vilnia, Rudnickaja vieža. Вільня, Рудніцкая вежа (F. Smuglevič, 1785-86).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Субацкая брама|Брама Субацкая]] | Вуліца Субацкая | 1 верасьня 1799 году маскоўскі гаспадар Павал I падпісаў загад аб разбурэньні абарончых муроў Вільні, дэмантаваньне якіх завяршылася ў 1805 годзе. | [[Файл:Vilnia, Subackaja brama. Вільня, Субацкая брама (F. Smuglevič, 1785-86).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Троцкая брама|Брама Троцкая]] | Вуліца Троцкая | 1 верасьня 1799 году маскоўскі гаспадар Павал I падпісаў загад аб разбурэньні абарончых муроў Вільні, дэмантаваньне якіх завяршылася ў 1805 годзе. | [[Файл:Vilnia, Trockaja brama. Вільня, Троцкая брама (F. Smuglevič, 1785-86).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар трынітарыяў (Вільня)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар трынітарыяў]] | Трынапаль | Помнік архітэктуры [[барока]]. Касьцёл пацярпеў ад [[Мураўёўкі|перабудовы]] пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | [[Файл:Vilnia, Trynapal, Trynitarski. Вільня, Трынапаль, Трынітарскі (S. Fleury, 1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnia, Trynapal, Trynitarski. Вільня, Трынапаль, Трынітарскі (1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Baltupiai, Vilnius, Lithuania - panoramio (43).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Пана Езуса і кляштар трынітарыяў (Вільня)|Касьцёл Пана Езуса і кляштар трынітарыяў]] | Антокаль, вуліца Антокальская | Помнік архітэктуры [[барока]]. Касьцёл пацярпеў ад [[Мураўёўкі|перабудовы]] пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычнае аблічча. | [[Файл:Vilnia, Antokal, Trynitarski. Вільня, Антокаль, Трынітарскі (M. Januševič, 1835).jpg |цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnia, Antokal, Trynitarski. Вільня, Антокаль, Трынітарскі (V. Zacharčyk, 1865-79).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Baroque Church of Christ the Remeeder in Antakalnis, Vilnius, Lithuania.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Сьвятога Казімера (Вільня)|Касьцёл Сьвятога Казімера]] | Старое Места, вуліца Вялікая | Помнік архітэктуры [[барока]]. Касьцёл пацярпеў ад [[Мураўёўкі|перабудовы]] пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычнае аблічча. | [[Файл:Zaleski Town Hall in Vilnius (detail).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Church of St Kazimieras. Vilnius.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Church of St. Casimir in Vilnius (Wilno).JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар кармэлітак (Вільня)|Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар кармэлітак]] | Старое Места, вуліца Конская | Помнік архітэктуры [[барока]]. Мураваны будынак разабралі на загад расейскіх уладаў у 1877 годзе. | [[Файл:St Joseph Church before demolition.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:St Joseph Church demolition.jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Сэрца Езуса і кляштар візытак (Вільня)|Касьцёл Сэрца Езуса і кляштар візытак]] | Росы, вуліца Росы | Помнік архітэктуры [[барока]]. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Vilnia, Rosy, Vizycki. Вільня, Росы, Візыцкі (F. Smuglevič, 1786).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnia, Vialikaja Rosa, Vizycki. Вільня, Вялікая Роса, Візыцкі (F. Krause, 1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:JesusHeartChurchVilnius.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Вільня)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў. Званіца]] | Старое Места, вуліца Троцкая | Помнік архітэктуры готыкі. Мураваную званіцу зруйнавалі ў 1872 годзе. | [[Файл:Vilnia, Piaski. Вільня, Пяскі (XIX).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnia, Piaski, Franciškanski. Вільня, Пяскі, Францішканскі (J. Čachovič, 1872).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Палац вялікіх князёў літоўскіх (Вільня)|Палац вялікіх князёў літоўскіх (Дольны замак)]] | Старое Места | Мураваны палац разабралі ў 1801 годзе. У наш час будынак адбудавалі з захаваньнем старых падмуркаў. | [[Файл:Vilnia, Dolny zamak. Вільня, Дольны замак (M. Hrabnicki, 1845).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Palace of the Grand Dukes of Lithuania 2019 3.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Траецкая царква (Вільня)|Царква Сьвятой Тройцы]] | Старое Места, вуліца Астрабрамская | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Vilnia, Vastrabramskaja. Вільня, Вастрабрамская (1863).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnia, Trajeckaja. Вільня, Траецкая (1889).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Basilian church, Vilnius.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Вільня)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Старое Места, вуліца Сьвятой Ганны | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Vilnia, Pračyścienskaja. Вільня, Прачысьценская (XIX).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Dievo Motinos Ėmimo į Dangų katedra Vilnius (1877).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vilnius HMG Orthodox church.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Царква Сьвятога Міколы (Вільня)|Царква Сьвятога Міколы]] | Старое Места, вуліца Вялікая | Помнік архітэктуры [[віленскае барока|віленскага барока]]. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Ivan Trutnev - Nikolayevskaya church old view.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ivan Trutnev - Nikolayevskaya church.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:St. Nicholas Orthodox Church Exterior, Vilnius, Lithuania - Diliff.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (Вільня)|Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы]] | Старое Места, вуліца Вялікая | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Vilnia, Vialikaja-Savič. Вільня, Вялікая-Савіч (1807).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Vilnius. Cerkve Pilies g. 2006-08-08.jpg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 17 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Амсьціслаў]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў (Амсьціслаў)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла перабудавалі на загад расейскіх уладаў пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] па 1870 годзе, мураваны будынак кляштару разабралі | [[Файл:Amścisłaŭ, Bernardynskaja. Амсьціслаў, Бэрнардынская (H. Lajbovič, 1760).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Amścisłaŭ, Bernardynski. Амсьціслаў, Бэрнардынскі (XIX) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Alexander Nevsky Cathedral in Mstislavl.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Клімавічы]] | [[Касьцёл і кляштар дамініканаў (Клімавічы)|Касьцёл і кляштар дамініканаў]] | Мураваныя будынкі зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці дзеля перабудовы пад вязьніцу. Да нашага часу захаваліся падмуркі, над якімі за савецкім часам збудавалі будынак адміністрацыі Клімавіцкага раёну. | | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Пацкава (Магілёўская вобласьць)|Пацкава]] | [[Касьцёл і кляштар дамініканаў (Пацкава)|Касьцёл і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (1825 год). | | [[Файл:Packava, Daminikanski. Пацкава, Дамініканскі (1913).jpg|цэнтар|150пкс]] | |} }}}} == [[Аршанскі павет|Аршаншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 20 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынаў (Ворша)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1832 годзе). У перабудаваным выглядзе захаваўся мураваны кляштарны корпус | [[Файл:Vorša, Bernardynskaja. Ворша, Бэрнардынская (XVIII).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Residential Building of Bernardinian Monastery in Orsha 03.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар трынітарыяў (Ворша)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар трынітарыяў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], канчаткова зруйнаваны ў 1950-я гады. Захаваўся кляштарны корпус, якому ў наш час вярнулі аўтэнтычнае аблічча. | | [[Файл:Vorša, Mahiloŭskaja. Ворша, Магілёўская (1901-18) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Residential Building of Trinitarian Monastery in Orsha 05.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў (Ворша)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1832 годзе), мураваны калегіюм — зьнявечылі перабудоваю пад вязьніцу. У наш час колішняму калегіюму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Vorša, Jezuicki. Ворша, Езуіцкі (A. Kładnicki, 1835) (2).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Orša, Belarus (by LastofAvari) — 32.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Куцеінскі манастыр Яўленьня Гасподняга (Ворша)|Царква Сьвятой Тройцы пры Куцеінскім манастыры Яўленьня Гасподняга]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. У наш час сьвятыні вярнулі аўтэнтычнае аблічча | | [[Файл:Vorša, Kuciejna, Bohajaŭlenski. Ворша, Куцейна, Богаяўленскі (M. Astankovič, 1905).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Траецкая царква. Орша.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Галоўчын]] | [[Касьцёл і кляштар дамініканаў (Галоўчын)|Касьцёл і кляштар дамініканаў]] | Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1832 годзе) | [[Файл:Hałoŭčyn, Daminikanski. Галоўчын, Дамініканскі (1839).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Княжыцы]] | [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Княжыцы)|Касьцёл Сьвятога Мікалая]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Kniažycy, Daminikanski. Княжыцы, Дамініканскі (1869).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kniažycy, Daminikanski. Княжыцы, Дамініканскі (1913).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kniazhycy catholic church 2010.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Алейная брама|Брама Алейная]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | [[Файл:Mahiloŭ, Alejnaja brama. Магілёў, Алейная брама (J. Pieška, 1800).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Ветраная брама|Брама Ветраная]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Дубровенская брама|Брама Дубровенская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Каралеўская брама|Брама Каралеўская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | [[Файл:Mahiloŭ. Магілёў (V. Vaščanka, 1702).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў (Магілёў)|Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1870 годзе), канчаткова [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зьнішчылі разам з будынкам кляштару]] ў 1950-я гады. | [[Файл:Mahiloŭ, Školišča. Магілёў, Школішча (1860-69).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Mahiloŭ, Školišča. Магілёў, Школішча (1901-17).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Мікольскі манастыр (Магілёў)|Царква Сьвятога Міколы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. У наш час сьвятыні вярнулі аўтэнтычны выгляд | | [[Файл:Mahiloŭ, Padmikolle, Mikolskaja. Магілёў, Падмікольле, Мікольская (1917).jpg |цэнтар|150px]] | [[Файл:Царква сьв. Мікалая, Магілёў.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа (Магілёў)|Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Mahiloŭ, Hlebabarysaŭskaja. Магілёў, Глебабарысаўская (D. Strukov, 1864-67).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Mahiloŭ, Dubravienka-Hlebabarysaŭskaja. Магілёў, Дубравенка-Глебабарысаўская (1901-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Крыжаўзьдзьвіжанская царква ў Магілеве.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Смаляны]] | [[Смальянскі замак|Замак]] | У XIX ст. расейскі сэнатар Сямёнаў прадаў замак на цэглу<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 23.</ref>. | | [[Файл:Smaljany, Bieły Koviel. Смальяны, Белы Ковель (J. Pieška, 1800).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Belarus-Smalyany-Bely Kovel Castle-1.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Чавусы]] | [[Касьцёл і кляштар кармэлітаў (Чавусы)|Касьцёл і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы па 1870 годзе, канчаткова зруйнаваны да 1945 году. | | [[Файл:Čavusy, Rynak. Чавусы, Рынак (1905).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Чавусы]] | [[Чавуская ратуша|Ратуша]] | Мураваны будынак разабралі па 1830 годзе | [[Файл:Čavuskaja ratuša. Чавуская ратуша (XIX).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Шклоў]] | [[Касьцёл і кляштар дамініканаў (Шклоў)|Касьцёл і кляштар дамініканаў]] | Мураваныя будынакі зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці кляштару (1833 год) | [[Файл:Škłoŭ, Staroje Miesta. Шклоў, Старое Места (XVIII).jpg|цэнтар|150px]] | | |} }}}} == [[Ашмянскі павет|Ашмяншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 37 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Беніца]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар бэрнардынаў (Беніца)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, мураваны кляштар разабралі ў канцы XIX ст. | [[Файл:Bienica, Rynak. Беніца, Рынак (XVIII).jpg|150px]] | [[Файл:Bienica, Rynak. Беніца, Рынак (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bienica Trajecki kaścioł 550305.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Баруны]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Баруны)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы, у 1920-я гады сьвятыні вярнулі аўтэнтычнае аблічча. | [[Файл:Baruny. Баруны (1900).jpg|150px]] | [[Файл:Baruny, Rynak, Bazylanski. Баруны, Рынак, Базылянскі (1917) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ансамбль былога манастыра базылян.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Вялейка]] | [[Стары касьцёл (Вялейка)|Стары касьцёл]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. Па [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]] помнік зруйнавалі савецкія ўлады. | [[Файл:Vialejka, Asipaŭskaja, Juraŭskaja. Вялейка, Асіпаўская, Юраўская (1861).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vialejka, Asipaŭskaja. Вялейка, Асіпаўская (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Гальшаны]] | [[Гальшанскі замак|Замак]] | У 1880 годзе расейскі [[Сапраўдны стацкі саветнік|стацкі саветнік]] Гарбанёў пачаў узрываць вежы і муры дзеля будаваньня корчмаў<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 24.</ref>. | [[Файл:Halšany. Гальшаны (A. Adam, 1812).jpg|150px]] | [[Файл:Halšanski zamak. Гальшанскі замак (B. Tamaševič, 1896).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Halšanski zamak1.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Геранёны]] | [[Геранёнскі замак|Замак]] | У сярэдзіне ХІХ ст. замак разабралі дзеля ўзьвядзеньня ў [[Ліпнішкі (вёска, Іўеўскі раён)|Ліпнішках]] розных гаспадарчых пабудоваў<ref>[[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]] Геранёнскі замак // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 527.</ref> | | [[Файл:Gieraniony. Геранёны (K. Rusiecki, 1846) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Геранёнскі замак.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Дунілавічы]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар дамініканаў (Дунілавічы)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры [[Віленскае барока|віленскага барока]]. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] ў 1866 годзе, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. Мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1850 годзе). | | [[Файл:Duniłavičy, Rynak, Daminikanski. Дунілавічы, Рынак, Дамініканскі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Касьцёл Найсьв. Тройцы.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Крэва]] | [[Крэўскі замак|Замак]] | 21 ліпеня 1917 году ў ходзе артылерыйскай атакі на нямецкія пазыцыі войскі Расейскае імпэрыі ўшчэнт разбурылі муры замка<ref>Цуба М. Аперацыя пад Крэвам як адна з буйнейшых ваенных бітваў на беларускіх землях падчас Першай сусветнай вайны // Веснік Палескага дзяржаўнага універсітэта. Серыя грамадскіх і гуманітарных навук. №1. 2012. С. 24—31.</ref>. | [[Файл:Kreŭski zamak. Крэўскі замак (N. Orda, 1880).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kreva. Крэва (J. Bułhak, 1930).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kreva. Крэва (2005).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Іўе]] | [[Кальвінскі збор (Іўе)|Кальвінскі збор («Сынодзік»)]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX — пачатку XX стагодзьдзя. | | [[Файл:Iviejski zbor. Івейскі збор (B. Tamaševič, 1898).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Смаргонь]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала (Смаргонь)|Касьцёл Сьвятога Міхала]] | Помнік архітэктуры [[рэнэсанс]]у. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі ў 1866 годзе, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Smarhonski zbor. Смаргонскі збор (K. Rusiecki, 1850) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Smarhonski zbor. Смаргонскі збор (1901-14).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Касьцёл, Смаргонь.jpg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Берасьцейскі павет|Берасьцейшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 46 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Берасьце)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак]] | Помнік архітэктуры [[віленскае барока|віленскага барока]]. Мураваныя касьцёл і кляштар часткова зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. Да нашага часу захаваліся руіны. Існуе магчымасьць аднаўленьня як помніка архітэктуры. | [[Файл:Catholic Church of the Immaculate Conception of Blessed Virgin Mary in Bierascie, Belarus.jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Bieraście, Bernardynski. Берасьце, Бэрнардынскі (1855) (2).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:КЛЯШТАР БЕРНАРДЫНАК.jpg|цэнтар|150пкс]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў (Берасьце)|Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Bieraście, Rynak-Kavalskaja. Берасьце, Рынак-Кавальская (1835).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1928) (2).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак (Берасьце)|Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Catholic Church and Convent in Bieraście.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1928) (2).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар аўгустынаў (Берасьце)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар аўгустынаў]] | Помнік архітэктуры барока. У 2-й палове XIX ст. мураваныя касьцёл і кляштар зьнішчылі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. Паводле некаторых зьвестак, у 1856—1879 гады касьцёл перабудавалі пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | [[Файл:Bieraście, Rynak. Берасьце, Рынак (1830)..jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Rynak. Берасьце, Рынак (1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Мікалаеўская царква (Берасьце). Вид с площади.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар бэрнардынаў (Берасьце)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя касьцёл і кляштар часткова зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. Да нашага часу захаваліся руіны. Існуе магчымасьць аднаўленьня як помніка архітэктуры. | [[Файл:Catholic Church of St. John the Baptist in Bierascie, Belarus.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Bernardynski. Берасьце, Бэрнардынскі (1936) (2).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Сьвятой Барбары і кляштар трынітарыяў (Берасьце)|Касьцёл Сьвятой Барбары і кляштар трынітарыяў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Bieraście, Kobrynskaje pradmieście. Берасьце, Кобрынскае прадмесьце (1831).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Сьвятой Соф’і і кляштар дамініканаў (Берасьце)|Касьцёл Сьвятой Соф’і і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Bieraście, Zaŭhrynieckaje pradmieście. Берасьце, Заўгрынецкае прадмесьце (1830).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Берасьцейская ратуша|Ратуша]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Царква Сьвятога Міколы (Берасьце)|Царква Сьвятога Міколы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваную царкву зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Church of St Mikola Bierascie.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Unijacki, Sabornaja. Берасьце, Уніяцкі, Саборная (M. Zaleski, 1840).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Берасьце)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя царкву і манастыр зруйнавалі ў зьвязку з будаваньнем расейскай фартэцыі. | [[Файл:Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1835).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1929).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Руины Белого Дворца.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Белая (горад)|Белая]] | [[Бельскі замак|Палац Радзівілаў]] | Помнік архітэктуры рэнэсансу. Мураваны палац разабралі ў 1883 годзе | [[Файл:Bielski zamak. Бельскі замак (E. Stumann, 1863).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Белая (горад)|Белая]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар рэфарматаў (Белая)|Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар рэфарматаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Biełaja, Refarmacki. Белая, Рэфармацкі (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kościół św. Antoniego w Białej Podlaskiej - 01.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Белая (горад)|Белая]] | [[Царква Раства Багародзіцы і манастыр базылянаў (Белая)|Манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры барока. Зруйнавалі мураваны будынак манастыра. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бухавічы]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Бухавічы)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бяроза (горад)|Бяроза]] | [[Бярозаўскі кляштар|Касьцёл Сьвятога Крыжа і кляштар картузаў]] | Помнік архітэктуры барока. Па гвалтоўным закрыцьці ў 1866 годзе гарадзенскі губэрнатар выдаў пастанову перадаць пабудовы кляштару Ўрадаваму сыноду Расейскай імпэрыі «да злому і скарыстаньня годнага матэрыялу на ўладкаваньне званіцы і царквы ў Бярозе, а мядзяны дах скарыстаць на пабудову царквы Аляксандра Неўскага ў Горадні»<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 136.</ref>, у 1868 годзе будынак касьцёла разабралі. Захаваліся фрагмэнты касьцельнай вежы і руіны кляштару. | [[Файл:Biaroza Kartuskaja, Klaštarnaja. Бяроза Картуская, Кляштарная (1750) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Biaroza Kartuskaja, Klaštarnaja. Бяроза Картуская, Кляштарная (1906)..jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Агароджа зь вежамі.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бяроза (горад)|Бяроза]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Бяроза)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | Помнік архітэктуры барока. У 1867 годзе з ініцыятывы [[Мураўёў-вешальнік|Мураўёва-вешальніка]] царкву перабудавалі ў маскоўскім стылі<ref>Описания церквей и приходов. Гродненский православно-церковный календарь. Том 1. — Воронеж, 1899. С. 92.</ref>. У 2003 годзе царква [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных Маскоўскім патрыярхатам|зноў пацярпела ад маскоўскай перабудовы]]. | | [[Файл:Biaroza Kartuskaja, Carkoŭnaja, Pietrapaŭłaŭskaja. Бяроза Картуская, Царкоўная, Петрапаўлаўская (1915).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Бяроза. Царква.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вістычы]] | [[Касьцёл Сьвятой Соф'і і кляштар цыстэрыянаў (Вістычы)|Касьцёл Сьвятой Соф'і і кляштар цыстэрыянаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці ў 2-й палове XIX ст., мураваны касьцёл перарабілі пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (захаваўся). | [[Файл:Vistyčy. Вістычы (1830).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vistyčy. Вістычы (2.02.1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vistyčy. Вістычы (2007).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Высокае]] | [[Кляштар баніфратаў (Высокае)|Кляштар баніфратаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці кляштару. | [[Файл:Vysokaje, Marjampal, Banifracki. Высокае, Мар’ямпаль, Баніфрацкі (J. Becker, 1773).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Высокае. Кляштар 3.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гарадзец (Кобрынскі раён)|Гарадзец]] | Касьцёл Зьвеставаньня Панны Марыі | Помнік архітэктуры эклектыкі. Мураваны будынак перабудавалі ў маскоўскім стылі | | [[Файл:Haradziec, Źviestavańnia. Гарадзец, Зьвеставаньня (1866).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Кодань]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны (Кодань)|Касьцёл Сьвятой Ганны]] | Помнік архітэктуры барока. У выніку перабудовы над касьцёлам замест фігурнай бані паставілі вялізны купал-цыбуліну. | [[Файл:Kodań, Rynak, Śviatoj Hanny. Кодань, Рынак, Сьвятой Ганны (1850).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kodań, Rynak, Śviatoj Hanny. Кодань, Рынак, Сьвятой Ганны (F. Harbačeŭski, 1891).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kościół par. p.w. św. Anny (1 poł. XVII, 1709) Kodeń 01 JoannaPyka.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Кобрынь]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Кобрынь)|Царква Сьвятога Мікалая]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. У выніку перабудовы ў 2-й палове XIX ст. зруйнавалі дзьве бакавыя вежы, а над царквой паставілі вялізны купал-цыбуліну. | [[Файл:Kobryń, Muchaviec-Babrujskaja. Кобрынь, Мухавец-Бабруйская (N. Orda, 7.04.1864).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kobryń, Mikolskaja. Кобрынь, Мікольская (1901-39).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Кобрын. Драўляная царква.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Крупчыцы]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Крупчыцы)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў]] | Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1866 годзе) | | [[Файл:Krupčycy, Karmelicki. Крупчыцы, Кармэліцкі (1899).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Міжрэчча (горад)|Міжрэчча]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Міжрэчча)|Царква Сьвятога Мікалая]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Mižrečča, Rynak, Mikolskaja. Міжрэчча, Рынак, Мікольская (1915).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kościół św. józefa międzyrzec dawna cerkiew.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Тэрэспаль]] | [[Царква Сьвятога Яна Багаслова (Тэрэспаль)|Царква Сьвятога Яна Багаслова]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. У выніку перабудовы ў 2-й палове XIX ст. над царквой паставілі вялізны купал-цыбуліну. | [[Файл:Terespal, Carkoŭnaja, Bahasłoŭskaja. Тэрэспаль, Царкоўная, Багаслоўская (1898).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Terespal, Carkoŭnaja, Bahasłoŭskaja. Тэрэспаль, Царкоўная, Багаслоўская (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Cerkiew prawosławna p.w. św. Jana Teologa (k. XVIII) Terespol 01 JoannaPyka.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Уладава]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Уладава)|Царква Раства Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Uładava, Carkoŭnaja, Baharodzickaja. Уладава, Царкоўная, Багародзіцкая (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Uładava, Carkoŭnaja, Baharodzickaja. Уладава, Царкоўная, Багародзіцкая (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:A 132 38 z 02.06.1987 Cerkiew prawosławna p.w. Narodzenia Marii, mur., 1840-1842.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Янаў Падляскі|Янаў]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар дамініканаў (Янаў)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Janaŭ, Rynak, Daminikanski. Янаў, Рынак, Дамініканскі (25.04.1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kościół dominikanów, ob. fil. p.w. św. Jana Chrzciciela (1790-1801, XIX) Janów Podlaski JoannaPyka.JPG|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Браслаўскі павет|Браслаўшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 72 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Друя]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар дамініканаў (Друя)|Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці | [[Файл:Druja, Daminikanski. Друя, Дамініканскі (XIX).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Druja, Daminikanski. Друя, Дамініканскі (1909).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Шкунцікі]] | [[Касьцёл (Шкунцікі)|Касьцёл]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Škunciki. Шкунцікі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Шкунцікі. Царква Святога Ільі (07).jpg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавышчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 74 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вердамічы]] | [[Палац Талочкаў (Вердамічы)|Палац Талочкаў]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак 15 верасьня 1915 году спалілі расейскія войскі<ref>Aftanazy R. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Cz. 1 [Wielkie Księstwo Litewskie, Inflanty, Kurlandia]. T. 2, Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992. S. 398.</ref>. | [[Файл:Vierdamičy, Tałočka. Вердамічы, Талочка (1910).jpg |цэнтар|150px]] | [[Файл:Vierdamičy, Tałočka. Вердамічы, Талочка (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Зэльва]] | [[Тэатар Сапегаў (Зэльва)|Тэатар]] | Мураваны будынак пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. У 2000-я гады будынак зноў пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Zelva, Carkoŭnaja. Зэльва, Царкоўная (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Orthodox church of Zelva.jpeg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Грынявічы (Гарадзенская вобласьць)|Лапеніца Вялікая (Грынявічы)]] | [[Касьцёл і кляштар францішканаў (Грынявічы)|Касьцёл і кляштар францішканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. | | [[Файл:Łapienica Vialikaja, Franciškanski. Лапеніца Вялікая, Францішканскі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Грынявічы. Касцёл (царква) былога кляштара францысканцаў (06).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лыскаў]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Лыскаў)|Царква Раства Багародзіцы]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. Царкву разабралі ў 1897 годзе. | [[Файл:Łyskaŭ, Bazylanski. Лыскаў, Базылянскі (1899).jpg|цэнтар|150px]] | | |} }}}} == [[Віленскі павет (ВКЛ)|Віленшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 78 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Быстрыца]] | [[Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Быстрыца)|Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], у 1920-я яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Bystryca. Быстрыца (1871).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bystryca. Быстрыца (1904).jpg|цэнтар|150px]] | |} }}}} == [[Віцебскі павет|Віцебшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 79 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар трынітарыяў (Віцебск)|Касьцёл Апекі Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар трынітарыяў]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | [[Файл:Viciebsk, Trynitarskaja. Віцебск, Трынітарская (1873).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Trynitarski. Віцебск, Трынітарскі (1941-44) (3).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vitebsk-pokrovcerkov.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Віцебск)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Фарны)]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла часткова зруйнавалі пры перабудове пад архіў, у 1950-я сьвятыню канчаткова зьнішчылі. | [[Файл:Viciebsk, Nižni Zamak, Fara. Віцебск, Ніжні Замак, Фара (J. Pieška, 1800).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Dźvina-Nižni Zamak. Віцебск, Дзьвіна-Ніжні Замак (1905).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар дамініканаў (Віцебск)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці (па 1832) | [[Файл:Viciebsk, Zamkavaja, Daminikanski. Віцебск, Замкавая, Дамініканскі (W. Bojarski, 1873).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Сьвятога Язэпа і калегіюм езуітаў (Віцебск)|Касьцёл Сьвятога Язэпа і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, калегіюм — часткова зруйнавалі (вежу). Канчаткова комплекс зьнішчылі ў 1956. | [[Файл:Viciebsk, Vialikaja-Zadunaŭskaja. Віцебск, Вялікая-Задунаўская (1865) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Vialikaja-Zadunaŭskaja. Віцебск, Вялікая-Задунаўская (1910).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Дабравешчаньня Прасьвятой Багародзіцы (Віцебск)|Царква Зьвеставаньня Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы, пазьней узарваная савецкімі ўладамі. | [[Файл:Viciebsk, Nižni Zamak, Źviestavańnia. Віцебск, Ніжні Замак, Зьвеставаньня (1833).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Źviestavańnia. Віцебск, Зьвеставаньня (1890).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Раства Хрыстова (Віцебск)|Царква Раства Хрыстова]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі | [[Файл:Viciebsk, Zaručaŭje. Віцебск, Заручаўе (1844).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Zaručaŭje, Rastva Chrystova. Віцебск, Заручаўе, Раства Хрыстова (1910).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Духа (Віцебск)|Царква Сьвятога Духа]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі | [[Файл:Viciebsk, Duchaŭskaja. Віцебск, Духаўская (1870) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Duchaŭskaja. Віцебск, Духаўская (1914).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:ВИТЕБСК. Дворец нынешнего генерал-губернатора..jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Яна Хрысьціцеля (Віцебск)|Царква Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі. | [[Файл:Viciebsk, Zadunaŭje. Віцебск, Задунаўе (1818).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Viciebsk, Zadunaŭje. Віцебск, Задунаўе (1878).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятых Барыса і Глеба (Віцебск)|Царква Сьвятых Барыса і Глеба]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы зьнішчылі ў 2-й палове XIX ст. | [[Файл:Viciebsk, Pieskavacik. Віцебск, Пескавацік (A. Miniat, 1866).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Астроўна]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Астроўна)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | [[Файл:Astroŭna. Астроўна (1941-44) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Astroŭna. Астроўна (2007).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мікулін]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Мікулін)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лёзна]] | [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Лёзна)|Царква Ўваскрасеньня Хрыстова]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, пазьней зьнішчаны савецкімі ўладамі. | | [[Файл:Lozna, Babinavickaja. Лёзна, Бабінавіцкая (1944-49).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | Тадулін ([[Янавічы]]) | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Тадулін)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, пазьней зьнішчаны савецкімі ўладамі | | [[Файл:Janavičy, Tadulin. Янавічы, Тадулін (1901-17).jpg|цэнтар|150px]] | |} }}}} == [[Гарадзенскі павет|Гарадзеншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 92 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Касьцёл Маці Божай Ружанцовай і кляштар дамініканаў (Горадня)|Касьцёл Маці Божай Ружанцовай]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зьнішчылі ў 2-й палове XIX ст., захаваўся мураваны кляштар | [[Файл:Horadnia, Kalučynskaja-Daminikanskaja. Горадня, Калючынская-Дамініканская (N. Orda, 1861-69).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Dominikanie Grodno.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Савецкая, 6.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Фара Вітаўта (Горадня)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Фара Вітаўта)]] | Помнік архітэктуры рэнэсансу. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зьнішчаны ў 1961 | [[Файл:Horadnia, Stary Rynak, Fara Vitaŭta. Горадня, Стары Рынак, Фара Вітаўта (1891).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Софийский собор Гродно.jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Горадня)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі. | [[Файл:Horadnia, Klaštarnaja. Горадня, Кляштарная (N. Orda, 1860-77).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Кляштар бернардзінак (Гародня).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа і кляштар кармэлітаў (Горадня)|Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла зьнішчылі ў 1903 годзе дзеля будаваньня расейскіх кашараў. Захаваўся мураваны кляштар. | [[Файл:Horadnia, Mastavaja, Karmelicki. Горадня, Маставая, Кармэліцкі (1900-03) (2).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Гродзенскія замалёўкі 08.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Капцёўка]] | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Капцёўка)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. Царкву зруйнавалі дзеля пабудовы мураванай [[мураўёўкі]] | [[Файл:Kapcioŭka, Pračyścienskaja. Капцёўка, Прачысьценская (1865).jpg|цэнтар|150пкс]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Масаляны]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Масаляны)|Царква Раства Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Masalany. Масаляны (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ружанасток]] | [[Касьцёл Ахвяраваньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар дамініканаў (Ружанасток)|Касьцёл Ахвяраваньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму часткова вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Ružanastok, Daminikanski. Ружанасток, Дамініканскі (1908).jpg|150px|значак|цэнтар]] | [[Файл:Ružanastok, Daminikanski. Ружанасток, Дамініканскі (1901-14).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Różanystok Sanctuary.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Сапоцкін]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Сапоцкін)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму часткова вярнулі аўтэнтычны выгляд. | | [[Файл:Sapockin, Tealin, Uniebaŭziaćcia. Сапоцкін, Тэалін, Унебаўзяцьця (1914-16).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Сапоцкін. Касцёл Ушэсця Дзевы Марыі.jpg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Лідзкі павет|Лідчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 100 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ліда]] | [[Лідзкі замак|Замак]] | Па 1891 годзе ўлады пачалі разборку і распродаж замкавых муроў, з адхонаў замкавага пагорка сталі браць пясок. У гэты час амаль цалкам зьнішчылі рэшткі паўднёва-заходняй вежы і разабралі частку заходняй сьцяны. | [[Файл:Lida. Ліда (J. Pieška, 1800).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Lidzki zamak. Лідзкі замак (1901-14, 1915).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Вугал.JPG|цэнтар|150пкс]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ліда]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Ліда)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці, мураваны кляштар страчаны да 1945 году. | | [[Файл:Catholic Church of the Immaculate Conception of Blessed Virgin Mary and the Monastary of Carmelits in Lida.jpg|цэнтар|150пкс]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ліда]] | [[Лідзкая ратуша|Ратуша]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваную ратушу зьнішчылі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Астрына]] | Царква Сьвятога Спаса | Помнік архітэктуры готыкі (?), зруйнаваны да канца XIX ст.<ref name="Trusau">[[Ігар Трусаў|Трусаў І.]] [http://gazeta.grodno.net/31_76/t7.htm Гродзенскія ваколіцы] // «Биржа информации» № 31 (76), 5 жніўня 1999.</ref> | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Беліца]] | [[Касьцёл Сьвятога Юрыя (Беліца)|Касьцёл Сьвятога Юрыя]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. Касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | [[Файл:Bielica, Daminikanski. Беліца, Дамініканскі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Васілішкі]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля (Васілішкі)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | | [[Файл:Vasiliški, Rynak. Васілішкі, Рынак (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Church of St. John the Baptist in Vasiliški (7.08.2010).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дэмбрава]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Дэмбрава)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я гады яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | | [[Файл:Dembrava, Bahasłoŭskaja. Дэмбрава, Багаслоўская (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |} }}}} == [[Мазырскі павет|Мазыршчына (Усходняе Палесьсе)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 107 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мазыр]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар бэрнардынаў (Мазыр)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Mazyr, Zamkavaja, Bernardynski. Мазыр, Замкавая, Бэрнардынскі (1865) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Mazyr, Zamkavaja. Мазыр, Замкавая (1901-17) (3).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Church of Saint Michael Archangel, Mazyr.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мазыр]], Кімбараўка | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар цыстэрыянак (Мазыр)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар цыстэрыянак]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, у наш час яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Mazyr, Kimbaraŭka, Cysteryjanski. Мазыр, Кімбараўка, Цыстэрыянскі (1865).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Mazyr, Kimbaraŭka. Мазыр, Кімбараўка (1901-17).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Юравічы]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і калегіюм езуітаў (Юравічы)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, у наш час яму вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Juravičy. Юравічы (4.03.1865).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Juravičy. Юравічы (1926) .jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Юравіцкі кляштар езуітаў 10.jpg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Менскі павет|Меншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 110 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак (Менск)|Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова комплекс зруйнавалі ў 1950-я | [[Файл:Miensk, Zboravaja. Менск, Зборавая (1871).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Miensk, Zboravaja. Менск, Зборавая (1905).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў (Менск)|Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці, канчаткова комплекс зьнішчылі ў 1950. | [[Файл:Miensk, Daminikanskaja. Менск, Дамініканская (XIX) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Miensk, Daminikanski. Менск, Дамініканскі (1901-19).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар бэрнардынаў (Менск)|Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл часткова зруйнавалі пры перабудове пад расейскі архіў, у наш час фасаду будынка вярнулі аўтэнтычны выгляд. | | [[Файл:Miensk, Vialikaja Bernardynskaja. Менск, Вялікая Бэрнардынская (1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Касьцёл Сьвятога Язэпа.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна і кляштар баніфратаў (Менск)|Касьцёл Сьвятога Яна і кляштар баніфратаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл зруйнавалі ў 1860-я<ref>[[Уладзімер Дзянісаў|Дзянісаў У.]] Менскі кляштар баніфратаў // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 291</ref>. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятой Марыі Магдалены і кляштар кармэлітаў (Менск)|Касьцёл Сьвятой Марыі Магдалены і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл зруйнавалі ў 2-й палове XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Менская ратуша|Ратуша]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. У 1851 расейскі цар Мікалай І пастанавіў зруйнаваць будынак, што было зроблена ў 1857. У наш час ратушу адбудавалі на старым месцы. | [[Файл:Mienskaja ratuša. Менская ратуша (T. Kramer, 1800).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Miensk - Ratuša.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Царква Сьвятога Духа (Менск)|Царква Сьвятога Духа]] | Помнік архітэктуры готыкі і паўночнага рэнэсансу. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы, канчаткова яе зьнішчылі ў 1936. У наш час будынак адбудавалі з захаваньнем старых падмуркаў. | [[Файл:Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1843) (6).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Miensk, Vysoki Rynak, Bazylanski. Менск, Высокі Рынак, Базылянскі (M. Astankovič, 1903) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Царква Святога Духа Мінск.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Менск)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы, у наш час будынку вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Miensk, Niamiha-Rakaŭskaja. Менск, Няміга-Ракаўская (D. Strukov, 1864).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Miensk, Rakaŭskaja, Sabornaja. Менск, Ракаўская, Саборная (1927).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Царква Сьвятых апосталаў Пятра й Паўла, Менск 01.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Заслаўе]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Заслаўе)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, у наш час будынку вярнулі аўтэнтычны выгляд. | | [[Файл:Zasłaŭje, Fara. Заслаўе, Фара (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Zaslavl-Kostel.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Івянец]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Івянец)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл зьнішчылі па гвалтоўным закрыцьці. | | [[Файл:Ivianiec, Fara. Івянец, Фара (1901-13).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Івянец]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў (Івянец)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, у наш час будынку вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Ivianiec, Vilenskaja-Zaklaštarnaja. Івянец, Віленская-Закляштарная (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ivianiec, Vilenskaja, Franciškanski. Івянец, Віленская, Францішканскі (B. Mihačoŭ, 1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kasciol Sv. Michala Archaniola (Ivianiec).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лагойск]] | [[Царква Яўленьня Гасподняга і манастыр базылянаў (Лагойск)|Царква Яўленьня Гасподняга і манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы зруйнавалі ў 1841 годзе, неўзабаве на яе месцы збудавалі [[Мураўёўкі|мураўёўку]] | [[Файл:Łahojski zamak, Bazylanski. Лагойскі замак, Базылянскі (M. Januševič, 1850).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Łahojsk, Mikolskaja. Лагойск, Мікольская (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Маладэчна]] | [[Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар трынітарыяў (Маладэчна)|Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар трынітарыяў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], пазьней яго часткова зруйнавалі савецкія ўлады | | [[Файл:Maładečna, Zamkavaja, Trynitarski. Маладэчна, Замкавая, Трынітарскі (1876-1914).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Смалявічы]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Смалявічы)|Царква Сьвятога Мікалая]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. Царкву зруйнавалі па сакавіку 1909 году, нягледзячы на просьбу прыхаджанаў захаваць помнік<ref name="flikop-svita">Флікоп-Світа Г. Алтары з уніяцкіх часоў у царкве Св. Мікалая ў Смалявічах у пачатку ХХ ст. // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі. Вып. 20 / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; навук. рэд. А. Лакотка. — {{Менск (Мінск)}}: Права і эканоміка, 2016. С. 555.</ref>. | [[Файл:Smalavičy, Carkoŭnaja, Mikolskaja. Смалявічы, Царкоўная, Мікольская (03.1909).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Стоўпцы]] | [[Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар дамініканаў (Стоўпцы)|Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], пазьней яго зьнішчылі савецкія ўлады. Мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. | [[Файл:Stoŭpcy, Rynak, Daminikanski. Стоўпцы, Рынак, Дамініканскі (J. Filipovič, 1751-70).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Stoŭpcy, Rynak. Стоўпцы, Рынак.jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Стоўпцы]] | [[Царква Сьвятой Ганны (Стоўпцы)|Царква Сьвятой Ганны]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Stoŭpcy, Carkoŭnaja-Rubiaževickaja, Hańnienskaja. Стоўпцы, Царкоўная-Рубяжэвіцкая, Ганьненская (1930).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Stowbtsy7.JPG|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Наваградзкі павет|Наваградчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 126 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Наваградзкі замак|Замак]] | У 1802 гарадзенскі губэрнатар Бэнігсан даў дазвол наваградзкаму гараднічаму Скалову разабраць рэшткі замкавых вежаў. У канцы XIX ст. на тэрыторыю Замчышча праз пралом у мурах пачалі звозіць з усяго места сьмецьце, якое пакрыла больш як 2-мэтровых плястам руіны пабудоваў. У 1906 рухнула Касьцельная вежа<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 13—14.</ref>. | [[Файл:Navahradak_-_Rekanstrukcyja_(Viktar_Staščaniuk)_1.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (1901-14).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Navahradzki zamak, ruiny.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі, сьвятых Язэпа і Станіслава Косткі і калегіюм езуітаў (Наваградак)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі, сьвятых Язэпа і Станіслава Косткі і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па 1802 | [[Файл:Касьцёл і калегіюм езуітаў у Наваградку.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Navahradak, Trajeckaja, Jezuicki. Наваградак, Траецкая, Езуіцкі (1817).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Касьцёл і кляштар баніфратаў (Наваградак)|Касьцёл і кляштар баніфратаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі касьцёла і кляштару зруйнавалі па 1800 | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Касьцёл і кляштар дамініканак (Наваградак)|Касьцёл і кляштар дамініканак]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі да 1916 году, кляштару — па 1944 годзе. | | [[Файл:Navahradak, Daminikanski. Наваградак, Дамініканскі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў (Наваградак)|Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] | | [[Файл:Navahradak, Franciškanskaja. Наваградак, Францішканская (J. Bułhak, 1919-39) (5).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Г. Наваградак - Мікалаеўская царква DSC07920.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Наваградзкая ратуша|Ратуша]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак зруйнавалі ў 1870-я | [[Файл:Navahradzkaja ratuša. Наваградзкая ратуша (XIX).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Наваградак)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак царквы зруйнавалі ў 1870-я. | | [[Файл:Navahradak, Zamkavaja. Наваградак, Замкавая (K. Rusiecki, 1846).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | [[Царква Сьвятых Барыса і Глеба (Наваградак)|Царква Сьвятых Барыса і Глеба]] | Помнік архітэктуры готыкі і рэнэсансу. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Navahradak, Bazylanskaja. Наваградак, Базылянская (V. Dmachoŭski, 1856).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Navahradak, Sabornaja. Наваградак, Саборная (1901-39) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Барыслаглебская царква ў Навагрудку 2.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ваўковічы (Наваградзкі раён)|Ваўковічы]] | Касьцёл (царква?) | Мураваны будынак зруйнавалі ў 2-й палове XIX ст. | | [[Файл:Vaŭkovičy. Ваўковічы (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гавязна]] | [[Царква Сьвятога Яна Прадцечы (Гавязна)|Царква Сьвятога Яна Прадцечы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | | | [[Файл:Church of Saint John Precursor in Haviazna-Vishniavets 01.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гарадзішча (Баранавіцкі раён)|Гарадзішча]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Гарадзішча)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | [[Файл:Haradzišča, Maci Božaj. Гарадзішча, Маці Божай (1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Haradzišča. Гарадзішча (26.02.2009).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Крывошын]] | [[Касьцёл езуітаў (Крывошын)|Касьцёл езуітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | [[Файл:Kryvošyn, Rynak, Jezuicki. Крывошын, Рынак, Езуіцкі (1914).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Пакроўская царква 1.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ляхавічы]] | [[Ляхавіцкая фартэцыя|Замак]] | У 1-й палове XIX ст. замак прадалі гандлярам, якія разабралі абмуроўку замка і замкавыя пабудовы<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 22.</ref>. | [[Файл:Lachavicki zamak. Ляхавіцкі замак (1660).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ляхавічы]] | [[Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Ляхавічы)|Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі. | | [[Файл:Lachavičy, Uzvyšeńnia Śviatoha Kryža. Ляхавічы, Узвышэньня Сьвятога Крыжа (1928).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мікалаеўшчына]]{{Заўвага|Касьцёл належаў да Наваградзкага дэканату, хоць само мястэчка ўваходзіла ў склад Менскага павету}} | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля (Мікалаеўшчына)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю [[барока]], збудаваны з фундацыі [[Маршалак вялікі літоўскі|маршалка вялікага літоўскага]] [[Аляксандар Людвік Радзівіл|Аляксандра Людвіка Радзівіла]] ў 1652 годзе. Драўляны будынак касьцёла зруйнавалі па адабраньні ў каталікоў у 1866 годзе, хоць паводле сьведчаньня мясцовага сьвятара, ён быў прыдатным да перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі<ref>Янушкевіч Я. [http://media.catholic.by/nv/n21/art6.htm?forprint=1 Зямля волатаў] // [[Наша вера]]. №3, 2002 г.</ref>. Неўзабаве на месцы касьцёла збудавалі [[Мікалаеўская царква (Мікалаеўшчына)|новую драўляную царкву]]. | [[Файл:Запіс аб нараджэнні і хрышчэньні Казіміра Міцкевіча (дзеда Я.Коласа).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Віленская брама (Мір)|Брама Віленская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Менская брама|Брама Менская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Нясьвіская брама|Брама Нясьвіская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Слонімская брама|Брама Слонімская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Мір)|Касьцёл Сьвятога Мікалая]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, пазьней часткова зруйнаваны савецкімі ўладамі. У наш час сьвятыні вярнулі аўтэнтычны выгляд. | [[Файл:Mir, Rynak, Fara. Мір, Рынак. Фара (1882).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Mir, Rynak, Fara. Мір, Рынак. Фара (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kasciol s'viatoha Mikalaja, h.p. Mir.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Мір]] | [[Царква Сьвятой Тройцы (Мір)|Царква Сьвятой Тройцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Mir, Mienskaja. Мір, Менская (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Г.п. Мір - Троіцкая царква DSC07782.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Віленская брама (Нясьвіж)|Брама Віленская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Клецкая брама|Брама Клецкая]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Калегіюм езуітаў (Нясьвіж)|Калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры рэнэсансу. Мураваныя будынкі зруйнавалі па 1800 дзеля пабудовы расейскіх кашараў | [[Файл:Niaśviž, Studenckaja. Нясьвіж, Студэнцкая (1797) .jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviž, Jezuicki. Нясьвіж, Езуіцкі (1907-17) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Нясвіж. Будынак езуіцкага калегіума.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятога Крыжа і кляштар бэнэдыктынаў (Нясьвіж)|Касьцёл Сьвятога Крыжа і кляштар бэнэдыктынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя касьцёл і кляштар зьнішчылі па гвалтоўным закрыцьці | [[Файл:Niaśviž, Aniolskaja hara, Benedyktynski. Нясьвіж, Анёльская гара, Бэнэдыктынскі (N. Orda, 22.07.1876).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviž, Aniolskaja hara, Benedyktynski. Нясьвіж, Анёльская гара, Бэнэдыктынскі (1914) (2).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна і кляштар дамініканаў (Нясьвіж)|Касьцёл Сьвятога Яна і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. Канчаткова комплекс зьнішчылі ў 1950-я | [[Файл:Niaśviž, Daminikanskaja. Нясьвіж, Дамініканская (1801-72, 1920-30).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviž, Daminikanskaja. Нясьвіж, Дамініканская (1906-14).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў (Нясьвіж)|Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, канчаткова яго зьнішчылі ў 1950-я. Кляштар захаваўся | [[Файл:Niaśviž, Bernardynskaja. Нясьвіж, Бэрнардынская (N. Orda, 1877).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviž, Bernardynskaja. Нясьвіж, Бэрнардынская (1901-17) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Нясвіж. Корпус кляштара бернардзінцаў.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак (Нясьвіж)|Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл часткова зруйнавалі (вежа-званіца) у выніку перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. Кляштар захаваўся | [[Файл:Niaśviž, Benedyktynskaja. Нясьвіж, Бэнэдыктынская (N. Orda, 28.07.1876).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviž, Dziavočy, Benedyktynski. Нясьвіж, Дзявочы, Бэнэдыктынскі (1901-17).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Комплекс былога кляштара бэнэдыктынак3.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Палац Альба (Нясьвіж)|Палац Альба]] | Мураваны будынак зьнішчылі ў XIX ст. | [[Файл:Niaśviž, Alba. Нясьвіж, Альба (L. Lutnicki, 1784).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Нясьвіская ратуша|Ратуша]] | Помнік архітэктуры барока. У XIX ст. будынак часткова зруйнавалі (верхнія ярусы вежы), у наш час ратушы вярнулі аўтэнтычны выгляд | [[Файл:Niaśviskaja ratuša. Нясьвіская ратуша (1820-36).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Niaśviskaja ratuša. Нясьвіская ратуша (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Town Hall in Niasviz (2008).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Сноў]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля (Сноў)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у 1920-я сьвятыні вярнулі аўтэнтычны выгляд | | [[Файл:Snoŭ, Niaśviskaja, Śviatoha Jana. Сноў, Нясьвіская, Сьвятога Яна (1918).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Сноўскі касцёл.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Сталовічы]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар янітаў (Сталовічы)|Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар янітаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. У 1866 годзе будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. Мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. | | [[Файл:Stałavičy, Rynak. Сталавічы, Рынак (I. Atkinson, 1899).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Stałavičy. Сталавічы (16.08.2009).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Цялядавічы]] | [[Касьцёл і кляштар бэнэдыктынак (Цялядавічы)|Касьцёл і кляштар бэнэдыктынак]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. У 1866 годзе касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Шчорсы]] | [[Царква Сьвятога Дзьмітрыя Салунскага (Шчорсы)|Царква Сьвятога Дзьмітрыя Салунскага]] | Помнік архітэктуры барокавага клясыцызму. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Ščorsy, Źmitraŭskaja. Шчорсы, Зьмітраўская (1900).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:В. Шчорсы - Дзьмітрыеўская царква DSC07837.JPG|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляшша]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 160 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Высокае Мазавецкае|Высокае]] | Царква Сьвятых Казьмы і Дзям'яна | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Wysokie Mazowieckie - cerkiew św. św. Kosmy i Damiana.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Wysokie Mazowieckie - widok na cerkiew 1918 r.jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Wysokie Mazowieckie, kościół pw. Narodzenia NMP (01).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бельск Падляскі]] | [[Касьцёл Маці Божай з Гары Кармэль і кляштар кармэлітаў (Бельск)|Касьцёл Маці Божай з Гары Кармэль і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | | [[Файл:Bielsk, Karmelicki. Бельск, Кармэліцкі (1916).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kościół p.w. Matki Boskiej z Góry Karmel w Bielsku Podlaskim 01.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бельск Падляскі]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Бельск)|Царква Раства Багародзіцы]] | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. Па гвалтоўным пераводзе ў юрысдыкцыю [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] над драўлянай царквой паставілі купал-цыбуліну. | | [[Файл:Bielsk, Baharodzickaja. Бельск, Багародзіцкая (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bielsk Podlaski - Church of St. Mary's Birth.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мельнік]] | [[Прачысьценская царка ў Мельніку|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваную царкву перабудавалі ў маскоўскім стылі ў 1910 годзе. | | [[Файл:Mielnik, Pračyścienskaja. Мельнік, Прачысьценская (1939).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Cerkiew greko-kat., ob. prawosławna par. p.w. Narodzenia Matki Boskiej Przeczystej, mur., 1821-1823, 1907-1910 Mielnik 01 JoannaPyka.JPG|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Рэчыцкі павет|Панізоўе (Рэчыччына)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 164 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бабруйск]] | [[Касьцёл і калегіюм езуітаў (Бабруйск)|Касьцёл і калегіюм езуітаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла часткова зруйнавалі дзеля будаваньня расейскай фартэцыі. | [[Файл:Babrujsk, Rynak, Jezuicki. Бабруйск, Рынак, Езуіцкі (1800) (2).jpg|цэнтар|150px]] | | [[Файл:Roman-Catholic church of St. Peter and Paul (Babrujsk, modern condition)-2.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бабруйск]] | Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Фарны) | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі дзеля будаваньня расейскай фартэцыі. | [[Файл:Babrujsk, Fara. Бабруйск, Фара (1823).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вялікія Нямкі]] | Касьцёл | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, зачынены і зруйнаваны па здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]]. | | [[Файл:Vialikija Niamki. Вялікія Нямкі (1890).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Радага (Гомельская вобласьць)|Радага]] | Касьцёл Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі пры місіі езуітаў | Помнік архітэктуры клясыцызму, зачынены і часткова зруйнаваны ў выніку маскоўскай перабудовы па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня. | | [[Файл:Radaha, Jezuicki. Радага, Езуіцкі (1869).jpg|цэнтар|150px]] | |} }}}} == [[Пінскі павет|Піншчына (Заходняе Палесьсе)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 168 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Замак Вішнявецкіх (Пінск)|Замак Вішнявецкіх]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | [[Файл:Pinsk, Karalin. Пінск, Каралін (N. Orda, 1875).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар бэрнардынаў (Пінск)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | | [[Файл:Pinsk, Bernardynski. Пінск, Бэрнардынскі (1918-39).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Царква Святой Барбары.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гарадзішча (вёска, Пінскі раён)|Гарадзішча]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэнэдыктынаў (Гарадзішча)|Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэнэдыктынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі. Захаваўся мураваны кляштар. | [[Файл:Haradzišča. Гарадзішча (N. Orda, 1875).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Haradzišča, Benedyktynski. Гарадзішча, Бэнэдыктынскі (1914).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Любяшоў]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Эвангеліста і калегіюм піяраў (Любяшоў)|Касьцёл Сьвятога Яна Эвангеліста і калегіюм піяраў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла часткова зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці, канчаткова зьнішчаны савецкімі ўладамі. Захаваўся мураваны кляштар. | [[Файл:Lubiašoŭ, Rynak, Pijarski. Любяшоў, Рынак, Піярскі (1800).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Lubiašoŭ, Rynak, Pijarski. Любяшоў, Рынак, Піярскі (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Внутрішній дворик (клуатр) кляштору оо. піарів у Любешові. Тут вчився Косьцюшко..jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Моладава (Берасьцейская вобласьць)|Моладава]] | Царква Ўшэсьця Гасподняга | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока. У выніку перабудовы ў 2-й палове XIX ст. зруйнавалі дзьве бакавыя вежы, а над царквой паставілі купал-цыбуліну. | [[Файл:Moładaŭ, Ušeścienskaja. Моладаў, Ушэсьценская (N. Orda, 1864).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Moładaŭ, Ušeścienskaja. Моладаў, Ушэсьценская (1917).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пагост Загародзкі]] | [[Касьцёл Сьвятога Язэпа (Пагост Загародзкі)|Касьцёл Сьвятога Язэпа]] | Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Pahost Zaharodzki, Śviatoha Jazepa. Пагост Загародзкі, Сьвятога Язэпа (1900) (3).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Pahost Zaharodzki, Śviatoha Jazepa Пагост Загародзкі, Сьвятога Язэпа (1920-29) (2).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Столін]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (Столін)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, канчаткова зруйнаваны савецкімі ўладамі. | [[Файл:Stolin, Kaścielny. Столін, Касьцельны (1914).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Stolin, Kaścielny. Столін, Касьцельны (K. Niedabitoŭski, 1936).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Тураў]] | [[Тураўская вежа|Вежа]] | Фартыфікацыя [[Тураўскі замак|Тураўскага замка]], збудаваная ў 2-й палове XIII ст., пазьней узнаўлялася. Мураваную вежу зруйнавалі ў 1830 годзе. | | | |} }}}} == [[Полацкае ваяводзтва|Полаччына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 176 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Полацак)|Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], пазьней узарваны савецкімі ўладамі. Захаваліся руіны касьцёла і кляштару. | [[Файл:Połacak, Zadźvińnie. Полацак, Задзьвіньне (1838).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Połacak, Zadźvińnie. Полацак, Задзьвіньне (1901-17) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:ПОЛАЦК. Руіны касцёла кляштара бернардзінцаў — POLACK. Ruiny kaściola kliaštara biernardzincaŭ..jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў (Полацак)|Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла зруйнавалі неўзабаве па гвалтоўным закрыцьці. | [[Файл:Połacak, Vialikaja, Franciškanski. Полацак, Вялікая, Францішканскі (1862).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Манастыр базылянаў (Полацак)|Манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі зруйнавалі ў пачатку XX ст. | [[Файл:Połacak, Vierchni Zamak. Полацак, Верхні Замак (N. Orda, 1875).jpg |цэнтар|150px]] | [[Файл:Połacak, Vierchni Zamak. Полацак, Верхні Замак (1889-91).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Сафійскі сабор, Полацк.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Полацкая ратуша|Ратуша]] | Мураваны будынак зруйнавалі па 1772 годзе. У 1780 годзе на месцы ратушы збудавалі дом генэрал-губэрнатара. | [[Файл:Połackaja ratuša. Полацкая ратуша (XVIII).jpg |цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Царква Сьвятога Спаса (Полацак)|Царква Сьвятога Спаса]] | Помнік архітэктуры полацкай школы дойлідзтва з элемэнтамі клясыцызму. Мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | [[Файл:Połacak, Spas, Spaskaja. Полацак, Спас, Спаская (1833).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Połacak, Spas, Spaskaja. Полацак, Спас, Спаская (1890).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:SЦарква.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Валынцы]] | Царква Сьвятых Барыса і Глеба | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю клясыцызму. Драўляны будынак пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Vałyncy, Drysa. Валынцы, Дрыса (N. Orda, 25.06.1875-76).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Vałyncy, Drysa. Валынцы, Дрыса (1913).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Глыбокае]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Глыбокае)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў пры перабудове пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. Большую частку мураванага кляштару зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. | [[Файл:Hłybokaje. Глыбокае (1878).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Hłybokaje, Karmelickaja. Глыбокае, Кармэліцкая (J. Dulevič, 1920-29).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Глыбоцкія замалёўкі. Царква на плошчы (01).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Кублічы]] | [[Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (Кублічы)|Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, зруйнаваны да 1945 году. | [[Файл:Kubličy. Кублічы (1903).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Kubličy. Кублічы (1913).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Невель]] | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Невель)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваная царква пацярпела ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зьнішчаная савецкімі ўладамі. | | [[Файл:Nieviel, Rynak, Pračyścienskaja. Невель, Рынак, Прачысьценская (1942).jpg|цэнтар|150px]] | |} }}}} == [[Слонімскі павет|Слонімшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 185 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Касьцёл Божага Цела і кляштар канонікаў лятэранскіх (Слонім)|Касьцёл Божага Цела і кляштар канонікаў лятэранскіх]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад маскоўскай перабудовы, канчаткова зруйнаваны ў 1950-я. Мураваны кляштар зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці. | [[Файл:Słonim. Слонім (1884).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Słonim, Rynkavaja-Panasoŭskaja, Lateranski. Слонім, Рынкавая-Панасоўская, Лятэранскі (1901-14).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Краявіды Слоніма (14).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар бэрнардынаў (Слонім)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар бэрнардынаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | | [[Файл:Słonim, Bernardynskaja. Слонім, Бэрнардынская (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Краявіды Слоніма (19).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар дамініканаў (Слонім)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі зруйнавалі ў 1856. | [[Файл:Słonim, Ružanskaja. Слонім, Ружанская (1851).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Палац Агінскіх (Слонім)|Палац Агінскіх]] | Мураваны палац зруйнавалі ў XIX ст. | | [[Файл:Słonim, Zamčyšča, Aginski. Слонім, Замчышча, Агінскі (1900).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Слонімская ратуша|Ратуша]] | Мураваны будынак часткова зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Тэатар Агінскіх (Слонім)|Тэатар Агінскіх]] | Мураваны тэатар зруйнавалі ў XIX ст. | [[Файл:Słonim, Opernaja. Слонім, Опэрная (1800).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Быцень]] | [[Царква Сьвятога Язафата (Быцень)|Царква Сьвятога Язафата]] | Помнік архітэктуры віленскага барока. У 1914 годзе на загад генэрала Аляксеева расейскія войскі ўзарвалі царкву<ref>[http://www.rusalbom.ru/photo/default/11196 Старая Бытенская церковь], [http://www.rusalbom.ru/ Большой Русский Альбом]</ref>, канчаткова помнік зьнішчылі за савецкім часам. | [[Файл:Bycień, Rynak. Быцень, Рынак (1912).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Bycień, Rynak. Быцень, Рынак (1919-39) (2).jpg|цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дзярэчын]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар дамініканаў (Дзярэчын)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар дамініканаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваныя будынкі зруйнавалі па гвалтоўным закрыцьці кляштару (1866). | | [[Файл:Dziarečyn, Rynak, Daminikanski. Дзярэчын, Рынак, Дамініканскі (N. Orda, 21.05.1877).jpg |цэнтар|150px]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Новадзявяткавічы|Дзявяткавічы]] | [[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Новадзявяткавічы)|Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны касьцёл пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Dziaviatkavičy. Дзявяткавічы (1867) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Dziaviatkavičy, Śviatych Piatra i Paŭła. Дзявяткавічы, Сьвятых Пятра і Паўла (N. Tikhvinsky, 1867).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Novadzieviatkavičy. Новадзевяткавічы (3.04.2011).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Новадзявяткавічы|Дзявяткавічы]] | [[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Новадзявяткавічы)|Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]]. Званіца | Помнік архітэктуры барока. Мураваная званіца пацярпела ад перабудовы касьцёла пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Dziaviatkavičy. Дзявяткавічы (1867) (3).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Dziaviatkavičy, Śviatych Piatra i Paŭła. Дзявяткавічы, Сьвятых Пятра і Паўла (N. Tikhvinsky, 1867) (6).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Novadzieviatkavičy. Новадзевяткавічы (2011).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Зьдзецел]] | [[Палац Радзівілаў (Зьдзецел)|Палац Радзівілаў]] | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак часткова зруйнавалі па канфікацыі маёнткаў Солтанаў дзеля прыстасаваньня пад кашары. | [[Файл:Ździecieł, Radzivił. Зьдзецел, Радзівіл (1871).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ździecieł, Radzivił. Зьдзецел, Радзівіл (1919-39).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Radzivił Palace in Ździecieł (6.06.2010).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Раготна]] | [[Касьцёл Анёлаў-Ахоўнікаў (Раготна)|Касьцёл Анёлаў-Ахоўнікаў]] | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны будынак часткова пацярпеў ад перабудовы касьцёла пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | | [[Файл:Rahotna. Раготна (1915).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Косцел в Роготно после обновления фасада в 2016 году.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ружаны]] | [[Ружанская ратуша|Ратуша]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | [[Файл:Ružanskaja ratuša. Ружанская ратуша (J. Becker, 1762-88).jpg|цэнтар|150px]] | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ружаны]] | [[Царква Сьвятых Пятра і Паўла (Ружаны)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў]] | Помнік архітэктуры барока. У XIX ст. мураваны будынак царквы пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Ružany, Bazylanski. Ружаны, Базылянскі (J. Becker, 1762-88).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ružany, Rynak, Bazylanski. Ружаны, Рынак, Базылянскі (1915-18).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ružany church of St. Peter and St. Paul 003.Jpeg|цэнтар|150px]] |} }}}} == [[Слуцкае княства|Случчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 199 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Віленская брама (Слуцак)|Брама Віленская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Востраўская брама|Брама Востраўская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Капыльская брама|Брама Капыльская]] | Мураваны будынак зруйнавалі ў XIX ст. | | | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Раманаў (Менская вобласьць)|Раманаў]] | Царква Сьвятога Юрыя | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. Канчаткова зруйнаваны за савецкім часам | [[Файл:Ramanaŭ, Rynak, Juraŭskaja. Раманаў, Рынак, Юраўская (D. Strukov, 1864-67).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Ramanaŭ, Morač-Rynak, Juraŭskaja. Раманаў, Морач-Рынак, Юраўская (1944-49) (3).jpg|цэнтар|150пкс]] | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Цімкавічы]] | Царква Сьвятога Міколы | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. Канчаткова зруйнаваны за савецкім часам | | [[Файл:Cimkavičy, Niaśviskaja, Mikolskaja. Цімкавічы, Нясьвіская, Мікольская (J. Najman, 1917).jpg|цэнтар|150пкс]] | |} }}}} == [[Троцкі павет|Троччына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт = 204 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Камэнтар !! Выгляд да руйнаваньня !! Выгляд па руйнаваньні{{Заўвага|name="abo"|або ў час руйнаваньня}} !! Сучасны стан''' |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Трокі]] | Касцёл Сьвятога Мікалая і кляштар бэрнардынаў | Помнік архітэктуры барока. Па ліквідацыі кляштару ў 1865 годзе расейскія ўлады зруйнавалі вежы касьцёла, а каля 1880 году — рэшту будынка. | [[Файл:Troki, Bernardynski. Трокі, Бэрнардынскі (H. Lajbovič, 1760).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Troki, Bernardynskaja. Трокі, Бэрнардынская (J. Čachovič, 1865-80) (2).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Traku buv bernardinu vienuolyno liekanos2011.jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Алькенікі]] | Касцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]]. | [[Файл:Alkieniki, Franciškanski. Алькенікі, Францішканскі (1839).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Alkieniki, Franciškanski. Алькенікі, Францішканскі (1904-05).jpg|цэнтар|150px]] | [[Файл:Ruins of Valkininkai Monastery, 02.JPG|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Высокі Двор]] | Касьцёл Сьвятога Дамініка і кляштар дамініканаў | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак касьцёла пацярпеў ад перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Vysoki Dvor, Daminikanski. Высокі Двор, Дамініканскі (1835).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Vysoki Dvor, Daminikanski. Высокі Двор, Дамініканскі (1904-05).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Aukstadvaris Dominikas church.jpg|цэнтар|150пкс]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мерач]] | Ратуша | Помнік архітэктуры барока. Мураваны будынак ратушы зьнішчылі дзеля пабудовы царквы-[[мураўёўкі]] Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі. | [[Файл:Mierackaja ratuša. Мерацкая ратуша (1852).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Mierač, Uźvižanskaja. Мерач, Узьвіжанская (1901-39).jpg|цэнтар|150пкс]] | [[Файл:Merkinė, Lithuania - panoramio (16).jpg|цэнтар|150пкс]] |} }}}} == Глядзіце таксама == * [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР]] * [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных Маскоўскім патрыярхатам]] * [[Мураўёўкі]] * [[Купал-цыбуліна]] == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Эклектыка. Архітэктура Беларусі другой паловы XIX — пачатку XX ст.}} * {{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)}} * [[Інэса Слюнькова|Слюнькова И. Н.]] Храмы и монастыри Беларуси XIX века в составе Российской империи: Пересоздание наследия. ― М.: Прогресс-Традиция, 2010. {{ISBN|978-5-89826-326-8}}. == Вонкавыя спасылкі == * {{Спасылка|аўтар =Павел Добровольский |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 11.07.2017 |url = https://news.tut.by/culture/550660.html |загаловак = Замки, храмы и ратуши. Кто, когда и зачем уничтожил исторический облик крупных городов Беларуси |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[TUT.BY]] |дата = 15 лютага 2019 |мова = ru |камэнтар =}} * {{Спасылка|аўтар =Павел Добровольский |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 10.04.2017 |url = https://news.tut.by/culture/537521.html |загаловак = Семь белорусских городов, которые выглядели гораздо красивее |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[TUT.BY]] |дата = 15 лютага 2019 |мова = ru |камэнтар =}} {{Русіфікацыя}} [[Катэгорыя:Архітэктура Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Сьпісы збудаваньняў]] 7yv9fw7i3rb3j8zl3xbkwsfgu8qx0ag 0 169383 2329483 2323247 2022-07-23T11:37:18Z Kazimier Lachnovič 1079 дзеля пераносу файлу wikitext text/x-wiki '''[[Русіфікацыя Беларусі]]''', дакладней<ref>[[Уладзімер Агіевіч (кандыдат філязофскіх навук)|Агіевіч У.]] Ідэалы і сімвалы беларускага шляху // Грамадскія ідэалы: Нацыянальныя традыцыі, сучасны стан, погляд у будучыню: Навук. збор. / Рэдкал.: Л. Уладыкоўская-Канаплянік (гал. рэд.) і інш. — Менск, 2000. — 224 с. — (Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 13). С. 72.</ref> '''маскалізацыя'''<ref>Касяк І. Канстанца // «З гісторыяй на „Вы“» (артыкулы, дакументы, успаміны). Выпуск трэці. — Менск: «Мастацкая літаратура», 1994.</ref><ref>[[Валеры Буйвал]], Інфармацыйная камісія [[Кансэрватыўна-Хрысьціянская Партыя — БНФ|Кансэрватыўна-Хрысьціянскай Партыі — БНФ]]. [http://www.bielarus.net/archives/2005/09/01/312 Прэс-рэліз за жнівень 2005 г.]</ref><ref>[[Лідзія Савік|Савік Л.]] Рыцарам Айчыны прысвячаецца… // [[Народная Воля]]. № 17—18, 3 лютага 2009. С. 6.</ref><ref>[[Ніна Баршчэўская|Баршчэўская Н.]] [http://kamunikat.org/8309.html Суадносіны паміж мовай і нацыянальнай тоеснасьцю — 2], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё|Беларуская рэдакцыя Польскага радыё]], 13 траўня 2009 г.</ref>{{Заўвага|Паводле слоўнікаў [[Сьцяпан Некрашэвіч|Сьцяпана Некрашэвіча]]<ref>{{Літаратура/Расейска-беларускі слоўнік (1928)}}</ref> і [[Ян Станкевіч|Яна Станкевіча]]<ref>[[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Беларуска-расійскі (Вялікалітоўска-расійскі) слоўнік. — Нью-Ёрк, 1989. С. 677.</ref> — '''абмаскаленьне'''}} або '''расеіза́цыя'''<ref>[[Юры Пацюпа|Пацюпа Ю.]] [https://web.archive.org/web/20151020150826/http://arche.bymedia.net/2003-6/paciu603.html Занядбаная старонка правапісу: прапановы пісаньня прыназоўніка у/ў перад словамі, што пачынаюцца з галоснай] // [[Arche]]. № 6 (29), 2003.</ref><ref>Бекус Н. [https://web.archive.org/web/20151020151343/http://arche.bymedia.net/2004-2/bekus204.htm Тэрапія альтэрнатывай, або Беларусь, уяўленая інакш] // [[Arche]]. № 2 (31), 2004.</ref><ref>Клімчук Ф. [http://mowaznaustwa.ru/2009/02/26/fdklimchuk-staradaўnyaya-pismennasc-i-paleskiya-gavorki/ Старадаўняя пісьменнасць і палескія гаворкі] // Беларуская лінгвістыка. Вып. 50., 2001. С. 19—24.</ref> — мэтанакіраваная палітыка сьвядомага адрыву [[беларусы|беларускага народу]] ад гістарычных традыцыяў, роднай культуры і [[родная мова|мовы]] і насаджэньня [[Расейская мова|расейскай мовы]] і культуры<ref>[[Леанід Лыч|Лыч Л.]] Русіфікацыя // {{Літаратура/Беларусь: энцыкляпэдычны даведнік, 1995|к}} С. 630.</ref>. Радыкальныя ідэі бальшавікоў пра сацыяльнае пераўтварэньне і ўрбаністычны прагрэс прывялі да руйнаваньня цэлых архітэктурных ансамбляў. Паводле савецкіх генэральных плянаў зьнішчаліся гістарычныя трасы вуліцаў, узводзілася тыповая шматпавярховая забудова без уліку гістарычных кампазыцыйных дамінантаў, відавых пэрспэктываў і сылюэту. Прагматызм і [[Вульгарызм|вульгарная]] [[Ідэалёгія|ідэалягізацыя]] прывялі да ўтварэньня татальна абязьлічанага мескага асяродзьдзя<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 6.</ref>. Напрыклад, у сярэдзіне 1970-х гадоў савецкія ўлады зруйнавалі [[Няміга (гістарычна-архітэктурны комплекс)|ансамбль гістарычнай забудовы вуліцы Нямігі]] ў Менску, па чым яны збудавалі там шматпавярховы жылы дом паводле праекту [[Сьцяпан Мусінскі|Сьцяпана Мусінскага]], ураджэнца [[Валагодзкая вобласьць|Валагодзкай вобласьці]] [[Расея|Расеі]], які пераехаў у Беларусь у 1960 годзе<ref>{{Літаратура/БелЭн|11к}} С. 38.</ref>. А ў 1985 годзе на месцы зьнішчана савецкімі ўладамі [[Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў (Менск)|кляштару дамініканаў]] пачалося ўзьвядзеньне гмаха [[Палац Рэспублікі (Менск)|Палаца Рэспублікі]] паводле праекту аўтарскага калектыву пад кіраўніцтвам [[Міхаіл Пірагоў|Міхаіла Пірагова]], ураджэнца [[Краснаярскі край|Краснаярскага краю]] Расеі, які пераехаў у Беларусь у 1975 годзе<ref>{{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік|к}} С. 601.</ref>. Гэтыя новыя будынкі ў Менску, як і іншыя савецкія гмахі ў гістарычных цэнтрах беларускіх местаў, парушылі цэласнасьць ансамбляў і сталі замінаць успрыманьню гістарычна-архітэктурных каштоўнасьцяў<ref name="TUT.BY-2013-01-29">Беницевич Н. [https://web.archive.org/web/20160305020031/http://news.tut.by/society/332463.html?utm_source=rss-news&utm_medium=rss&utm_campaign=news-feed Дворец Республики, дом «У Троицкого» и здание МВД признаны дисгармоничными], [[TUT.BY]], 29.01.2013 г.</ref><ref name="sp">Чантурыя Ю. Гарады і час: Мінск // {{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 294.</ref>. У 1930-я гады ў [[СССР]] пад заклікам змаганьня супраць рэлігіі пачалося масавае зьнішчэньне сакральных будынкаў усіх канфэсіяў, многія зь якіх былі ўнікальнымі помнікамі гісторыі і архітэктуры. У выніку гэтага акту [[вандалізм]]у савецкія ўлады зьнішчылі архітэктурных ансамблі старажытных манастыроў ў [[Віцебск]]у, [[Ворша|Воршы]], [[Полацак|Полацку]], [[Амсьціслаў|Амсьціславе]] ды іншых. У [[Магілёў|Магілёве]] з мэтай «сацыялістычнай рэканструкцыі» места за адну ноч узарвалі 9 помнікаў сакральнай архітэктуры. У паваенны час зьнішчэньне помнікаў архітэктуры працягвалася пад прыкрыцьцём генэральных плянаў аднаўленьня і рэканструцыі местаў{{Заўвага|Гісторык [[Сяргей Абламейка (гісторык)|Сяргей Абламейка]] зьвяртае ўвагу на тое, што зьнішчэньне савецкімі ўладамі архітэктурнай спадчыны Беларусі было сыстэмным і мэтанакіраваным: калі па сьмерці [[Сталін]]а ў часопісе «[[Літаратура і мастацтва]]» зьявіліся шматлікія заклікі беларусаў ў абарону старажытнай архітэктурнай спадчыны, зьвязаны з [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі|КГБ]] і завезены ў Беларусь з Расеі Адам Залескі — былы дэкан факультэту замежных моваў [[Курск]]ага пэдагагічнага інстытуту, якога прызначылі загадваць сэктарам этнаграфіі і народнай творчасьці [[Інстытут гісторыі|Інстытуту гісторыі]] [[АН БССР]] — выступіў з заклікам зьбіраць і захоўваць «''сапраўдныя народныя помнікі''» — лапці, вышываныя кашулі, ручнікі і цабэркі, тым часам дзьве супрацоўніцы «Беларускага дзяржаўнага музэю гісторыі Вялікай айчыннай вайны» выступілі з заклікам аднаўляць і ратаваць лясныя стаянкі і зямлянкі партызанскіх брыгад і злучэньняў, а таксама магілы партызанскіх камандзіраў. У выніку, савецкія ўлады публічна задаволілі зрэжысаваныя заклікі ўласнай агентуры, каб пераключыць увагу (у духу прыёмаў тагачаснай савецкай прапаганды) на помнікі сярмяжнай этнаграфічнай культуры з доўгатэрміновай мэтай нацыянальнага прыніжэньня беларусаў, тым часам апублікаваны ў «ЛіМе» зварот у абарону помнікаў высокай культуры Беларусі — архітэктурных шэдэўраў — [[акадэ­мік]]а [[Мікалай Нікольскі|Мікалая Нікольскага]], [[Сябар-карэспандэнт|сябры-карэспандэнта]] АН [[Пятро Глебка|Пятра Глебкі]], [[Народны артыст СССР|народных артыстаў СССР]] [[Уладзімер Уладамірскі|Уладзімера Ўладамірскага]] і [[Яўген Цікоцкі|Яўгена Цікоцкага]], а таксама пісьменьніка [[Піліп Пестрак|Піліпа Пестрака]] і [[прафэсар]]аў [[Міхаіл Кацар|Міхаіла Кацара]] і [[Міхаіл Ларчанка|Міхаіла Ларчанкі]], застаўся без афіцыйнага адказу. А неўзабаве галоўнага рэдактара «ЛіМу» Васіля Вітку і большасьць сяброў рэдакцыйнай калегіі часопісу звольнілі<ref>{{Спасылка|аўтар =[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Сяргей Абламейка]] |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 11.05.2022 |url = https://www.svaboda.org/a/31816593.html |загаловак = «Невядомы Менск. Гісторыя зьнікненьня»: 1956 год, беларусы ўздымаюць галаву. Разгром абаронцаў і канец Замчышча |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[Радыё Свабода]] |дата = 11 траўня 2022 |мова = |камэнтар =}}</ref>}}. Найбольшыя страты сярод архітэктурнай спадчыны беларусы панесьлі ў 1960—1970-я гады. Прытым, паводле гісторыка архітэктуры [[Аляксандар Лакотка|Аляксандра Лакоткі]], не было такіх выпадкаў, каб мясцовыя жыхары палілі або расьцягвалі на бярвеньне зачыненыя і занядбаныя савецкімі ўладамі помнікі сакральнай архітэктуры<ref>Касперович Л. [https://web.archive.org/web/20180313145029/https://news.tut.by/culture/583749.html Местные бабушки плакали: "Оставьте нам церковь". Деревянные храмы Беларуси, которые нужно увидеть], [[TUT.BY]], 12 сакавіка 2018 г.</ref>. Мастак [[Мікола Купава]] паказвае на тое, што ў часы савецкага панаваньня бальшавікі часьцей руйнавалі ня [[Мураўёўкі|цэрквы-мураўёўкі]], а старажытныя беларускія сьвятыні<ref>Купава М. [http://media.catholic.by/nv/n9/art10.htm?forprint=1 Аршанская бажніца Апекі Маці Божай] // [[Наша Вера]]. № 3 (9), 1999 г.</ref>. Напрыклад, у Воршы адзіная збудаваная расейскімі ўладамі царква-мураўёўка засталася некранутай, тым часам савецкія ўлады зьнішчылі чатыры царквы і два касьцёлы, якія зьяўляліся помнікамі архітэктуры [[барока]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]; у [[Шклоў|Шклове]] таксама захавалася толькі царква-мураўёўка, а пад руйнаваньне трапілі каштоўныя помнікі сакральнай архітэктуры [[магілёўскае барока|магілёўскага барока]] і [[клясыцызм]]у; у [[Магілёў|Магілёве]] захаваліся дзьве царквы-мураўёўкі, тым часам места страціла тры царквы і два касьцёлы, помнікі архітэктуры барока, а таксама тры царквы і касьцёл, помнікі архітэктуры клясыцызму. Падобная выпадкі таксама назіралася ў [[Лагойск]]у, [[Койданаў|Койданаве]], [[Дзісна|Дзісьне]], [[Горадня|Горадні]] ды іншых. == [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Амсьціслаў]] | [[Сынагога (Амсьціслаў)|Сынагога]] | XVIII ст. | па 1917 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Amścisłaŭskaja synagoga, Kazimieraŭskaja Słabada. Амсьціслаўская сынагога, Казімераўская Слабада (1912) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Амсьціслаў]] | [[Царква Сьвятой Тройцы (Амсьціслаў)|Царква Сьвятой Тройцы]] | 1834 г. | 1958 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму. Па апошняй вайне выгляд мураванай царквы зьнявечылі да непазнавальнасьці. У наш час будынак рэканструявалі пад царкву без аднаўленьня аўтэнтычнага выгляду | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Amścisłaŭ, Paradnaja. Амсьціслаў, Парадная (1912).jpg| |Файл:Фото путешествия по Беларуси 322.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Амсьціслаў]] | [[Тупічэўскі манастыр (Амсьціслаў)|Манастыр Тупічэўскі. Царква Прачыстай Багародзіцы]] | {{nowrap|1891—1895 гг.}} | па 1945 г. | Помнік архітэктуры нэабізантыйскага стылю | [[Файл:Amścisłaŭ, Tupičeŭščyna. Амсьціслаў, Тупічэўшчына (1905).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Канічы]] | [[Касьцёл Анёлаў-Ахоўнікаў (Канічы)|Касьцёл Анёлаў-Ахоўнікаў]] | 1912 г. | па 1945 г. | Па апошняй вайне муры касьцёла спрабавалі разарваць трактарамі на будаўнічыя матэрыялы. Але намеры зьдзейсьніліся толькі часткова — абваліліся толькі дзьве калёны ля ўваходу. У наш час знаходзіцца ў паўзруйнаваным стане | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Крычаў]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Крычаў)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1855—1860 гг. | па 1937 г. | Помнік архітэктуры нэаготыкі. Да нашага часу ў перабудаваным выглядзе захавалася плябанія | [[Файл:Kryčaŭ, Rynak. Крычаў, Рынак (1901-18).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Маляцічы]] | [[Касьцёл Сьвятога Станіслава (Маляцічы)|Касьцёл Сьвятога Станіслава]] | XVIII ст. | 1934 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Malacičy, Śviatoha Stanisłava. Маляцічы, Сьвятога Станіслава (1900).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Радамля]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Радамля)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1835 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Radamla. Радамля (1913) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |} }}}} == [[Аршанскі павет|Аршаншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=8 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар трынітарыяў (Ворша)|Кляштар трынітарыяў. Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | XVII ст. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярахату. Захаваўся будынак кляштару | [[Файл:Vorša, Mahiloŭskaja. Ворша, Магілёўская (1901-18) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар францішканаў (Ворша)|Кляштар францішканаў. Касьцёл Сьвятога Антонія]] | 1680 г. | 1970-я гг. | Помнік архітэктуры раньняга барока. Захаваліся падмуркі і будынак кляштару | [[Файл:Vorša, Daminikanskaja-Franciškanski. Ворша, Дамініканская-Францішканскі (1945-49).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Царква Покрыва Багародзіцы і манастыр базылянаў (Ворша)|Манастыр базылянаў. Царква Покрыва Багародзіцы]] | 1774 г. | 1969 г. | Самабытны помнік архітэктуры віленскага барока з аўтэнтычным сьветлавым барабанам. Захаваліся падмуркі і будынак манастыра | [[Файл:Vorša, Pakroŭski, Bazylanski. Ворша, Пакроўскі, Базылянскі (M. Astankovič, 1905).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Куцеінскі манастыр Прачыстай Багародзіцы (Ворша)|Манастыр Куцеінскі Прачыстай Багародзіцы]] | 1631 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Vorša, Kuciejna. Ворша, Куцейна (1901-18) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Ворша)|Царква Раства Багародзіцы]] | 1631 г. | 1959 г. | Помнік архітэктуры барока. У наш час царкву адбудавалі ў зьмененым выглядзе: замест купалоў-банькаў паставілі маскоўскія [[Купал-цыбуліна|цыбуліны]] | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Vorša, Zaaršyńnie, Baharodzickaja. Ворша, Зааршыньне, Багародзіцкая (1901-18).jpg| |Файл:Church in Vorša.JPG| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Ворша)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | XVIII ст. | 1970-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Vorša, Słabadzkaja, Pietrapaŭłaŭskaja. Ворша, Слабадзкая, Петрапаўлаўская (1941).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Абольцы]] | Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1809 г. | 1960 г.<ref name="kavaleuski">Ковалевский С. [https://news.tut.by/society/578513.html Надгробия валялись в овраге. Сельчане в Толочинском районе восстанавливают старое кладбище], TUT.BY, 27 студзеня 2018 г.</ref> | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю клясыцызму | [[Файл:Abolcy, Uniebaŭziaćcia. Абольцы, Унебаўзяцьця (K. Skurevič, 1914).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Барысаў]] | Кальварыйская капліца | XVIII ст. | 1950-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, зьнішчаны ў 1950-я гады<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 135.</ref>. | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Barysaŭ, Kalvaryja. Барысаў, Кальварыя (1944-49).jpg| |Файл:Barysaŭ, Kalvaryja, Kaplica. Барысаў, Кальварыя, Капліца (1944-49) (2).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Барысаў]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (Барысаў)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1806—1823 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму, які пацярпеў ад перабудовы пад кінатэатар (зруйнавалі вежу-званіцу, зьнішчылі мастацкае аздабленьне інтэр'еру). У 1988—1990 гадох будынак вярнулі вернікам і аднавілі<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 134—135.</ref>. | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Barysaŭ, Mienskaja, Naradžeńnia. Барысаў, Менская, Нараджэньня (M. Astankovič, 1905).jpg| |Файл:Барысаў. Касцёл Дзевы Марыі (02).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Бобр]] | Царква | XIX ст. | 1930-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю клясыцызму | [[Файл:Bobr, Mahiloŭskaja. Бобр, Магілёўская (1901-17).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Быхаў]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Быхаў)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | XVIII ст. | {{Nowrap|1930—1960-я гг.}} | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Bychaŭ, Kaścielnaja. Быхаў, Касьцельная (1905).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Бялынічы]] | [[Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар кармэлітаў (Бялынічы)|Кляштар кармэлітаў. Касьцёл Маці Божай Шкаплернай]] | {{Nowrap|1742—1763 гг.}} | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры барока. У выніку разбудовы і перабудовы пад царкву ў 1860-я набыў дзьве бакавыя вежы і барабан | [[Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (1901-10).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Глухі]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Глухі)|Царква Сьвятога Мікалая]] | 1752 г. | 1962 г.<ref>Кузьмичева Н. [http://www.bykhov.by/?p=127693 В д. Глухи Быховского района восстанавливают историю храма] // Маяк Прыдняпроўя, 11 студзеня 2017 г.</ref> | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Hłuchi, Mikolskaja. Глухі, Мікольская (XIX).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Дуброўна]] | [[Касьцёл Сьвятога Юрыя і кляштар бэрнардынаў (Дуброўна)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятога Юрыя]] | XVII ст. | па 1944 г. | Помнік архітэктуры барока. Захаваўся будынак кляштару | [[Файл:Dubroŭna, Bernardynski. Дуброўна, Бэрнардынскі (H. Lajbovič, 1760).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Дуброўна]] | Палац Любамірскіх | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Dubroŭna, Lubamirski. Дуброўна, Любамірскі (1920-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Кішчына Слабада]] | Капліца | 1811 | 1952 г., 1982 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. У 1952 годзе з будынка зьнялі вежу, а ў 1982 годзе помнік цалкам перабудавалі пад вэтэрынарную аптэку (зьмянілі дах, разабралі вернюю частку зруба, перарубілі вокны)<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 139.</ref>. | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Касьцёл Сьвятога Казімера (Магілёў)|Касьцёл Сьвятога Казімера (Фарны)]] | 1604 г. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока і клясыцызму, зьнявечаны да непазнавальнасьці | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Mahiloŭ, Farny. Магілёў, Фарны (1913) (2).jpg| |Файл:Church of Saint Casimir, Mahiloŭ (2009).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў (Магілёў)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятога Антонія]] | 1720-я гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока, часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі. Захаваліся падмуркі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Mahiloŭ, Školišča. Магілёў, Школішча (1860-69).jpg| |Файл:Mahiloŭ, Školišča. Магілёў, Школішча (1901-17).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Касьцёл Сьвятога Францішка Ксавэрыя і Анёлаў-Ахоўнікаў і калегіюм езуітаў (Магілёў)|Калегіюм езуітаў. Касьцёл Сьвятога Францішка Ксавэрыя і Анёлаў-Ахоўнікаў]] | 1699—1725 гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока. Захаваліся падмуркі і фрагмэнт будынка кляштару | [[Файл:Mahiloŭ, Teatralny-Škłoŭskaja. Магілёў, Тэатральны-Шклоўская (1901-17).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Магілёўскі Спаскі манастыр|Манастыр Сьвятога Спаса]]. [[Царква Сьвятога Спаса (Магілёў)|Царква Сьвятога Спаса]] | 1740—1762 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока з адметным пяцікупальлем | [[Файл:Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1901-17) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Магілёўскі Богаяўленскі манастыр|Манастыр Божага Яўленьня]] | 1633—1636 гг. | 1952 г.<ref name="sadouski">Садоўскі Ўл. [https://news.tut.by/culture/565671.html Снести нельзя восстановить. Как выглядели разрушенные достопримечательности Беларуси после войны], [[TUT.BY]], 23 кастрычніка 2017 г.</ref> | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Mahiloŭ, Škłoŭskaja, Bohajaŭlenski. Магілёў, Шклоўская, Богаяўленскі (1909).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Магілёўская ратуша|Ратуша]] | 1679—1681 гг. | 1957 г. | Помнік архітэктуры барока. У наш час будынак аднавілі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Mahiloŭskaja ratuša. Магілёўская ратуша (1871).jpg| |Файл:City Hall, Mahiloŭ.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Покрыва Багародзіцы (Магілёў)|Царква Покрыва Багародзіцы]] | 1680 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока, перабудаваны расейскімі ўладамі ў стылі клясыцызм | [[Файл:Mahiloŭ, Školišča, Pakroŭskaja. Магілёў, Школішча, Пакроўская (1901-17) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Магілёў)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | 1673 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Mahiloŭ, Pračyścienskaja. Магілёў, Прачысьценская (1901-18).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Сьвятога Ёсіфа (Магілёў)|Царква Сьвятога Ёсіфа]] | 1780—1798 гг. | 1937 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Mahiloŭ, Saborny. Магілёў, Саборны (1901-18).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Сьвятой Тройцы (Магілёў)|Царква Сьвятой Тройцы]] | XVIII ст. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Mahiloŭ, Dniaproŭski most-Traječča. Магілёў, Дняпроўскі мост-Траечча (1915) (3).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Магілёў)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Mahiloŭ, Łupałava, Pietrapaŭłaŭskaja. Магілёў, Лупалава, Петрапаўлаўская (1912).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Старасельле]] | Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы | XVIII ст. | 1939 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Dabromysiel, Mikolskaja. Дабромысель, Мікольская (1901-14).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Фашчаўка]] | Касьцёл Спасланьня Сьвятога Духа | 1765 г. | 1970-я гг. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Faščaŭka, Jezuicki. Фашчаўка, Езуіцкі (N. Orda, 1877).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Чавусы]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Чавусы)|Кляштар кармэлітаў. Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1653 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | [[Файл:Čavusy, Rynak. Чавусы, Рынак (1905) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Чавусы]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Чавусы)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1913 г. | 1950—1960-я гг. | Помнік архітэктуры нэаготыкі | [[Файл:Čavusy, Maci Božaj. Чавусы, Маці Божай (1913).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Чарэя]] | Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла | 1828—1839 гг. | 1943 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму, узарваны савецкімі партызанамі аддзелу Садчыкава | [[Файл:Čareja, Rynak. Чарэя, Рынак (1913).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Шклоў]] | Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла | XIX ст. | па 1945 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю клясыцызму | [[Файл:Škłoŭ, Vialikaje Zarečča. Шклоў, Вялікае Зарэчча (A. Viner, 1939) (3).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Шклоў]] | [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Шклоў)|Царква Ўваскрасеньня Хрыстова]] | XVII ст. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры магілёўскага барока | [[Файл:Škłoŭ, Zamkavaja, Vaskrasienskaja. Шклоў, Замкавая, Васкрасенская (1940-49).jpg|значак|цэнтар|190px]] |} }}}} == [[Ашмянскі павет|Ашмяншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=42 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Аборак]] ([[Палачаны]]) | Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1773 | па 1939 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры, зруйнаваны за савецкім часам<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 120.</ref> | [[Файл:Pałačany, Aborak. Палачаны, Аборак (1900).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Беніца]] | Калёна ў гонар Канстытуцыі 3 траўня 1791 | XVIII ст. | па 1939 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Bienica, Kalona. Беніца, Калёна (1916).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Весялуха]] | Касьцёл Сьвятога Юрыя | пач. XIX ст. | 1950-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. Будынак разабралі на клюб у суседняй вёсцы Слабодка. Захаваліся рэшткі падмуркаў<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 28.</ref>. | [[Файл:Viesiałucha. Весялуха (1930).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вялейка]] | [[Стары касьцёл (Вялейка)|Стары касьцёл]] | 1863 г. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны касьцёл пацярпеў ад [[Мураўёўкі|маскоўскай перабудовы]]. Па Другой сусьветнай вайне помнік зруйнавалі | [[Файл:Vialejka, Asipaŭskaja. Вялейка, Асіпаўская (1900).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Старая Жосна|Жосна Старая]] | Капліца | XVII ст. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры рэнэсансу. У 1950-я гады сьвятыню ўзарвалі, часткова захавалася сьцяна галоўнага фасаду<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 59.</ref> | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Іўе]] | Памятная капліца | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока. Стаяла на Віленскім гасьцінцы | [[Файл:Iŭje, Vilenski, Kaplica. Іўе, Віленскі, Капліца (1930-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Куранец]] | Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1810 г. | па 1945 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. Па Другой сусьветнай вайне касьцёл разабралі, на яго месцы збудавалі калгасную кантору<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 87.</ref> | [[Файл:Kuraniec, Miadzielskaja, Maci Božaj. Куранец, Мядзельская, Маці Божай (1900).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | Спас [[Сьцешыцы]] | Касьцёл Перамяненьня Пана | 1786 г. | 1957 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. Касьцёл зьнішчылі ў 1957 годзе<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 92.</ref>. | [[Файл:Spas. Спас (1936).jpg |значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вялікая Сэрвач|Сэрвач]] | Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1852 г. | 1950-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. Касьцёл разабралі ў 1950-я гады<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 93.</ref> | [[Файл:Vialikaja Servač. Вялікая Сэрвач (1900).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Хажова]] | Касьцёл Сьвятога Антонія | 1733 г. | 1956 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. Па Другой сусьветнай вайне ў касьцёле зрабілі склад, а ў 1956 годзе — разабралі<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 120.</ref> | |} }}}} == [[Берасьцейскі павет|Берасьцейшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=52 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў (Берасьце)|Калегіюм езуітаў. Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера]] | {{nowrap|1653—1659 гг.}} | 1840 г., {{nowrap|1945—1946 гг.}} | Помнік архітэктуры барока, [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі]] пры будаваньні Берасьцейскай фартэцыі. Па апошняй вайне будынкі разабралі дзеля патрэбаў вайсковага гарнізону. Захаваліся падмуркі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Bieraście, Rynak, Jezuicki. Берасьце, Рынак, Езуіцкі (1835) (2).jpg| |Файл:Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1929).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак (Берасьце)|Кляштар брыгітак. Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1751 г. | 1840 г., {{nowrap|па 1945 г.}} | Помнік архітэктуры барока, [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі]] пры будаваньні Берасьцейскай фартэцыі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Bieraście, Pieski. Берасьце, Пескі (1831).jpg| |Файл:Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1928) (2).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Берасьце)|Манастыр базылянаў. Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | 1773 г. | 1840 г., {{nowrap|1950-я гг.}} | Помнік архітэктуры віленскага барока, [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі]] пры будаваньні Берасьцейскай фартэцыі. Захаваліся руіны (г.зв. «Белы палац») | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1835).jpg| |Файл:Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1929).jpg| |Файл:Руины Белого Дворца.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар бэрнардынаў (Берасьце)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | 1665 г. | 1840 г., {{nowrap|1950-я гг.}} | Помнік архітэктуры барока, [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі]] пры будаваньні Берасьцейскай фартэцыі. Захаваліся руіны | [[Файл:Bieraście, Bernardynski. Берасьце, Бэрнардынскі (1830).jpg|значак|цэнтар|190пкс]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Антопаль]] | Палац Бравэранаў | XVIII ст. | 1960-я гг.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 103.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Antopal, Bravern. Антопаль, Бравэрн (N. Orda, 1861-77).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Аранчыцы]] | Палац Ляжэнскіх | XIX ст. | 1943—1944 гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму. У канцы Другой сусьветнай вайны палац спалілі савецкія партызаны<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 274.</ref>. | [[Файл:Arančycy, Laženski. Аранчыцы, Ляжэнскі (1915).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Божы Дар]] | Палац Мітрашэўскіх | пач. XIX ст. | 1951 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 189.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Božy Dar, Mitrašeŭski. Божы Дар, Мітрашэўскі (1919-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Велікарыта]] | Палац Траякуравых-Ляшчынскіх | XIX ст. | 1943 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму. У 1943 годзе савецкія партызаны закатавалі ўладальніцу палацу, якая матэрыяльна дапамагала мясцоваму насельніцтву і партызанам, а будынак спалілі<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 239.</ref>. | [[Файл:Vielikaryta, Trajakuraŭ-Laščynski. Велікарыта, Траякураў-Ляшчынскі (1901-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Доўгае]] | Палац Крашэўскіх | XIX ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 281.</ref>. | [[Файл:Doŭhaje, Krašeŭski. Доўгае, Крашэўскі (1930-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Крынкі (Камянецкі раён)|Крынкі]] | Царква Сьвятога Мікалая | 1767 г. | 1963 г.<ref>[http://www.kamenec.by/%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D0%BD-%D0%BD%D0%B0-%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B5-%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9-%D1%86%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B8/ Молебен на месте разрушенной церкви], Навіны Камянеччыны, 12 чэрвеня 2011 г.</ref> | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Krynki, Mikolskaja. Крынкі, Мікольская (1920-49).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ліцьвінкі]] | Палац Шадурскіх | 2-я пал. XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — {{Менск (Мн.)}}: БЕЛТА, 2002. С. 198.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Lićvinki, Šadurski. Ліцьвінкі, Шадурскі (1937).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лясковічы]] | Палац Бічаў | 2-я пал. XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — {{Менск (Мн.)}}: БЕЛТА, 2002. С. 86.</ref> | Помнік архітэктуры эклектыкі | [[Файл:Laskovičy, Bič. Лясковічы, Біч (1936).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Малыя Зводы]] | Палац Гутоўскіх | 1875 г. | 1980-я гг.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — {{Менск (Мн.)}}: БЕЛТА, 2002. С. 50.</ref> | Помнік архітэктуры эклектыкі | [[Файл:Małyja Zvody, Hutoŭski. Малыя Зводы, Гутоўскі (11.02.1917).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пружаны]] | Царква Раства Багародзіцы (касьцёл) | 1857—1882 гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Pružany, Zamkavaja, Pračyścienskaja. Пружаны, Замкавая, Прачысьценская (1919-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Стары Куплін]] | Палац Крашэўскіх | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 301.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Kuplin Stary, Krašeŭski. Куплін Стары, Крашэўскі (1901-14).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Таракань|Таракань (Імянін)]] | [[Манастыр Яўленьня Гасподняга (Таракань)|Манастыр Яўленьня Гасподняга. Царква Яўленьня Гасподняга]] | 1710 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Tarakań, Bazylanski. Таракань, Базылянскі (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чарнаўчыцы]] | [[Капліца Сьвятой Соф'і (Чарнаўчыцы)|Капліца Сьвятой Соф'і]] | XVIII ст. | 1960-я гг.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — {{Менск (Мн.)}}: БЕЛТА, 2002. С. 56.</ref> | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Čarnaŭčycy, Kamianieckaja, Kaplica. Чарнаўчыцы, Камянецкая, Капліца (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Шастакова]] | Палац Траўгутаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — {{Менск (Мн.)}}: БЕЛТА, 2002. С. 184.</ref> | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Šastakova, Traŭgut. Шастакова, Траўгут (1924).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Браслаўскі павет|Браслаўшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=70 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Друя]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар дамініканаў (Друя)|Кляштар дамініканаў. Брама-званіца]] | 1767 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Druja, Daminikanski, Brama. Друя, Дамініканскі, Брама (J. Bułhak, 1919-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |} }}}} == [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавышчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=71 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Адамкаў]] | Палац Быхаўцаў | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 273.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Adamkaŭ, Bychaviec. Адамкаў, Быхавец (1901-15).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Лыскаў]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшага Сэрца (Лыскаў)|Касьцёл Найсьвяцейшага Сэрца]] | 1913 г. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры нэараманскага стылю | [[Файл:Łyskaŭ, Čyrvony kaścioł. Лыскаў, Чырвоны касьцёл (1935).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Сьвіслач (горад)|Сьвіслач]] | Абэліск у гонар Сьвіслацкага кірмашу | XVIII ст. | 1939 г.<ref>[http://kultura-svisloch.by/pages/uteriannoe-nasledie-svisloch.html Утраченное наследие], Свислочский районный исполнительный комитет</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Śvisłač, Rynak, Tyškievič. Сьвіслач, Рынак, Тышкевіч (1919-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |} }}}} == [[Віцебскі павет|Віцебшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=74 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Сьвятога Язэпа і калегіюм езуітаў (Віцебск)|Калегіюм езуітаў. Касьцёл Сьвятога Язэпа]] | {{nowrap|1737—1768 гг.}} | 1872 г., 1956 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Vialikaja-Zadunaŭskaja. Віцебск, Вялікая-Задунаўская (1865) (2).jpg| |Файл:Viciebsk, Vialikaja-Zadunaŭskaja. Віцебск, Вялікая-Задунаўская (1910).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Віцебск)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Фарны)]] | 1749 г. | 1860-я гг., 1957 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока, часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі | [[Файл:Viciebsk, Nižni Zamak, Fara. Віцебск, Ніжні Замак, Фара (J. Pieška, 1800).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў (Віцебск)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятога Антонія]] | 1737—1768 гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Viciebsk, Rynak-Vialikaja. Віцебск, Рынак-Вялікая (1910) (1).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар піяраў (Віцебск)|Кляштар піяраў. Касьцёл Маці Божай Шкаплернай]] | 1753 г. | па 1918 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Viciebsk, Pijarskaja. Віцебск, Піярская (1901-18).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Прачыстай Багародзіцы і манастыр базылянаў (Віцебск)|Манастыр базылянаў. Царква Прачыстай Багародзіцы]] | 1743—1777 гг. | 1936 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока, перабудаваны ў стылі клясыцызм расейскімі ўладамі. У наш час царкву аднавілі ў перабудаваным выглядзе | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Pračyścienskaja. Віцебск, Прачысьценская (J. Pieška, 1800).jpg| |Файл:Усьпенскі сабор.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Траецкі Маркаў манастыр|Манастыр Сьвятой Тройцы. Царква Сьвятой Тройцы]] | 1690 г. | 1920-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Viciebsk, Markaŭščyna-Trajeckaja. Віцебск, Маркаўшчына-Траецкая (I. Trutnev, 1866).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Траецкі Маркаў манастыр|Манастыр Сьвятой Тройцы. Царква Сьвятога Мікалая]] | 1730 г. | 1920-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Viciebsk, Markaŭščyna-Mikolskaja. Віцебск, Маркаўшчына-Мікольская (1911).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Траецкі Маркаў манастыр|Манастыр Сьвятой Тройцы. Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы]] | 1730 г. | 1920-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Viciebsk, Šydłoŭščyna. Віцебск, Шыдлоўшчына (1911).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | Сынагога Харальная | {{nowrap|1830—1840-я гг.}} | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Viciebsk, Zaručaŭskaja synagoga. Віцебск, Заручаўская сынагога (1904).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Божага Яўленьня (Віцебск)|Царква Божага Яўленьня]] | 1805 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барокавага клясыцызму | [[Файл:Viciebsk, Zadźvińnie, Nabiarežnaja, Bohajaŭlenskaja. Віцебск, Задзьвіньне, Набярэжная, Богаяўленская (1901-18).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Дабравешчаньня Прасьвятой Багародзіцы (Віцебск)|Царква Зьвеставаньня Багародзіцы]] | XII ст. | 1961 г. | Помнік віцебскай школы дойлідзтва. Спазнала некалькі перабудоваў, у тым ліку ў стылі віленскага барока. Страціла рысы гэтага стылю ў выніку маскоўскай перабудовы. У наш час сьвятыню аднавілі ў гіпатэтычна рэканструяваным першасным выглядзе | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Nižni Zamak, Źviestavańnia. Віцебск, Ніжні Замак, Зьвеставаньня (1833).jpg| |Файл:Viciebsk, Źviestavańnia. Віцебск, Зьвеставаньня (1883).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Раства Хрыстова (Віцебск)|Царква Раства Хрыстова]] | 1810 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Viciebsk, Zaručaŭje. Віцебск, Заручаўе (1844).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Духа (Віцебск)|Царква Сьвятога Духа]] | XVII ст., {{nowrap|XVIII ст.}} | 1962 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Duchaŭskaja. Віцебск, Духаўская (J. Pieška, 1800).jpg| |Файл:Viciebsk, Duchaŭskaja. Віцебск, Духаўская (1914).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Віцебск)|Царква Сьвятога Мікалая (Завіцьбенская)]] | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Viciebsk, Mikolskaja, Zavićbienskaja. Віцебск, Мікольская, Завіцьбенская (1920-29).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Спаса (Віцебск)|Царква Сьвятога Спаса]] | 1819 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Viciebsk, Spaskaja. Віцебск, Спаская (1920-29).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Яна Хрысьціцеля (Віцебск)|Царква Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | 1816 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Zadunaŭje. Віцебск, Задунаўе (1818).jpg| |Файл:Viciebsk, Zadunaŭje. Віцебск, Задунаўе (1878).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятой Тройцы (Трайчанская)]] | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Viciebsk, Pieskavacik, Trajčanskaja. Віцебск, Пескавацік, Трайчанская (10.1942).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Віцебск)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | 1737—1768 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Viciebsk, Ruś, Nižniaja Piatroŭskaja, Pietrapaŭłaŭskaja. Віцебск, Русь, Ніжняя Пятроўская, Петрапаўлаўская (1900) (3).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Заручаўская)]] | 1771—1777 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Viciebsk, Zaručaŭskaja. Віцебск, Заручаўская (1901-18).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Рынкавая)]] | 1772 г. | 1936 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока, перабудаваны ў стылі [[клясыцызм]] расейскімі ўладамі. У наш час царкву аднавілі ў першасных архітэктурных формах зь зьмяненьнем матэрыялу і колеру пакрыцьця купалоў | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Rynkavaja. Віцебск, Рынкавая (J. Pieška, 1800).jpg| |Файл:Viciebsk, Rynkavaja. Віцебск, Рынкавая (S. Prokudin-Gorsky, 1912).jpg| |Файл:Свято-Воскресенская церковь в Витебске 2.JPG| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа (Віцебск)|Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа]] | 1806—1816 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Viciebsk, Smalenskaja, Uźvižanskaja. Віцебск, Смаленская, Узьвіжанская (1920-29) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Дабрамысьлі]] | Касьцёл | 1754 г. | 1941 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Dabramyśli, Rynak. Дабрамысьлі, Рынак (A. Kabiščar-Jakierson, 1925).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Лёзна]] | [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Лёзна)|Царква Ўваскрасеньня Хрыстова]] | 1786 г. | 1961 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Lozna, Babinavickaja, Vaskrasienskaja. Лёзна, Бабінавіцкая, Васкрасенская (1944-49).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Сенна]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Сянно)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | 1772 г. | [[17 верасьня|17.09]].1962 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Sienna, Rynak, Franciškanski. Сенна, Рынак, Францішканскі (1913).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | Тадулін ([[Янавічы]]) | Манастыр Прачыстай Багародзіцы. Царква Прачыстай Багародзіцы | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока. Пацярпела ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Janavičy, Tadulin. Янавічы, Тадулін (1901-17).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Гарадзенскі павет|Гарадзеншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=99 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Фара Вітаўта (Горадня)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Фара Вітаўта)]] | {{nowrap|1584—1587 г.}} | 29.11.1961 г. | Помнік архітэктуры готыкі і рэнэсансу. Дзеля зьнішчэньня сьвятыні ў Горадню запрасілі падрыўную каманду зь [[Ленінград]]у, якая атрымала грашовую прэмію, баян і падзяку ўладаў<ref name="kupava">[[Мікола Купава|Купава М.]] [http://media.catholic.by/nv/n9/art10.htm?forprint=1 Аршанская бажніца Апекі Маці Божай] // «[[Наша Вера]]» № 3 (9), 1999.</ref>. Захаваліся падмуркі | [[Файл:Horadnia, Stary Rynak, Fara Vitaŭta. Горадня, Стары Рынак, Фара Вітаўта (H. Žyŭna, 1935).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Горадня)|Кляштар бэрнардынак. Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | XVII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Horadnia, Klaštarnaja, Bernardynski. Горадня, Кляштарная, Бэрнардынскі (N. Orda, 1861-69).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Палац Радзівілаў (Горадня)|Палац Радзівілаў]] | XVIII ст. | 1946 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Horadnia, Stary Rynak, Radzivił. Горадня, Стары Рынак, Радзівіл (03.1926).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Гарадзенская ратуша|Ратуша]] | XVIII ст. | 1946 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Haradzienskaja ratuša. Гарадзенская ратуша (1901-14).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Красьнікі]] | Касьцёл Сьвятых Міхала Арханёла і Марыі Магдалены | 1824 г. | 1970-я гг.<ref>Несцярчук Л. Напалеон Орда. Шлях да Бацькаўшчыны: кніга-альбом. — Менск: Мастацкая літаратура, 2009. С. 229.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Kraśniki. Красьнікі (N. Orda, 24.06.1868).jpg |цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Сапоцкін]] | Царква Прачыстай Багародзіцы | 1780 г. | 1970-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Sapockin. Сапоцкін (1930-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Лідзкі павет|Лідчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=105 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ліда]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Ліда)|Кляштар кармэлітаў]] | XVIII ст. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока і клясыцызму. | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гайцюнішкі]] | Капліца-пахавальня Нонхартаў | 1633 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры рэнэсансу, часткова зруйнаваны | [[Файл:Hajciuniški. Гайцюнішкі (J. Bułhak, 1934).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лебяда (вёска)|Лебяда]] | Палац Гурскіх | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Lebiada, Hurski. Лебяда, Гурскі (1901-39) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Мазырскі павет|Мазыршчына (Усходняе Палесьсе)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=108 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мазыр]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар цыстэрыянаў (Мазыр)|Кляштар цыстэрыянаў. Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1711 г. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры барока, зьнявечаны пры перабудове пад мэблевую фабрыку | [[Файл:Mazyr, Kimbaraŭka, Cysteryjanski. Мазыр, Кімбараўка, Цыстэрыянскі (Szulman, 1916) (3).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нароўля]] | [[Палацава-паркавы комплекс Горватаў (Нароўля)|Палацава-паркавы комплекс Горватаў. Капліца-пахавальня]] | XIX ст. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры нэаготыкі | [[Файл:Naroŭla, Horvat, Kaplica. Нароўля, Горват, Капліца (1914).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Петрыкаў]] | Царква Ўваскрасеньня Хрыстова | 1846 г. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Pietrykaŭ, Rynak, Sabornaja. Петрыкаў, Рынак, Саборная (1944-49).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Менскі павет|Меншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=111 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Замчышча (Менск)|Замчышча]] | XI ст. | 1950-я гг. | Помнік археалёгіі. Па апошняй вайне гару скапалі і вывезьлі за межы места | [[Файл:Miensk, Śvisłač-Zamčyšča. Менск, Сьвіслач-Замчышча (S. Niakrasaŭ, 1903).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Архікатэдральны касьцёл Імя Найсьвяцейшай Панны Марыі (Менск)|Калегіюм езуітаў. Касьцёл Імя Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | {{nowrap|1700—1710 гг.}} | 1951 г. | Помнік архітэктуры барока, часткова зруйнаваны пры перабудове пад спартовы комплекс. У наш час сьвятыні вярнулі аўтэнтычны выгляд | [[Файл:Miensk, Vysoki Rynak, Katedra. Менск, Высокі Рынак, Катэдра (1902).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Менскі езуіцкі калегіюм|Калегіюм езуітаў. Вежа і кляштарныя будынкі]] | {{nowrap|1700—1710 гг.}} | 1951 г., 1968 г. | Помнік архітэктуры барока. Да нашага часу ў перабудаваным выглядзе захаваўся будынак налева ад касьцёла | [[Файл:Miensk, Vysoki Rynak-Kojdanaŭskaja, Jezuicki. Менск, Высокі Рынак-Койданаўская, Езуіцкі (K. Biske, 1918).jpg |цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Юбілейная капліца (Менск)|Капліца Юбілейная]] | 1826 г. | па 1947 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Miensk, Jubilejny. Менск, Юбілейны (M. Astankovič, 1903) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак (Менск)|Кляштар бэнэдыктынак. Касьцёл Сьвятога Войцеха]] | {{nowrap|1647—1649 гг.}} | па 1945 г. | Набыў асобныя рысы віленскага барока ў выніку перабудовы паводле праекту Т. Раманоўскага. Пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. Да нашага часу захаваліся падмуркі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Miensk, Zboravaja, Benedyktynski. Менск, Зборавая, Бэнэдыктынскі (1871).jpg| |Файл:Miensk, Zboravaja, Benedyktynski. Менск, Зборавая, Бэнэдыктынскі (M. Astankovič, 1903) (2).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў (Менск)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага]] | XVII ст. | 1950 г. | Помнік архітэктуры барока, часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі. Да нашага часу захаваліся падмуркі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Miensk, Daminikanskaja. Менск, Дамініканская (XIX) (2).jpg| |Файл:Miensk, Daminikanski. Менск, Дамініканскі (1901-19).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Няміга (гістарычна-архітэктурны комплекс)|Няміга]] | XVII—XIX стагодзьдзі | 1970-я гг. | Рэшту гістарычнай Нямігі — падмуркі будынкаў, што знаходзілася на левым баку вуліцы — зьнішчылі ў 2005—2009 пры будаваньні паркінгу і двух гандлёвых цэнтраў | [[Файл:Miensk, Niamiha. Менск, Няміга (1923).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Халодная сынагога (Менск)|Сынагога Халодная]] | XVI ст. | {{nowrap|1965—1966 гг.}} | Помнік архітэктуры готыкі і рэнэсансу | [[Файл:Miensk, Chałodnaja synagoga. Менск, Халодная сынагога (S. Niakrasaŭ, 1903).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Харальная сынагога (Менск)|Сынагога Харальная]] | 1906 г. | 1950-я г. | Помнік архітэктуры маўрытанскага стылю. Па апошняй вайне фасад будынка перабудавалі да непазнавальнасьці | [[Файл:Miensk, Łošyckaja, Charalnaja synagoga. Менск, Лошыцкая, Харальная сынагога (1918).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Менскі гарадзкі тэатар|Тэатар мескі]] | 1781 г. | 1984 г. | У 2004—2007 гадох на месцы зьнішчанага тэатру збудавалі новы будынак, які ў агульных рысах паўтарае існы да Другой Сусьветнай вайны гатэль Эўропа, што месьціўся направа ад тэатру | [[Файл:Miensk, Radzivił. Менск, Радзівіл (1800).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Царква Сьвятога Духа (Менск)|Царква Сьвятога Духа]] | XVII ст. | 1936 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. У наш час царкву аднавілі ў першасным выглядзе | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Miensk, Vysoki Rynak, Bazylanski. Менск, Высокі Рынак, Базылянскі (1843) (6).jpg| |Файл:Miensk, Vysoki Rynak, Bazylanski. Менск, Высокі Рынак, Базылянскі (M. Astankovič, 1903) (2).jpg| |Файл:Царква Святога Духа Мінск.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | Царква Маці Божай Казанскай | {{nowrap|1912—1914 гг.}} | 1936 г. | Помнік архітэктуры нэабізантыйскага стылю | [[Файл:Miensk, Karaleŭski, Čyhunačnaja. Менск, Каралеўскі, Чыгуначная (1918).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Анопаль]] | Касьцёл Сьвятога Ружанца Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1908 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры эклектыкі (?). Мураваны будынак у 1930-я гады разабралі на калгасныя гаспадарчыя пабудовы<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 168.</ref>. | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Борздынь]] | Капліца-пахавальня Вішнявецкіх | 1884 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры эклектыкі, часткова зруйнаваны за савецкім часам<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 170.</ref>. | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Воўкавічы (Менскі раён)|Воўкавічы]] | Касьцёл Сэрца Езуса і Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1904 г. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры нэараманскага стылю. У Другую сусьветную вайну будынак атрымаў пашкоджаньні, у 1950-я гады руіны помніка ўзарвалі. Захаваўся пагорак з рэшткамі падмуркаў<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 172.</ref>. | [[Файл:Voŭkavičy, Serca Jezusa. Воўкавічы, Сэрца Езуса (9.11.1904).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гайна]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Гайна)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1781 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Hajna. Гайна (1900).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ігумен]] | [[Касьцёл Узьвіжаньня Сьвятога Крыжа (Гайна)|Касьцёл Узьвіжаньня Сьвятога Крыжа]] | 1799—1800 гг. | 1930-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стыляў барока і клясыцызму. Сьвятыню зьнішчылі ў 1930-я гады. У 2000-я гады на гэтым месцы збудавалі царкву Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 234.</ref>. | [[Файл:Ihumien, Kaścielnaja, Uzvyšeńnia Śviatoha Kryža. Ігумен, Касьцельная, Узвышэньня Сьвятога Крыжа (1914).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Каралішчавічы]] | [[Касьцёл Апекі Маці Божай (Каралішчавічы)|Касьцёл Апекі Маці Божай]] | 1786 г. | 1930-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры, які ў 1930-я гады пацярпеў ад перабудовы пад клюб (зьнішчылі званіцу, браму з агароджай, мастацкае аздабленьне інтэр'еру). | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Karališčavičy. Каралішчавічы (1901-17).jpg| |Файл:Karališčavičy. Каралішчавічы (1914) (3).jpg| |Файл:Catholic church in Karaliscavici.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Койданаў]] | [[Койданаўскі замак|Замак. Кальвінскі збор]] | {{nowrap|1613—1621 гг.}} | {{nowrap|1930—1950-я гг.}} | Помнік архітэктуры рэнэсансу | [[Файл:Kojdanaŭski zamak. Койданаўскі замак (1900) .jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Койданаў]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны (Койданаў)|Касьцёл Сьвятой Ганны]] | XVIII ст. | па 1917 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, зьнявечаны ў выніку перабудоваў | [[Файл:Kojdanaŭ, Plabanskaja, Śviatoj Hanny. Койданаў, Плябанская, Сьвятой Ганны (1914).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лагойск]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і Сьвятога Казімера (Лагойск)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і Сьвятога Казімера]] | {{nowrap|1787—1793 гг.}} | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Łahojsk, Kaścielnaja. Лагойск, Касьцельная (J. Tyškievič, 1873).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Маладэчна]] | [[Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар трынітарыяў (Лагойск)|Кляштар трынітарыяў. Касьцёл Сьвятога Казімера]] | XVIII ст., 1823 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока (кляштар) і клясыцызму (касьцёл). Касьцёл разабралі дзеля пабудовы ліцейнага цэху станкабудаўнічага заводу. Часткова захаваліся сьцены бакавых фасадаў касьцёла і будынак кляштару<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 117.</ref> | [[Файл:Maładečna, Zamkavaja, Trynitarski. Маладэчна, Замкавая, Трынітарскі (1930).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Налібакі]] | [[Касьцёл Сьвятога Барталамэя (Налібакі)|Касьцёл Сьвятога Барталамэя]] | XVII ст. | 1943 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, спалены савецкімі партызанамі | [[Файл:Nalibaki, Śviatoha Bartałamieja. Налібакі, Сьвятога Барталамея (B. Tamaševič, 1900).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Плябань]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Плябань)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1800—1858 гг. | па 1939 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму, часткова зруйнаваны за савецкім часам<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 121.</ref>. У 1996 годзе будынак перадалі [[Беларуская праваслаўная царква|Беларускаму экзархату Маскоўскага патрыярхату]], які праводзіць рэканструкцыю помніка. | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Plabań, Maci Božaj. Плябань, Маці Божай (1920-29).jpg| |Файл:Plabań. Плябань (1900).jpg| |Файл:Плябань. Касцёл (царква) (06).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ракаў]] | Манастыр базылянаў | XVIII ст. | 1960-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Rakaŭ, Ukryžy, Bazylanski. Ракаў, Укрыжы, Базылянскі (1944-49).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Рубяжэвічы]] | Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага | 1799 г. | 1972 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Rubiaževičy, Śviatoha Antonija. Рубяжэвічы, Сьвятога Антонія (1900).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Стоўпцы]] | [[Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар дамініканаў (Стоўпцы)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Казімера]] | 1640 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | [[Файл:Stoŭpcy, Mienskaja, Daminikanski. Стоўпцы, Менская, Дамініканскі (J. Bułhak, 1933-39) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Студзянец]] | Капліца | XIX ст. (?) | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму (?), часткова зруйнаваны па Другой сусьветнай вайне<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 166.</ref> | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Сьвіслач (Магілёўская вобласьць)|Сьвіслач]] | Касьцёл | XVIII ст. | канец 1920-х гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Śvisłač. Сьвіслач (1901).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Сьмілавічы]] | [[Касьцёл Сьвятога Вінцэнта і кляштар місіянэраў (Сьмілавічы)|Кляштар місіянэраў. Касьцёл Сьвятога Вінцэнта]] | {{nowrap|1767—1791 гг.}} | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Miłavičy, Misijanerski. Сьмілавічы, Місіянэрскі (N. Orda, 26.06.1864-76).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Наваградзкі павет|Наваградчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=141 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | Сынагога Вялікая | XVII ст. | 1964 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Navahradak, Synagogalny. Наваградак, Сынагогальны (J. Bułhak, 1930).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Асташын]] | Кальвінскі збор | XVII ст. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Astašynski zbor. Асташынскі збор (J. Bułhak, 1905-11).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бурдукоўшчына]] | Палац Абуховічаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 62.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Burdukoŭščyna, Abuchovič. Бурдукоўшчына, Абуховіч (1901-14).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вольна]] | Палац Сьлізьняў | XVII—XIX стагодзьдзі | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 63.</ref> | Помнік архітэктуры нэаготыкі | [[Файл:Volna, Ślizień. Вольна, Сьлізень (M. Šyłaŭ, 1916).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Клецак]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Клецак)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | 1550-я гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока. Захавалася частка заходняй сьцяны | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Klecak, Fara. Клецак, Фара (1930).jpg| |Файл:Klecak, Fara (20.03.2009).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Клецак]] | [[Вялікая сынагога (Клецак)|Сынагога Вялікая]] | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Kleckaja synagoga. Клецкая сынагога (1930).jpg |цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ляхавічы]] | [[Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Ляхавічы)|Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа]] | XVII ст. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | [[Файл:Lachavičy, Uzvyšeńnia Śviatoha Kryža. Ляхавічы, Узвышэньня Сьвятога Крыжа (1928).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | Капліца Сьвятога Ізыдора | 1626 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Niaśviž, Novaje Miesta, Izydorskaja. Нясьвіж, Новае Места, Ізыдорская (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў (Нясьвіж)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятой Кацярыны]] | {{nowrap|1802—1822 гг.}} | 1870 г., {{nowrap|1960-я гг.}}<ref name="sadouski"/> | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Niaśviž, Bernardynskaja. Нясьвіж, Бэрнардынская (N. Orda, 1877).jpg| |Файл:Niaśviž, Bernardynskaja. Нясьвіж, Бэрнардынская (1901-17) (2).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна і кляштар дамініканаў (Нясьвіж)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Яна]] | XVII ст. | 1860-я гг., 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока, часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Niaśviž, Daminikanskaja. Нясьвіж, Дамініканская (1801-72, 1920-30).jpg| |Файл:Niaśviž, Daminikanskaja. Нясьвіж, Дамініканская (1905) (3).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | Сынагога Вялікая | XVII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Niaśviž, Školišča. Нясьвіж, Школішча (1919-39) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Шчорсы]] | [[Палац Храптовічаў (Шчорсы)|Палац Храптовічаў]] | 1770—1776 гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Ščorsy, Chraptovič. Шчорсы, Храптовіч (1905).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ясянец (Баранавіцкі раён)|Ясянец]] | Палац Верашчакаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 80.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Jasianiec, Vieraščaka. Ясянец, Верашчака (1901-14).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Рэчыцкі павет|Панізоўе (Рэчыччына)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=154 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Бабруйск]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Бабруйск)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1906 г. | 1968 г. | Помнік архітэктуры нэаготыкі. Па апошняй вайне фасад будынка часткова зруйнавалі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Babrujsk, Biezzahannaha Začaćcia. Бабруйск, Беззаганнага Зачацьця (1901-19).jpg| |Файл:Babrujsk-Maryja catholic church-1.JPG| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гомель]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Гомель)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1822 г. | 1938 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Homiel, Rynak-Kaścielny. Гомель, Рынак-Касьцельны (1908).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гомель]] | [[Вялікая сынагога (Гомель)|Сынагога Вялікая]] | {{nowrap|1828—1833 гг.}} | 1940-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Homielskaja synagoga. Гомельская сынагога (1901-17).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гомель]] | [[Царква Сьвятога Спаса (Гомель)|Царква Сьвятога Спаса]] | 1901 г. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры нэабізантыйскага стылю | [[Файл:Homiel, Zamkavaja, Spaskaja. Гомель, Замкавая, Спаская (1901-17).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гомель]] | [[Царква Сьвятой Тройцы (Гомель)|Царква Сьвятой Тройцы]] | 1824—1833 гг. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Homiel, Prabojnaja, Trajeckaja. Гомель, Прабойная, Траецкая (1911).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Грушнае]] | Царква Покрыва Багародзіцы | 1764 г. | 1936 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Hrušnaje, Pakroŭskaja. Грушнае, Пакроўская (1920-35).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Парычы]] | Царква Сьвятога Духа | 1819 г. | да 1941 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Paryčy, Duchaŭskaja. Парычы, Духаўская (XIX).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Радага (Гомельская вобласьць)|Радага]] | Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі пры місіі езуітаў | 1788—1820 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Radaha, Jezuicki. Радага, Езуіцкі (1869).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Хвойнікі]] | Капліца-пахавальня Прозараў | XIX ст. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры нэаготыкі | [[Файл:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Хвойнікі]] | [[Касьцёл (Хвойнікі)|Касьцёл]] | 1863 г. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры нэаготыкі | [[Файл:Chvojniki, Rynak, Kaścieł. Хвойнікі, Рынак, Касьцёл (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чачэрск]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Чачэрск)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | 1784 г. | 1950-я гг.<ref name="sadouski"/> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Čačersk, Zamkavaja-Trajecki. Чачэрск, Замкавая-Траецкі.jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чачэрск]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Чачэрск)|Царква Раства Багародзіцы]] | 1780 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Čačersk, Zamkavaja-Baharodzickaja. Чачэрск, Замкавая-Багародзіцкая.jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чачэрск]] | [[Царква Ўшэсьця Гасподняга (Чачэрск)|Царква Ўшэсьця Гасподняга]] | 1780-я гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чонкі]] | Манастыр Сьвятога Макарыя | 1775 г. | па 1917 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Homiel, Čonki. Гомель, Чонкі (1909).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Пінскі павет|Піншчына (Заходняе Палесьсе)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=168 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Пінскі замак|Замак Вішнявецкіх]] | XVI ст. | па 1960-х гг. | Помнік архітэктуры рэнэсансу. Па 1960-х гадох савецкія ўлады дашчэнту зьнішчылі рэшткі муроў замка<ref>Несцярчук Л. Напалеон Орда. Шлях да Бацькаўшчыны: кніга-альбом. — Менск: Мастацкая літаратура, 2009. С. 163.</ref>. | [[Файл:Pinsk, Karalin. Пінск, Каралін (N. Orda, 1875).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Касьцёл Сьвятога Станіслава і калегіюм езуітаў (Пінск)|Калегіюм езуітаў. Касьцёл Сьвятога Станіслава]] | {{nowrap|1635—1648 гг.}} | 1956 г.<ref>Адамовіч С. [http://media.catholic.by/nv/n9/art8.htm Комплекс Пінскага езуіцкага кляштара] // Наша Вера. №3(9), 1999 г.</ref> | Набыў асобныя рысы віленскага барока ў выніку перабудовы паводле праекту Я. Тупальта | [[Файл:Pinsk, Katedra. Пінск, Катэдра (1930-39) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Касьцёл Сьвятога Дамініка і кляштар дамініканаў (Пінск)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Дамініка]] | 1787 г. | 1947 г. | Помнік архітэктуры барока. У наш час на месцы касьцёла збудавалі новую царкву Маскоўскага патрыярхату | [[Файл:Pinsk, Daminikanski. Пінск, Дамініканскі (1919-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Курган Міндоўга (Пінск)|Курган Міндоўга]] | XIII ст. | 1955 г. | Помнік гісторыі і археалёгіі, зьнішчаны савецкімі ўладамі<ref name="Arlou-2012-37">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 37.</ref> | [[Файл:Pinsk, Mindoŭh. Пінск, Міндоўг (1901-14).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Вялікая сынагога (Пінск)|Сынагога Вялікая]] | 1616 г. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Pinsk, Akružnaja, Vialikaja synagoga. Пінск, Акружная, Вялікая сынагога (S. Rakoŭski, 1917).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Белы Двор]] | Палац Скірмунтаў | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 249.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцымзу | [[Файл:Bieły Dvor, Skirmunt. Белы Двор, Скірмунт (1919-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бердуны]] | Палац Кліяноўскіх | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 251.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцымзу | [[Файл:Bierduny, Klijanoŭski. Бердуны, Кліяноўскі (1919-21) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вострыца]] | Палацава-паркавы ансамбль Фалькоўскіх | каля 1820 г. | па 1939 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 147.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцымзу | [[Файл:Vostryca, Falkoŭski. Вострыца, Фалькоўскі (1919-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гарадзішча (Пінск раён)|Гарадзішча]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэнэдыктынаў (Гарадзішча)|Кляштар бэнэдыктынаў. Касьцёл Сьвятой Ганны]] | 1774 г. | па 1944 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Haradzišča, Benedyktynski. Гарадзішча, Бэнэдыктынскі (N. Orda, 1875).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дастоева]] | [[Царква Сьвятога Ільлі Прарока (Дастоева)|Царква Сьвятога Ільлі Прарока]] | XVIII ст. | па 1970 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 137.</ref> | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Dastojeva, Illinskaja. Дастоева, Ільлінская (Z. Gloger, 1905).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дзераўная (Столінскі раён)|Дзераўная]] | [[Царква Сьвятога Ільлі Прарока (Дзераўная)|Царква Сьвятога Ільлі Прарока]] | XVIII ст. | па 1939 г., {{nowrap|1967 г.}}<ref>[http://drogblag.by/razrushennyie-i-zakryityie-v-godyi-sovetskoy-vlasti-vozrozhdennyie-i-priukrashennyie-v-nastoyashhee-vremya-hramyi-drogichinskogo-blagochiniya/ Разрушенные и закрытые в годы советской власти, возрожденные и приукрашенные в настоящее время храмы Дрогичинского благочиния], 5 лютага 2018 г.</ref> | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Dzieraŭnaja, Ćvintar, Illinskaja. Дзераўная, Цьвінтар, Ільлінская (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дубенец]] | Палац Шчытоў-Неміровічаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 305.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Dubieniec, Ščyt-Niemirovič. Дубенец, Шчыт-Неміровіч (U. Ščavinski, 1912).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Завышша]] | Палац Пуслоўскіх | кан. XIX ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры эклектыкі. Пацярпеў у Другую сусьветную вайну, па якой руіны палац разабралі на цэглу дзеля пабудовы піянэрскага летніка<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 138.</ref>. | [[Файл:Zavyšša, Pusłoŭski. Завышша, Пуслоўскі (K. Niedabitoŭski, 1937) (4).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Каўбы]] | Палацава-паркавы ансамбль Алявінскіх | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 259.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Kaŭby, Alavinski. Каўбы, Алявінскі (1939).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лунін]] | Касьцёл | 1794 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Łunin. Лунін (1935-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Магільна (Янаўскі раён)|Магільна]] | Палац Канткоўскіх | 1932—1933 гг. | па 1945 г.<ref name="niesciarcuk140">Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 140.</ref> | Помнік архітэктуры мадэрну | [[Файл:Mahilna, Pałubinski. Магільна, Палубінскі (1937).jpg |цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | Магільна | Палац Канткоўскіх | да 1938 г. | па 1945 г.<ref name="niesciarcuk140"/> | Помнік архітэктуры нэаклясыцызму | [[Файл:Mahilna, Pałubinski. Магільна, Палубінскі (1938) (4).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Моладава (Берасьцейская вобласьць)|Моладава]] | [[Палацава-паркавы ансамбль Скірмунтаў (Моладава)|Палацава-паркавы ансамбль Скірмунтаў]] | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>[https://www.svaboda.org/a/29174532.html У Моладаве Янаўскага раёну кансэрвуюць капліцу Скірмунтаў, пра занядбаны стан якой пісала Свабода], [[Радыё Свабода]], 18 красавіка 2018 г.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Moładaŭ, Skirmunt. Моладаў, Скірмунт (N. Orda, 11.06.1864) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Равіны (Берасьцейская вобласьць)|Равіны]] | Палац Юрэвічаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref name="niesciarcuk114">Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 114.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Raviny, Jurevič. Равіны, Юрэвіч (N. Orda, 19.10.1865).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Саха (Берасьцейская вобласьць)|Саха]] | Палацава-паркавы ансамбль Ажэшкаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref name="niesciarcuk114"/> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Sacha, Ažeška. Саха, Ажэшка (1937) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Столін]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (Столін)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 313.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Stolin, Kaścielny. Столін, Касьцельны (1914).jpg| |Файл:Stolin, Kaścielny. Столін, Касьцельны (K. Niedabitoŭski, 1936).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Хомск]] | Царква Покрыва Багародзіцы | XIX ст. | па 1954 г.<ref>Абрамчук Г. [http://www.drogichin.by/novosti/svyatyni-nashej-zemli-vozrozhdennye-xramy-drogichinshhiny/ Святыни нашей земли. Возрожденные храмы Дрогичинщины] // Драгічынскі веснік, 2 сьнежня 2017 г.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Chomsk, Bazylanski. Хомск, Базылянскі (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Юзафін]] | Палац Скірмунтаў | XIX ст. | сяр. 1980-х гг.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 720.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Juzafin, Skirmunt. Юзафін, Скірмунт (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Полацкае ваяводзтва|Полаччына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=190 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Полацкі езуіцкі калегіюм|Калегіюм езуітаў]]. [[Касьцёл Сьвятога Стэфана (Полацак)|Касьцёл Сьвятога Стэфана]] | 1745 г. | 1964 г.<ref name="sadouski"/> | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Połacak, Rynak. Полацак, Rynak (3.06.1910) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Касьцёл Магілы Гасподняй і Францішка Ксавэрыя (Полацак)|Касьцёл Магілы Гасподняй і Францішка Ксавэрыя]] | 1786 г. | па 1918 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Połacak, Ksaveryja. Полацак, Ксавэрыя (W. Kobell, 18.08.1812).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Полацак)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятой Ганны]] | 1758 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату. Захаваліся руіны | [[Файл:Połacak, Zadźvińnie. Полацак, Задзьвіньне (1838).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Касьцёл Маці Божай Ружанцовай і кляштар дамініканаў (Полацак)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Маці Божай Ружанцовай]] | 1774—1804 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока з элемэнтамі клясыцызму | [[Файл:Połacak, Rynak-Spaskaja. Полацак, Рынак-Спаская (N. Orda, 1875-76).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Манастыр Сьвятых Барыса і Глеба (Полацак)|Манастыр Сьвятых Барыса і Глеба]]. [[Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (Полацак)|Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы]] | XII ст. | 1920-я гг. | Помнік полацкай школы дойлідзтва | [[Файл:Połacak, Bielčyca-Piatnickaja. Полацак, Бельчыца-Пятніцкая (1889-91).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Полацак]] | Манастыр Сьвятых Барыса і Глеба. [[Царква Сьвятых Барыса і Глеба (Полацак)|Царква Сьвятых Барыса і Глеба]] | XII ст. | 1920-я гг. | Помнік полацкай школы дойлідзтва з элемэнтамі готыкі | [[Файл:Połacak, Bielčyca. Полацак, Бельчыца (1890).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Асьвея]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Асьвея)|Кляштар місіянэраў. Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | 1782 г. | 1937 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Aśvieja, Misijanerski. Асьвея, Місіянэрскі (1913).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Беразьвечча]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Беразьвечча)|Манастыр базылянаў. Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | 1756—1763 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Петрапаўлаўская царква у Беразвеччы.jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Валынцы|Валынцы (Забелы)]] | [[Касьцёл Сьвятога Юрыя і кляштар дамініканаў (Валынцы)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Юрыя]] | {{Nowrap|1749—1766 гг.}} | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Vałyncy. Валынцы (1918).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Губін]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар францішканаў (Губін)|Кляштар францішканаў. Касьцёл Сьвятога Антонія]] | 1714 г. | 1962 г.<ref>[http://blukach.lepel.by/post/37 21. Соболь Анатолий. ГУБИНСКИЙ КОСТЁЛ ПРОТИВ СОВЕТСКОЙ АРМИИ (36)], LEPEL.BY, 5 ліпеня 2015 г.</ref> | Помнік архітэктуры віленскага барока. У наш час існуе магчымасьць аднаўленьня касьцёла як помніка архітэктуры | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Hubin, Franciškanski. Губін, Францішканскі (1913).jpg| |Файл:Рэшткі велічнага касцёла ў Губіне. Агульны выгляд.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дзісна]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Дзісна)|Кляштар францішканаў. Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсвяцейшай Панны Марыі]] | 1773 г. | 1958 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока. У наш час вядзецца аднаўленьне касьцёла | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Dzisna, Kaścielnaja, Franciškanski. Дзісна, Касьцельная, Францішканскі (Š. Epštejn, 1918-39).jpg| |Файл:Dzisna, kaścioł (12.08.2009).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Залесьсе (Глыбоцкі раён)|Залесьсе]] | Сядзіба Моляў | XIX ст. | 1980-я гг. | Помнік архітэктуры эклектыкі. У 1944 годзе сядзібу спалілі савецкія партызаны, канчаткова помнік зруйнавалі ў 1980-я гады згодна з пастановай саўгаснага кіраўніцтва. | [[Файл:Zaleśsie, Molle. Залесьсе, Моль (1910).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Заскаркі]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Заскаркі)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | 1792 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Zaskarki. Заскаркі (1913).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Кублічы]] | [[Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Паньне Марыі (Кублічы)|Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Паньне Марыі]] | XVIII ст. | 1948 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | [[Файл:Kubličy. Кублічы (1903).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лепель]] | [[Царква Сьвятога Спаса (Лепель)|Царква Сьвятога Спаса]] | 1839 г. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Lepiel, Rynak, Sabornaja. Лепель, Рынак, Саборная (1901-17).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Струньне]] | Царква Ўзвышэньня Сьвятога Крыжа | 1808 г. | 1936 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Połacak, Struńnie, Uźvižanskaja. Полацак, Струньне, Узьвіжанская (1889-91).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ушачы]] | [[Касьцёл Сьвятога Гераніма і кляштар дамініканаў (Ушачы)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Гераніма]] | 1796 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барокавага клясыцызму | [[Файл:Ušačy, Rynak, Daminikanski. Ушачы, Рынак, Дамініканскі (1903).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чашнікі]] | [[Касьцёл Сьвятога Лукі і кляштар дамініканаў (Чашнікі)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Лукі]] | 1674 г. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Čašniki. Чашнікі (1913).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Слонімскі павет|Слонімшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=209 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Слонім)|Кляштар бэрнардынак. Брама]] | 1790 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока, зьнішчаны савецкімі ўладамі. У наш час браму адбудавалі ў зьмененым выглядзе | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Słonim, Rynkavaja. Слонім, Рынкавая (1941).jpg| |Файл:Kasciol Biezzahannaha Zacaccia NPM (Slonim).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Касьцёл Божага Цела і кляштар канонікаў лятэранскіх (Слонім)|Кляштар канонікаў лятэранскіх. Касьцёл Божага Цела]] | 1790 г. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату. У наш час будынак аднавілі ў перабудаваным выглядзе | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Słonim. Слонім (1884).jpg| |Файл:Słonim, Rynkavaja-Panasoŭskaja, Lateranski. Слонім, Рынкавая-Панасоўская, Лятэранскі(1901-14).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Быцень]] | [[Манастыр Прачыстай Багародзіцы (Быцень)|Манастыр Прачыстай Багародзіцы. Царква Сьвятога Язафата]] | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Bycień, Rynak. Быцень, Рынак (1912).jpg| |Файл:Bycień, Rynak. Быцень, Рынак (1919-39).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Грудопаль]] | Палац Юндзілаў | XVIII ст. | 1970-я гг.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 152.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Adamova, Jundził. Адамова, Юндзіл (T. Boretti, 1894) (6).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Івацэвічы]] | [[Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Івацэвічы)|Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа]] | 1750-я гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока. Часткова зруйнаваны, знаходзіцца на тэрыторыі выпраўленчай калёніі і выкарыстоўваецца ў гаспадарчых мэтах<ref>[https://globustut.by/ivacevichi/index.htm#oldkost Касьцёл Узьвіжаньня Сьвятога Крыжа], [[Globus.tut.by]]</ref> | [[Файл:Ivacevičy, Jurydyka, Uzvyšeńnia Śviatoha Kryža. Івацэвічы, Юрыдыка, Узвышэньня Сьвятога Крыжа (1916).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лазаўцы (Берасьцейская вобласьць)|Лазаўцы]] | Палац Давідоўскіх | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 71.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Łazaŭcy, Davidoŭski. Лазаўцы, Давідоўскі (B. Daniejka, 1912).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Югалін]] | Палац Юндзілаў | пач. XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 162.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Juhalin, Jundził. Югалін, Юндзіл (1939).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Слуцкае княства|Случчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=215 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Слуцкі кальвінскі збор|Кальвінскі збор]] | 1851 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры нэаготыкі. Да нашага часу захаваўся будынак кальвінскай гімназіі | [[Файл:Słucak, Senatarskaja. Слуцак, Сэнатарская (N. Orda, 1864-76).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў (Слуцак)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятога Антонія]] | {{nowrap|1793—1820 гг.}} | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока. Да нашага часу ў зьнявечаным выглядзе захаваўся будынак кляштару | [[Файл:Słucak, Uścinaŭskaja. Слуцак, Усьцінаўская (1901-17) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Манастыр Сьвятой Тройцы (Слуцак)|Манастыр Сьвятой Тройцы. Царква Сьвятой Тройцы]] | XVII ст. | {{nowrap|1930—1950-я гг.}} | Помнік архітэктуры барока. Да нашага часу захаваўся будынак манастыра | [[Файл:Słucak, Trajčany. Слуцак, Трайчаны (N. Orda, 1864-76).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Халодная сынагога (Слуцак)|Сынагога Халодная]] | 1880 г. | па 1944 г. | Помнік архітэктуры нэабарока | [[Файл:Słucak, Školišča. Слуцак, Школішча (J. Kruhier, 1921).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Сабор Сьвятога Мікалая (Слуцак)|Сабор Сьвятога Мікалая]] | 1889 г. | 1934 г. | Помнік архітэктуры нэабізантыйскага стылю | [[Файл:Słucki zamak, Sabornaja. Слуцкі замак, Саборная (1901-17).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Царква Сьвятой Барбары (Слуцак)|Царква Сьвятой Барбары]] | 1794—1799 гг. | 1953 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Słucak, Padzamčyšča. Слуцак, Падзамчышча (1944-49).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Глуск]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятой Ганны]] | 1677 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Hłusk, Bernardynski. Глуск, Бэрнардынскі (1833) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Капыль]] | [[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Капыль)|Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | 1859 г. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры нэаготыкі. Захаваўся ў значна перабудаваным выглядзе, цяпер у будынку рэстаран | [[Файл:Kapyl, Słuckaja. Капыль, Слуцкая (1914).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Новы Двор (Лунінецкі раён)|Новы Двор]] | Палац Шчытоў-Неміровічаў | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 212.</ref> | Помнік архітэктуры эклектыкі | [[Файл:Novy Dvor, Ščyt-Niemirovič. Новы Двор, Шчыт-Неміровіч (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Раманаў (Менская вобласьць)|Раманаў]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Раманаў)|Царква Сьвятога Мікалая]] | XVIII ст. | па 1918 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Ramanaŭski zamak. Раманаўскі замак (D. Strukov, 1864-67).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Раманаў (Менская вобласьць)|Раманаў]] | [[Царква Сьвятога Юрыя (Раманаў)|Царква Сьвятога Юрыя]] | 1638 г. | 2-й пал. XIX ст., 1968 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Ramanaŭ, Rynak, Juraŭskaja. Раманаў, Рынак, Юраўская (D. Strukov, 1864-67).jpg| |Файл:Ramanaŭ, Morač-Rynak, Juraŭskaja. Раманаў, Морач-Рынак, Юраўская (1944-49) (3).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Цімкавічы]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Цімкавічы)|Царква Сьвятога Мікалая]] | XVIII ст. | па 1918 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Cimkavičy, Niaśviskaja, Mikolskaja. Цімкавічы, Нясьвіская, Мікольская (J. Najman, 1917).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == Глядзіце таксама == * [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі]] * [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных Маскоўскім патрыярхатам]] == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Спасылка|аўтар =[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Сяргей Абламейка]] |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 11.05.2022 |url = https://www.svaboda.org/a/31816593.html |загаловак = «Невядомы Менск. Гісторыя зьнікненьня»: 1956 год, беларусы ўздымаюць галаву. Разгром абаронцаў і канец Замчышча |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[Радыё Свабода]] |дата = 11 траўня 2022 |мова = |камэнтар =}} * {{Спасылка|аўтар =Павел Добровольский |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 11.07.2017 |url = https://news.tut.by/culture/550660.html |загаловак = Замки, храмы и ратуши. Кто, когда и зачем уничтожил исторический облик крупных городов Беларуси |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[TUT.BY]] |дата = 15 лютага 2019 |мова = ru |камэнтар =}} * {{Спасылка|аўтар =Павел Добровольский |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 10.04.2017 |url = https://news.tut.by/culture/537521.html |загаловак = Семь белорусских городов, которые выглядели гораздо красивее |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[TUT.BY]] |дата = 15 лютага 2019 |мова = ru |камэнтар =}} {{Русіфікацыя}} [[Катэгорыя:Зьнішчаныя помнікі архітэктуры Беларусі|СССР]] [[Катэгорыя:Сьпісы збудаваньняў]] 63zw965f7besy024pchb2f09vz6ct7h 2329488 2329483 2022-07-23T11:43:51Z Kazimier Lachnovič 1079 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1929).jpg]] → [[File:Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1928) (2).jpg]] name unification by uploader wikitext text/x-wiki '''[[Русіфікацыя Беларусі]]''', дакладней<ref>[[Уладзімер Агіевіч (кандыдат філязофскіх навук)|Агіевіч У.]] Ідэалы і сімвалы беларускага шляху // Грамадскія ідэалы: Нацыянальныя традыцыі, сучасны стан, погляд у будучыню: Навук. збор. / Рэдкал.: Л. Уладыкоўская-Канаплянік (гал. рэд.) і інш. — Менск, 2000. — 224 с. — (Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 13). С. 72.</ref> '''маскалізацыя'''<ref>Касяк І. Канстанца // «З гісторыяй на „Вы“» (артыкулы, дакументы, успаміны). Выпуск трэці. — Менск: «Мастацкая літаратура», 1994.</ref><ref>[[Валеры Буйвал]], Інфармацыйная камісія [[Кансэрватыўна-Хрысьціянская Партыя — БНФ|Кансэрватыўна-Хрысьціянскай Партыі — БНФ]]. [http://www.bielarus.net/archives/2005/09/01/312 Прэс-рэліз за жнівень 2005 г.]</ref><ref>[[Лідзія Савік|Савік Л.]] Рыцарам Айчыны прысвячаецца… // [[Народная Воля]]. № 17—18, 3 лютага 2009. С. 6.</ref><ref>[[Ніна Баршчэўская|Баршчэўская Н.]] [http://kamunikat.org/8309.html Суадносіны паміж мовай і нацыянальнай тоеснасьцю — 2], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё|Беларуская рэдакцыя Польскага радыё]], 13 траўня 2009 г.</ref>{{Заўвага|Паводле слоўнікаў [[Сьцяпан Некрашэвіч|Сьцяпана Некрашэвіча]]<ref>{{Літаратура/Расейска-беларускі слоўнік (1928)}}</ref> і [[Ян Станкевіч|Яна Станкевіча]]<ref>[[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Беларуска-расійскі (Вялікалітоўска-расійскі) слоўнік. — Нью-Ёрк, 1989. С. 677.</ref> — '''абмаскаленьне'''}} або '''расеіза́цыя'''<ref>[[Юры Пацюпа|Пацюпа Ю.]] [https://web.archive.org/web/20151020150826/http://arche.bymedia.net/2003-6/paciu603.html Занядбаная старонка правапісу: прапановы пісаньня прыназоўніка у/ў перад словамі, што пачынаюцца з галоснай] // [[Arche]]. № 6 (29), 2003.</ref><ref>Бекус Н. [https://web.archive.org/web/20151020151343/http://arche.bymedia.net/2004-2/bekus204.htm Тэрапія альтэрнатывай, або Беларусь, уяўленая інакш] // [[Arche]]. № 2 (31), 2004.</ref><ref>Клімчук Ф. [http://mowaznaustwa.ru/2009/02/26/fdklimchuk-staradaўnyaya-pismennasc-i-paleskiya-gavorki/ Старадаўняя пісьменнасць і палескія гаворкі] // Беларуская лінгвістыка. Вып. 50., 2001. С. 19—24.</ref> — мэтанакіраваная палітыка сьвядомага адрыву [[беларусы|беларускага народу]] ад гістарычных традыцыяў, роднай культуры і [[родная мова|мовы]] і насаджэньня [[Расейская мова|расейскай мовы]] і культуры<ref>[[Леанід Лыч|Лыч Л.]] Русіфікацыя // {{Літаратура/Беларусь: энцыкляпэдычны даведнік, 1995|к}} С. 630.</ref>. Радыкальныя ідэі бальшавікоў пра сацыяльнае пераўтварэньне і ўрбаністычны прагрэс прывялі да руйнаваньня цэлых архітэктурных ансамбляў. Паводле савецкіх генэральных плянаў зьнішчаліся гістарычныя трасы вуліцаў, узводзілася тыповая шматпавярховая забудова без уліку гістарычных кампазыцыйных дамінантаў, відавых пэрспэктываў і сылюэту. Прагматызм і [[Вульгарызм|вульгарная]] [[Ідэалёгія|ідэалягізацыя]] прывялі да ўтварэньня татальна абязьлічанага мескага асяродзьдзя<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 6.</ref>. Напрыклад, у сярэдзіне 1970-х гадоў савецкія ўлады зруйнавалі [[Няміга (гістарычна-архітэктурны комплекс)|ансамбль гістарычнай забудовы вуліцы Нямігі]] ў Менску, па чым яны збудавалі там шматпавярховы жылы дом паводле праекту [[Сьцяпан Мусінскі|Сьцяпана Мусінскага]], ураджэнца [[Валагодзкая вобласьць|Валагодзкай вобласьці]] [[Расея|Расеі]], які пераехаў у Беларусь у 1960 годзе<ref>{{Літаратура/БелЭн|11к}} С. 38.</ref>. А ў 1985 годзе на месцы зьнішчана савецкімі ўладамі [[Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў (Менск)|кляштару дамініканаў]] пачалося ўзьвядзеньне гмаха [[Палац Рэспублікі (Менск)|Палаца Рэспублікі]] паводле праекту аўтарскага калектыву пад кіраўніцтвам [[Міхаіл Пірагоў|Міхаіла Пірагова]], ураджэнца [[Краснаярскі край|Краснаярскага краю]] Расеі, які пераехаў у Беларусь у 1975 годзе<ref>{{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік|к}} С. 601.</ref>. Гэтыя новыя будынкі ў Менску, як і іншыя савецкія гмахі ў гістарычных цэнтрах беларускіх местаў, парушылі цэласнасьць ансамбляў і сталі замінаць успрыманьню гістарычна-архітэктурных каштоўнасьцяў<ref name="TUT.BY-2013-01-29">Беницевич Н. [https://web.archive.org/web/20160305020031/http://news.tut.by/society/332463.html?utm_source=rss-news&utm_medium=rss&utm_campaign=news-feed Дворец Республики, дом «У Троицкого» и здание МВД признаны дисгармоничными], [[TUT.BY]], 29.01.2013 г.</ref><ref name="sp">Чантурыя Ю. Гарады і час: Мінск // {{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 294.</ref>. У 1930-я гады ў [[СССР]] пад заклікам змаганьня супраць рэлігіі пачалося масавае зьнішчэньне сакральных будынкаў усіх канфэсіяў, многія зь якіх былі ўнікальнымі помнікамі гісторыі і архітэктуры. У выніку гэтага акту [[вандалізм]]у савецкія ўлады зьнішчылі архітэктурных ансамблі старажытных манастыроў ў [[Віцебск]]у, [[Ворша|Воршы]], [[Полацак|Полацку]], [[Амсьціслаў|Амсьціславе]] ды іншых. У [[Магілёў|Магілёве]] з мэтай «сацыялістычнай рэканструкцыі» места за адну ноч узарвалі 9 помнікаў сакральнай архітэктуры. У паваенны час зьнішчэньне помнікаў архітэктуры працягвалася пад прыкрыцьцём генэральных плянаў аднаўленьня і рэканструцыі местаў{{Заўвага|Гісторык [[Сяргей Абламейка (гісторык)|Сяргей Абламейка]] зьвяртае ўвагу на тое, што зьнішчэньне савецкімі ўладамі архітэктурнай спадчыны Беларусі было сыстэмным і мэтанакіраваным: калі па сьмерці [[Сталін]]а ў часопісе «[[Літаратура і мастацтва]]» зьявіліся шматлікія заклікі беларусаў ў абарону старажытнай архітэктурнай спадчыны, зьвязаны з [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі|КГБ]] і завезены ў Беларусь з Расеі Адам Залескі — былы дэкан факультэту замежных моваў [[Курск]]ага пэдагагічнага інстытуту, якога прызначылі загадваць сэктарам этнаграфіі і народнай творчасьці [[Інстытут гісторыі|Інстытуту гісторыі]] [[АН БССР]] — выступіў з заклікам зьбіраць і захоўваць «''сапраўдныя народныя помнікі''» — лапці, вышываныя кашулі, ручнікі і цабэркі, тым часам дзьве супрацоўніцы «Беларускага дзяржаўнага музэю гісторыі Вялікай айчыннай вайны» выступілі з заклікам аднаўляць і ратаваць лясныя стаянкі і зямлянкі партызанскіх брыгад і злучэньняў, а таксама магілы партызанскіх камандзіраў. У выніку, савецкія ўлады публічна задаволілі зрэжысаваныя заклікі ўласнай агентуры, каб пераключыць увагу (у духу прыёмаў тагачаснай савецкай прапаганды) на помнікі сярмяжнай этнаграфічнай культуры з доўгатэрміновай мэтай нацыянальнага прыніжэньня беларусаў, тым часам апублікаваны ў «ЛіМе» зварот у абарону помнікаў высокай культуры Беларусі — архітэктурных шэдэўраў — [[акадэ­мік]]а [[Мікалай Нікольскі|Мікалая Нікольскага]], [[Сябар-карэспандэнт|сябры-карэспандэнта]] АН [[Пятро Глебка|Пятра Глебкі]], [[Народны артыст СССР|народных артыстаў СССР]] [[Уладзімер Уладамірскі|Уладзімера Ўладамірскага]] і [[Яўген Цікоцкі|Яўгена Цікоцкага]], а таксама пісьменьніка [[Піліп Пестрак|Піліпа Пестрака]] і [[прафэсар]]аў [[Міхаіл Кацар|Міхаіла Кацара]] і [[Міхаіл Ларчанка|Міхаіла Ларчанкі]], застаўся без афіцыйнага адказу. А неўзабаве галоўнага рэдактара «ЛіМу» Васіля Вітку і большасьць сяброў рэдакцыйнай калегіі часопісу звольнілі<ref>{{Спасылка|аўтар =[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Сяргей Абламейка]] |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 11.05.2022 |url = https://www.svaboda.org/a/31816593.html |загаловак = «Невядомы Менск. Гісторыя зьнікненьня»: 1956 год, беларусы ўздымаюць галаву. Разгром абаронцаў і канец Замчышча |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[Радыё Свабода]] |дата = 11 траўня 2022 |мова = |камэнтар =}}</ref>}}. Найбольшыя страты сярод архітэктурнай спадчыны беларусы панесьлі ў 1960—1970-я гады. Прытым, паводле гісторыка архітэктуры [[Аляксандар Лакотка|Аляксандра Лакоткі]], не было такіх выпадкаў, каб мясцовыя жыхары палілі або расьцягвалі на бярвеньне зачыненыя і занядбаныя савецкімі ўладамі помнікі сакральнай архітэктуры<ref>Касперович Л. [https://web.archive.org/web/20180313145029/https://news.tut.by/culture/583749.html Местные бабушки плакали: "Оставьте нам церковь". Деревянные храмы Беларуси, которые нужно увидеть], [[TUT.BY]], 12 сакавіка 2018 г.</ref>. Мастак [[Мікола Купава]] паказвае на тое, што ў часы савецкага панаваньня бальшавікі часьцей руйнавалі ня [[Мураўёўкі|цэрквы-мураўёўкі]], а старажытныя беларускія сьвятыні<ref>Купава М. [http://media.catholic.by/nv/n9/art10.htm?forprint=1 Аршанская бажніца Апекі Маці Божай] // [[Наша Вера]]. № 3 (9), 1999 г.</ref>. Напрыклад, у Воршы адзіная збудаваная расейскімі ўладамі царква-мураўёўка засталася некранутай, тым часам савецкія ўлады зьнішчылі чатыры царквы і два касьцёлы, якія зьяўляліся помнікамі архітэктуры [[барока]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]; у [[Шклоў|Шклове]] таксама захавалася толькі царква-мураўёўка, а пад руйнаваньне трапілі каштоўныя помнікі сакральнай архітэктуры [[магілёўскае барока|магілёўскага барока]] і [[клясыцызм]]у; у [[Магілёў|Магілёве]] захаваліся дзьве царквы-мураўёўкі, тым часам места страціла тры царквы і два касьцёлы, помнікі архітэктуры барока, а таксама тры царквы і касьцёл, помнікі архітэктуры клясыцызму. Падобная выпадкі таксама назіралася ў [[Лагойск]]у, [[Койданаў|Койданаве]], [[Дзісна|Дзісьне]], [[Горадня|Горадні]] ды іншых. == [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Амсьціслаў]] | [[Сынагога (Амсьціслаў)|Сынагога]] | XVIII ст. | па 1917 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Amścisłaŭskaja synagoga, Kazimieraŭskaja Słabada. Амсьціслаўская сынагога, Казімераўская Слабада (1912) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Амсьціслаў]] | [[Царква Сьвятой Тройцы (Амсьціслаў)|Царква Сьвятой Тройцы]] | 1834 г. | 1958 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму. Па апошняй вайне выгляд мураванай царквы зьнявечылі да непазнавальнасьці. У наш час будынак рэканструявалі пад царкву без аднаўленьня аўтэнтычнага выгляду | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Amścisłaŭ, Paradnaja. Амсьціслаў, Парадная (1912).jpg| |Файл:Фото путешествия по Беларуси 322.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Амсьціслаў]] | [[Тупічэўскі манастыр (Амсьціслаў)|Манастыр Тупічэўскі. Царква Прачыстай Багародзіцы]] | {{nowrap|1891—1895 гг.}} | па 1945 г. | Помнік архітэктуры нэабізантыйскага стылю | [[Файл:Amścisłaŭ, Tupičeŭščyna. Амсьціслаў, Тупічэўшчына (1905).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Канічы]] | [[Касьцёл Анёлаў-Ахоўнікаў (Канічы)|Касьцёл Анёлаў-Ахоўнікаў]] | 1912 г. | па 1945 г. | Па апошняй вайне муры касьцёла спрабавалі разарваць трактарамі на будаўнічыя матэрыялы. Але намеры зьдзейсьніліся толькі часткова — абваліліся толькі дзьве калёны ля ўваходу. У наш час знаходзіцца ў паўзруйнаваным стане | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Крычаў]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Крычаў)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1855—1860 гг. | па 1937 г. | Помнік архітэктуры нэаготыкі. Да нашага часу ў перабудаваным выглядзе захавалася плябанія | [[Файл:Kryčaŭ, Rynak. Крычаў, Рынак (1901-18).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Маляцічы]] | [[Касьцёл Сьвятога Станіслава (Маляцічы)|Касьцёл Сьвятога Станіслава]] | XVIII ст. | 1934 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Malacičy, Śviatoha Stanisłava. Маляцічы, Сьвятога Станіслава (1900).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Радамля]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Радамля)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1835 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Radamla. Радамля (1913) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |} }}}} == [[Аршанскі павет|Аршаншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=8 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар трынітарыяў (Ворша)|Кляштар трынітарыяў. Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | XVII ст. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярахату. Захаваўся будынак кляштару | [[Файл:Vorša, Mahiloŭskaja. Ворша, Магілёўская (1901-18) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар францішканаў (Ворша)|Кляштар францішканаў. Касьцёл Сьвятога Антонія]] | 1680 г. | 1970-я гг. | Помнік архітэктуры раньняга барока. Захаваліся падмуркі і будынак кляштару | [[Файл:Vorša, Daminikanskaja-Franciškanski. Ворша, Дамініканская-Францішканскі (1945-49).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Царква Покрыва Багародзіцы і манастыр базылянаў (Ворша)|Манастыр базылянаў. Царква Покрыва Багародзіцы]] | 1774 г. | 1969 г. | Самабытны помнік архітэктуры віленскага барока з аўтэнтычным сьветлавым барабанам. Захаваліся падмуркі і будынак манастыра | [[Файл:Vorša, Pakroŭski, Bazylanski. Ворша, Пакроўскі, Базылянскі (M. Astankovič, 1905).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Куцеінскі манастыр Прачыстай Багародзіцы (Ворша)|Манастыр Куцеінскі Прачыстай Багародзіцы]] | 1631 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Vorša, Kuciejna. Ворша, Куцейна (1901-18) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Ворша)|Царква Раства Багародзіцы]] | 1631 г. | 1959 г. | Помнік архітэктуры барока. У наш час царкву адбудавалі ў зьмененым выглядзе: замест купалоў-банькаў паставілі маскоўскія [[Купал-цыбуліна|цыбуліны]] | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Vorša, Zaaršyńnie, Baharodzickaja. Ворша, Зааршыньне, Багародзіцкая (1901-18).jpg| |Файл:Church in Vorša.JPG| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Ворша]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Ворша)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | XVIII ст. | 1970-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Vorša, Słabadzkaja, Pietrapaŭłaŭskaja. Ворша, Слабадзкая, Петрапаўлаўская (1941).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Абольцы]] | Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1809 г. | 1960 г.<ref name="kavaleuski">Ковалевский С. [https://news.tut.by/society/578513.html Надгробия валялись в овраге. Сельчане в Толочинском районе восстанавливают старое кладбище], TUT.BY, 27 студзеня 2018 г.</ref> | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю клясыцызму | [[Файл:Abolcy, Uniebaŭziaćcia. Абольцы, Унебаўзяцьця (K. Skurevič, 1914).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Барысаў]] | Кальварыйская капліца | XVIII ст. | 1950-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, зьнішчаны ў 1950-я гады<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 135.</ref>. | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Barysaŭ, Kalvaryja. Барысаў, Кальварыя (1944-49).jpg| |Файл:Barysaŭ, Kalvaryja, Kaplica. Барысаў, Кальварыя, Капліца (1944-49) (2).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Барысаў]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (Барысаў)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1806—1823 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму, які пацярпеў ад перабудовы пад кінатэатар (зруйнавалі вежу-званіцу, зьнішчылі мастацкае аздабленьне інтэр'еру). У 1988—1990 гадох будынак вярнулі вернікам і аднавілі<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 134—135.</ref>. | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Barysaŭ, Mienskaja, Naradžeńnia. Барысаў, Менская, Нараджэньня (M. Astankovič, 1905).jpg| |Файл:Барысаў. Касцёл Дзевы Марыі (02).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Бобр]] | Царква | XIX ст. | 1930-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю клясыцызму | [[Файл:Bobr, Mahiloŭskaja. Бобр, Магілёўская (1901-17).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Быхаў]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Быхаў)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | XVIII ст. | {{Nowrap|1930—1960-я гг.}} | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Bychaŭ, Kaścielnaja. Быхаў, Касьцельная (1905).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Бялынічы]] | [[Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар кармэлітаў (Бялынічы)|Кляштар кармэлітаў. Касьцёл Маці Божай Шкаплернай]] | {{Nowrap|1742—1763 гг.}} | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры барока. У выніку разбудовы і перабудовы пад царкву ў 1860-я набыў дзьве бакавыя вежы і барабан | [[Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (1901-10).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Глухі]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Глухі)|Царква Сьвятога Мікалая]] | 1752 г. | 1962 г.<ref>Кузьмичева Н. [http://www.bykhov.by/?p=127693 В д. Глухи Быховского района восстанавливают историю храма] // Маяк Прыдняпроўя, 11 студзеня 2017 г.</ref> | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Hłuchi, Mikolskaja. Глухі, Мікольская (XIX).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Дуброўна]] | [[Касьцёл Сьвятога Юрыя і кляштар бэрнардынаў (Дуброўна)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятога Юрыя]] | XVII ст. | па 1944 г. | Помнік архітэктуры барока. Захаваўся будынак кляштару | [[Файл:Dubroŭna, Bernardynski. Дуброўна, Бэрнардынскі (H. Lajbovič, 1760).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Дуброўна]] | Палац Любамірскіх | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Dubroŭna, Lubamirski. Дуброўна, Любамірскі (1920-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Кішчына Слабада]] | Капліца | 1811 | 1952 г., 1982 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. У 1952 годзе з будынка зьнялі вежу, а ў 1982 годзе помнік цалкам перабудавалі пад вэтэрынарную аптэку (зьмянілі дах, разабралі вернюю частку зруба, перарубілі вокны)<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 139.</ref>. | |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Касьцёл Сьвятога Казімера (Магілёў)|Касьцёл Сьвятога Казімера (Фарны)]] | 1604 г. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока і клясыцызму, зьнявечаны да непазнавальнасьці | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Mahiloŭ, Farny. Магілёў, Фарны (1913) (2).jpg| |Файл:Church of Saint Casimir, Mahiloŭ (2009).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў (Магілёў)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятога Антонія]] | 1720-я гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока, часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі. Захаваліся падмуркі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Mahiloŭ, Školišča. Магілёў, Школішча (1860-69).jpg| |Файл:Mahiloŭ, Školišča. Магілёў, Школішча (1901-17).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Касьцёл Сьвятога Францішка Ксавэрыя і Анёлаў-Ахоўнікаў і калегіюм езуітаў (Магілёў)|Калегіюм езуітаў. Касьцёл Сьвятога Францішка Ксавэрыя і Анёлаў-Ахоўнікаў]] | 1699—1725 гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока. Захаваліся падмуркі і фрагмэнт будынка кляштару | [[Файл:Mahiloŭ, Teatralny-Škłoŭskaja. Магілёў, Тэатральны-Шклоўская (1901-17).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Магілёўскі Спаскі манастыр|Манастыр Сьвятога Спаса]]. [[Царква Сьвятога Спаса (Магілёў)|Царква Сьвятога Спаса]] | 1740—1762 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока з адметным пяцікупальлем | [[Файл:Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1901-17) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Магілёўскі Богаяўленскі манастыр|Манастыр Божага Яўленьня]] | 1633—1636 гг. | 1952 г.<ref name="sadouski">Садоўскі Ўл. [https://news.tut.by/culture/565671.html Снести нельзя восстановить. Как выглядели разрушенные достопримечательности Беларуси после войны], [[TUT.BY]], 23 кастрычніка 2017 г.</ref> | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Mahiloŭ, Škłoŭskaja, Bohajaŭlenski. Магілёў, Шклоўская, Богаяўленскі (1909).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Магілёўская ратуша|Ратуша]] | 1679—1681 гг. | 1957 г. | Помнік архітэктуры барока. У наш час будынак аднавілі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Mahiloŭskaja ratuša. Магілёўская ратуша (1871).jpg| |Файл:City Hall, Mahiloŭ.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Покрыва Багародзіцы (Магілёў)|Царква Покрыва Багародзіцы]] | 1680 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока, перабудаваны расейскімі ўладамі ў стылі клясыцызм | [[Файл:Mahiloŭ, Školišča, Pakroŭskaja. Магілёў, Школішча, Пакроўская (1901-17) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Магілёў)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] | 1673 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Mahiloŭ, Pračyścienskaja. Магілёў, Прачысьценская (1901-18).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Сьвятога Ёсіфа (Магілёў)|Царква Сьвятога Ёсіфа]] | 1780—1798 гг. | 1937 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Mahiloŭ, Saborny. Магілёў, Саборны (1901-18).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Сьвятой Тройцы (Магілёў)|Царква Сьвятой Тройцы]] | XVIII ст. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Mahiloŭ, Dniaproŭski most-Traječča. Магілёў, Дняпроўскі мост-Траечча (1915) (3).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Магілёў]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Магілёў)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Mahiloŭ, Łupałava, Pietrapaŭłaŭskaja. Магілёў, Лупалава, Петрапаўлаўская (1912).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Старасельле]] | Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы | XVIII ст. | 1939 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Dabromysiel, Mikolskaja. Дабромысель, Мікольская (1901-14).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Фашчаўка]] | Касьцёл Спасланьня Сьвятога Духа | 1765 г. | 1970-я гг. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Faščaŭka, Jezuicki. Фашчаўка, Езуіцкі (N. Orda, 1877).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Чавусы]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Чавусы)|Кляштар кармэлітаў. Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1653 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | [[Файл:Čavusy, Rynak. Чавусы, Рынак (1905) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Чавусы]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Чавусы)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1913 г. | 1950—1960-я гг. | Помнік архітэктуры нэаготыкі | [[Файл:Čavusy, Maci Božaj. Чавусы, Маці Божай (1913).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Чарэя]] | Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла | 1828—1839 гг. | 1943 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму, узарваны савецкімі партызанамі аддзелу Садчыкава | [[Файл:Čareja, Rynak. Чарэя, Рынак (1913).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Шклоў]] | Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла | XIX ст. | па 1945 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю клясыцызму | [[Файл:Škłoŭ, Vialikaje Zarečča. Шклоў, Вялікае Зарэчча (A. Viner, 1939) (3).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Шклоў]] | [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Шклоў)|Царква Ўваскрасеньня Хрыстова]] | XVII ст. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры магілёўскага барока | [[Файл:Škłoŭ, Zamkavaja, Vaskrasienskaja. Шклоў, Замкавая, Васкрасенская (1940-49).jpg|значак|цэнтар|190px]] |} }}}} == [[Ашмянскі павет|Ашмяншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=42 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Аборак]] ([[Палачаны]]) | Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1773 | па 1939 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры, зруйнаваны за савецкім часам<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 120.</ref> | [[Файл:Pałačany, Aborak. Палачаны, Аборак (1900).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Беніца]] | Калёна ў гонар Канстытуцыі 3 траўня 1791 | XVIII ст. | па 1939 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Bienica, Kalona. Беніца, Калёна (1916).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Весялуха]] | Касьцёл Сьвятога Юрыя | пач. XIX ст. | 1950-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. Будынак разабралі на клюб у суседняй вёсцы Слабодка. Захаваліся рэшткі падмуркаў<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 28.</ref>. | [[Файл:Viesiałucha. Весялуха (1930).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вялейка]] | [[Стары касьцёл (Вялейка)|Стары касьцёл]] | 1863 г. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму. Мураваны касьцёл пацярпеў ад [[Мураўёўкі|маскоўскай перабудовы]]. Па Другой сусьветнай вайне помнік зруйнавалі | [[Файл:Vialejka, Asipaŭskaja. Вялейка, Асіпаўская (1900).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Старая Жосна|Жосна Старая]] | Капліца | XVII ст. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры рэнэсансу. У 1950-я гады сьвятыню ўзарвалі, часткова захавалася сьцяна галоўнага фасаду<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 59.</ref> | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Іўе]] | Памятная капліца | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока. Стаяла на Віленскім гасьцінцы | [[Файл:Iŭje, Vilenski, Kaplica. Іўе, Віленскі, Капліца (1930-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Куранец]] | Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1810 г. | па 1945 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. Па Другой сусьветнай вайне касьцёл разабралі, на яго месцы збудавалі калгасную кантору<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 87.</ref> | [[Файл:Kuraniec, Miadzielskaja, Maci Božaj. Куранец, Мядзельская, Маці Божай (1900).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | Спас [[Сьцешыцы]] | Касьцёл Перамяненьня Пана | 1786 г. | 1957 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. Касьцёл зьнішчылі ў 1957 годзе<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 92.</ref>. | [[Файл:Spas. Спас (1936).jpg |значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вялікая Сэрвач|Сэрвач]] | Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1852 г. | 1950-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. Касьцёл разабралі ў 1950-я гады<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 93.</ref> | [[Файл:Vialikaja Servač. Вялікая Сэрвач (1900).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Хажова]] | Касьцёл Сьвятога Антонія | 1733 г. | 1956 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. Па Другой сусьветнай вайне ў касьцёле зрабілі склад, а ў 1956 годзе — разабралі<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 120.</ref> | |} }}}} == [[Берасьцейскі павет|Берасьцейшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=52 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў (Берасьце)|Калегіюм езуітаў. Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера]] | {{nowrap|1653—1659 гг.}} | 1840 г., {{nowrap|1945—1946 гг.}} | Помнік архітэктуры барока, [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі]] пры будаваньні Берасьцейскай фартэцыі. Па апошняй вайне будынкі разабралі дзеля патрэбаў вайсковага гарнізону. Захаваліся падмуркі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Bieraście, Rynak, Jezuicki. Берасьце, Рынак, Езуіцкі (1835) (2).jpg| |Файл:Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1928) (2).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак (Берасьце)|Кляштар брыгітак. Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1751 г. | 1840 г., {{nowrap|па 1945 г.}} | Помнік архітэктуры барока, [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі]] пры будаваньні Берасьцейскай фартэцыі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Bieraście, Pieski. Берасьце, Пескі (1831).jpg| |Файл:Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1928) (2).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Берасьце)|Манастыр базылянаў. Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | 1773 г. | 1840 г., {{nowrap|1950-я гг.}} | Помнік архітэктуры віленскага барока, [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі]] пры будаваньні Берасьцейскай фартэцыі. Захаваліся руіны (г.зв. «Белы палац») | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1835).jpg| |Файл:Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1929).jpg| |Файл:Руины Белого Дворца.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Берасьце]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар бэрнардынаў (Берасьце)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | 1665 г. | 1840 г., {{nowrap|1950-я гг.}} | Помнік архітэктуры барока, [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі]] пры будаваньні Берасьцейскай фартэцыі. Захаваліся руіны | [[Файл:Bieraście, Bernardynski. Берасьце, Бэрнардынскі (1830).jpg|значак|цэнтар|190пкс]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Антопаль]] | Палац Бравэранаў | XVIII ст. | 1960-я гг.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 103.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Antopal, Bravern. Антопаль, Бравэрн (N. Orda, 1861-77).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Аранчыцы]] | Палац Ляжэнскіх | XIX ст. | 1943—1944 гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму. У канцы Другой сусьветнай вайны палац спалілі савецкія партызаны<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 274.</ref>. | [[Файл:Arančycy, Laženski. Аранчыцы, Ляжэнскі (1915).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Божы Дар]] | Палац Мітрашэўскіх | пач. XIX ст. | 1951 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 189.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Božy Dar, Mitrašeŭski. Божы Дар, Мітрашэўскі (1919-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Велікарыта]] | Палац Траякуравых-Ляшчынскіх | XIX ст. | 1943 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму. У 1943 годзе савецкія партызаны закатавалі ўладальніцу палацу, якая матэрыяльна дапамагала мясцоваму насельніцтву і партызанам, а будынак спалілі<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 239.</ref>. | [[Файл:Vielikaryta, Trajakuraŭ-Laščynski. Велікарыта, Траякураў-Ляшчынскі (1901-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Доўгае]] | Палац Крашэўскіх | XIX ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 281.</ref>. | [[Файл:Doŭhaje, Krašeŭski. Доўгае, Крашэўскі (1930-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Крынкі (Камянецкі раён)|Крынкі]] | Царква Сьвятога Мікалая | 1767 г. | 1963 г.<ref>[http://www.kamenec.by/%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D0%BD-%D0%BD%D0%B0-%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B5-%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9-%D1%86%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B8/ Молебен на месте разрушенной церкви], Навіны Камянеччыны, 12 чэрвеня 2011 г.</ref> | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Krynki, Mikolskaja. Крынкі, Мікольская (1920-49).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ліцьвінкі]] | Палац Шадурскіх | 2-я пал. XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — {{Менск (Мн.)}}: БЕЛТА, 2002. С. 198.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Lićvinki, Šadurski. Ліцьвінкі, Шадурскі (1937).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лясковічы]] | Палац Бічаў | 2-я пал. XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — {{Менск (Мн.)}}: БЕЛТА, 2002. С. 86.</ref> | Помнік архітэктуры эклектыкі | [[Файл:Laskovičy, Bič. Лясковічы, Біч (1936).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Малыя Зводы]] | Палац Гутоўскіх | 1875 г. | 1980-я гг.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — {{Менск (Мн.)}}: БЕЛТА, 2002. С. 50.</ref> | Помнік архітэктуры эклектыкі | [[Файл:Małyja Zvody, Hutoŭski. Малыя Зводы, Гутоўскі (11.02.1917).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пружаны]] | Царква Раства Багародзіцы (касьцёл) | 1857—1882 гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Pružany, Zamkavaja, Pračyścienskaja. Пружаны, Замкавая, Прачысьценская (1919-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Стары Куплін]] | Палац Крашэўскіх | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 301.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Kuplin Stary, Krašeŭski. Куплін Стары, Крашэўскі (1901-14).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Таракань|Таракань (Імянін)]] | [[Манастыр Яўленьня Гасподняга (Таракань)|Манастыр Яўленьня Гасподняга. Царква Яўленьня Гасподняга]] | 1710 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Tarakań, Bazylanski. Таракань, Базылянскі (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чарнаўчыцы]] | [[Капліца Сьвятой Соф'і (Чарнаўчыцы)|Капліца Сьвятой Соф'і]] | XVIII ст. | 1960-я гг.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — {{Менск (Мн.)}}: БЕЛТА, 2002. С. 56.</ref> | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Čarnaŭčycy, Kamianieckaja, Kaplica. Чарнаўчыцы, Камянецкая, Капліца (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Шастакова]] | Палац Траўгутаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — {{Менск (Мн.)}}: БЕЛТА, 2002. С. 184.</ref> | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Šastakova, Traŭgut. Шастакова, Траўгут (1924).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Браслаўскі павет|Браслаўшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=70 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Друя]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар дамініканаў (Друя)|Кляштар дамініканаў. Брама-званіца]] | 1767 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Druja, Daminikanski, Brama. Друя, Дамініканскі, Брама (J. Bułhak, 1919-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |} }}}} == [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавышчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=71 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Адамкаў]] | Палац Быхаўцаў | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 273.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Adamkaŭ, Bychaviec. Адамкаў, Быхавец (1901-15).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Лыскаў]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшага Сэрца (Лыскаў)|Касьцёл Найсьвяцейшага Сэрца]] | 1913 г. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры нэараманскага стылю | [[Файл:Łyskaŭ, Čyrvony kaścioł. Лыскаў, Чырвоны касьцёл (1935).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Сьвіслач (горад)|Сьвіслач]] | Абэліск у гонар Сьвіслацкага кірмашу | XVIII ст. | 1939 г.<ref>[http://kultura-svisloch.by/pages/uteriannoe-nasledie-svisloch.html Утраченное наследие], Свислочский районный исполнительный комитет</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Śvisłač, Rynak, Tyškievič. Сьвіслач, Рынак, Тышкевіч (1919-39).jpg|значак|цэнтар|190px]] |} }}}} == [[Віцебскі павет|Віцебшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=74 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Сьвятога Язэпа і калегіюм езуітаў (Віцебск)|Калегіюм езуітаў. Касьцёл Сьвятога Язэпа]] | {{nowrap|1737—1768 гг.}} | 1872 г., 1956 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Vialikaja-Zadunaŭskaja. Віцебск, Вялікая-Задунаўская (1865) (2).jpg| |Файл:Viciebsk, Vialikaja-Zadunaŭskaja. Віцебск, Вялікая-Задунаўская (1910).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Віцебск)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Фарны)]] | 1749 г. | 1860-я гг., 1957 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока, часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі | [[Файл:Viciebsk, Nižni Zamak, Fara. Віцебск, Ніжні Замак, Фара (J. Pieška, 1800).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў (Віцебск)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятога Антонія]] | 1737—1768 гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Viciebsk, Rynak-Vialikaja. Віцебск, Рынак-Вялікая (1910) (1).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар піяраў (Віцебск)|Кляштар піяраў. Касьцёл Маці Божай Шкаплернай]] | 1753 г. | па 1918 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Viciebsk, Pijarskaja. Віцебск, Піярская (1901-18).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Прачыстай Багародзіцы і манастыр базылянаў (Віцебск)|Манастыр базылянаў. Царква Прачыстай Багародзіцы]] | 1743—1777 гг. | 1936 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока, перабудаваны ў стылі клясыцызм расейскімі ўладамі. У наш час царкву аднавілі ў перабудаваным выглядзе | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Pračyścienskaja. Віцебск, Прачысьценская (J. Pieška, 1800).jpg| |Файл:Усьпенскі сабор.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Траецкі Маркаў манастыр|Манастыр Сьвятой Тройцы. Царква Сьвятой Тройцы]] | 1690 г. | 1920-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Viciebsk, Markaŭščyna-Trajeckaja. Віцебск, Маркаўшчына-Траецкая (I. Trutnev, 1866).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Траецкі Маркаў манастыр|Манастыр Сьвятой Тройцы. Царква Сьвятога Мікалая]] | 1730 г. | 1920-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Viciebsk, Markaŭščyna-Mikolskaja. Віцебск, Маркаўшчына-Мікольская (1911).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Траецкі Маркаў манастыр|Манастыр Сьвятой Тройцы. Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы]] | 1730 г. | 1920-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Viciebsk, Šydłoŭščyna. Віцебск, Шыдлоўшчына (1911).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | Сынагога Харальная | {{nowrap|1830—1840-я гг.}} | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Viciebsk, Zaručaŭskaja synagoga. Віцебск, Заручаўская сынагога (1904).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Божага Яўленьня (Віцебск)|Царква Божага Яўленьня]] | 1805 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барокавага клясыцызму | [[Файл:Viciebsk, Zadźvińnie, Nabiarežnaja, Bohajaŭlenskaja. Віцебск, Задзьвіньне, Набярэжная, Богаяўленская (1901-18).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Дабравешчаньня Прасьвятой Багародзіцы (Віцебск)|Царква Зьвеставаньня Багародзіцы]] | XII ст. | 1961 г. | Помнік віцебскай школы дойлідзтва. Спазнала некалькі перабудоваў, у тым ліку ў стылі віленскага барока. Страціла рысы гэтага стылю ў выніку маскоўскай перабудовы. У наш час сьвятыню аднавілі ў гіпатэтычна рэканструяваным першасным выглядзе | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Nižni Zamak, Źviestavańnia. Віцебск, Ніжні Замак, Зьвеставаньня (1833).jpg| |Файл:Viciebsk, Źviestavańnia. Віцебск, Зьвеставаньня (1883).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Раства Хрыстова (Віцебск)|Царква Раства Хрыстова]] | 1810 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Viciebsk, Zaručaŭje. Віцебск, Заручаўе (1844).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Духа (Віцебск)|Царква Сьвятога Духа]] | XVII ст., {{nowrap|XVIII ст.}} | 1962 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Duchaŭskaja. Віцебск, Духаўская (J. Pieška, 1800).jpg| |Файл:Viciebsk, Duchaŭskaja. Віцебск, Духаўская (1914).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Віцебск)|Царква Сьвятога Мікалая (Завіцьбенская)]] | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Viciebsk, Mikolskaja, Zavićbienskaja. Віцебск, Мікольская, Завіцьбенская (1920-29).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Спаса (Віцебск)|Царква Сьвятога Спаса]] | 1819 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Viciebsk, Spaskaja. Віцебск, Спаская (1920-29).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятога Яна Хрысьціцеля (Віцебск)|Царква Сьвятога Яна Хрысьціцеля]] | 1816 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Zadunaŭje. Віцебск, Задунаўе (1818).jpg| |Файл:Viciebsk, Zadunaŭje. Віцебск, Задунаўе (1878).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятой Тройцы (Трайчанская)]] | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Viciebsk, Pieskavacik, Trajčanskaja. Віцебск, Пескавацік, Трайчанская (10.1942).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Віцебск)|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | 1737—1768 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Viciebsk, Ruś, Nižniaja Piatroŭskaja, Pietrapaŭłaŭskaja. Віцебск, Русь, Ніжняя Пятроўская, Петрапаўлаўская (1900) (3).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Заручаўская)]] | 1771—1777 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Viciebsk, Zaručaŭskaja. Віцебск, Заручаўская (1901-18).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Рынкавая)]] | 1772 г. | 1936 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока, перабудаваны ў стылі [[клясыцызм]] расейскімі ўладамі. У наш час царкву аднавілі ў першасных архітэктурных формах зь зьмяненьнем матэрыялу і колеру пакрыцьця купалоў | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Viciebsk, Rynkavaja. Віцебск, Рынкавая (J. Pieška, 1800).jpg| |Файл:Viciebsk, Rynkavaja. Віцебск, Рынкавая (S. Prokudin-Gorsky, 1912).jpg| |Файл:Свято-Воскресенская церковь в Витебске 2.JPG| }} |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Віцебск]] | [[Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа (Віцебск)|Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа]] | 1806—1816 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Viciebsk, Smalenskaja, Uźvižanskaja. Віцебск, Смаленская, Узьвіжанская (1920-29) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Дабрамысьлі]] | Касьцёл | 1754 г. | 1941 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Dabramyśli, Rynak. Дабрамысьлі, Рынак (A. Kabiščar-Jakierson, 1925).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Лёзна]] | [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Лёзна)|Царква Ўваскрасеньня Хрыстова]] | 1786 г. | 1961 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Lozna, Babinavickaja, Vaskrasienskaja. Лёзна, Бабінавіцкая, Васкрасенская (1944-49).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Сенна]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Сянно)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | 1772 г. | [[17 верасьня|17.09]].1962 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Sienna, Rynak, Franciškanski. Сенна, Рынак, Францішканскі (1913).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | Тадулін ([[Янавічы]]) | Манастыр Прачыстай Багародзіцы. Царква Прачыстай Багародзіцы | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока. Пацярпела ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Janavičy, Tadulin. Янавічы, Тадулін (1901-17).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Гарадзенскі павет|Гарадзеншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=99 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Фара Вітаўта (Горадня)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Фара Вітаўта)]] | {{nowrap|1584—1587 г.}} | 29.11.1961 г. | Помнік архітэктуры готыкі і рэнэсансу. Дзеля зьнішчэньня сьвятыні ў Горадню запрасілі падрыўную каманду зь [[Ленінград]]у, якая атрымала грашовую прэмію, баян і падзяку ўладаў<ref name="kupava">[[Мікола Купава|Купава М.]] [http://media.catholic.by/nv/n9/art10.htm?forprint=1 Аршанская бажніца Апекі Маці Божай] // «[[Наша Вера]]» № 3 (9), 1999.</ref>. Захаваліся падмуркі | [[Файл:Horadnia, Stary Rynak, Fara Vitaŭta. Горадня, Стары Рынак, Фара Вітаўта (H. Žyŭna, 1935).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Горадня)|Кляштар бэрнардынак. Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | XVII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Horadnia, Klaštarnaja, Bernardynski. Горадня, Кляштарная, Бэрнардынскі (N. Orda, 1861-69).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Палац Радзівілаў (Горадня)|Палац Радзівілаў]] | XVIII ст. | 1946 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Horadnia, Stary Rynak, Radzivił. Горадня, Стары Рынак, Радзівіл (03.1926).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Горадня]] | [[Гарадзенская ратуша|Ратуша]] | XVIII ст. | 1946 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Haradzienskaja ratuša. Гарадзенская ратуша (1901-14).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Красьнікі]] | Касьцёл Сьвятых Міхала Арханёла і Марыі Магдалены | 1824 г. | 1970-я гг.<ref>Несцярчук Л. Напалеон Орда. Шлях да Бацькаўшчыны: кніга-альбом. — Менск: Мастацкая літаратура, 2009. С. 229.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Kraśniki. Красьнікі (N. Orda, 24.06.1868).jpg |цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Сапоцкін]] | Царква Прачыстай Багародзіцы | 1780 г. | 1970-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Sapockin. Сапоцкін (1930-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Лідзкі павет|Лідчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=105 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ліда]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Ліда)|Кляштар кармэлітаў]] | XVIII ст. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока і клясыцызму. | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гайцюнішкі]] | Капліца-пахавальня Нонхартаў | 1633 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры рэнэсансу, часткова зруйнаваны | [[Файл:Hajciuniški. Гайцюнішкі (J. Bułhak, 1934).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лебяда (вёска)|Лебяда]] | Палац Гурскіх | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Lebiada, Hurski. Лебяда, Гурскі (1901-39) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Мазырскі павет|Мазыршчына (Усходняе Палесьсе)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=108 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Мазыр]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар цыстэрыянаў (Мазыр)|Кляштар цыстэрыянаў. Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1711 г. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры барока, зьнявечаны пры перабудове пад мэблевую фабрыку | [[Файл:Mazyr, Kimbaraŭka, Cysteryjanski. Мазыр, Кімбараўка, Цыстэрыянскі (Szulman, 1916) (3).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нароўля]] | [[Палацава-паркавы комплекс Горватаў (Нароўля)|Палацава-паркавы комплекс Горватаў. Капліца-пахавальня]] | XIX ст. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры нэаготыкі | [[Файл:Naroŭla, Horvat, Kaplica. Нароўля, Горват, Капліца (1914).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Петрыкаў]] | Царква Ўваскрасеньня Хрыстова | 1846 г. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Pietrykaŭ, Rynak, Sabornaja. Петрыкаў, Рынак, Саборная (1944-49).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Менскі павет|Меншчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=111 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Замчышча (Менск)|Замчышча]] | XI ст. | 1950-я гг. | Помнік археалёгіі. Па апошняй вайне гару скапалі і вывезьлі за межы места | [[Файл:Miensk, Śvisłač-Zamčyšča. Менск, Сьвіслач-Замчышча (S. Niakrasaŭ, 1903).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Архікатэдральны касьцёл Імя Найсьвяцейшай Панны Марыі (Менск)|Калегіюм езуітаў. Касьцёл Імя Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | {{nowrap|1700—1710 гг.}} | 1951 г. | Помнік архітэктуры барока, часткова зруйнаваны пры перабудове пад спартовы комплекс. У наш час сьвятыні вярнулі аўтэнтычны выгляд | [[Файл:Miensk, Vysoki Rynak, Katedra. Менск, Высокі Рынак, Катэдра (1902).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Менскі езуіцкі калегіюм|Калегіюм езуітаў. Вежа і кляштарныя будынкі]] | {{nowrap|1700—1710 гг.}} | 1951 г., 1968 г. | Помнік архітэктуры барока. Да нашага часу ў перабудаваным выглядзе захаваўся будынак налева ад касьцёла | [[Файл:Miensk, Vysoki Rynak-Kojdanaŭskaja, Jezuicki. Менск, Высокі Рынак-Койданаўская, Езуіцкі (K. Biske, 1918).jpg |цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Юбілейная капліца (Менск)|Капліца Юбілейная]] | 1826 г. | па 1947 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Miensk, Jubilejny. Менск, Юбілейны (M. Astankovič, 1903) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Войцеха і кляштар бэнэдыктынак (Менск)|Кляштар бэнэдыктынак. Касьцёл Сьвятога Войцеха]] | {{nowrap|1647—1649 гг.}} | па 1945 г. | Набыў асобныя рысы віленскага барока ў выніку перабудовы паводле праекту Т. Раманоўскага. Пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. Да нашага часу захаваліся падмуркі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Miensk, Zboravaja, Benedyktynski. Менск, Зборавая, Бэнэдыктынскі (1871).jpg| |Файл:Miensk, Zboravaja, Benedyktynski. Менск, Зборавая, Бэнэдыктынскі (M. Astankovič, 1903) (2).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў (Менск)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага]] | XVII ст. | 1950 г. | Помнік архітэктуры барока, часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі. Да нашага часу захаваліся падмуркі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Miensk, Daminikanskaja. Менск, Дамініканская (XIX) (2).jpg| |Файл:Miensk, Daminikanski. Менск, Дамініканскі (1901-19).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Няміга (гістарычна-архітэктурны комплекс)|Няміга]] | XVII—XIX стагодзьдзі | 1970-я гг. | Рэшту гістарычнай Нямігі — падмуркі будынкаў, што знаходзілася на левым баку вуліцы — зьнішчылі ў 2005—2009 пры будаваньні паркінгу і двух гандлёвых цэнтраў | [[Файл:Miensk, Niamiha. Менск, Няміга (1923).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Халодная сынагога (Менск)|Сынагога Халодная]] | XVI ст. | {{nowrap|1965—1966 гг.}} | Помнік архітэктуры готыкі і рэнэсансу | [[Файл:Miensk, Chałodnaja synagoga. Менск, Халодная сынагога (S. Niakrasaŭ, 1903).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Харальная сынагога (Менск)|Сынагога Харальная]] | 1906 г. | 1950-я г. | Помнік архітэктуры маўрытанскага стылю. Па апошняй вайне фасад будынка перабудавалі да непазнавальнасьці | [[Файл:Miensk, Łošyckaja, Charalnaja synagoga. Менск, Лошыцкая, Харальная сынагога (1918).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Менскі гарадзкі тэатар|Тэатар мескі]] | 1781 г. | 1984 г. | У 2004—2007 гадох на месцы зьнішчанага тэатру збудавалі новы будынак, які ў агульных рысах паўтарае існы да Другой Сусьветнай вайны гатэль Эўропа, што месьціўся направа ад тэатру | [[Файл:Miensk, Radzivił. Менск, Радзівіл (1800).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | [[Царква Сьвятога Духа (Менск)|Царква Сьвятога Духа]] | XVII ст. | 1936 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы. У наш час царкву аднавілі ў першасным выглядзе | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Miensk, Vysoki Rynak, Bazylanski. Менск, Высокі Рынак, Базылянскі (1843) (6).jpg| |Файл:Miensk, Vysoki Rynak, Bazylanski. Менск, Высокі Рынак, Базылянскі (M. Astankovič, 1903) (2).jpg| |Файл:Царква Святога Духа Мінск.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Менск]] | Царква Маці Божай Казанскай | {{nowrap|1912—1914 гг.}} | 1936 г. | Помнік архітэктуры нэабізантыйскага стылю | [[Файл:Miensk, Karaleŭski, Čyhunačnaja. Менск, Каралеўскі, Чыгуначная (1918).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Анопаль]] | Касьцёл Сьвятога Ружанца Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1908 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры эклектыкі (?). Мураваны будынак у 1930-я гады разабралі на калгасныя гаспадарчыя пабудовы<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 168.</ref>. | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Борздынь]] | Капліца-пахавальня Вішнявецкіх | 1884 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры эклектыкі, часткова зруйнаваны за савецкім часам<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 170.</ref>. | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Воўкавічы (Менскі раён)|Воўкавічы]] | Касьцёл Сэрца Езуса і Найсьвяцейшай Панны Марыі | 1904 г. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры нэараманскага стылю. У Другую сусьветную вайну будынак атрымаў пашкоджаньні, у 1950-я гады руіны помніка ўзарвалі. Захаваўся пагорак з рэшткамі падмуркаў<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 172.</ref>. | [[Файл:Voŭkavičy, Serca Jezusa. Воўкавічы, Сэрца Езуса (9.11.1904).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гайна]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Гайна)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1781 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Hajna. Гайна (1900).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ігумен]] | [[Касьцёл Узьвіжаньня Сьвятога Крыжа (Гайна)|Касьцёл Узьвіжаньня Сьвятога Крыжа]] | 1799—1800 гг. | 1930-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стыляў барока і клясыцызму. Сьвятыню зьнішчылі ў 1930-я гады. У 2000-я гады на гэтым месцы збудавалі царкву Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 234.</ref>. | [[Файл:Ihumien, Kaścielnaja, Uzvyšeńnia Śviatoha Kryža. Ігумен, Касьцельная, Узвышэньня Сьвятога Крыжа (1914).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Каралішчавічы]] | [[Касьцёл Апекі Маці Божай (Каралішчавічы)|Касьцёл Апекі Маці Божай]] | 1786 г. | 1930-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры, які ў 1930-я гады пацярпеў ад перабудовы пад клюб (зьнішчылі званіцу, браму з агароджай, мастацкае аздабленьне інтэр'еру). | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Karališčavičy. Каралішчавічы (1901-17).jpg| |Файл:Karališčavičy. Каралішчавічы (1914) (3).jpg| |Файл:Catholic church in Karaliscavici.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Койданаў]] | [[Койданаўскі замак|Замак. Кальвінскі збор]] | {{nowrap|1613—1621 гг.}} | {{nowrap|1930—1950-я гг.}} | Помнік архітэктуры рэнэсансу | [[Файл:Kojdanaŭski zamak. Койданаўскі замак (1900) .jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Койданаў]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны (Койданаў)|Касьцёл Сьвятой Ганны]] | XVIII ст. | па 1917 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, зьнявечаны ў выніку перабудоваў | [[Файл:Kojdanaŭ, Plabanskaja, Śviatoj Hanny. Койданаў, Плябанская, Сьвятой Ганны (1914).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лагойск]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і Сьвятога Казімера (Лагойск)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і Сьвятога Казімера]] | {{nowrap|1787—1793 гг.}} | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Łahojsk, Kaścielnaja. Лагойск, Касьцельная (J. Tyškievič, 1873).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Маладэчна]] | [[Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар трынітарыяў (Лагойск)|Кляштар трынітарыяў. Касьцёл Сьвятога Казімера]] | XVIII ст., 1823 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока (кляштар) і клясыцызму (касьцёл). Касьцёл разабралі дзеля пабудовы ліцейнага цэху станкабудаўнічага заводу. Часткова захаваліся сьцены бакавых фасадаў касьцёла і будынак кляштару<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 117.</ref> | [[Файл:Maładečna, Zamkavaja, Trynitarski. Маладэчна, Замкавая, Трынітарскі (1930).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Налібакі]] | [[Касьцёл Сьвятога Барталамэя (Налібакі)|Касьцёл Сьвятога Барталамэя]] | XVII ст. | 1943 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока, спалены савецкімі партызанамі | [[Файл:Nalibaki, Śviatoha Bartałamieja. Налібакі, Сьвятога Барталамея (B. Tamaševič, 1900).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Плябань]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Плябань)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1800—1858 гг. | па 1939 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму, часткова зруйнаваны за савецкім часам<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 121.</ref>. У 1996 годзе будынак перадалі [[Беларуская праваслаўная царква|Беларускаму экзархату Маскоўскага патрыярхату]], які праводзіць рэканструкцыю помніка. | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Plabań, Maci Božaj. Плябань, Маці Божай (1920-29).jpg| |Файл:Plabań. Плябань (1900).jpg| |Файл:Плябань. Касцёл (царква) (06).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ракаў]] | Манастыр базылянаў | XVIII ст. | 1960-я гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Rakaŭ, Ukryžy, Bazylanski. Ракаў, Укрыжы, Базылянскі (1944-49).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Рубяжэвічы]] | Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага | 1799 г. | 1972 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Rubiaževičy, Śviatoha Antonija. Рубяжэвічы, Сьвятога Антонія (1900).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Стоўпцы]] | [[Касьцёл Сьвятога Казімера і кляштар дамініканаў (Стоўпцы)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Казімера]] | 1640 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | [[Файл:Stoŭpcy, Mienskaja, Daminikanski. Стоўпцы, Менская, Дамініканскі (J. Bułhak, 1933-39) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Студзянец]] | Капліца | XIX ст. (?) | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму (?), часткова зруйнаваны па Другой сусьветнай вайне<ref>{{Літаратура/Каталіцкія сьвятыні (2003)|к}} С. 166.</ref> | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Сьвіслач (Магілёўская вобласьць)|Сьвіслач]] | Касьцёл | XVIII ст. | канец 1920-х гг. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Śvisłač. Сьвіслач (1901).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Сьмілавічы]] | [[Касьцёл Сьвятога Вінцэнта і кляштар місіянэраў (Сьмілавічы)|Кляштар місіянэраў. Касьцёл Сьвятога Вінцэнта]] | {{nowrap|1767—1791 гг.}} | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Miłavičy, Misijanerski. Сьмілавічы, Місіянэрскі (N. Orda, 26.06.1864-76).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Наваградзкі павет|Наваградчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=141 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Наваградак]] | Сынагога Вялікая | XVII ст. | 1964 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Navahradak, Synagogalny. Наваградак, Сынагогальны (J. Bułhak, 1930).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Асташын]] | Кальвінскі збор | XVII ст. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Astašynski zbor. Асташынскі збор (J. Bułhak, 1905-11).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бурдукоўшчына]] | Палац Абуховічаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 62.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Burdukoŭščyna, Abuchovič. Бурдукоўшчына, Абуховіч (1901-14).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вольна]] | Палац Сьлізьняў | XVII—XIX стагодзьдзі | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 63.</ref> | Помнік архітэктуры нэаготыкі | [[Файл:Volna, Ślizień. Вольна, Сьлізень (M. Šyłaŭ, 1916).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Клецак]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Клецак)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | 1550-я гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока. Захавалася частка заходняй сьцяны | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Klecak, Fara. Клецак, Фара (1930).jpg| |Файл:Klecak, Fara (20.03.2009).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Клецак]] | [[Вялікая сынагога (Клецак)|Сынагога Вялікая]] | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Kleckaja synagoga. Клецкая сынагога (1930).jpg |цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ляхавічы]] | [[Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Ляхавічы)|Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа]] | XVII ст. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | [[Файл:Lachavičy, Uzvyšeńnia Śviatoha Kryža. Ляхавічы, Узвышэньня Сьвятога Крыжа (1928).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | Капліца Сьвятога Ізыдора | 1626 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Niaśviž, Novaje Miesta, Izydorskaja. Нясьвіж, Новае Места, Ізыдорская (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў (Нясьвіж)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятой Кацярыны]] | {{nowrap|1802—1822 гг.}} | 1870 г., {{nowrap|1960-я гг.}}<ref name="sadouski"/> | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Niaśviž, Bernardynskaja. Нясьвіж, Бэрнардынская (N. Orda, 1877).jpg| |Файл:Niaśviž, Bernardynskaja. Нясьвіж, Бэрнардынская (1901-17) (2).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | [[Касьцёл Сьвятога Яна і кляштар дамініканаў (Нясьвіж)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Яна]] | XVII ст. | 1860-я гг., 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока, часткова зруйнаваны расейскімі ўладамі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Niaśviž, Daminikanskaja. Нясьвіж, Дамініканская (1801-72, 1920-30).jpg| |Файл:Niaśviž, Daminikanskaja. Нясьвіж, Дамініканская (1905) (3).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Нясьвіж]] | Сынагога Вялікая | XVII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Niaśviž, Školišča. Нясьвіж, Школішча (1919-39) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Шчорсы]] | [[Палац Храптовічаў (Шчорсы)|Палац Храптовічаў]] | 1770—1776 гг. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Ščorsy, Chraptovič. Шчорсы, Храптовіч (1905).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ясянец (Баранавіцкі раён)|Ясянец]] | Палац Верашчакаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 80.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Jasianiec, Vieraščaka. Ясянец, Верашчака (1901-14).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Рэчыцкі павет|Панізоўе (Рэчыччына)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=154 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Бабруйск]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Бабруйск)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1906 г. | 1968 г. | Помнік архітэктуры нэаготыкі. Па апошняй вайне фасад будынка часткова зруйнавалі | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Babrujsk, Biezzahannaha Začaćcia. Бабруйск, Беззаганнага Зачацьця (1901-19).jpg| |Файл:Babrujsk-Maryja catholic church-1.JPG| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гомель]] | [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Гомель)|Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | 1822 г. | 1938 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Homiel, Rynak-Kaścielny. Гомель, Рынак-Касьцельны (1908).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гомель]] | [[Вялікая сынагога (Гомель)|Сынагога Вялікая]] | {{nowrap|1828—1833 гг.}} | 1940-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Homielskaja synagoga. Гомельская сынагога (1901-17).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гомель]] | [[Царква Сьвятога Спаса (Гомель)|Царква Сьвятога Спаса]] | 1901 г. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры нэабізантыйскага стылю | [[Файл:Homiel, Zamkavaja, Spaskaja. Гомель, Замкавая, Спаская (1901-17).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гомель]] | [[Царква Сьвятой Тройцы (Гомель)|Царква Сьвятой Тройцы]] | 1824—1833 гг. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Homiel, Prabojnaja, Trajeckaja. Гомель, Прабойная, Траецкая (1911).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Грушнае]] | Царква Покрыва Багародзіцы | 1764 г. | 1936 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Hrušnaje, Pakroŭskaja. Грушнае, Пакроўская (1920-35).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Парычы]] | Царква Сьвятога Духа | 1819 г. | да 1941 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Paryčy, Duchaŭskaja. Парычы, Духаўская (XIX).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Радага (Гомельская вобласьць)|Радага]] | Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі пры місіі езуітаў | 1788—1820 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Radaha, Jezuicki. Радага, Езуіцкі (1869).jpg|цэнтар|150px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Хвойнікі]] | Капліца-пахавальня Прозараў | XIX ст. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры нэаготыкі | [[Файл:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Хвойнікі]] | [[Касьцёл (Хвойнікі)|Касьцёл]] | 1863 г. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры нэаготыкі | [[Файл:Chvojniki, Rynak, Kaścieł. Хвойнікі, Рынак, Касьцёл (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чачэрск]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Чачэрск)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | 1784 г. | 1950-я гг.<ref name="sadouski"/> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Čačersk, Zamkavaja-Trajecki. Чачэрск, Замкавая-Траецкі.jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чачэрск]] | [[Царква Раства Багародзіцы (Чачэрск)|Царква Раства Багародзіцы]] | 1780 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Čačersk, Zamkavaja-Baharodzickaja. Чачэрск, Замкавая-Багародзіцкая.jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чачэрск]] | [[Царква Ўшэсьця Гасподняга (Чачэрск)|Царква Ўшэсьця Гасподняга]] | 1780-я гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чонкі]] | Манастыр Сьвятога Макарыя | 1775 г. | па 1917 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Homiel, Čonki. Гомель, Чонкі (1909).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Пінскі павет|Піншчына (Заходняе Палесьсе)]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=168 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Пінскі замак|Замак Вішнявецкіх]] | XVI ст. | па 1960-х гг. | Помнік архітэктуры рэнэсансу. Па 1960-х гадох савецкія ўлады дашчэнту зьнішчылі рэшткі муроў замка<ref>Несцярчук Л. Напалеон Орда. Шлях да Бацькаўшчыны: кніга-альбом. — Менск: Мастацкая літаратура, 2009. С. 163.</ref>. | [[Файл:Pinsk, Karalin. Пінск, Каралін (N. Orda, 1875).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Касьцёл Сьвятога Станіслава і калегіюм езуітаў (Пінск)|Калегіюм езуітаў. Касьцёл Сьвятога Станіслава]] | {{nowrap|1635—1648 гг.}} | 1956 г.<ref>Адамовіч С. [http://media.catholic.by/nv/n9/art8.htm Комплекс Пінскага езуіцкага кляштара] // Наша Вера. №3(9), 1999 г.</ref> | Набыў асобныя рысы віленскага барока ў выніку перабудовы паводле праекту Я. Тупальта | [[Файл:Pinsk, Katedra. Пінск, Катэдра (1930-39) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Касьцёл Сьвятога Дамініка і кляштар дамініканаў (Пінск)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Дамініка]] | 1787 г. | 1947 г. | Помнік архітэктуры барока. У наш час на месцы касьцёла збудавалі новую царкву Маскоўскага патрыярхату | [[Файл:Pinsk, Daminikanski. Пінск, Дамініканскі (1919-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Курган Міндоўга (Пінск)|Курган Міндоўга]] | XIII ст. | 1955 г. | Помнік гісторыі і археалёгіі, зьнішчаны савецкімі ўладамі<ref name="Arlou-2012-37">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 37.</ref> | [[Файл:Pinsk, Mindoŭh. Пінск, Міндоўг (1901-14).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Пінск]] | [[Вялікая сынагога (Пінск)|Сынагога Вялікая]] | 1616 г. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Pinsk, Akružnaja, Vialikaja synagoga. Пінск, Акружная, Вялікая сынагога (S. Rakoŭski, 1917).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Белы Двор]] | Палац Скірмунтаў | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 249.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцымзу | [[Файл:Bieły Dvor, Skirmunt. Белы Двор, Скірмунт (1919-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Бердуны]] | Палац Кліяноўскіх | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 251.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцымзу | [[Файл:Bierduny, Klijanoŭski. Бердуны, Кліяноўскі (1919-21) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Вострыца]] | Палацава-паркавы ансамбль Фалькоўскіх | каля 1820 г. | па 1939 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 147.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцымзу | [[Файл:Vostryca, Falkoŭski. Вострыца, Фалькоўскі (1919-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Гарадзішча (Пінск раён)|Гарадзішча]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэнэдыктынаў (Гарадзішча)|Кляштар бэнэдыктынаў. Касьцёл Сьвятой Ганны]] | 1774 г. | па 1944 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Haradzišča, Benedyktynski. Гарадзішча, Бэнэдыктынскі (N. Orda, 1875).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дастоева]] | [[Царква Сьвятога Ільлі Прарока (Дастоева)|Царква Сьвятога Ільлі Прарока]] | XVIII ст. | па 1970 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 137.</ref> | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Dastojeva, Illinskaja. Дастоева, Ільлінская (Z. Gloger, 1905).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дзераўная (Столінскі раён)|Дзераўная]] | [[Царква Сьвятога Ільлі Прарока (Дзераўная)|Царква Сьвятога Ільлі Прарока]] | XVIII ст. | па 1939 г., {{nowrap|1967 г.}}<ref>[http://drogblag.by/razrushennyie-i-zakryityie-v-godyi-sovetskoy-vlasti-vozrozhdennyie-i-priukrashennyie-v-nastoyashhee-vremya-hramyi-drogichinskogo-blagochiniya/ Разрушенные и закрытые в годы советской власти, возрожденные и приукрашенные в настоящее время храмы Дрогичинского благочиния], 5 лютага 2018 г.</ref> | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Dzieraŭnaja, Ćvintar, Illinskaja. Дзераўная, Цьвінтар, Ільлінская (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дубенец]] | Палац Шчытоў-Неміровічаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 305.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Dubieniec, Ščyt-Niemirovič. Дубенец, Шчыт-Неміровіч (U. Ščavinski, 1912).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Завышша]] | Палац Пуслоўскіх | кан. XIX ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры эклектыкі. Пацярпеў у Другую сусьветную вайну, па якой руіны палац разабралі на цэглу дзеля пабудовы піянэрскага летніка<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 138.</ref>. | [[Файл:Zavyšša, Pusłoŭski. Завышша, Пуслоўскі (K. Niedabitoŭski, 1937) (4).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Каўбы]] | Палацава-паркавы ансамбль Алявінскіх | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 259.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Kaŭby, Alavinski. Каўбы, Алявінскі (1939).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лунін]] | Касьцёл | 1794 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Łunin. Лунін (1935-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Магільна (Янаўскі раён)|Магільна]] | Палац Канткоўскіх | 1932—1933 гг. | па 1945 г.<ref name="niesciarcuk140">Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 140.</ref> | Помнік архітэктуры мадэрну | [[Файл:Mahilna, Pałubinski. Магільна, Палубінскі (1937).jpg |цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | Магільна | Палац Канткоўскіх | да 1938 г. | па 1945 г.<ref name="niesciarcuk140"/> | Помнік архітэктуры нэаклясыцызму | [[Файл:Mahilna, Pałubinski. Магільна, Палубінскі (1938) (4).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Моладава (Берасьцейская вобласьць)|Моладава]] | [[Палацава-паркавы ансамбль Скірмунтаў (Моладава)|Палацава-паркавы ансамбль Скірмунтаў]] | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>[https://www.svaboda.org/a/29174532.html У Моладаве Янаўскага раёну кансэрвуюць капліцу Скірмунтаў, пра занядбаны стан якой пісала Свабода], [[Радыё Свабода]], 18 красавіка 2018 г.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Moładaŭ, Skirmunt. Моладаў, Скірмунт (N. Orda, 11.06.1864) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Равіны (Берасьцейская вобласьць)|Равіны]] | Палац Юрэвічаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref name="niesciarcuk114">Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 114.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Raviny, Jurevič. Равіны, Юрэвіч (N. Orda, 19.10.1865).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Саха (Берасьцейская вобласьць)|Саха]] | Палацава-паркавы ансамбль Ажэшкаў | XVIII ст. | па 1945 г.<ref name="niesciarcuk114"/> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Sacha, Ažeška. Саха, Ажэшка (1937) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Столін]] | [[Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (Столін)|Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 313.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Stolin, Kaścielny. Столін, Касьцельны (1914).jpg| |Файл:Stolin, Kaścielny. Столін, Касьцельны (K. Niedabitoŭski, 1936).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Хомск]] | Царква Покрыва Багародзіцы | XIX ст. | па 1954 г.<ref>Абрамчук Г. [http://www.drogichin.by/novosti/svyatyni-nashej-zemli-vozrozhdennye-xramy-drogichinshhiny/ Святыни нашей земли. Возрожденные храмы Дрогичинщины] // Драгічынскі веснік, 2 сьнежня 2017 г.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Chomsk, Bazylanski. Хомск, Базылянскі (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Юзафін]] | Палац Скірмунтаў | XIX ст. | сяр. 1980-х гг.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 720.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Juzafin, Skirmunt. Юзафін, Скірмунт (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Полацкае ваяводзтва|Полаччына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=190 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Полацкі езуіцкі калегіюм|Калегіюм езуітаў]]. [[Касьцёл Сьвятога Стэфана (Полацак)|Касьцёл Сьвятога Стэфана]] | 1745 г. | 1964 г.<ref name="sadouski"/> | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Połacak, Rynak. Полацак, Rynak (3.06.1910) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Касьцёл Магілы Гасподняй і Францішка Ксавэрыя (Полацак)|Касьцёл Магілы Гасподняй і Францішка Ксавэрыя]] | 1786 г. | па 1918 г. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Połacak, Ksaveryja. Полацак, Ксавэрыя (W. Kobell, 18.08.1812).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Полацак)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятой Ганны]] | 1758 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату. Захаваліся руіны | [[Файл:Połacak, Zadźvińnie. Полацак, Задзьвіньне (1838).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Касьцёл Маці Божай Ружанцовай і кляштар дамініканаў (Полацак)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Маці Божай Ружанцовай]] | 1774—1804 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока з элемэнтамі клясыцызму | [[Файл:Połacak, Rynak-Spaskaja. Полацак, Рынак-Спаская (N. Orda, 1875-76).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Полацак]] | [[Манастыр Сьвятых Барыса і Глеба (Полацак)|Манастыр Сьвятых Барыса і Глеба]]. [[Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (Полацак)|Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы]] | XII ст. | 1920-я гг. | Помнік полацкай школы дойлідзтва | [[Файл:Połacak, Bielčyca-Piatnickaja. Полацак, Бельчыца-Пятніцкая (1889-91).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Полацак]] | Манастыр Сьвятых Барыса і Глеба. [[Царква Сьвятых Барыса і Глеба (Полацак)|Царква Сьвятых Барыса і Глеба]] | XII ст. | 1920-я гг. | Помнік полацкай школы дойлідзтва з элемэнтамі готыкі | [[Файл:Połacak, Bielčyca. Полацак, Бельчыца (1890).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 | [[Асьвея]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Асьвея)|Кляштар місіянэраў. Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | 1782 г. | 1937 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Aśvieja, Misijanerski. Асьвея, Місіянэрскі (1913).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Беразьвечча]] | [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Беразьвечча)|Манастыр базылянаў. Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | 1756—1763 гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Петрапаўлаўская царква у Беразвеччы.jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Валынцы|Валынцы (Забелы)]] | [[Касьцёл Сьвятога Юрыя і кляштар дамініканаў (Валынцы)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Юрыя]] | {{Nowrap|1749—1766 гг.}} | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Vałyncy. Валынцы (1918).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Губін]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар францішканаў (Губін)|Кляштар францішканаў. Касьцёл Сьвятога Антонія]] | 1714 г. | 1962 г.<ref>[http://blukach.lepel.by/post/37 21. Соболь Анатолий. ГУБИНСКИЙ КОСТЁЛ ПРОТИВ СОВЕТСКОЙ АРМИИ (36)], LEPEL.BY, 5 ліпеня 2015 г.</ref> | Помнік архітэктуры віленскага барока. У наш час існуе магчымасьць аднаўленьня касьцёла як помніка архітэктуры | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Hubin, Franciškanski. Губін, Францішканскі (1913).jpg| |Файл:Рэшткі велічнага касцёла ў Губіне. Агульны выгляд.jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Дзісна]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Дзісна)|Кляштар францішканаў. Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсвяцейшай Панны Марыі]] | 1773 г. | 1958 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока. У наш час вядзецца аднаўленьне касьцёла | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Dzisna, Kaścielnaja, Franciškanski. Дзісна, Касьцельная, Францішканскі (Š. Epštejn, 1918-39).jpg| |Файл:Dzisna, kaścioł (12.08.2009).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Залесьсе (Глыбоцкі раён)|Залесьсе]] | Сядзіба Моляў | XIX ст. | 1980-я гг. | Помнік архітэктуры эклектыкі. У 1944 годзе сядзібу спалілі савецкія партызаны, канчаткова помнік зруйнавалі ў 1980-я гады згодна з пастановай саўгаснага кіраўніцтва. | [[Файл:Zaleśsie, Molle. Залесьсе, Моль (1910).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Заскаркі]] | [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Заскаркі)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | 1792 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | [[Файл:Zaskarki. Заскаркі (1913).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Кублічы]] | [[Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Паньне Марыі (Кублічы)|Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Паньне Марыі]] | XVIII ст. | 1948 г. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату | [[Файл:Kubličy. Кублічы (1903).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лепель]] | [[Царква Сьвятога Спаса (Лепель)|Царква Сьвятога Спаса]] | 1839 г. | па 1917 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Lepiel, Rynak, Sabornaja. Лепель, Рынак, Саборная (1901-17).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Струньне]] | Царква Ўзвышэньня Сьвятога Крыжа | 1808 г. | 1936 г. | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Połacak, Struńnie, Uźvižanskaja. Полацак, Струньне, Узьвіжанская (1889-91).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Ушачы]] | [[Касьцёл Сьвятога Гераніма і кляштар дамініканаў (Ушачы)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Гераніма]] | 1796 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барокавага клясыцызму | [[Файл:Ušačy, Rynak, Daminikanski. Ушачы, Рынак, Дамініканскі (1903).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Чашнікі]] | [[Касьцёл Сьвятога Лукі і кляштар дамініканаў (Чашнікі)|Кляштар дамініканаў. Касьцёл Сьвятога Лукі]] | 1674 г. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Čašniki. Чашнікі (1913).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Слонімскі павет|Слонімшчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=209 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Слонім)|Кляштар бэрнардынак. Брама]] | 1790 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока, зьнішчаны савецкімі ўладамі. У наш час браму адбудавалі ў зьмененым выглядзе | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Słonim, Rynkavaja. Слонім, Рынкавая (1941).jpg| |Файл:Kasciol Biezzahannaha Zacaccia NPM (Slonim).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слонім]] | [[Касьцёл Божага Цела і кляштар канонікаў лятэранскіх (Слонім)|Кляштар канонікаў лятэранскіх. Касьцёл Божага Цела]] | 1790 г. | 1950-я гг. | Помнік архітэктуры барока, які пацярпеў ад перабудовы пад царкву Маскоўскага патрыярхату. У наш час будынак аднавілі ў перабудаваным выглядзе | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Słonim. Слонім (1884).jpg| |Файл:Słonim, Rynkavaja-Panasoŭskaja, Lateranski. Слонім, Рынкавая-Панасоўская, Лятэранскі(1901-14).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Быцень]] | [[Манастыр Прачыстай Багародзіцы (Быцень)|Манастыр Прачыстай Багародзіцы. Царква Сьвятога Язафата]] | XVIII ст. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры віленскага барока | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Bycień, Rynak. Быцень, Рынак (1912).jpg| |Файл:Bycień, Rynak. Быцень, Рынак (1919-39).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Грудопаль]] | Палац Юндзілаў | XVIII ст. | 1970-я гг.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 152.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Adamova, Jundził. Адамова, Юндзіл (T. Boretti, 1894) (6).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Івацэвічы]] | [[Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Івацэвічы)|Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа]] | 1750-я гг. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока. Часткова зруйнаваны, знаходзіцца на тэрыторыі выпраўленчай калёніі і выкарыстоўваецца ў гаспадарчых мэтах<ref>[https://globustut.by/ivacevichi/index.htm#oldkost Касьцёл Узьвіжаньня Сьвятога Крыжа], [[Globus.tut.by]]</ref> | [[Файл:Ivacevičy, Jurydyka, Uzvyšeńnia Śviatoha Kryža. Івацэвічы, Юрыдыка, Узвышэньня Сьвятога Крыжа (1916).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Лазаўцы (Берасьцейская вобласьць)|Лазаўцы]] | Палац Давідоўскіх | XVIII ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 71.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Łazaŭcy, Davidoŭski. Лазаўцы, Давідоўскі (B. Daniejka, 1912).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Югалін]] | Палац Юндзілаў | пач. XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 162.</ref> | Помнік архітэктуры клясыцызму | [[Файл:Juhalin, Jundził. Югалін, Юндзіл (1939).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == [[Слуцкае княства|Случчына]] == {{Аўтанумарацыя табліцы | Старт=215 | {{ {| cellspacing="1" cellpadding="10" style="width: 100%; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" ! № !! Месца !! Назва !! Час пабудовы !! Час руйнаваньня !! Камэнтар !! Выява |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Слуцкі кальвінскі збор|Кальвінскі збор]] | 1851 г. | па 1945 г. | Помнік архітэктуры нэаготыкі. Да нашага часу захаваўся будынак кальвінскай гімназіі | [[Файл:Słucak, Senatarskaja. Слуцак, Сэнатарская (N. Orda, 1864-76).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў (Слуцак)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятога Антонія]] | {{nowrap|1793—1820 гг.}} | па 1945 г. | Помнік архітэктуры барока. Да нашага часу ў зьнявечаным выглядзе захаваўся будынак кляштару | [[Файл:Słucak, Uścinaŭskaja. Слуцак, Усьцінаўская (1901-17) (2).jpg|значак|цэнтар|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Манастыр Сьвятой Тройцы (Слуцак)|Манастыр Сьвятой Тройцы. Царква Сьвятой Тройцы]] | XVII ст. | {{nowrap|1930—1950-я гг.}} | Помнік архітэктуры барока. Да нашага часу захаваўся будынак манастыра | [[Файл:Słucak, Trajčany. Слуцак, Трайчаны (N. Orda, 1864-76).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Халодная сынагога (Слуцак)|Сынагога Халодная]] | 1880 г. | па 1944 г. | Помнік архітэктуры нэабарока | [[Файл:Słucak, Školišča. Слуцак, Школішча (J. Kruhier, 1921).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Сабор Сьвятога Мікалая (Слуцак)|Сабор Сьвятога Мікалая]] | 1889 г. | 1934 г. | Помнік архітэктуры нэабізантыйскага стылю | [[Файл:Słucki zamak, Sabornaja. Слуцкі замак, Саборная (1901-17).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Слуцак]] | [[Царква Сьвятой Барбары (Слуцак)|Царква Сьвятой Барбары]] | 1794—1799 гг. | 1953 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры | [[Файл:Słucak, Padzamčyšča. Слуцак, Падзамчышча (1944-49).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Глуск]] | [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Глуск)|Кляштар бэрнардынаў. Касьцёл Сьвятой Ганны]] | 1677 г. | 1930-я гг. | Помнік архітэктуры барока | [[Файл:Hłusk, Bernardynski. Глуск, Бэрнардынскі (1833) (2).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Капыль]] | [[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Капыль)|Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] | 1859 г. | 1960-я гг. | Помнік архітэктуры нэаготыкі. Захаваўся ў значна перабудаваным выглядзе, цяпер у будынку рэстаран | [[Файл:Kapyl, Słuckaja. Капыль, Слуцкая (1914).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Новы Двор (Лунінецкі раён)|Новы Двор]] | Палац Шчытоў-Неміровічаў | XIX ст. | па 1945 г.<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Менск: БЕЛТА, 2002. С. 212.</ref> | Помнік архітэктуры эклектыкі | [[Файл:Novy Dvor, Ščyt-Niemirovič. Новы Двор, Шчыт-Неміровіч (1901-39).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Раманаў (Менская вобласьць)|Раманаў]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Раманаў)|Царква Сьвятога Мікалая]] | XVIII ст. | па 1918 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з элемэнтамі стылю барока | [[Файл:Ramanaŭski zamak. Раманаўскі замак (D. Strukov, 1864-67).jpg|цэнтар|значак|190px]] |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Раманаў (Менская вобласьць)|Раманаў]] | [[Царква Сьвятога Юрыя (Раманаў)|Царква Сьвятога Юрыя]] | 1638 г. | 2-й пал. XIX ст., 1968 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | {{Галерэя |Назва = |Памер = 190px |Пазыцыя = center |Левы_водступ = 0 |Правы_водступ = 0 |Файл:Ramanaŭ, Rynak, Juraŭskaja. Раманаў, Рынак, Юраўская (D. Strukov, 1864-67).jpg| |Файл:Ramanaŭ, Morač-Rynak, Juraŭskaja. Раманаў, Морач-Рынак, Юраўская (1944-49) (3).jpg| }} |- style="background:#EEEEEE" align="left" | 1 | [[Цімкавічы]] | [[Царква Сьвятога Мікалая (Цімкавічы)|Царква Сьвятога Мікалая]] | XVIII ст. | па 1918 г. | Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры, які пацярпеў ад маскоўскай перабудовы | [[Файл:Cimkavičy, Niaśviskaja, Mikolskaja. Цімкавічы, Нясьвіская, Мікольская (J. Najman, 1917).jpg|цэнтар|значак|190px]] |} }}}} == Глядзіце таксама == * [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі]] * [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных Маскоўскім патрыярхатам]] == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Спасылка|аўтар =[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Сяргей Абламейка]] |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 11.05.2022 |url = https://www.svaboda.org/a/31816593.html |загаловак = «Невядомы Менск. Гісторыя зьнікненьня»: 1956 год, беларусы ўздымаюць галаву. Разгром абаронцаў і канец Замчышча |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[Радыё Свабода]] |дата = 11 траўня 2022 |мова = |камэнтар =}} * {{Спасылка|аўтар =Павел Добровольский |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 11.07.2017 |url = https://news.tut.by/culture/550660.html |загаловак = Замки, храмы и ратуши. Кто, когда и зачем уничтожил исторический облик крупных городов Беларуси |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[TUT.BY]] |дата = 15 лютага 2019 |мова = ru |камэнтар =}} * {{Спасылка|аўтар =Павел Добровольский |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 10.04.2017 |url = https://news.tut.by/culture/537521.html |загаловак = Семь белорусских городов, которые выглядели гораздо красивее |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[TUT.BY]] |дата = 15 лютага 2019 |мова = ru |камэнтар =}} {{Русіфікацыя}} [[Катэгорыя:Зьнішчаныя помнікі архітэктуры Беларусі|СССР]] [[Катэгорыя:Сьпісы збудаваньняў]] l5gzedwge6k076pni16nvf300c830wo 14 172749 2329421 2107497 2022-07-23T05:47:35Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Фэсты паводле краінаў]] [[Катэгорыя:Забаўляльныя мерапрыемствы ў Гішпаніі|Фэсты]] [[Катэгорыя:Эўрапейскія фэсты паводле краінаў]] pa3webdcwlkgsk9ddbyvpuaqwp25g6y 0 178092 2329480 2300278 2022-07-23T11:32:10Z Kazimier Lachnovič 1079 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1929).jpg]] → [[File:Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1928) (2).jpg]] name unification by uploader wikitext text/x-wiki {{Славутасьць |Тып = Помнік сакральнай архітэктуры |Назва = Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак |Выява = Касьцёл брыгітак у Берасьці.jpg |Подпіс выявы = Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжаньня = [[Горад|Места]] |Месцазнаходжаньне = [[Берасьце]] |Заснаваньне = XVII ст. |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 05 |Шырата сэкундаў = 04.82 |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 23 |Даўгата хвілінаў = 39 |Даўгата сэкундаў = 40.42 |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 9 |Commons = }} '''Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак''' — помнік архітэктуры XVIII ст. у [[Берасьце|Берасьці]]. Знаходзіўся ў прадмесьці Песках. Твор архітэктуры [[барока]]. Пры будаваньні [[Берасьцейская фартэцыя|Берасьцейскай фартэцыі]] ўлады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] зачынілі і [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|часткова зруйнавалі кляштар]]. Па [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]] [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|савецкія ўлады дашчэнту зьнішчылі помнік]]. Комплекс складаўся з касьцёла, кляштарнага корпуса, гаспадарчых пабудоваў і саду, аточаных мурам. Магчыма, да нашага часу захаваліся падмуркі. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === У 1623 годзе ў Берасьці збудавалі драўляныя касьцёл і кляштар брыгітак. У 1751 годзе завяршылася ўзьвядзеньне мураванага касьцёла. Адначасна збудавалі мураваны кляштарны комплекс<ref>Ярашэвіч А. Берасцейскі кляштар брыгітак // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 320.</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === Па [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцім падзеле Рэчы Паспалітай]] (1795 год), калі Берасьце апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], касьцёл і кляштар працягвалі дзейнічаць. У час будаваньня Берасьцейскай крэпасьці расейскія ўлады ліквідавалі кляштар. У яго будынках разьмясьцілася арыштанцкая рота. Пазьней касьцёл часткова зруйнавалі. === Найноўшы час === Па [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]] савецкія ўлады зруйнавалі рэшткі касьцёла і кляштару. == Архітэктура == === Касьцёл === Касьцёл — авальны ў пляне аб’ём, завершаны 8-граннай вежай з купалам, да якога далучалася апсыда з бакавымі закрысьціямі і бабінец. Галоўны фасад упрыгожваўся вязкамі пілястраў і завяршаўся фігурным шчытом драўлянымі вазамі і статуямі. Інтэр’ер аздабляла стукавая ляпніна і 11 разьбяных алтароў. === Кляштар === Кляштарны корпус — 2-павярховы П-падобны ў пляне будынак<ref>{{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік|к}} С. 92.</ref>, які далучаўся да касьцёла і ўтвараў замкнёны ўнутраны двор. == Галерэя == === Гістарычная графіка === <gallery caption="Старая графіка" widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1835).jpg|Абмеры, 1835 г. Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1835) (2).jpg|Абмеры, 1835 г. Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1835) (3).jpg|Абмеры, 1835 г. Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1835) (4).jpg|Абмеры, 1835 г. </gallery> === Гістарычныя здымкі === <gallery caption="Старыя здымкі" widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1915-18).jpg|1915—1918 гг. Bieraście. Берасьце (1915-18) (2).jpg|Аэрафотаздымак, 1915—1918 гг. Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1928) (2).jpg|1929 г. Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1930-39).jpg|1930-я гг. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1936).jpg|1936 г. Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1919-39).jpg|да 1939 г. Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (16-19.09.1939).jpg|верасень 1939 г. Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (16-19.09.1939) (2).jpg|верасень 1939 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1941-43).jpg|1941—1943 гг. Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1941-43) (2).jpg|1941—1943 гг. Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1941-43) (3).jpg|1941—1943 гг. Bieraście, Pieski, Brygicki. Берасьце, Пескі, Брыгіцкі (1943-44).jpg|1943—1944 гг. </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|5922|аб’ект|Касьцёл Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар брыгітак у Берасьці}} {{Славутасьці Берасьця}} [[Катэгорыя:Хрысьціянскія храмы Берасьця]] [[Катэгорыя:Храмы пад тытулам Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі]] 5ue34uq2z8lst1zogxlajp3b6fusjk7 0 178105 2329490 2321596 2022-07-23T11:50:40Z Kazimier Lachnovič 1079 дзеля пераносу файлу wikitext text/x-wiki {{Славутасьць |Тып = Помнік сакральнай архітэктуры |Назва = Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў |Выява = Базылянская царква ў Берасьці.jpg |Подпіс выявы = Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжаньня = [[Места]] |Месцазнаходжаньне = [[Берасьце]] |Заснаваньне = XVII ст. |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 04 |Шырата сэкундаў = 59.87 |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 23 |Даўгата хвілінаў = 39 |Даўгата сэкундаў = 32.1 |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 10 |Commons = }} '''Царква́ Сьвяты́х Апо́сталаў Пятра́ і Па́ўла і манасты́р базыля́наў''' — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў [[Берасьце|Берасьці]]. Знаходзіўся ў Старым Месьце{{Заўвага|Тэрыторыя сучаснай [[Берасьцейская крэпасьць|Берасьцейскай крэпасьці]]}}, на Базылянскай вуліцы. Твор архітэктуры [[віленскае барока|віленскага барока]]. Комплекс Берасьцейскага базылянскага манастыра складаўся з царквы, манастырскага корпуса і будынка вучэльні. Пры будаваньні [[Берасьцейская фартэцыя|Берасьцейскай фартэцыі]] ўлады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] сьпярша зачынілі і зруйнавалі манастыр, а ў 1835 годзе [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|перабудавалі царкву]] пад афіцэрскі клюб, які атрымаў назву «[[Белы палац]]». Па 1953 годзе [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|савецкія ўлады загадалі разабраць будынак царквы]], які нязначна пацярпеў у час [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]. Да нашага часу захаваліся падмуркі. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Bieraście, Bazylanski. Берасьце, Базылянскі (1801-39).jpg|180px|значак|зьлева|Абмеры манастырскага корпуса]] [[Файл:Bieraście, Bazylanski. Берасьце, Базылянскі (1802).jpg|значак|Манастыр (літара B) на пляне места, 1802 г.]] Заснаваць базылянскі манастыр у Берасьці пастанавілі ў 1629 годзе, на пятай генэральнай капітуле ордэну ў [[Жыровічы|Жыровічах]]. Прыняты дакумэнт абавязваў протаархі­мандрыта базылянскага закону каб той, «''усмотревши, где способное мейсце, в месте Бересцейском пляц купил и потом на нем церковь и монастырок... збудовал: ажэбы зараз, прынамней иноков два там мешкало, которые её способили на материю: цэглу, вапну и дерево до выставення парадное цэркви и монастыря...''»<ref name="Laurouskaja-bazylanie">Лавровская И. Б. [http://euimedia.com/menu/teoryia-i-gistoryia/monastyr-oo-bazilian-i-tsierkov-ss-pietra-i-pavla-v-briestie-fundatsiia-stroitiel-stvo-arkhitiektura Монастырь оо Базилиан и церковь сс. Петра и Павла в Бресте. Фундация. Строительство.Архитектура] // Могилянські читання 2005. — Кіив, 2006, С. 294-301</ref>. У 1629 годзе кіеўскі ўніяцкі мітрапаліт [[Язэп Руцкі]] і харунжы берасьцейскі Габрыель Яленскі зрабілі фундуш на заснаваньне ў Берасьці манастыра базылянаў Сьвятой Тройцы. Месца для яго абралі на былым пажарышчы, непадалёку ад катэдральнай царквы Сьвятога Мікалая, дзе ў 1596 годзе абвясьцілі [[Берасьцейская унія|Берасьцейскую царкоўную унію]]. На момант набыцьця [[Дзялянка|пляцу]] пад царкву і манастыр ім валодалі два берасьцейскія мытнікі — юдэі Шмуль Майжашовіч і Лейзэр Лазаровіч. Пляц абмяжоўваўся з паўднёвага боку Катэдральным пляцам, з усходняга — абарончым ровам і Віленскай брамай, з поўначы і захаду — вуліцамі Жыдоўскай і Базылянскай<ref name="Laurouskaja-bazylanie"/>. Да 1631 году скончылася будаваньне драўляных царквы і манастыра<ref>[[Тамара Габрусь|Габрусь Т.]] Берасцейскі базыльянскі манастыр // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 318.</ref>. Манастыр увайшоў у склад Літоўскай Кангрэгацыі Сьвятой Тройцы Ордэну базылянаў. Першапачатковы фундуш манастыра, забясьпечаны 30 тыс. злотых чынша з уладаньняў Габрыеля Яленскага, у 1687 годзе на 20 тыс. злотых павялічыў [[Казімер Валовіч]], [[Абозны вялікі літоўскі|абозны вялікі літоўскі]]<ref name="Laurouskaja-bazylanie"/>. Пры манастыры існавалі шпіталь і рэзыдэнцыя япіскапа. У крыніцах захаваліся імёны ігуменаў манастыра: Нікадзім Кашыц (1711), Язафат Рагінскi (1712), Сьцяпан Ліцьвінка (1723), Ян Альшэўскі (1730), Дыянізі Дамброва-Остым (1757, 1759)<ref name="Bazylianie diecezji brzeskiej"/>. Будаваньне новай мураваной базылянскай царквы Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла пачалося за ігуменам а. Дыянізіям Дамбровам, у 1762—1766 гадох «за кошт сродкаў і стараньняў правінцыі Літоўскай». У 1774 годзе, калі ігуменам быў а. Яўхім Кучынскі, у зьвязку з пачаткам палітычнай крызы ў Рэчы Паспалітай будоўлю незавершанай (бязь вежаў) мураванай царквы мусілі былі тэрмінова закансэрваваць да лепшых часоў і асьвяціць. Асьвячэньне царквы зьдзейсьніў кобрынскі архімандрыт Люцыд Вейрыловіч<ref name="Laurouskaja-bazylanie"/>. Манастыр неаднойчы абіраўся месцам правядзеньня генэральнай капітулы Ордэну базылянаў. Такія паседжаньні адбываліся ў Берасьці ў 1747, 1751, 1759, 1772 гадох<ref name="Bazylianie diecezji brzeskiej">Wereda D. [https://web.archive.org/web/20170110034558/http://mazowsze.hist.pl/33/Szkice_Podlaskie/698/2000/24736 Bazylianie w unickiej diecezji brzeskiej w XVIII wieku] // Szkice Podlaskieh. Nr. 8, 2000. S. 213—233.</ref>. Па забароне езуітаў у 1775 годзе берасьцейскім базылянам перадалі калегіюм езуітаў, таксама яны апекаваліся парафіяльнай школай, якую заклалі пры спрыяньні князя Адама Чартарыйскага і ўтрымлівалі за кошт места<ref name="Bazylianie diecezji brzeskiej"/>. Школа, якая дзейнічала пры манастыры, упершыню ўпамінаецца ў 1670 годзе Пахомам Агілевічам, генэральным вікарыем протаархімандрыта Ордэну базылянаў. {{Панарама|Bieraście. Берасьце (XVII).jpg|1000px|Выгляд цэнтру Берасьця ў XVII ст. (фрагмэнт гравюры Э. Дальбэрга) <br />''Умоўныя пазначэньні'': '''A'''. ''Castellum'' — [[Берасьцейскі замак|Замак]]; '''B'''. ''Templum Iesuilarum'' — [[Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў (Берасьце)|Касьцёл езуітаў]]; '''C'''. ''Templum Parochiale'' — [[Фара Вітаўта (Берасьце)|Фарны касьцёл]]; '''D'''. ''Templ. Graco-rum'' — [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Берасьце)|Грэцка-каталіцкая царква]]; '''E'''. ''Templ. Dominicanorum'' — [[Касьцёл Сьвятой Соф’і і кляштар дамініканаў (Берасьце)|Дамініканскі касьцёл]]; '''F'''. ''Coenob. Bernhardinorum'' — [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар бэрнардынаў (Берасьце)|Кляштар бэрнардынаў]]; '''G'''. ''Synagogux Iudcorum'' — Сынагога.}} === Пад уладай Расейскай імпэрыі === Па [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцім падзеле Рэчы Паспалітай]] (1795 год), калі Берасьце апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], царква і манастыр працягвалі дзейнічаць як уніяцкія. У 1819 годзе правінцыял базылянаў Цэзары Камінскі апісваў стан сьвятыні наступным чынам: «''...Фасад з муру ўзьведзены зь дзьвюмя вежамі і чатырма пілястрамі, дагэтуль няскончаны дзеля сьціплага фундушу''». Аднак нават у няскончаным выглядзе царкву называюць адной з найбольш цікавых базылянскіх сьвятыняў, збудаваных на тэрыторыі Літоўскай правінцыі Ордэну базылянаў у трэцяй чвэрці XVIII стагодзьдзя<ref name="Laurouskaja-bazylanie"/>. У 1823 годзе ўпамінаюцца дзьве вежы над царквой. [[Файл:Руины Белого Дворца.jpg|значак|Падмуркі царквы]] У час будаваньня Берасьцейскай крэпасьці ў 1831 годзе расейскія ўлады [[Русіфікацыя Беларусі|гвалтоўна ліквідавалі]] манастыр. У 1840 годзе будынак царквы перабудавалі пад афіцэрскі клюб, які атрымаў назву «[[Белы палац]]», будынкі манастыра — зруйнавалі. === Найноўшы час === У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] будынак царквы нязначна пацярпеў. У 1950-я гады савецкія ўлады разабралі помнік да падмуркаў. У 1972 годзе рэшткі падмуркаў царквы закансэрвавалі. == Архітэктура == [[Файл:Bieraście, Bazylanski. Берасьце, Базылянскі (1835) (2).jpg|значак|Плян комплексу, 1835 г.]] === Царква === Царква — 3-[[нэф]]авая 2-вежавая [[базыліка]] з алтарнай [[апсыда]]й і вялікім [[прэзьбітэрыюм]]ам. Паміж вежамі ўзвышаўся фігурны [[франтон]]. Галоўны фасад меў плястычную хвалістую паверхню, аздобленую [[пілястра]]мі з вокнамі і нішамі паміж імі. У аснове фасаду быў [[руст]]аваны цокаль. Адметна, што новую мураваную царкву, насуперак ранейшай усходняй традыцыі, арыентавалі алтаром у кірунку [[Ерусалім|Ерусаліму]], у бок [[Труна Гасподняя|Магілы Гасподняй]]<ref name="Laurouskaja-bazylanie"/>. Усярэдзіне галоўны нэф і апсыда перакрываліся цыліндрычнымі, бакавыя нэфы — крыжовымі на падпружных арках скляпеньнямі<ref>{{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік|к}} С. 90.</ref>. Кожны з апорных слупоў падзялялі 8 пілястраў складанага профіля. У [[нартэкс]]е над уваходам разьмяшчаліся хоры. Інтэр’ер упрыгожваў мураваны алтар з 2-яруснай ордэрнай кампазыцыяй, а таксама 6 бакавых алтароў. === Манастыр === Манастырскі корпус — П-падобны ў пляне 1-павярховы будынак, які стаяў ззаду царквы. Меў галерэйны плян. Побач з царквой знаходзіўся 2-павярховы прастакутны ў пляне будынак школы, накрыты высокім вальмавым дахам зь нізкай дэкаратыўнай вежачкай у цэнтры. == Галерэя == === Гістарычная графіка === <gallery caption="Старая графіка" widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Bazylanski. Берасьце, Базылянскі (1835).jpg|1835 г. Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (M. Zaleski, 1840).jpg|[[Марцін Залескі|М. Залескі]], 1840 г. Bieraście, Bazylanski. Берасьце, Базылянскі (1843).jpg|1843 г. Bieraście, Bazylanski. Берасьце, Базылянскі (1843) (2).jpg|1843 г. </gallery> === Гістарычныя здымкі === <gallery caption="Старыя здымкі" widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1915).jpg|1915 г. Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1915-18).jpg|1915—1918 гг. Bieraście. Берасьце (1915-18).jpg|1915—1918 гг. Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1916).jpg|1916 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1917).jpg|1917 г. Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (18.03.1918).jpg|18 сакавіка 1918 г. Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1919).jpg|1919 г. Bieraście, Bazylanski. Берасьце, Базылянскі (1919).jpg|1919 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1921).jpg|1921 г. Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1921) (2).jpg|1921 г. Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1928) (2).jpg|1928 г. Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1929).jpg|1929 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Bazylanski. Берасьце, Базылянскі (1930).jpg|1930 г. Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1936).jpg|1936 г. Bieraście, Bazylanskaja. Берасьце, Базылянская (1938).jpg|1938 г. Bieraście. Берасьце (1941).jpg|1941 г. </gallery> == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|5921|аб’ект|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў у Берасьці}} {{Славутасьці Берасьця}} [[Катэгорыя:Хрысьціянскія храмы Берасьця]] [[Катэгорыя:Храмы пад тытулам сьвятых апосталаў Пятра і Паўла]] [[Катэгорыя:Базыляны]] 4psln2x39kyg1ddwqj8cl0bncnou3eg 0 178312 2329489 2311185 2022-07-23T11:43:54Z Kazimier Lachnovič 1079 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1929).jpg]] → [[File:Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1928) (2).jpg]] name unification by uploader wikitext text/x-wiki {{Іншы артыкул|навучальную ўстанову езуітаў|Берасьцейскі езуіцкі калегіюм|помнік архітэктуры ў Берасьці}} {{Славутасьць |Тып = Помнік сакральнай архітэктуры |Назва = Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў |Выява = Езуіцкі калегіюм у Берасьці.jpg |Подпіс выявы = Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжаньня = [[Горад|Места]] |Месцазнаходжаньне = [[Берасьце]] |Заснаваньне = XVII ст. |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 04 |Шырата сэкундаў = 56.56 |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 23 |Даўгата хвілінаў = 39 |Даўгата сэкундаў = 28.29 |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 7.5 |Commons = }} '''Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў''' — помнік архітэктуры XVII—XVIII стагодзьдзяў у [[Берасьце|Берасьці]]. Знаходзіўся ў цэнтры Старога Места, на рагу Рынку і Кавальскай вуліцы{{Заўвага|Цяпер пляцоўка галоўнага мэмарыялу [[Берасьцейская крэпасьць|Берасьцейскага крэпасьці]]}}. Твор архітэктуры [[віленскае барока|віленскага барока]]. Комплекс Берасьцейскага [[Езуіты|езуіцкага]] [[кляштар]]у складаўся з касьцёла, вежы-званіцы, будынкаў калегіюму і тэатру, гаспадарчых пабудоваў і саду, аточаных мурам. У калегіюме навучаліся [[Казімер Лышчынскі]] і [[Юльян Урсын Нямцэвіч]]. Пры будаваньні [[Берасьцейская фартэцыя|Берасьцейскай фартэцыі]] ўлады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зьнявечылі мастацкае аблічча помніка]]. Па [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]] [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|савецкія ўлады зруйнавалі комплекс]]. Да нашага часу захаваліся падмуркі. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === У 1616 годзе біскуп луцкі Павал Валуцкі запрасіў у Берасьце езуітаў, якія заснавалі тут місію. У 1618 годзе езуітаў паўторна запрасіў у места біскуп А. Ліпскі. У 1622 годзе асноўныя ўнёскі на пабудову касьцёла падалі К. Газьдзельскі і А. Пяцігорская (фальварак [[Адамкова]] і сто злотых, адпаведна)<ref>{{Літаратура/Кляштары ўсходняй і заходняй традыцыяў|к}} С. 336.</ref>. 17 чэрвеня 1623 году канцлер [[Леў Сапега]] перадаў на заснаваньне калегіюму маёнтак [[Дзераўная|Дзераўную]] зь вёскамі Мальткамі і Менявежам, а 17 чэрвеня 1650 году — фальварак і вёску Паніквы. У 1619 годзе ў Берасьці створана езуіцкая рэзыдэнцыя, пры якой існавала школа. У 1623 годзе на рагу Рынку і Кавальскай вуліцы збудавалі драўляную капліцу на сродкі, ахвяраваныя канцлерам Львом Сапегам. Каля 1630 году пры рэзыдэнцыі пачала працаваць музычная бурса. У 1633 годзе езуіты пераўтварылі рэзыдэнцыю ў калегіюм. У 1635 годзе былі закладзеныя падмуркі пад новы, мураваны касьцёл, будаваньне якога, аднак, ішло вельмі павольна. Толькі ў 1653—1659 гадох, дзякуючы фундацыі [[Казімер Леў Сапега|Казімера Льва Сапегі]], мураваны касьцёл сталі будаваць хутчэй, а таксама пачалося будаваньне калегіюму. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) у 1660 годзе маскоўскія захопнікі спалілі збудаваны за год да гэтага касьцёл езуітаў. З 1676 году пры калегіюме пачала фармавацца бібліятэка, з канца XVII ст. працаваў тэатар. У 1683—1692 гадох касьцёл адбудавалі. У 1692—1702 гадох інтэр’ер касьцёлу ўпрыгожылі росьпісамі. З пачатку XVIII ст. да 1755 году вялося будаваньне мураванага калегіюму. Каля 1727 году побач з касьцёлам збудавалі вежу-званіцу. У 1772—1773 навучальны год у калегіюме было 28 выкладаньнікаў. Па скасаваньні ордэна (1773 год) будынкі перадалі базылянам<ref>Грынявецкі В. Берасцейскі езуіцкі калегіум // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 318.</ref>. {{Панарама|Bieraście. Берасьце (XVII).jpg|1000px|Выгляд цэнтру Берасьця ў XVII ст. (фрагмэнт гравюры [[Эрык Дальбэрг|Э. Дальбэрга]]) <br />''Умоўныя пазначэньні'': '''A'''. ''Castellum'' — [[Берасьцейскі замак|Замак]]; '''B'''. ''Templum Iesuilarum'' — [[Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў (Берасьце)|Касьцёл езуітаў]]; '''C'''. ''Templum Parochiale'' — [[Фара Вітаўта (Берасьце)|Фарны касьцёл]]; '''D'''. ''Templ. Graco-rum'' — [[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Берасьце)|Грэцка-каталіцкая царква]]; '''E'''. ''Templ. Dominicanorum'' — [[Касьцёл Сьвятой Соф’і і кляштар дамініканаў (Берасьце)|Дамініканскі касьцёл]]; '''F'''. ''Coenob. Bernhardinorum'' — [[Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля і кляштар бэрнардынаў (Берасьце)|Кляштар бэрнардынаў]]; '''G'''. ''Synagogux Iudcorum'' — Сынагога.}} === Пад уладай Расейскай імпэрыі === Па [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцім падзеле Рэчы Паспалітай]] (1795 год), калі Берасьце апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], манастыр базылянаў у былым калегіюме езуітаў працягваў дзейнічаць. Пазьней расейскія ўлады перарабілі будынак калегіюму пад інжынэрны корпус. У час будаваньня Берасьцейскай крэпасьці касьцёл і калегіюм перабудавалі пад дом камэнданта. === Найноўшы час === У 1920-я гады ўлады міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]] рэканструявалі будынак калегіюму. Па [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]] у 1945—1946 гадох савецкія ўлады дашчэнту зруйнавалі помнік. == Архітэктура == === Касьцёл === Касьцёл — 3-[[нэф]]авая 2-вежавая [[базыліка]] з [[трансэпт]]ам. Цэнтральная частка галоўнага фасаду завяршалася масіўным [[франтон]]ам з [[Валюта (архітэктура)|валютамі]], бакавыя — невялікімі вежачкамі. Меў насычаную архітэктурную аздобу. Інтэр’ер аздаблялі 9 разных алтароў з пазалотай. === Калегіюм === Калегіюм — 2-павярховы будынак, які далучаўся да касьцёла з поўначы. Складаўся з 2 карпусоў, злучаных сьветлым калідорам. Корпус, дзе разьмяшчалася аптэка і школа, паўтараў ў пляне паварот вуліцы і заканчваўся будынкам тэатру. Уваход у калегіюм вылучаўся багата дэкараваным [[рызаліт]]ам, які завяршаўся фігурным франтонам<ref>{{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік|к}} С. 92.</ref>. == Галерэя == === Гістарычная графіка === <gallery caption="Старая графіка" widths="150" heights="150" class="center"> Bieraście, Rynak-Kavalskaja. Берасьце, Рынак-Кавальская (1692).jpg|Праект касьцёла і калегіюма, 1692 г. Bieraście, Jezuicki. Берасьце, Езуіцкі (1788).jpg|Плян касьцёла, каля 1788 г. Bieraście, Rynak, Jezuicki. Берасьце, Рынак, Езуіцкі (1835).jpg|Абмеры калегіюму, 1835 г. Bieraście, Rynak, Jezuicki. Берасьце, Рынак, Езуіцкі (1838).jpg|Абмеры званіцы, 1838 г. </gallery> <gallery widths="150" heights="150" class="center"> Bieraście. Берасьце (M. Zaleski, 1846).jpg|На карціне М. Залескага, 1846 г. Bieraście, Rynak-Kavalskaja. Берасьце, Рынак-Кавальская (1833).jpg|Праект перабудовы пад царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]], 1833 г. Bieraście, Rynak-Kavalskaja. Берасьце, Рынак-Кавальская (1834).jpg|Праект перабудовы пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, 1834 г. Bieraście, Rynak-Kavalskaja. Берасьце, Рынак-Кавальская (1837).jpg|Праект перабудовы пад адміністрацыйны будынак, 1837 г. </gallery> === Гістарычныя здымкі === <gallery caption="Старыя здымкі" widths="150" heights="150" class="center"> Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (H. Vogel, 1915).jpg|1915 г. Bieraście. Берасьце (1915-18).jpg|1915—1918 гг. Bieraście, Jezuicki. Берасьце, Езуіцкі (1919).jpg|1919 г. Bieraście, Rynak, Jezuicki. Берасьце, Рынак, Езуіцкі (1925).jpg|1925 г. </gallery> <gallery widths="150" heights="150" class="center"> Bieraście, Rynak, Jezuicki. Берасьце, Рынак, Езуіцкі (1926).jpg|1926 г. Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1928) (2).jpg|1929 г. Bieraście, Jezuicki, Kaplica. Берасьце, Езуіцкі, Капліца (1929).jpg|1929 г. Bieraście, Jezuicki. Берасьце, Езуіцкі (1929).jpg|1929 г. </gallery> <gallery widths="150" heights="150" class="center"> Bieraście, Jezuicki. Берасьце, Езуіцкі (1929) (2).jpg|1929 г. Bieraście, Rynak, Jezuicki. Берасьце, Рынак, Езуіцкі (1930-39).jpg|1930-я гг. Bieraście, Rynak, Jezuicki. Берасьце, Рынак, Езуіцкі (1930-39) (4).jpg|1930-я гг. Bieraście, Rynak-Kavalskaja, Jezuicki. Берасьце, Рынак-Кавальская, Езуіцкі (1930-39).jpg|1930-я гг. </gallery> <gallery widths="150" heights="150" class="center"> Bieraście, Bernardynskaja, Jezuicki. Берасьце, Бэрнардынская, Езуіцкі (1936).jpg|1936 г. Bieraście, Rynak, Jezuicki. Берасьце, Рынак, Езуіцкі (1936) (2).jpg|1936 г. Bieraście, Jezuicki. Берасьце, Езуіцкі (1936).jpg|1936 г. Bieraście, Bernardynskaja, Jezuicki. Берасьце, Бэрнардынская, Езуіцкі (09.1939).jpg|верасень 1939 г. </gallery> <gallery widths="150" heights="150" class="center"> Bieraście, Bernardynskaja, Jezuicki. Берасьце, Бэрнардынская, Езуіцкі (16-19.09.1939).jpg|верасень 1939 г. Bieraście. Берасьце (1941).jpg|1941 г. Bieraście, Bernardynskaja, Jezuicki. Берасьце, Бэрнардынская, Езуіцкі (1941-44).jpg|1941—1944 гг. Bieraście, Rynak, Jezuicki. Берасьце, Рынак, Езуіцкі (1941-44) (2).jpg|1941—1944 гг. </gallery> == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Кляштары ўсходняй і заходняй традыцыяў}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|5916|аб’ект|Касьцёл Езуса і Сьвятога Казімера і калегіюм езуітаў у Берасьці}} {{Славутасьці Берасьця}} [[Катэгорыя:Хрысьціянскія храмы Берасьця]] [[Катэгорыя:Храмы пад тытулам сьвятога Казімера]] 4xcgc04x11qwl1136rgvld0wkjaelfb 14 187357 2329397 1936169 2022-07-23T05:14:05Z Taravyvan Adijene 1924 да пераносу wikitext text/x-wiki {{Перанесьці|:Катэгорыя:Раёны Каталёніі}} {{Болей}} [[Катэгорыя:Раёны Гішпаніі| Каталёнія]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Каталёніі]] 99e1zoeqoj5ks8l3axkmfgn5rnox2t7 0 188153 2329382 2312523 2022-07-22T21:59:39Z Kazimier Lachnovič 1079 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Hłusk, Carkoŭnaja. Глуск, Царкоўная (D. Strukov, 1864-67).jpg]] → [[File:Hłusk, Bohajaŭlenskaja. Глуск, Богаяўленская (D. Strukov, 1864-67).jpg]] name unification by uploader wikitext text/x-wiki [[Файл:Cross (PSF).png|300пкс|значак|Тыпы хрысьціянскіх крыжоў: грэцкі, мальтыйскі, андрэеўскі, лацінскі, патрыяршы і папскі]] '''Крыж''' — [[геамэтрычная фігура]], якая складаецца зь дзьвюх перакрэсьленых [[Простая|лініяў]] або [[прастакутнік]]аў. Адзін з найбольш старажытных і пашыраных унівэрсальных сымбаляў, адзін з галоўных [[Хрысьціянства|хрысьціянскіх]] сакральных сымбаляў. Зь першабытных часоў лічыўся ахоўным, рэлігійным сымбалям у многіх культурах сьвету. Быў абавязковым атрыбутам багоў у старажытнай [[Скандынавія|Скандынавіі]], [[Асырыя|Асырыі]], [[Індыя|Індыі]], [[Пэрсія|Пэрсіі]]. З IV ст. афіцыйна шануецца ў хрысьціянстве. == Асноўныя тыпы == === Анкх === [[Файл:Ankh.svg|значак|50пкс]] [[Старажытны Эгіпет|Старажытнаэгіпецкі]] крыж — найбольш значны сымбаль у старажытных эгіпцян, вядомы як круксансата, або «ансатэ». У ім злучаюцца крыж як сымбаль жыцьця і круг як сымбаль вечнасьці. Разам яны ўвасабляюць неўміручасьць. Таксама крыж сымбалізаваў аб’яднаньне жаночага і мужчынскага бостваў, [[Асырыс]]а і [[Ісыда|Ісыды]], зьвяз зямнога і нябеснага. У [[ерогліф|ерагліфічным]] пісьменстве гэты знак меў значэньне «жыцьцё». Раньнія хрысьціяне [[Эгіпет|Эгіпту]], [[копты]], выкарыстоўвалі гэты сымбаль дзеля пазначэньня замагільнага жыцьця. У канцы 1960-х гадоў «Анх» быў папулярным сымбалем міру і праўды (рух [[Гіпі]]). === Кельцкі === [[Файл:Celtic_cross.svg|значак|50пкс]] Кельцкі крыж — сымбаль кельцкага хрысьціянства. Часам завецца крыжам Ёны або круглым крыжам. Круг сымбалізуе як сонца, так і вечнасьць. Гэты крыж зьявіўся ў [[Ірляндыя|Ірляндыі]] яшчэ да XVII ст. Існуе здагадка пра яго паходжаньне ад «Хі-Ро» (гл. [[Крыж Канстантына]]), што абумовіла яго шырокае выкарыстаньне як сымбаля [[Хрыстос|Хрыста]]. === Лацінскі === [[Файл:Latin Cross.svg|значак|50пкс]] Лацінскім (''Crux immissa'', ''Crux capitata'') называюць крыж, у якога гарызантальная лінія падзяляецца вэртыкальнай напалову, пры гэтым гарызантальная лінія мусіць разьмяшчацца вышэй за сярэдзіну вэртыкальнай лініі. Як правіла, ён асацыюецца з укрыжаваньнем Хрыста, дзякуючы чаму зьяўляецца найбольш пашыраным хрысьціянскім рэлігійным сымбалем ў заходнім сьвеце. === Грэцкі === [[Файл:Latin_Cross_with_Equal_Arms.svg|значак|50пкс]] Грэцкім (таксама ''Crux quadrata'') называюць крыж простай формы з канцамі роўнай даўжыні. Ён ужываўся з дагістарычных часоў у разнастайных значэньнях — як сымбаль бога сонца, бога дажджу, элемэнтаў, зь якіх утвараецца сьвет: паветра, зямлі, агню і вады. У часы раньняга хрысьціянства грэцкі крыж сымбалізаваў Хрыста. На нацыянальным [[сьцяг Грэцыі|сьцягу Грэцыі]] гэты крыж, белы на сінім, упершыню зьявіўся ў 1820 годзе як сымбаль змаганьня супраць туркаў-мусульманаў. Белы «грэцкі крыж» на чырвоным зьявіўся на вайсковым сьцягу [[Швіц (Швайцарыя)|Швіц]] ў 1291 годзе. Хоць у [[Швайцарыя|Швайцарыі]] яго малюнак на сьцягу сустракаўся з 1339 году, гэты «знак Сьвятога крыжа» («Жэнэўскі крыж») афіцыйна прынялі як нацыянальны толькі ў 1848 годзе. Паводле прафэсара [[Міхась Раманюк|Міхася Раманюка]], найбольш пашыраная форма хрысьціянскіх крыжоў у Беларусі — 4-канцовыя<ref>[http://media.catholic.by/nv/n15/art13.htm Унікальная манаграфія] // [[Наша Вера]], № 1(15), 2001.</ref>. Увогуле, беларускі філёзаф і тэоляг [[Ірына Дубянецкая]] паказвае на тое, што самі па сабе крыжы не бываюць канфэсійнымі, яны — адзнака мясцовай традыцыі. Крыжы беларускай традыцыі ўмоўна называюць «сонцакрыжы», яны ўвасабляюць Сонца-Хрыста, новае сьвітаньне, новую Праўду, якая асьвятляе сьвет. Яны ня маюць фіксаванай формы, але маюць канцэпцыю: апроч чатырох асноўных промняў ёсьць цэнтральны квадрат ці круг, а таксама прамежкавыя промні, якія часам могуць быць у выглядзе зьмеек<ref name="dubianieckaja">Бурштын Я. [https://cet.eurobelarus.info/ru/news/2016/07/16/ryna-dubyanetskaya-dzyakuyuchy-namagannyam-rpts-pachynae.html Ірына Дубянецкая: Дзякуючы намаганням РПЦ пачынае мяняцца культурны ландшафт Беларусі (Фота і відэа)] // Служба інфармацыі «ЕўраБеларусі», 16 ліпеня 2016 г.</ref>. <gallery widths=150 heights=150> Hłusk, Bohajaŭlenskaja. Глуск, Богаяўленская (D. Strukov, 1864-67).jpg|Крыж з [[Глуск]]ай царквы Kapatkievičy, Pakroŭskaja. Капаткевічы, Пакроўская (D. Strukov, 1864-67).jpg|Крыж з [[Капаткевічы|Капаткевіцкай]] царквы Mazyr, Sabornaja. Мазыр, Саборная (D. Strukov, 1864-67).jpg|Крыж з [[Мазыр]]скай царквы Велямічы. Ільінская царква са званіцай (11).jpg|[[Русіфікацыя Беларусі|Выкінуты на сьмецьце]] крыж з [[Царква Сьвятога Ільлі Прарока (Велямічы)|царквы]] ў [[Велямічы|Велямічах]], заменены на [[Васьміканцовы крыж|маскоўскі]] </gallery> === Патрыяршы === [[Файл:Patriarchal or Archbishop Cross.svg|50пкс|значак]] Патрыяршым, або [[Лятарынгія|Лятарынскім]], называюць крыж зь дзьвюма або трыма гарызантальнымі лініямі. Часам называецца падвоеным крыжом, пад якім разумеюць два грэцкія крыжы, спалучаныя разам. Дзьве гарызантальныя лініі разьмяшчаюцца ў верхняй частцы крыжа, прычым верхняя карацейшая за ніжнюю. Трэцяя гарызантальная лінія (калі яна ёсьць) таксама кароткая, разьмяшчаецца ў ніжняй частцы крыжа. Клясычны патрыяршы крыж мае шэсьць канцоў-промняў, што сымбалізуе створаны [[Бог]]ам за шэсьць дзён [[Сусьвет]]. Выкарыстоўваецца ў якасьці сымбаля, як заходняга, так і ўсходняга хрысьціянства. Быў вельмі пашыраным у [[Бізантыя|Бізантыі]] ў X ст. Падобная форма крыжа ніколі не была пераважнай на землях [[Усходнія славяне|усходніх славянаў]] і найчасьцей сустракалася на [[беларусы|беларускай]] [[этнічная тэрыторыя|этнічнай тэрыторыі]]<ref>[[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Арлоў У.]] Жыватворны сімвал Бацькаўшчыны / Рэд. [[Георгі Штыхаў|Г. Штыхаў]] — Менск: «Асар», 1998. С. 132.</ref>. Найбольш вядомым крыжам такога тыпу зьяўляецца [[Крыж Эўфрасіньні Полацкай]], нацыянальная сьвятыня [[беларусы|беларусаў]]. Гэты крыж разьмяшчаецца на гербе «[[Пагоня]]». <gallery widths=150 heights=150> Kryž Eŭfrasińni Połackaj. Крыж Эўфрасіньні Полацкай (1890).jpg|[[Крыж Эўфрасіньні Полацкай]] Bieraściejski kryž. Берасьцейскі крыж (1885).jpg|Старажытны крыж з [[Царква Сьвятога Мікалая (Берасьце)|царквы Сьвятога Мікалая]] ў [[Берасьце|Берасьці]] Łazkovicki kryž. Лазковіцкі крыж (1874).jpg|Старажытны крыж з [[Царква Сьвятога Мікалая (Вільня)|царквы Сьвятога Мікалая]] ў [[Вільня|Вільні]] Druja, Barysaŭ kamień. Друя, Барысаў камень (1896).jpg|[[Барысаў камень]] у [[Друя|Друі]] </gallery> === Васьміканцовы === {{Асноўны артыкул|Васьміканцовы крыж}} {{Падвойная выява|справа|Васьміканцовы крыж (гарызантальны).svg|47|Васьміканцовы крыж (дыяганальны).svg|47}} ''Васьміканцовы крыж'' — [[Хрысьціянства|хрысьціянскі]] сымбаль у форме [[Лятарынскі крыж|лятарынскага крыжа]] з кароткай папярочкай унізе, гарызантальнай або дыяганальнай<ref name="ric">{{Літаратура/Рэлігія і царква на Беларусі|к}} С. [https://orda.of.by/.lib/ricnb/168 168].</ref><ref name="ekb">{{Літаратура/ЭКБ|4к}} С. 593.</ref>. Узьнік у часы [[Бізантыйская імпэрыя|Бізантыйскай імпэрыі]], да [[Вялікая схізма|падзелу хрысьціянаў]] на [[Каталіцтва|каталікоў]] і [[Праваслаўе|праваслаўных]]. Нахіл ніжняй папярочкі зьявіўся ня згодна з кананічнымі пастановамі<ref name="bonkovska248">Боньковська С. Церковна металева пластика // Історія декоративного мистецтва України: У 5 т. / НАН України, ІМФЕ ім. М.Т. Рильського; наук. ред. Т. Кара-Васильєва. Т. 3: Мистецтво XIX століття. — Київ, 2009. С. 248.</ref>, а ў выніку творчага пошуку царкоўных мастакоў дзеля наданьня ўмоўнага аб’ёму плоскай выяве ў выяўленчым мастацтве<ref name="marcenko">Марченко Д. [http://pravlife.org/content/vizantiyskie-kresty-mnogoobrazie-form Византийские кресты: многообразие форм] // Правосланая жизнь, 11 апреля 2016 г.</ref> і падкрэсьленьня адметнасьці ніжняй папярочкі ў структуры [[Гальгота|Гальгоцкага]] крыжа<ref name="bonkovska247">Боньковська С. Церковна металева пластика // Історія декоративного мистецтва України: У 5 т. / НАН України, ІМФЕ ім. М.Т. Рильського; наук. ред. Т. Кара-Васильєва. Т. 3: Мистецтво XIX століття. — Київ, 2009. С. 247.</ref>. Як адна з адзнак [[Бізантыя|бізантыйскай]] царкоўнай традыцыі часам завецца ''[[Бізантыйскі крыж (неадназначнасьць)|бізантыйскім крыжам]]''<ref name="marcenko"/><ref name="becker">Becker U. The Continuum Encyclopedia of Symbols. — New York London, 2000. P. [https://books.google.by/books?id=00kybj_-nBIC&pg=PA71&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false 71].</ref><ref name="chwalkowski">Chwalkowski F. Symbols in Arts, Religion and Culture: The Soul of Nature. — Cambridge Cholars Publishing, 2016. P. [https://books.google.by/books?id=W-22DQAAQBAJ&pg=PA112&dq=russian+orthodox+cross&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjYurukvKXYAhXDCpoKHZJCAuIQ6AEIPTAE#v=onepage&q&f=false 112]</ref>. [[Файл:Clasm Chludov.jpg|100пкс|міні|Мініятура, каля 850 г.]] Ад часоў кананічнай ізаляцыі [[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскай царквы]] і зьяўленьня канцэпцыі «[[Трэці Рым|Трэцяга Рыму]]», згодна зь якой Масква абвяшчалася адзінай сапраўднай спадкаемніцай [[Канстантынопаль|Канстантынопалю]] («Другога [[Рым]]у»), улады [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] з палітычнымі мэтамі ўзялі сабе варыянт васьміканцовага крыжа з касой ніжняй папярочкай<ref>[[Вадзім Шчарбакоўскі|Щербаківський В.]] Рецензія: «Українське мистецтво» // Українська Думка. Ч. 8 (309), 19 лютого 1953 г.</ref>. Маскоўскія багасловы прыдумалі абгрунтаваньне нахілу ніжняй папярочкі<ref name="jaremenko">[[:uk:Яременко Василь Васильович|Яременко В.]] Золоте Слово: Хрестоматія літератури України-Русі епохи Середньовіччя IX—XV століть. Книга перша. — Київ: Аконіт, 2002. С. [https://ic.pics.livejournal.com/mrul/23843397/16854/16854_800.jpg 485]</ref> і абвясьцілі гэты варыянт васьміканцовага крыжа «сапраўдным ''праваслаўным крыжам''»<ref name="bonkovska245">Боньковська С. Церковна металева пластика // Історія декоративного мистецтва України: У 5 т. / НАН України, ІМФЕ ім. М.Т. Рильського; наук. ред. Т. Кара-Васильєва. Т. 3: Мистецтво XIX століття. — Київ, 2009. С. 245.</ref> ({{мова-ru|«истинно православный крест»|скарочана}}), а іншыя традыцыйныя хрысьціянскія крыжы — не праваслаўнымі<ref name="bielamuk">[[Міхась Белямук|Белямук М.]]. [http://baocinfo.blogspot.com.by/2010/10/blog-post_26.html Пабудова першае беларускае праваслаўнае царквы на эміграцыі], [[Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква]], 26 кастрычніка 2010.</ref>. У 1551 годзе з ініцыятывы маскоўскага гаспадара [[Іван Жахлівы|Івана IV Тырана]]<ref>Русский крест: символика православного надглавного креста. — М., 2006. С. 149.</ref> ўкосны васьміканцовы крыж упершыню ў гісторыі пачаў ставіцца на купалы маскоўскіх цэркваў<ref name="bielamuk"/><ref name="Kozak">Козак М. [http://elartu.tntu.edu.ua/bitstream/lib/25230/2/MSNK_2018v2_Kozak_M_M-Forms_of_the_ukrainian_106-108.pdf Форми українського хреста] // Збірник тез Міжнародної студентської науково-технічної конференції «Природничі та гуманітарні науки. Актуальні питання», 26—27 квітня 2018 року. Том 2. — Т.: ТНТУ, 2018. С. 107.</ref> (раней ён, як і васьміканцовы крыж з роўнай ніжняй папярочкай, ужываўся толькі ў сакральным выяўленчым і дэкаратыўна-прыкладным мастацтве). Таксама з гэтага часу ўкосны васьміканцовы крыж пачаў выкарыстоўвацца на маскоўскай дзяржаўнай і вайсковай сымболіцы<ref>Shpakovsky V., Nicolle D. Armies of Ivan the Terrible: Russian Troops 1505—1700. — Osprey Publishing, 2006. P. 23.</ref>. У 2-й палове XIX ст. ён насаджаўся ўладамі Расейскай імпэрыі ў рэчышчы палітыкі [[Русіфікацыя Беларусі|русіфікацыі Беларусі]]<ref name="milas">Мілаш Я. [http://media.catholic.by/nv/n65/art20.htm Традыцыі ўшанавання крыжа беларусамі ў канцы XIX ст.] // [[Наша Вера]]. № 3 (65), 2013 г.</ref><ref name="sachuta">[[Яўген Сахута|Сахута Я.]] Беларускае народнае кавальства. — {{Менск (Мінск)}}: Беларусь, 2015. С. 110.</ref> і [[Русіфікацыя Ўкраіны|Ўкраіны]]<ref name="bonkovska245"/>. Да канца XX ст. укосны васьміканцовы крыж стаў сымбалем [[Расейская праваслаўная царква|Расейскай праваслаўнай царквы]]<ref name="gundyaev">[[Кірыла (Патрыярх Маскоўскі)|Святейший Патриарх Московский и всея Руси Кирилл]]. Воздвижение Честного и Животворящего Креста Господня // [https://web.archive.org/web/20180422062922/http://tihvinskaya-noginsk.ru/DswMedia/2017_41.pdf Тихвинский листок №41, 27 Сентября 2017.]</ref><ref name="fescyn">Фещин А. Довірся Хресту // Християнский голос. — 2002. — [http://xa.yimg.com/kq/groups/4340288/189425338/name/2012_.18.+_____________+_____.+2854.._.18.(1).pdf № 18 (2854)]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. С. 232.</ref><ref name="liungman">Liungman C. G. Symbols — Encyclopedia of Western Signs and Ideograms. Ionfox AB. — HME Publishing, 2004. P. [https://books.google.by/books?id=06ALKxX225IC&pg=PA140&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false 140].</ref> і адметнасьцю культурнага ляндшафту [[Расея|Расеі]]<ref name="dubianieckaja"/><ref name="baranouski">[[Ігар Бараноўскі|Бараноўскі І.]] [http://carkva-gazeta.by/index.php?num=557&year=2015 Грэка-католікі Берасьцейшчыны усталявалі крыж у Курапатах] // [[Царква (газэта)|Царква]]. 12 лістапада 2015 г.</ref><ref>[[Леў Гарошка|Гарошка Л.]] Баўгарскі ўдзел у пашырэньні хрысьціянства між усходніх славянаў // Божым Шляхам. [http://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=13944 № 1—6 (76—81)], 1957. С. 27.</ref><ref name="martas">[[Апанас (Мартас)|Архиепископ Афанасий (Мартос)]]. [https://web.archive.org/web/20180501060741/http://www.wco.ru/biblio/books/martos1/H4-T.htm Восьмиконечный русский крест] // [http://www.fatheralexander.org/booklets/russian/sermons_archbishop_athanasios.htm Миссионерский Листок. №144]. — Свято-Троицкая Православная Миссия, 2003.</ref>. Гэта прывяло да таго, што варыянт васьміканцовага крыжа з касой ніжняй папярочкай стаў называцца ''маскоўскім''<ref name="jaremenko"/><ref name="bielamuk"/><ref name="sachuta"/><ref name="fescyn"/><ref name="scerbakivskyj">Щербаківський В. Чи трираменний хрест із скісним підніжком — національний хрест України? // Визвольний шлях. Ч. 11 (62), листопад 1952. С. 33—34.</ref><ref>Пекарська Л., Федорова Л. [http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?C21COM=2&I21DBN=EJRN&P21DBN=EJRN&IMAGE_FILE_DOWNLOAD=1&Image_file_name=PDF/kraeznavstvo_2016_3-4_23.pdf «Хто ми? Чиї ми діти? Хто були наші предки?» (до 140-річчя від дня народження і 60-річчя від дня смерті Вадима Щербаківського)] // Краєзнавство. № 3—4, 2016. С. 232.</ref><ref>[[:uk:Кущинський Антін Андрійович|Кущинський А.]] Традиційні форми хреста // Українське козацтво. №. 50, 1978. С. 54.</ref><ref>Календар «Просвіти» на 2001 рік. — Ужгород, 2001. С. 23.</ref><ref name="hnidec">Гнідець Р. [https://web.archive.org/web/20180614171451/https://www.saintjosaphat.org/statti/article/sv-khrest-iogo-forma-ta-riznovidi-v-ukrajini/ Св. Хрест, його форма та різновиди в Україні] // Греко-Католицька Традиція. №9 (193), вересень 2013 р.</ref><ref name="sydorenko">Сидоренко В. Забуті сторінки історії // Катедральні Дзвони. [https://web.archive.org/web/20180221222449/http://www.stvolodymyr.ca/cathedralbells/bells2018/KBells22-05.pdf № 22, 5 листопада 2017]. С. 9.</ref><ref name="Kozak"/><ref>Вільчинський О. [https://web.archive.org/web/20200815051315/http://catholicnews.org.ua/divni-reakciyi-moskovskogo-i-ne-zovsim-moskovskogo-pravoslavya-na-obrannya-novogo-papi Дивні реакції московського і не зовсім московського православ'я на обрання нового папи], Католицький Оглядач, 25 березня 2013 р.</ref><ref>Лев В. [http://www.patriyarkhat.org.ua/statti-zhurnalu/nova-pratsya-o-yuliana-katriya-chsvv/ Нова праця о. Юліана Катрія, ЧСВВ] // Патріярхат. №6 (234), 1990.</ref> (''расейскім''<ref name="liungman"/><ref>Сянкевіч В. [http://kamunikat.org/k_etnahrafija.html?pubid=44559 Родная літаратура: 1 клас агульнаадукацыйнага ліцэя]. — Беласток, 2013. С. 196.</ref><ref>Thomas R. M. Manitou and God: North-American Indian religions and Christian culture. — Greenwood Publishing Group, 2007. P. [https://books.google.by/books?id=fJgqr-FJhCgC&pg=PA121&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false 121]—122.</ref><ref>Koch R. The Book of Signs. — New York, 2000. P. [https://books.google.by/books?id=dsuuKUag8EkC&printsec=frontcover&pg=PA17&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj3nKelxaXYAhWmPZoKHRp6D984KBDoAQg9MAU#v=onepage&q&f=false 17]</ref><ref>Benker S. Liturgische Geräte, Kreuze und Reliquiare der christlichen Kirchen / Objets liturgiques, croix et reliquaires des eglises chretiennes. — Walter de Gruyter, 2011. S. [https://books.google.by/books?id=9wzEDQsGLrQC&pg=PA68&dq=%22croix+russe%22+orthodoxe&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjerpzJmdjbAhWjQpoKHbSXAlQQ6AEIMTAB#v=onepage&q&f=false 68].</ref><ref>[https://snl.no/kors Kors], [[:en:Store norske leksikon|Store norske leksikon]]</ref><ref>[https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/l%C3%A5ng/ryskt-kors ryskt kors], [[:en:Nationalencyklopedin|Nationalencyklopedin]]</ref>) ''крыжам'' і атаясамлівацца з расейскай рэлігійнай экспансіяй<ref name="bonkovska248"/>. Існуе таксама шасьціканцовы ўкосны [[расейскі крыж]]. У [[Юнікод]]зе сымбаль, адпаведны ўкоснаму васьміканцоваму крыжу (☦, U+2626), пазначаецца як «Праваслаўны крыж» ({{мова-en|Orthodox cross|скарочана}}<ref name="ю">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Знак Юнікод «Праваслаўны крыж» (U+2626)|спасылка=http://www.fileformat.info/info/unicode/char/2626/index.htm|выдавец=FileFormat.info|мова=en|дата публікацыі=2017|дата доступу=20 лютага 2018}}</ref>). Аналягічная эмблема ў [[Міністэрства па справах вэтэранаў ЗША|Міністэрстве па справах вэтэранаў]] [[ЗША]] называецца «Расейскі праваслаўны крыж» ({{мова-en|Russian Orthodox cross|скарочана}}<ref>[https://web.archive.org/web/20180222043834/http://www.pumphreyfuneralhome.com/files/5914/4709/4535/application-for-government-headstone_1.pdf Available Emblems of Belief for Placement on Government Headstones and Markers], [[Вярхоўны Суд ЗША]]</ref>). <gallery widths=150 heights=150> Coat_of_Arms_of_Russia_1577.png|Герб зь пячаці [[Іван Жахлівы|Івана IV Тырана]], 1577 г. Russia03.gif|Герб зь пячаці [[Фёдар I Іванавіч|Фёдара Іванавіча]], 1589 г. Meyerberg carsky gerb.jpg|Герб [[Аляксей Міхайлавіч|Аляксея Міхайлавіча]] ў час [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|Патопу]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], 1661—1662 гг 01 130 Book illustrations of Historical description of the clothes and weapons of Russian troops.jpg|Вайсковы сьцяг [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]], 1696—1699 гг. </gallery> === Расейскі === {{Асноўны артыкул|Расейскі крыж}} [[Файл:Russian_cross.png|50пкс|значак]] ''Расейскі крыж'' — шасьціканцовы крыж з кароткай дыяганальнай папярочкай унізе. Адметнасьць [[Расейская праваслаўная царква|Расейскай праваслаўнай царквы]] і культурнага ляндшафту [[Расея|Расеі]]<ref name="dubianieckaja"/><ref name="baranouski"/>. У беларускіх энцыкляпэдычных крыніцах апісваецца як ''расейскі праваслаўны крыж''<ref name="be">[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] Крыж // {{Літаратура/БелЭн|8к}} С. 501.</ref>. Аднак беларускі філёзаф і тэоляг [[Ірына Дубянецкая]] паказвае на тое, што самі па сабе крыжы не бываюць канфэсійнымі, яны — адзнака мясцовай традыцыі<ref name="dubianieckaja"/>. У расейскамоўных крыніцах звычайна апісваецца як расейскі крыж ({{мова-ru|русский крест|скарочана}}), часам — шасьціканцовы праваслаўны крыж ({{мова-ru|шестиконечный православный крест<ref name="rk">Русский крест: символика православного надглавного креста. — Москва, 2006. С. 133.</ref><ref>Плужников В. И. Термины российского архитектурного наследия: Словарь-глоссарий / В. И. Плужников. — М.: Искусство, 1995. С. 137.</ref>|скарочана}}). Назву «[[праваслаўны крыж]]» Ірына Дубянецкая тлумачыць сьвядомых зьмяшэньнем «праваслаўнага» і «расейскага» дзеля падмены паняцьцяў<ref name="dubianieckaja"/>. Такім жа чынам у пачатку XX ст. улады Расейскай імпэрыі называлі ўсё расейскае славянскім, каб потым усё славянскае назваць расейскім<ref name="dubianieckaja"/>. Паходжаньне ўкоснага шасьціканцовага крыжа няпэўнае<ref name="rk"/>. У XIX ст. улады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] шырока выкарыстоўвалі расейскі крыж у геральдыцы: яго адлюстравалі на гербах Арэнбурскай, Тыфліскай, Херсонскай і Эрыванскай губэрняў. У 1843 годзе расейскія ўлады распрацавалі новыя гербы местаў колішняга [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] з адлюстраваньнем [[Пагоня|Пагоні]] ў ніжняй частцы гербавай тарчы (пад [[Герб Расеі|расейскім двухгаловым арлом]]), пры гэтым на шчыце вершніка замест традыцыйнага [[патрыяршы крыж|патрыяршага]] разьмясьцілі расейскі крыж. У 2-й палове XIX ст. расейскія ўлады прасоўвалі расейскі крыж (разам з укосным варыянтам [[васьміканцовы крыж|васьміканцовага]]) у рэчышчы палітыкі [[русіфікацыя Беларусі]]: згодна з пастановай [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|урадавага сыноду]] Расейскай імпэрыі новыя прыдарожныя крыжы ў Беларусі мусілі быць укоснымі васьміканцовымі або шасьціканцовымі і іх можна было ставіць толькі з дазволу расейскіх уладаў паводле адмысловых правілаў<ref name="milas"/>. <gallery widths=150 heights=150> Оренбургская губерния изд.Сукачова.jpg|Герб Арэнбурскай губэрні Тифлисская губерния изд.Сукачова.jpg|Герб Тыфліскай губэрні Эриванская губерния изд.Сукачова.JPG|Герб Эрыванскай губэрні Coat of Arms of Kherson Governorate.png|Герб Хэрсонскай губэрні </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} {{Хрысьціянскія крыжы}} [[Катэгорыя:Геамэтрыя]] [[Катэгорыя:Хрысьціянства]] [[Катэгорыя:Крыжы]] rvk2kl647hg9zvkugpmxd5x6u6zqgym 0 189205 2329464 2278379 2022-07-23T09:51:24Z W 11741 /* Падзеі */ +1 wikitext text/x-wiki {{Навігацыя для году|2018}} {{Год у іншых календарох|2018}} {{Загаловак году|2018}} == Падзеі == * [[18 лютага]] — 7-я [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовыя выбары ў Рэспубліцы Беларусь]] * [[7 сакавіка]] — выйшаў музычны відэакліп «[[8 сакавіка (кліп)|8 сакавіка]]», які стаў найбольш прагляданым сярод беларускамоўных * [[25 сакавіка]] — у краіне і за межамі адзначалася [[100-годзьдзе Беларускай Народнай Рэспублікі]] * [[17 жніўня]] — выйшаў першы нумар часопісу [[Наша гісторыя]] == Сьмерці == {{Асноўны артыкул|Сьпіс памерлых у 2018 годзе}} == Студзень == * [[3 студзеня]] — [[Людміла Яфімава]], народная артыстка Беларусі, харавы дырыгент * [[5 студзеня]] — [[Джон Янг]], амэрыканскі астранаўт * [[8 студзеня]] — [[Джордж Максвэл Рычардз]], прэзыдэнт Трынідада і Табага * [[15 студзеня]] — [[Далорэс О’Рыярдан]], ірляндзкая сьпявачка * [[23 студзеня]] — [[Міхал Анемпадыстаў]], вядомы як дызайнэр, фатограф, графік, паэт, публіцыст. == Люты == * [[7 лютага]] — [[Генадзь Гарбук]], беларускі актор * [[21 лютага]] — [[Аляксандар Шымкавяк]], беларускі баскетбольны трэнэр == Травень == * [[23 траўня]] — [[Філіп Рот]], амэрыканскі пісьменьнік, ляўрэат Пулітцэраўскай прэміі * [[28 траўня]] — [[Арсень Ліс]], беларускі фальклярыст, літаратуразнаўца, літаратар. Доктар філялягічных навук == Чэрвень== * [[2 чэрвеня]] — [[Віктар Бялевіч]], беларукі баскетбольны трэнэр * [[8 чэрвеня]] — [[Міхась Мушынскі]], беларускі крытык, літаратуразнаўца, прафэсар * [[26 чэрвеня]] — [[Алесь Зайка]], беларускі краязнавец == Ліпень == * [[10 ліпеня]] — [[Мікалай Дземянцей]], беларускі савецкі палітычны дзяяч == Жнівень == * [[4 жніўня]] — [[Аляксандар Кулінковіч]], беларускі рок-музыка, заснавальнік і вакаліст гурта [[Neuro Dubel]] * [[14 жніўня]]: ** [[Мікалай Кірычэнка]], беларускі актор, [[Народны артыст Беларусі]] ** [[Эдуард Усьпенскі]], савецкі і расейскі пісьменьнік, драматург і сцэнарыст, аўтар дзіцячых кніг, тэлевядучы. * [[15 жніўня]] — [[Хведар Нюнька]], беларускі грамадзка-культурны дзеяч у [[Летува|Летуве]] * [[16 жніўня]] — [[Арэта Франклін]], амэрыканская сьпявачка ў стылях рытм-энд-блюз, соўл і госьпел * [[18 жніўня]] — [[Кофі Анан]], ганскі дыплямат, сёмы Генэральны сакратар Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў * [[23 жніўня]] — [[Алесь Ліпай]], беларускі журналіст і паэт, заснавальнік і кіраўнік [[БелаПАН]] і сайту «[[Беларускія навіны]]» * [[25 жніўня]] — [[Джон Маккейн]], сэнатар ЗША, сябар Рэспубліканскай партыі == Верасень == * [[11 верасьня]] — [[Васіль Казакоў]] — першы міністар аховы здароўя незалежнай Беларусі == Кастрычнік == * [[2 кастрычніка]]: ** [[Раман Карцаў]], савецкі і расейскі актор эстрады, тэатру і кіно ** [[Джамаль Хашогі]], журналіст, аглядальнік і пісьменьнік з Саудаўскай Арабіі * [[6 кастрычніка]] — [[Мансэрат Кабалье]], гішпанская опэрная сьпявачка * [[28 кастрычніка]] — [[Мікалай Карачанцаў]], савецкі і расейскі актор тэатра і кіно == Лістапад == * [[9 лістапада]] — [[Уладзіслаў Ахроменка]], беларускі пісьменьнік, празаік, кінасцэнарыст, драматург * [[12 лістапада]]: ** [[Ігар Лучанок]], беларускі кампазытар, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі, народны артыст Беларусі ** [[Стэн Лі]], амэрыканскі пісьменьнік, актор, прадусар, тэлевядучы, сцэнарыст, рэдактар і стваральнік мноства натуралістычных пэрсанажаў коміксаў [[Катэгорыя:2018| ]] jcai9djlttw3iafy3rrdtxkskz515hp 4 204148 2329398 2326451 2022-07-23T05:19:37Z Taravyvan Adijene 1924 /* Раёны Гішпаніі */ пачатак wikitext text/x-wiki {{/Шапка}}<!-- НЕ ВЫДАЛЯЙЦЕ ГЭТЫ РАДОК, ПІШЫЦЕ ПАД ІМ. І не забывайцеся на загаловак == Старая назва → Новая назва == plz don’t remove this comment and don’t forget to make a headline --> == Кумаркі Каталёніі → Раёны Каталёніі == У катэгорыі [[:Катэгорыя:Раёны Гішпаніі|Раёны Гішпаніі]] цяпер маем [[:Катэгорыя:Кумаркі Каталёніі|кумаркі Барсэлёны]] (відаць, праз каталянскую мову), а па-гішпанску яшчэ мусяць быць [[:Катэгорыя:Кумаркі Валенсіі|камаркі Валенсіі]], якія я паводле аналёгіі пасьпяшаўся назваць памылкова. Прапаную ўсе падкатэгорыі перайменаваць у раёны, каб пазьбегнуць блытаніны і розначытаньняў. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 08:19, 23 ліпеня 2022 (+03) == Corrections of file extensions == * [[:Файл:BelarusTV logo.gif]] → [[:Файл:BelarusTV logo.jpg]] * [[:Файл:Lapis Trubiacki - Kultpraśviet.gif]] → [[:Файл:Lapis Trubiacki - Kultpraśviet.jpg]] Hello! Sorry for writing in English. Please rename these two files that actually are JPEG files, not GIF.[[Удзельнік:Jonteemil|Jonteemil]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Jonteemil|гутаркі]]) 23:56, 7 ліпеня 2022 (+03) : Done. Thanks for noticing. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:13, 8 ліпеня 2022 (+03) == [[:Катэгорыя:Краіны-сяброўкі АПАД]] → [[:Катэгорыя:Краіны-сяброўкі НАТО]] == {{Вікіпэдыст|W}} прыдумаў для НАТО абрэвіятуру АПАД і перайменаваў усе падкатэгорыі [[:Катэгорыя:Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|асноўнай катэгорыі]]. Варта вярнуць пад агульнапрынятую назву. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 10:48, 1 ліпеня 2022 (+03) : {{Супраць}}. Абрэвіятуру не прыдумляюць, бо тая ўтвараецца паводле правілаў [[Словаўтварэньне|словаўтварэньня]]. Гэты скарот АПАД існуе ў беларускамоўнай навуковай літаратуры, якую сустракаў у артыкулах беларускамоўнага кандыдата гістарычных навук [[Андрэй Валодзькін|Андрэя Валодзькіна]], які выкладае на [[Факультэт міжнародных адносін БДУ|Факультэце міжнародных адносін БДУ]]. НАТО ёсьць калькай, а не абрэвіятурай, і парушае [[Вікіпэдыя:Пагадненьні па назвах артыкулаў]]: «Замежныя імёны, назвы пажадана падаваць у беларускім напісаньні. Асноўны артыкул зьмяшчаецца на старонцы з разгорнутай назвай, а на старонцы з адпаведнай абрэвіятурай робіцца перанакіраваньне на асноўную. Прыклад: БНР і Беларуская Народная Рэспубліка». Інакш давядзецца пераймяноўваць створаны апанэнтам артыкул [[Аб’яднаны пашыральны інтэрфэйс ушытага ПЗ]], бо назва зь ягонай жа высновы апынецца «прыдуманай», як і ў шматлікіх іншых выпадках.--[[Удзельнік:W]] 16:26, 1 ліпеня 2022 (UTC+3) : Так, сапраўды, абрэвіятура АПАД зусім не зьўляецца распаўсюджанай, але ж асабіста мне больш да спадобы менавіта гэтая абрэвіятура, бо яна дакладна адпавядае поўнай назьве на беларускай мове. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:11, 1 ліпеня 2022 (+03) :: Вітаю! Як маецеся? Вялікі дзякуй за падтрымку. Дадаў крыніцу ў навуковым часопісе, зацьверджаным [[Найвышэйшая атэстацыйная камісія Беларусі|Найвышэйшай атэстацыйнай камісіяй Беларусі]] для вычарпальнасьці. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 13:48, 1 ліпеня 2022 (UTC+3) Выкарыстаньне ўніфікаваных і агульнаўжываных у іншых мовах (ня толькі ангельскай) скаротаў датычна міжнародных (не беларускіх) арганізацыяў — гэта нармальная практыка ўсяго цывілізаванага сьвету. Пагатоў ніхто не забараняе падаваць у асноўным артыкуле беларускі скарот, які хоць часам і сустракаецца ў вартых даверу крыніцаў, але паводле статыстыкі ўжываньня ёсьць абсалютна не пазнавальным для чытачоў Вікіпэдыі ([[Радыё Свабода]]: [https://www.google.com/search?q=site%3Asvaboda.org+%22%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%22&rlz=1C1CHBF_enBY850BY850&sxsrf=ALiCzsb8Fcs_45OO2AOL5mKcu69SOSTf5Q%3A1656779917369&ei=jXTAYrqDFrCX9u8PyOytyA0&ved=0ahUKEwj6_ceT0tr4AhWwi_0HHUh2C9kQ4dUDCA4&uact=5&oq=site%3Asvaboda.org+%22%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%22&gs_lcp=Cgdnd3Mtd2l6EANKBAhBGAFKBAhGGABQ3BJYiBxg8hxoAXAAeACAAUCIAYABkgEBMpgBAKABAcABAQ&sclient=gws-wiz «апад»] — 1 вынік, [https://www.google.com/search?q=site%3Asvaboda.org+%22%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%22&rlz=1C1CHBF_enBY850BY850&sxsrf=ALiCzsYvW33YUH4UjJ0eCx7NtG1U7Ti8fw%3A1656779923637&ei=k3TAYoPhJYj87_UPprKbkAs&ved=0ahUKEwjD9sWW0tr4AhUI_rsIHSbZBrIQ4dUDCA4&uact=5&oq=site%3Asvaboda.org+%22%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%22&gs_lcp=Cgdnd3Mtd2l6EANKBAhBGAFKBAhGGABQmQJY-ARgwQZoAnAAeACAAVCIAZkCkgEBNJgBAKABAcABAQ&sclient=gws-wiz «НАТО»] — каля 2290 вынікаў, [https://www.google.com/search?q=site%3Asvaboda.org+%22%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%22&rlz=1C1CHBF_enBY850BY850&sxsrf=ALiCzsaDe__JCHg7PovBcCz8V4Bri2Mwwg%3A1656780021681&ei=9XTAYt_wKOu39u8PssahmAs&ved=0ahUKEwifv6bF0tr4AhXrm_0HHTJjCLMQ4dUDCA4&uact=5&oq=site%3Asvaboda.org+%22%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%22&gs_lcp=Cgdnd3Mtd2l6EANKBAhBGABKBAhGGABQAFhMYMYBaABwAHgAgAFPiAHhAZIBATOYAQCgAQHAAQE&sclient=gws-wiz «ната»] — 1220 вынікаў). Пэўны, што ў назвах катэгорыяў дакладна мае быць НАТО — з улікам практыкі ''абсалютна ўсіх'' балтыйскіх і славянскіх моўных разьдзелаў: pl Kategoria:Państwa należące do NATO, uk Категорія:Країни НАТО, lt Kategorija:NATO narės, ru Категория:Государства НАТО, bg Категория:Членове на НАТО, bs Kategorija:Države članice NATO-a, cs Kategorie:Státy NATO, hr Kategorija:Države članice NATO-a, hsb Kategorija:Čłonski stat NATO, rue Катеґорія:Державы НАТО, sk Kategória:Členovia NATO, sl Kategorija:Države pakta NATO, sr Категорија:Државе чланице НАТО-а. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 19:53, 2 ліпеня 2022 (+03) : Вітаю! Як маецеся? Паводле [[Вікіпэдыя:Крыніцы, вартыя_даверу#Тыпы крыніцаў]]: «Шматлікія артыкулы Вікіпэдыі грунтуюцца на навуковых матэрыялах. Такія крыніцы — акадэмічныя і рэцэнзаваныя публікацыі, манаграфіі, падручнікі — звычайна найбольш надзейныя. … Старайцеся, калі магчыма, кіравацца агульнапрынятым навуковым кансэнсусам. Калі існуюць разыходжаньні, варта зьмяшчаць спасылкі на крыніцы кожнага меркаваньня. … Навуковы матэрыял, артыкул, прыняты навуковай суполкай, лічыцца вартым даверу. Калі матэрыял апублікавалі ў атэставаных экспэртамі крыніцах або ў прафэсійнай акадэмічнай прэсе, хутчэй за ўсё яго ўжо папярэдне пряглядзеў прынамсі адзін навуковец-рэцэнзэнт. …навуковыя часопісы больш пажаданыя, каб атрымаць больш надзейны пункт гледжаньня.». Пры гэтым, апанэнт працягвае выдаляць надзейную акадэмічную крыніцу з артыкула [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы]], таму прашу абараніць гэтую старонку ад [[Вікіпэдыя:Вайна рэдагаваньняў]] і вандалізму з боку апанэнта дзеля захаваньня прыведзенай крыніцы ў навуковым часопісе ({{Артыкул|аўтар=Уладзімер Русаковіч.|загаловак=Беларуска-летувіскія дачыненьні (1997—1998 гг.)|спасылка=https://1drv.ms/b/s!Apku9dNcNG94hUyFAezS6vnm8cuF|выданьне=[[Белая вежа (часопіс)|Белая вежа]]|тып=часопіс|год=Кастрычнік 2017|нумар=7 (46)|старонкі=125-129|issn=2311-245x}}). З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 9:15, 4 ліпеня 2022 (UTC+3) * Пачатковая кансэнсусная форма для ўсіх катэгорыяў — НАТО, таму тут мусіць абгрунтоўвацца менавіта перанос пад новую назву АПАД, і адной крыніцы (пагатоў не мовазнаўчай) дзеля гэтага не дастаткова. Як мінімум варта падаць меркаваньні беларускіх мовазнаўцаў, дзе б сьцьвярджалася і абгрунтоўвалася, што падобныя інтэрнацыянальныя назвы-скароты ня варта выкарыстоўваць у беларускай мове. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 00:08, 5 ліпеня 2022 (+03) :: Адзіная «надзейная акадэмічная крыніца», прыведзеная ўдзельнікам, які прыдумаў абрэвіятуру і самавольна перайменаваў катэгорыі — гэта артыкул самога гэтага ўдзельніка. {{-)}} :: Тым часам катэгорыі дагэтуль вандалізаваныя. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 18:29, 5 ліпеня 2022 (+03) ::: Вярнуў іншыя катэгорыі да пачатковага (кансэнсуснага) стану. Скарот АПАД зрэдку ўжываецца ў публікацыях розных аўтараў, што можна спраўдзіць праз пошук (filetype:pdf), але спарадычнае ўжываньне, вядома ж, не падстава татальна «беларусізаваць» назвы міжнародных арганізацыяў, вядомых у вартых даверу крыніцах (г.зн. масаваму чытачу) пераважна пад інтэрнацыянальнымі скаротамі. Пагатоў асабіста я не сустракаў меркаваньняў мовазнаўцаў, дзе б рэкамэндавалася беларусізаваць назвы міжнародных арганізацыяў. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:46, 5 ліпеня 2022 (+03) * Пачатковы кансэнсусны варыянт у артыкуле — гэта скарот НАТО. Пагатоў у крыніцах ён мае значна большае пашырэньне і, адпаведна, вядомасьць сярод чытачоў. Калі ня будзе спасылак на меркаваньні мовазнаўцаў, што трэба беларусізаваць падобныя назвы, то менавіта такая абрэвіятура мусіць быць прыярытэтнай у нашым моўным разьдзеле. І адмыслова дзеля ўдзельніка W, «''разьнёс уводзіны для лепшага мабільнага выгляду, каб 1-ы сказ быў асобна, тады шаблён:арганізацыя стаіць вышэй па-над асноўным тэкстам, дзе шаблёну і месца, анг. скарот у шаблёне''» паўтараю (бо раней ужо казаў пра гэта): ня трэба псаваць выгляд артыкулаў дзеля іх падладжваньня пад мабільную (дадатковую) вэрсію прагляду, калі вам не падабаецца разьмяшчэньне ў мабільнай вэрсіі шаблёну-карті, то, калі ласка, шукайце тэхнічны разьязак (спраўдзіце, ці ўсе карткі пераносяцца, магчыма, нейкія нармальна адлюстроўваюцца і, адпаведна, іншыя карта варта перарабіць адпаведныя чынам. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 14:52, 8 ліпеня 2022 (+03) == Уступленьне Ўкраіны ў Эўрапейскi Зьвяз → Уступленьне Ўкраіны ў Эўрапейскі Зьвяз == {{Пачатак закрытай сэкцыі}} Пасьля пераносу выдаліць пачатковую старонку — лацінскія сымбалі ў беларускім тэксьце непатрэбныя. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 11:29, 14 красавіка 2022 (+03) {{Канец закрытай сэкцыі}} === Вынік === Перанёс. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:33, 14 красавіка 2022 (+03) : Старонка зь мяшанкай кірыліцы і лацінкі ня выдаленая. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 12:43, 14 красавіка 2022 (+03) :: Перапрошваю. Здаецца, пазначыў не пакідаць перанакіраваньне. Выдаліў. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 14:36, 14 красавіка 2022 (+03) == Сардэчная недастатковасьць → Сэрцавая няздатнасьць == {{Пачатак закрытай сэкцыі}} # [[Кароткі расейска-беларускі фізыялягічны слоўнік]] — [http://www.slounik.org/search?dict=fizyjarb&search=%D0%BD%D1%8F%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C&x=22&y=10 сэрцавая няздатнасьць]; # [[Беларуская навуковая тэрміналёгія]]. Nomina Anatomica Alboruthenica — сэрцава-судзінная [сыстэма]; # Было абмеркаваньне ў фэйсбучнай суполцы «[https://www.facebook.com/groups/pramovu/posts/2486676601606673 Толькі пра мову]». --<span style="text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;">[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|<b style="color:#0645ad"> Taravyvan Adijene </b>]]</span> 20:23, 3 верасьня 2021 (+03) {{Канец закрытай сэкцыі}} === Вынік === Артыкул пад новай назвай. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:35, 14 красавіка 2022 (+03) == Загрэб → Заграб == Паводле запыту [[Удзельнік:Gleb Leo]] ў [https://t.me/joinchat/BrMxyQ665g8yuRwCH3KL3Q тэлеграм-суполцы] ад 9 траўня, «ёсьць артыкул „[[Заграбская біржа]]“, але пры гэтым існуе „Загрэб“. На яго ж перанакіроўвае „Заграб“. Ці ня лепш зрабіць асноўнай назвай артыкула „Заграб“, таксама стварыўшы перанакіраваньне „Загрэб“? У беларускай мове ж у выпадку славянскіх моваў, наколькі я ведаю, адбываецца аканьне». {{Падтрымліваю}}.--[[Удзельнік:W]] 16:46, 13 траўня 2021 (UTC+3) * Ня маю пэўнага меркаваньня на гэты конт, але ў нядаўнім падобным абмеркаваньні [[Вікіпэдыя:Запыты на перанос#Нэрынга Дангвідзе → Нярынга Дангвідзе]] была спасылка на [[Добрапіс]]. У нашым выпадку ён падае толькі ЗАґрэб [http://dobrapis.belsat.eu/names.html (варта ўвесьці ў пошуку Загрэб)], пры гэтым пры пошуку на сайце [[Радыё Свабода]] Заграб мае [https://www.google.com/search?q=site%3Asvaboda.org+%D0%B7%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B1&rlz=1C1CHBF_enBY850BY850&sxsrf=ALeKk03XzSAtpqt9MLmGXBWQO11yAu93Jg%3A1620913785966&ei=eS6dYID6OYPJgwefu7qADA&oq=site%3Asvaboda.org+%D0%B7%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B1&gs_lcp=Cgdnd3Mtd2l6EANQnwdYghdg8hhoAXAAeACAAcwBiAHtBZIBBTcuMC4xmAEAoAEBqgEHZ3dzLXdpesABAQ&sclient=gws-wiz&ved=0ahUKEwjAmrGz5sbwAhWD5OAKHZ-dDsAQ4dUDCA0&uact=5 141 вынік], Загрэб — [https://www.google.com/search?q=site%3Asvaboda.org+%D0%B7%D0%B0%D0%B3%D1%80%D1%8D%D0%B1&rlz=1C1CHBF_enBY850BY850&sxsrf=ALeKk00pR_x0a6yvwy2BbUuHITAKaDOwhQ%3A1620913789824&ei=fS6dYI3nMamJjLsPq6imkA0&oq=site%3Asvaboda.org+%D0%B7%D0%B0%D0%B3%D1%80%D1%8D%D0%B1&gs_lcp=Cgdnd3Mtd2l6EANQs9ECWLDTAmDN1QJoAXAAeACAAUyIAdYBkgEBM5gBAKABAaoBB2d3cy13aXrAAQE&sclient=gws-wiz&ved=0ahUKEwjNmZ215sbwAhWpBGMBHSuUCdIQ4dUDCA0&uact=5 38 вынікаў]. Адзначу, што пераход арыгінальнага ненаціскнога «э» ў «а» пасьля «р» у іншых славянскіх мовах сустракаецца ў практыцы нашага разьдьзелу — [[Крамянчук]] (можа, хто яшчэ якія прыклады прывядзе). --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 17:01, 13 траўня 2021 (+03) == Габрыэль Руа → Габрыель Руа == {{Пачатак закрытай сэкцыі}} Калегі, і яшчэ адна заўвага. Створаны мною тэкст пра Габрыэль Руа таксама выправілі без дыскусіі: імя Габры''э''ль зьмянілі на Габры''е''ль. Але ў францускай мове -е- адкрытая і ў тарашкевіцы мы перадаем гэта літарай — э. Напрыклад, часопіс ELLE — гэта -Эль-, а не -Ель-. Тое самае і з імем Габрыэль. Наш слынны дыяспарнік і знаўца францускай мовы Аляксандар Надсан таксама заўсёды схіляўся да формы -эль (Сантаэль, Мікаэль, Габрыэль і пад.). Прапаную вярнуць форму Габрыэль. Дзякуй. {{няма подпісу|Гарбацкі|18:20, 17 сакавіка 2021 (+03)}} * Наколькі я разумею, Мікаэль (якую, сапраўды, маем у [https://knihi.com/storage/pravapis2005.html БКП-2005] у п. 55.1, заўвага А) і Габрыель — гэта розныя выпадкі. Узьнікненьне ўстаноўнага [й] пасьля і (ы) разглядаецца ў пункце 51 БКП-2005: ''Пры асваеньні пазычаньняў паміж галоснымі ўзьнікае ўстаўны [й] (на пісьме рэалізуецца ў літарах е, ё, ю, я, і): а) пасьля і (ы): ― у сярэдзіне слова: абітурыент, віетнамец, дыез, дыета, карыес, мэдыевіст, пацыент, сіеста, спаніель, фіеста; Андора-ля-Віеха, '''Арыель''', Віетнам, Вэрвіе, '''Габрыель''', Гэнрыета, '''Даніель''', Жэнэвіева, Марыета, Рывіера, Трыест, Хавіер''. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 18:20, 17 сакавіка 2021 (+03) : Проста паглядзіце, як у тарашкевіцы перадаем імя [[Спэцыяльныя:Пошук/Габрыель|Габрыель]]. --<span style="text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;">[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|<b style="color:#0645ad"> Taravyvan Adijene </b>]]</span> 23:20, 17 сакавіка 2021 (+03) {{Канец закрытай сэкцыі}} === Вынік === Напісаньне Габрыель адпавядае сучаснай нармалізацыі [[Беларускі клясычны правапіс|Беларускага клясычнга правапісу]], прынятай да ўжытку ў Беларускай Вікіпэдыі ў якасьці правіла [[Вікіпэдыя:Правапіс]]. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:33, 25 красавіка 2021 (+03) == Нэрынга Дангвідзе → Нярынга Дангвідзе == {{Пачатак закрытай сэкцыі}} Калегі, я стварыў старонку, прысьвечаную паэтцы і казачніцы Нэрынзе Дангвідзе. Атрымаў прапанову зьмяніць імя пісьменьніцы на Нярынга. Як літуаніст я ня бачу тут літары -я-. І пры жыцьці зь пісьменьніцай якраз высьвятлялі, як лепей аформіць беларускую прапіску ейнага імя. Сярод усіх варыянтаў: Нерынга, Нярынга і Нэрынга — апошні найбліжэй перадае ейнае імя. Дарэчы, у наркамаўцы ня проста так яе падаюць, як Нерынга. Тут пытаньне хутчэй — э ці -е, але ніяк не -я. Між іншым, у вікіпэдыі на тарашкевіцы ўжо ё артыкул — Нерынга (праз -е-), места ў Летуве. Варыянт ''Нярынга'' прыўносіць блытаніну. Прапаную вярнуць назву ''Нэрынга''. {{няма подпісу|Гарбацкі|18:36, 17 сакавіка 2021 (+03)}} * Тут пакуль толькі прапанова да пераносу. І асабіста я падтрымліваю наяўны варыянт (Нэрынга) — раз яго абрала сама пісьменьніца і ён больш адпавядае арыгінальнай летувіскай фанэтыцы ([[:Файл:Neringa.ogg]]). Дарэчы, артыкул пра адпаведнае места [[Нерынга]], выглядае, варта таксама перанесьці ў [[Нэрынга]]. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 18:36, 17 сакавіка 2021 (+03) : Дзякую за стварэньне старонкі абмеркаваньня, да ўсяго рукі не даходзяць. : Зьвярнуў увагу на напісаньне імені, бо ў летувіскім варыянце паэткі стаіць літара e, а не [[ė]]. Спраўдзіў вымаўленьне ў [[белсат]]аўскім сэрвісе [http://dobrapis.belsat.eu/names.html Добрапіс], запачаткаваным [[Зьміцер Саўка|Зьмітром Саўкам]]: канкрэтна ''Neringa Dangvydė'' там няма, аднак ёсьць ''Neringa Češkevičiutė'', якую сэрвіс прапануе вымаўляць НЯрынґа ЧашкявічУце. : У дадзеным абмеркаваньні не падымаю пытаньне, што рабіць з горадам [[Нерынга]]й, толькі зь пісьменьніцай. --<span style="text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;">[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|<b style="color:#0645ad"> Taravyvan Adijene </b>]]</span> 23:17, 17 сакавіка 2021 (+03) :: А хіба назва места і асабовае імя ня маюць аднолькавае напісаньне і, адпаведна, вымаўленьне? Бо вышэй я прывёў гукавы файл з назвай места [[Нерынга]] (Neringa) па-летувіску і там даволі выразна прамаўляецца менавіта НЭ́рынга. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:55, 18 сакавіка 2021 (+03) ::: Добра, тады дадаём да пераносу і назву места Нерынга → Нярынга. --<span style="text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;">[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|<b style="color:#0645ad"> Taravyvan Adijene </b>]]</span> 13:44, 18 сакавіка 2021 (+03) * Відаць, нашую спрэчку з Нэрынга/Нярынга можа разьвязаць хіба толькі [https://www.facebook.com/groups/pramovu зварот па тлумачэньне да спадара Вінцука Вячоркі], бо асабіста я не магу зразумець, чаму [[Добрапіс]] прапаноўвае перадаваць відавочнае Нэ́рынга як Ня́рынга і, на маю думку, тут нельга адкідаць магчымасьць недагляду або памылкі з боку стваральнікаў сэрвісу. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 13:55, 18 сакавіка 2021 (+03) :: «Добрапіс» падае пасьлядоўна. Тое самае і ў выпадку зь [[Нярыс]]ам. --<span style="text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;">[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|<b style="color:#0645ad"> Taravyvan Adijene </b>]]</span> 16:13, 18 сакавіка 2021 (+03) ::: А гэта добры аргумэнт. Відаць, тут мы ўжо маем пэўную традыцыю. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 16:39, 18 сакавіка 2021 (+03) {{Канец закрытай сэкцыі}} === Вынік === Выканаў перанос на падставе зьвестак [[Добрапіс]]у і выяўленай у абмеркаваньні аналёгіі з шырока ўжываным [[Нярыс]]ам пры адсутнасьці пярэчаньняў на гэтую аргумэнтацыю. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:41, 25 красавіка 2021 (+03) == [[Ulmus]] → [[Вяз]] == {{Пачатак закрытай сэкцыі}} Ёсьць беларуская назва гэтага роду дрэваў, пашыранага ў Беларусі, якая прыводзіцца ў беларускай навуковай тэрміналёгіі па батаніцы ([http://slounik.org/bnt06b/l21 4. Ulmus L — вяз — вяз] // Батаніка. Агульная і спэцыяльная = Ботаніка. Агульная і спэцыяльная. — Менск: Інбелкульт, 1924.). Таксама «назвы пажадана падаваць у беларускім напісаньні», паводле [[Вікіпэдыя:Пагадненьні па назвах артыкулаў]], і ёсьць «агульнапрыняты беларускі адпаведнік», пашыраны ў тым ліку ў назвах відаў дрэваў гэтага роду.--[[Удзельнік:W]] 12:50, 27 лютага 2021 (UTC+3) * Сапраўды, у геаграфічна блізкіх моўных разьдзелах адпаведныя артыкулы маюць мясцовую, а не лацінскую назву + паводле [[Беларуская энцыкляпэдыя|БЭ]] (т. 4, с. 339), вяз — гэта асноўная назва. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 15:32, 27 лютага 2021 (+03) * Флора БССР падае назву роду Ільм, Вяз, Бераст. У новым выданьні Флора Беларусі надрукована толькі тры тома й там няма роду Ulmus. Можно перенесьці назву ў Вяз і захаваць пошук па ўсем сынонімам. --[[Удзельнік:SergeiSEE]] 20:47, 27 лютага 2021 (UTC+2) {{Канец закрытай сэкцыі}} === Вынік === Выканаў перанос. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:51, 27 лютага 2021 (+03) == [[Быкава (станцыя)]] → [[Быкова (станцыя)]] == {{Пачатак закрытай сэкцыі}} {{Мова-ru|Быко́во}}. [[Спэцыяльныя:Унёсак/217.117.125.88|217.117.125.88]] 19:17, 23 студзеня 2021 (+03) {{Канец закрытай сэкцыі}} === Вынік === Выканана. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 21:45, 23 студзеня 2021 (+03) == [[:Катэгорыя:Супрацоўнікі КДБ]] → [[:Катэгорыя:Супрацоўнікі КДБ СССР]] == {{Пачатак закрытай сэкцыі}} Каб пазьбегнуць блытаніны з КДБ Беларусі. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat|гутаркі]]) 14:55, 9 сьнежня 2020 (+03) {{Канец закрытай сэкцыі}} === Вынік === Выканана. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 21:45, 23 студзеня 2021 (+03) == [[:Катэгорыя:Камітэт дзяржаўнай бясьпекі]] → [[:Катэгорыя:Камітэт дзяржаўнай бясьпекі СССР]] == {{Пачатак закрытай сэкцыі}} Каб пазьбегнуць блытаніны з КДБ Беларусі. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat|гутаркі]]) 14:55, 9 сьнежня 2020 (+03) : Так, згодзен. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 15:34, 9 сьнежня 2020 (+03) {{Канец закрытай сэкцыі}} === Вынік === Выканана. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 21:45, 23 студзеня 2021 (+03) == [[Нізкіз]] → [[Nizkiz]] == Не гледзячы на абгрунтаваныя заўвагі на конт напісання назвы гурта, якія былі неаднаразова выказаныя [https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5:%D0%9D%D1%96%D0%B7%D0%BA%D1%96%D0%B7 падчас рэцэнзавання артыкула], [https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D0%B4%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D1%9E_%D0%B4%D0%BE%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B/%D0%9D%D1%96%D0%B7%D0%BA%D1%96%D0%B7 абмеркавання артыкула падчас намінацыі], вынік быў падведзены з поўным ігнараваннем заўваг. У мяне пытанне: гэта свядомая палітыка Вікіпедыі на тарашкевіцы? Я маю на ўвазе бяссэнсоўнасць працэсу рэцэнзавання і абмяркоўвання падчас намінацыі, калі ўсё роўна аўтар «за вушы» працягвае артыкул у тым стане, які задавольвае толькі яго, то бок пагаджаецца толькі з касметычнымі зменамі. Пытаюся выключна з пункту гледжання маёй прысутнасці тут, бо шкада часу на вычытку і рады, калі яны нікому не патрэбны. <span style="font-family: Century Gothic">[[Удзельнік:Vit Koz|Віт]]; [[Гутаркі ўдзельніка:Vit Koz|гутаркі]]</span> 00:55, 27 красавіка 2020 (+03) : Асабіста я ня бачу нейкай прынцыповасьці тут у лацінкавым напісаньні і, адпаведна, вялікай праблемы. Фармальна ў нас працуе [[ВП:ПНА]], згодна зь якім ''Замежныя імёны, назвы пажадана падаваць у беларускім напісаньні (Уладзімер Жырыноўскі, а не Владимир Жириновский). Калі няма агульнапрынятага беларускага адпаведніка, можна пісаць арыгінальную форму, але на пачатку артыкулу (у дужках) пажадана даць прыклад вымаўленьня: Linux (лінакс).'' Вядома, пра беларускую лацінку нічога не гаворыцца, але разам з тым у нас ёсьць артыкулы [[Мужыцкая праўда]], [[Беларус (1913)]], [[Беларускае жыцьцё (1919)]] і г. д. (у арыгінале ўсе гэтыя выданьні мелі толькі лацінкавыя назвы). Што датычыцца ўжываньня кірылічнай назвы менавіта гэтага гурту, то ў крыніцах яна ўсё ж сустракаецца: [http://archiwum.radyjo.net/4/93/Artykul/176647], [https://belsat.eu/in-focus/aglyad-spartovyh-navinau-157/], [https://www.youtube.com/watch?v=7qfueM38dvU]. Ня трэба забывацца, што згодна з [[ВП:БКП]] гэты разьдзел ствараецца кірыліцай і пытаньне аўтаматычнай трансьлітарацыі на лацінку дагэтуль, на жаль, ніхто не разьвязаў. Пагатоў большасьць чытачоў карыстаецца кірыліцай і можна выказаць здагадку, што пры пошуку назвы менавіта гэтага гурту яны наўрад ці будуць пераймацца пераключэньнем раскладкі. Адпаведна, наш разьдзел толькі выйграе ў праглядах. Я сам падтрымліваю лацінку і лацінкавыя назвы (абавязкова выкарыстоўваю пры даданьні файлаў у Вікісховішча), але я б не сказаў, што ўзьнятае тут пытаньне мае відавочны адказ. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 15:13, 27 красавіка 2020 (+03) :: Як я ўжо заўважыў раней, тут мы маем не імя, а брэнд, і мы проста ня маем права нешта выдумляць ад сябе, гэта неэнцыкляпэдычна. А якраз для тых, хто раптам будзе шукаць кірыліцай, проста робіцца перанакіраваньне.--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 17:13, 27 красавіка 2020 (+03) ::: Падтрымліваю! Катэгарычна ня згодны, што назву гурта — іхні брэнд — напісалі кірыліцай. Тое, што нехта там напісаў кірыліцай назву гурта — гэта іх праблемы. Калі з гэтым пагадзіцца, то тады прыйдзецца дзеля пасьлядоўнасьці вельмі многа чаго пераводзіць на кірыліцу. Лічу, гэта недарэчна.--[[Удзельнік:Ihar Baranouski|Ihar Baranouski]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ihar Baranouski|гутаркі]]) 22:09, 27 красавіка 2020 (+03) Пішуць Nizkiz? Хай будзе Nizkiz. Перанакіраваньня хопіць. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 02:07, 28 красавіка 2020 (+03) : {{Супраць}} пераносу. Даў абгунтаваны адказ на заўвагу наконт напісаньня назвы гурта ў [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Нізкіз#Камэнтары]] на падставе [[Вікіпэдыя:Крыніцы, вартыя даверу]]. Запыт выглядае на парушэньне [[Вікіпэдыя:Не даводзьце да абсурду#Не хадзіце па крузе ў дыскусіі]]. Падтрымліваю меркаваньне абодвух адмінаў наконт 2 прыведзеных правілаў [[Вікіпэдыя:Правапіс]] і [[Вікіпэдыя:Пагадненьні па назвах артыкулаў]], а таксама дастатковасьці ўжо створанага перанакіраваньня. Удзячны кожнаму ўдзельніку за рэцэнзіі, камэнтары, заўвагі, прапановы, крытыку, падтрымку і дапаўненьне, што спрыяе паляпшэньню артыкулаў.--[[Удзельнік:W]] 11:36, 28 красавіка 2020 (UTC+3) :: Адзначу, што парушэнне правіла [[Вікіпэдыя:Не даводзьце да абсурду]] мела месца менавіта пры напісанні артыкула Нізкіз. А дакладней: назва ТБ-праграмы Belsat Music Live па незразумелых дагэтуль прычынах азначана ў артыкуле як «Музыка ужывую». Не было прыведзена ніводнай АК на такое напісаньне, адзіным аргумэнтам стаў беларуска-ангельскі слоўнік… Відавочнае парушэньне [[Вікіпедыя:Не ўласным дасьледваньням]]. Нагадваю, для тых хто мабыць яшчэ не ўцяміў, Вікіпедыя — гэта энцыклапедыя (пакуль што яшчэ), то бок не ўласны блог, не інстаграм, не інтэрнэт-форум. Нельга прыдумваць факты, а толькі іх адлюстроўваць. Кожнае слова ў артыкуле, у ідэале, павінна падмацоўвацца АК. <span style="font-family: Century Gothic">[[Удзельнік:Vit Koz|Віт]]; [[Гутаркі ўдзельніка:Vit Koz|гутаркі]]</span> 12:46, 29 красавіка 2020 (+03) : {{За}} перанос (гл.вышэй).--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 17:09, 29 красавіка 2020 (+03) * Вока зачапілася: [https://nn.by/?c=ar&i=267168 Nizkiz у інтэрв’ю Жыццё-маліна: Мы адназначна вырашылі — навошта маўчаць пра тое, што ў цябе ўнутры] + прыведзеная ў прэамбуле артыкула спасылка больш не зьмяшчае кірылічнай трансьлітарацыі назвы. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 16:38, 24 студзеня 2021 (+03) ** Дадаў 3 крыніцы ў 3-х іншых СМІ з кірылічнай назвай гурта. Спадзяюся, пакінем існую зручную назву. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 12:50, 27 лютага 2021 (UTC+3) == [[Martin S.]] → [[Martin S]] == {{Пачатак закрытай сэкцыі}} Змяніце, каліласка, адрас — https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Martin_S. (з кропкай напрыканцы) на адрас https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Martin_S (без кропкі) Пры наяўнасці кропкі напрыканцы немагчыма падзяліцца спасылкай на артыкул. Аўтапераходы не ўспрымаюць кропку, адрасуюць на адрас без кропкі, а такаой старонкі не існуе. Нават туткалі націснеце паераход, то не адрасуе. Дзякуй. {{Няма подпісу|Volnylitvin}} {{Канец закрытай сэкцыі}} === Вынік === Стварыў перанакірваньне з [[Martin S]] на [[Martin S.]] Таксама вы можаце карыстацца пунтам мэню зьлева «Сталая спасылка», звычайна ў падбоных выпадках гэта дапамагае. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 14:28, 2 траўня 2019 (MSK) {{Новыя зьверху}} [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Запыты|Перанос]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Старонкі да пераносу| ]] 2k42gr8ay9psvvh2tbl660mg0ikh5xn 0 228800 2329466 2327112 2022-07-23T09:52:46Z W 11741 /* Віцебская вобласьць */ +Пашырэньне плошчы [[Бабінавіцкі заказьнік]] паводле Пастанова Савету міністраў Рэспублікі Беларусь ад 24 сьнежня 2019 г. № 906 «Аб пераўтварэньні рэспубліканскіх заказьнікаў «Бабінавіцкі» і «Казьянскі» wikitext text/x-wiki {{Ня блытаць|Заказьнікі Беларусі (манэты)|аднайменнымі манэтамі}} '''Зака́зьнікі Белару́сі''' — [[Прыродаахоўная тэрыторыя|асабліва ахоўныя прыродныя тэрыторыі]] (ААПТ) Беларусі, абвешчаныя дзеля захаваньня і аднаўленьня каштоўных прыродных мясьцінаў. Паводле 4-га артыкула Закону Рэспублікі Беларусь ад 15 лістапада 2018 году № 150-З «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях», [[заказьнік]]і могуць быць мясцовай і рэспубліканскай значнасьці. Згодна зь 7-м артыкулам Закону [[Савет міністраў Рэспублікі Беларусь]] «прымае рашэньні пра абвяшчэньне, пераўтварэньне, спыненьне існаваньня заказьнікаў рэспубліканскай значнасьці». Паводле 9-га артыкула, мясцовыя выканаўчыя і распарадчыя органы прымаюць такія рашэньні датычна [[Мясцовыя заказьнікі Беларусі|заказьнікаў мясцовай значнасьці]]. Згоднам з 14-м артыкулам плянаваньне такіх мясцовых рашэньняў улучаецца ў «абласныя схемы разумнага разьмяшчэньня ААПТ мясцовай значнасьці», якія «распрацоўваюцца абласнымі, Менскім гарадзкім выканаўчым камітэтам сумесна з [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміяй навук Беларусі]] на 10-гадовы тэрмін». Для вылучэньня земляў пад такія схемы «распрацоўваюцца навуковыя абгрунтаваньні межаў, плошчы ААПТ і сьпіс землекарыстальнікаў, чые дзялянкі ўлучаюцца ў склад земляў» заказьнікаў<ref name="а">{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь ад 15 лістапада 2018 году № 150-З «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях»|спасылка=http://pravo.by/upload/docs/op/H11800150_1544648400.pdf|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=13 сьнежня 2018|дата доступу=22 траўня 2020}}</ref>. На 2020 год у 6-і абласьцях Беларусі знаходзіўся 281 заказьнік мясцовай значнасьці і 99 — рэспубліканскай. Сярод іх вылучалі 5 відаў: біялягічны, водна-балотны, водны, геалягічны і краявідны. Сярод заказьнікаў мясцовай значнасьці налічвалася 126 водных (45%), 76 біялягічных (27%), 39 водна-балотных (14%), 29 краявідных (10%) і 11 геалягічных (4%). У Берасьцейскай вобласьці знаходзілася 30 заказьнікаў мясцовай значнасьці, у Віцебскай — 63, у [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай]] — 28, у Гомельскай — 43, у [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай]] — 66 і ў Менскай — 51<ref name="б">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заказьнікі рэспубліканскай і мясцовай значнасьці|спасылка=http://minpriroda.gov.by/uploads/files/Zakazniki.docx|выдавец=[[Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=22 траўня 2020}}</ref>. == Падставы абвяшчэньня == Паводле 16-га артыкула Закону Беларусі 2018 году «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях», існавала 7 ''агульных'' падставаў пры выбары земляў для абвяшчэньня заказьнікамі: # «наяўнасьць уласьцівых і рэдкіх прыродных [[краявід]]аў і біятопаў; # наяўнасьць месцаў пражываньня дзікіх [[жывёла]]ў і росту дзікарослых [[расьліна]]ў, якія адносяцца да [[Від (біялёгія)|відаў]], улучаных у [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь]], і да відаў, якія падпадаюць пад дзеяньне міжнародных дамоваў Рэспублікі Беларусь; # наяўнасьць месцаў рэгулярнага [[Гняздо|гнездаваньня]], зімаваньня або стаянкі падчас пералёту водна-[[Балота|балотных]] і іншых відаў пералётных [[Птушкі|птушак]] у колькасьці, што перавышае 1 адсотак ад ліку нацыянальнай або эўрапейскай [[Папуляцыя|папуляцыі]] віду; # наяўнасьць месцаў штогадовага засяроджаньня падчас сэзонных пералётаў прынамсі 10 000 асобін [[Пералёт птушак|пералётных]] водна-балотных птушак ([[Кулікі (птушкі)|кулікі]], [[качкі]], [[гусі]]), прынамсі 500 асобін [[Журавель шэры|шэрых жураўлёў]]; # наяўнасьць месцаў [[нераст]]у, нагулу і перасяленьня [[рыбы]], што адносіцца да відаў, улучаных у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь, і да відаў, якія падпадаюць пад дзеяньне міжнародных дамоваў Рэспублікі Беларусь; # наяўнасьць прыродных земляў, улучаных у нацыянальную экалягічную сетку; # наяўнасьць прыродных вадаёмаў, відаў [[рэльеф]]у, непаўторных або рэдкіх паводле свайго паходжаньня, морфамэтрычных і іншых уласьцівасьцяў»<ref name="а"/>. Таксама налічвалася 4 ''адмысловыя'' падставы пры выбары земляў пад заказьнікі: # «прыродныя землі нязначна парушаныя чалавечай дзейнасьцю і валодаюць высокай здольнасьцю аднаўленьня; # уласьцівыя і рэдкія прыродныя краявіды і біятопы складаюць прынамсі 40% плошчы прыродных земляў; # прыродныя землі ёсьць месцам пражываньня дзікіх жывёлаў і месцам росту прынамсі 10 відаў дзікарослых расьлінаў, што адносіцца да відаў, улучаных у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь, і да відаў, якія падпадаюць пад дзеяньне міжнародных дамоваў Рэспублікі Беларусь; # прыродныя землі граюць важную ролю ў падтрыманьні воднага ладу прыродных [[вадаём]]аў і балотаў». Згодна з Законам прыродныя землі могуць абраць для абвяшчэньня заказьнікам мясцовай значнасьці, калі тая адпавядае «прынамсі 2-м агульным і 2-м адмысловым падставам». Заказьнікам рэспубліканскай значнасьці маглі абвясьціць пры адпаведнасьці «прынамсі 3-м агульным і 3-м адмысловым падставам»<ref name="а"/>. == Забароны == Згодна з 28-м артыкулам Закону 2018 году «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях», у межах заказьніка забараняюцца: # «правядзеньне высечкі, выдаленьне, зьнішчэньне, пашкоджаньне, выняцьце дрэваў [[Звычайны дуб|чарэшчатага дуба]], [[бук]]а, [[Востралісы клён|востралістага клёна]], [[вяз]]а (лёма, [[бяроста]]), [[Звычайны ясень|звычайнага ясеня]], [[Ліпа|ліпы]], [[Дугласія|дугласіі]], [[кедр]]а і [[Карэльская бяроза|карэльская бярозы]]; # узьвядзеньне прадметаў [[будаўніцтва]]; # расчыстка расьліннасьці ў прыбярэжных палосах і воднай расьліннасьці; # забор вады для прамысловай і гаспадарчай патрэбы з вадаёмаў; # выпас жывёлы і касьба ў прыбярэжных палосах з 1 красавіка па 15 чэрвеня»<ref name="а"/>. Паводле 24-га артыкула Закону, існавала яшчэ 16 агульных забаронаў на: # «выведку і распрацоўку радовішчаў карысных выкапняў; # скід сьцёкавых водаў у [[навакольнае асяродзьдзе]]; # мыйку мэханічных транспартных сродкаў; # выкананьне гідратэхнічнай [[Мэліярацыя|мэліярацыі]]» і зьмяненьне воднага ладу; # "выпальваньне сухой расьліннасьці, травы на корані, а таксама [[ржышча]] і пажніўных рэшткаў; # «спальваньне пасечаных рэшткаў пры правядзеньні высечак лесу»; # «увядзеньне дзікіх жывёлаў і расьлінаў; # узьвядзеньне прамысловых, камунальных і складзкіх збудаваньняў, [[Аўтазаправачная станцыя|аўтамабільных заправачных станцыяў]], станцыяў тэхнічнага абслугоўваньня і мыйняў для аўтатранспарту, жывёлагадоўчых [[стайня]]ў і жылой забудовы, разьмяшчэньне [[летнік]]аў для жывёлы, стварэньне новых [[Садаводчае таварыства|садаводчых таварыстваў]] і [[Дача|дачных]] каапэратываў; # разьмяшчэньне асобных [[намёт]]аў, намётавых мястэчак, стаянак падарожнікаў, іншых абсталяваных зонаў і месцаў адпачынку, стаянак мэханічных транспартных сродкаў, распальваньне вогнішчаў»; # «правядзеньне суцэльных высечак галоўнага карыстаньня; # складаваньне і прымяненьне лётным чынам хімічных сродкаў аховы расьлінаў, рэгулятараў іх росту і [[Угнаеньне|ўгнаеньняў]]; # выняцьце, выдаленьне, пашкоджаньне і зьнішчэньне драўняна-[[хмызьняк]]овай расьліннасьці, жывога надглебавага покрыва і ляснога подсьцілу, зьняцьцё ўрадлівага слою [[Глеба|глебы]], улучна з подсьцілавымі пародамі; # выкарыстаньне [[Юрыдычная асоба|юрыдычнымі]] і фізычнымі асобамі водных транспартных сродкаў з [[Рухавік унутранага згараньня|рухавікамі ўнутранага згараньня]] звыш 15 [[Конская сіла|конскіх сілаў]]; # рух і стаянка мэханічных транспартных сродкаў і самаходных машынаў па-за дарогамі агульнага карыстаньня і адмыслова абсталяванымі месцамі; # [[Ворная зямля|узворваньне]] земляў у прыбярэжных палосах; # правядзеньне навуковых досьледаў з прыроднымі мясьцінамі, што могуць прывесьці да шкоднага ўзьдзеяньня»<ref name="а"/>. == Нумар == У 37-м артыкуле Закону «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях» прадугледжвалася, што заказьніку прысвойваецца рэестровы нумар у выглядзе АААА.3.Б.В, дзе: * АААА — парадкавы нумар у летапісным парадку ўліку; * 3 — лічбавы код заказьніка, як віда ААПТ; * Б — лічбавы код значнасьці (2 — мясцовая, 1 — рэспубліканская); * В — лічбавы код Менску (7) або вобласьці (1 — [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]], 2 — Віцебская, 3 — [[Гомельская вобласьць|Гомельская]], 4 — [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]], 5 — Менская і 6 — [[Магілёўская вобласьць|Магілёўская]]; некалькі адм.-тэр. адзінак згадваецца праз касую рысу)<ref name="а"/>. == Рэспубліканскія == На 2020 год у 6-і абласьцях Беларусі знаходзілася 99 заказьнікаў рэспубліканскай значнасьці. Зь іх 18 месьцілася ў Берасьцейскай вобласьці, 25 — у [[Віцебская вобласьць|Віцебскай]], 15 — у Гарадзенскай, 12 — у Гомельскай, 5 — у Магілёўскай і 24 — у [[Менская вобласьць|Менскай]]. Налічвалася 4 віды такіх заказьнікаў: 37 біялягічных, 36 краявідных, 17 водных і 9 водна-балотных. Найбольшым быў заказьнік «[[Сярэдняя Прыпяць]]» плошчай звыш 930 км², які месьціўся ў 3-х раёнах Берасьцейскай вобласьці і [[Жыткавіцкі раён|Жыткавіцкім раёне]] Гомельскай. Найстарэйшым дзейным быў [[Казьянскі заказьнік]], заснаваны ў сакавіку 1960 году ў Полацкім і [[Шумілінскі раён|Шумілінскім]] раёнах Віцебскай вобласьці<ref name="б"/>. На канец 2017 году рэспубліканскія заказьнікі займалі звыш 9508 км² (950 896,33 га) земляў Беларусі, што складала звыш 4,5 % плошчы краіны<ref>{{Навіна|аўтар=[[Андрэй Кабякоў]]|загаловак=Пастанова Савета міністраў Рэспублікі Беларусь ад 4 лістапада 2017 году № 825 «Аб абвяшчэньні рэспубліканскага водна-балотнага заказьніка «Прапойскі» і ўнясеньні дапаўненьня і зьмяненьняў у пастанову Савета міністраў Рэспублікі Беларусь ад 2 ліпеня 2014 г. № 649»|спасылка=https://pravo.by/upload/docs/op/C21700825_-2209168200.pdf|выдавец=[[Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=10 лістапада 2017|дата доступу=8 ліпеня 2021}}</ref>. === Берасьцейская вобласьць === {|class="wikitable sortable" border="1" style="text-align:center" ! Назва ! Від !! Раён !! Плошча ([[га]]) !! Дата абвяшчэньня !! Выява |- ! [[Стронга (заказьнік)|Стронга]] | [[краявід]]ны || [[Баранавіцкі раён|Баранавіцкі]] || 12 015 || 1998 г., 26 кастрычніка || |- ! [[Буслаўка (заказьнік)|Буслаўка]] | біялягічны || [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскі]], [[Пружанскі раён|Пружанскі]] || 7936 || 1997 г., 12 жніўня || [[Файл:Buslauka, info sign.jpg|250пкс]] |- ! [[Спораўскі заказьнік|Спораўскі]] | біялягічны || Бярозаўскі, [[Дарагічынскі раён|Дарагічынскі]], [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]], [[Янаўскі раён (Берасьцейская вобласьць)|Янаўскі]] || 19 384 || 1991 г., 15 жніўня || |- ! [[Прыбускае Палесьсе]] | краявідны || [[Берасьцейскі раён|Берасьцейскі]] || 17 230,6 || 2003 г., 30 траўня || [[Файл:Belaye (White) Lake.jpg|250пкс]] |- ! [[Ялоўскі заказьнік|Ялоўскі]] | біялягічны || [[Ганцавіцкі раён|Ганцавіцкі]] || 959 || 1979 г, 16 жніўня || |- ! [[Борскі заказьнік|Борскі]] | біялягічны || Ганцавіцкі, [[Лунінецкі раён|Лунінецкі]] || 2818,4 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Падвялікі мох]] | водны || Ганцавіцкі || 10 647 || 2005 г., 13 сьнежня || |- ! [[Выганашчанскае (заказьнік)|Выганашчанскае]] | краявідны || Ганцавіцкі, Івацэвіцкі, [[Ляхавіцкі раён|Ляхавіцкі]] || 54 611,34 || 1968 г., 18 лістапада || [[Файл:Babrovickaje.JPG|250пкс]] |- ! [[Званец (заказьнік)|Званец]] | краявідны || Дарагічынскі, [[Кобрынскі раён|Кобрынскі]] || 16 227,42 || 1996 г., 11 красавіка || |- ! [[Радастаўскі заказьнік|Радастаўскі]] | краявідны || Дарагічынскі || 6685,17 || 1978 г., 22 жніўня || |- ! [[Лунінскі заказьнік|Лунінскі]] | біялягічны || Лунінецкі || 9283 || 1997 г., 27 лютага || |- ! [[Сярэдняя Прыпяць]] | краявідны || Лунінецкі, [[Пінскі раён|Пінскі]], [[Столінскі раён|Столінскі]]; ''[[Жыткавіцкі раён|Жыткавіцкі]] Гомельскай вобласьці'' || 93 062,15 || 1999 г., 19 ліпеня || [[Файл:Prypyat near Luninets.jpg|250пкс]] |- ! [[Лукава (заказьнік)|Лукава]] | біялягічны || [[Маларыцкі раён|Маларыцкі]] || 1594,07 || 1968 г., 8 верасьня || |- ! [[Тырвовічы (заказьнік)|Тырвовічы]] | біялягічны || Пінскі || 1443 || 1984 г., 26 верасьня || |- ! [[Прастыр (заказьнік)|Прастыр]] | краявідны || Пінскі, Столінскі || 9544,71 || 1994 г., 28 лютага || |- ! [[Ружанская пушча]] | біялягічны || Пружанскі || 2812 || 1986 г., 21 лютага || |- ! [[Марочна (заказьнік)|Марочна]] | водна-балотны || Столінскі || 6444,39 || 2008 г., 26 траўня || |- ! [[Альманскія балоты (заказьнік)|Альманскія балоты]] | краявідны || Столінскі || 94 219 || 1998 г., 12 лістапада || [[Файл:Заказнік "Альманскія балоты". jpg 10.jpg|250пкс]] |} === Віцебская вобласьць === {|class="wikitable sortable" border="1" style="text-align:center" ! Назва ! Від !! Раён !! Плошча ([[га]]) !! Дата абвяшчэньня !! Выява |- ! [[Рычы (заказьнік)|Рычы]] | водны || [[Браслаўскі раён|Браслаўскі]] || 1390,62 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Чырвоны Бор (заказьнік)|Чырвоны Бор]] | краявідны || [[Дрысенскі раён|Дрысенскі]], [[Расонскі раён|Расонскі]] || 35 023,3 || 1997 г., 29 ліпеня || [[Файл:Chyrvony Bor Nature Reserve.jpg|250px]] |- ! [[Асьвейскі заказьнік|Асьвейскі]] | краявідны || Дрысенскі || 30 567,38 || 1977 г., 13 чэрвеня || [[Файл:Aśviejskaje - 3.jpg|250пкс]] |- ! [[Запольскі заказьнік|Запольскі]] | біялягічны || [[Віцебскі раён|Віцебскі]] || 794,04 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Мошна (заказьнік)|Мошна]] | біялягічны || Віцебскі || 398,76 || 1979 г, 16 жніўня || |- ! [[Чысьцік (заказьнік)|Чысьцік]] | біялягічны || Віцебскі || 299,98 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Белае (заказьнік)|Белае]] | водны || [[Глыбоцкі раён|Глыбоцкі]], [[Ушацкі раён|Ушацкі]] || 483,2 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Доўгае (заказьнік)|Доўгае]] | водны || Глыбоцкі || 644,45 || 1979 г., 16 жніўня || [[Файл:Belarus-Hlybokaye Lake.jpg|250пкс]] |- ! [[Сэрвач (заказьнік)|Сэрвач]] | водны || Глыбоцкі, [[Докшыцкі раён|Докшыцкі]] || 9150,35 || 1997 г., 29 ліпеня || |- ! [[Карыценскі мох]] | водны || [[Гарадоцкі раён|Гарадоцкі]] || 1388,9 || 1981 г., 1 красавіка || |- ! [[Верхневялейскі заказьнік|Верхневялейскі]] | водны || Докшыцкі || 815,02 || 1996 г., 21 сакавіка || |- ! [[Бабінавіцкі заказьнік|Бабінавіцкі]] | краявідны || [[Лёзьненскі раён|Лёзьненскі]] || 11 514,72 || 1998 г., 17 верасьня || [[Файл:Берег озера Зелененского - panoramio.jpg|250пкс]] |- ! [[Жада (заказьнік)|Жада]] | водна-балотны || [[Мёрскі раён|Мёрскі]], [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскі]] || 7118 || 2015 г., 26 жніўня || |- ! [[Балота Мох (заказьнік)|Балота Мох]] | водны || Мёрскі || 4602,03 || 1981 г., 1 красавіка || |- ! [[Ельня (заказьнік)|Ельня]] | краявідны || Мёрскі, Шаркоўшчынскі || 25 301 || 1968 г., 18 лістапада || [[Файл:Окраина болота Ельня. (Outskirts swamp Elnya) - panoramio.jpg|250пкс]] |- ! [[Лонна (заказьнік)|Лонна]] | біялягічны || [[Полацкі раён|Полацкі]] || 443,07 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Дражбітка-Сьвіна]] | водна-балотны || Полацкі || 6727,25 || 2015 г., 4 лютага || |- ! [[Глыбокае-Вялікае Астравіта]] | водны || Полацкі || 1353,38 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Казьянскі заказьнік|Казьянскі]] | краявідны || Полацкі, [[Шумілінскі раён|Шумілінскі]] || 26 060 || 1960 г., 10 сакавіка || |- ! [[Швакшты (заказьнік)|Швакшты]] | водны || [[Пастаўскі раён|Пастаўскі]] || 5517,03 || 1996 г., 25 верасьня || |- ! [[Сіньша (заказьнік)|Сіньша]] | краявідны || Расонскі || 12 877,42 || 1996 г., 21 сакавіка || [[File:Синьша — Вечерняя радуга.jpg|250пкс]] |- ! [[Крывое (заказьнік)|Крывое]] | водны || Ушацкі || 1063,72 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Янка (заказьнік)|Янка]] | водна-балотны || Шаркоўшчынскі || 5848 || 2015 г., 4 лютага || |- ! [[Сосна (заказьнік)|Сосна]] | водны || Шумілінскі || 168,33 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Споры (заказьнік)|Споры]] | водны || Шумілінскі || 1170,59 || 2015 г., 8 кастрычніка || |} === Гарадзенская вобласьць === {|class="wikitable sortable" border="1" style="text-align:center" ! Назва ! Від !! Раён !! Плошча ([[га]]) !! Дата абвяшчэньня !! Выява |- ! [[Замкавы лес]] | біялягічны || [[Ваўкавыскі раён|Ваўкавыскі]], [[Зэльвенскі раён|Зэльвенскі]] || 3659,52 || 2007 г., 27 сьнежня || |- ! [[Гарадзенская пушча]] | краявідны || [[Гарадзенскі раён|Гарадзенскі]] || 20 515,59 || 1997 г., 12 жніўня || [[Файл:Hrodzenskaja pušča.jpg|250пкс]] |- ! [[Азёры (заказьнік)|Азёры]] | краявідны || Гарадзенскі, [[Шчучынскі раён|Шчучынскі]] || 23 364,05 || 1990 г., 5 сакавіка ||[[Файл:Belajės.jpg|250пкс]] |- ! [[Ліпічанская пушча]] | краявідны || [[Зьдзецельскі раён|Зьдзецельскі]], [[Мастоўскі раён|Мастоўскі]], Шчучынскі || 15 153 || 2002 г., 8 кастрычніка || |- ! [[Медухава (заказьнік)|Медухава]] | біялягічны || Зэльвенскі || 1375,34 || 1996 г, 11 красавіка || |- ! [[Налібоцкі заказьнік|Налібоцкі]] | краявідны || [[Іўеўскі раён|Іўеўскі]], [[Наваградзкі раён|Наваградзкі]]; ''[[Валожынскі раён|Валожынскі]], [[Стаўпецкі раён|Стаўпецкі]]'' Менскай вобласьці || 86 892 || 2005 г., 27 траўня || [[Файл:Тарпановидные лошади Республиканского ландшафтного заказника "Налибокский" (Республика Беларусь).jpg|250пкс]] |- ! [[Міранка (заказьнік)|Міранка]] | водны || [[Карэліцкі раён|Карэліцкі]] || 3548,74 || 1996 г., 25 верасьня || |- ! [[Сьвіцязянскі заказьнік|Сьвіцязянскі]] | краявідны || Карэліцкі, Наваградзкі || 1193,79 || 1970 г., 18 чэрвеня || [[Файл:HarborOfRays.jpg|250пкс]] |- ! [[Дакудаўскі заказьнік|Дакудаўскі]] | біялягічны || [[Лідзкі раён|Лідзкі]] || 630,34 || 1990 г., 5 сакавіка || |- ! [[Наваградзкі заказьнік|Наваградзкі]] | краявідны || Наваградзкі || 1827,07 || 1994 г., 28 кастрычніка || |- ! [[Белы Мох (заказьнік)|Белы Мох]] | водна-балотны || [[Астравецкі раён|Астравецкі]] || 887,5 || 2015 г., 21 кастрычніка || |- ! [[Сарачанскія азёры (заказьнік)|Сарачанскія азёры]] | краявідны || Астравецкі || 14 738,97 || 2008 г., 25 траўня || [[Файл:Haladzianka Lake 3.jpg|250пкс]] |- ! [[Слонімскі заказьнік|Слонімскі]] | біялягічны || [[Слонімскі раён|Слонімскі]] || 4812,73 || 1978 г., 22 жніўня || |- ! [[Дубатоўскае (заказьнік)|Дубатоўскае]] | біялягічны || [[Смаргонскі раён|Смаргонскі]] || 839,5 || 1978 г., 22 жніўня || |- ! [[Котра (заказьнік)|Котра]] | краявідны || Шчучынскі || 10 463,5 || 2003 г., 19 верасьня || |} === Гомельская вобласьць === {|class="wikitable sortable" border="1" style="text-align:center" ! Назва ! Від !! Раён !! Плошча ([[га]]) !! Дата абвяшчэньня !! Выява |- ! [[Буда-Кашалёўскі заказьнік|Буда-Кашалёўскі]] | біялягічны || [[Буда-Кашалёўскі раён|Буда-Кашалёўскі]] || 6720,63 || 1998 г., 13 красавіка || |- ! [[Поплаў ракі Сож]] | водна-балотны || Буда-Кашалёўскі, [[Веткаўскі раён|Веткаўскі]], [[Чачэрскі раён|Чачэрскі]] || 8563,72 || 2015 г., 4 лютага || |- ! [[Стары Жадзен (заказьнік)|Стары Жадзен]] | водна-балотны || Жыткавіцкі, [[Лельчыцкі раён|Лельчыцкі]] || 17 048,39 || 2015 г., 4 лютага || |- ! [[Выдрыца (заказьнік)|Выдрыца]] | краявідны || [[Жлобінскі раён|Жлобінскі]], [[Шацілавіцкі раён|Шацілавіцкі]] || 17 560 || 1999 г., 14 кастрычніка || [[Файл:Р._Выдрыца.jpg|250пкс]] |- ! [[Смычок (заказьнік)|Смычок]] | краявідны || Жлобінскі, [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкі]] || 2635 || 2000 г, 27 верасьня || |- ! [[Стрэльскі заказьнік|Стрэльскі]] | краявідны || [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкі]], [[Мазырскі раён|Мазырскі]] || 12 161 || 1999 г., 23 лютага || |- ! [[Букчанскі заказьнік|Букчанскі]] | біялягічны || Лельчыцкі || 4990,31 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Дняпроўска-Сожаўскі заказьнік|Дняпроўска-Сожаўскі]] | біялягічны || [[Лоеўскі раён|Лоеўскі]] || 14 556 || 1999 г., 5 жніўня || |- ! [[Мазырскія яры]] | краявідны || Мазырскі || 1019,77 || 1986 г., 21 лютага || [[Файл:Мазыр. Заказнік Мазырскія яры.jpg|250пкс]] |- ! [[Бабінец (заказьнік)|Бабінец]] | біялягічны || [[Рудабельскі раён|Рудабельскі]] || 830,7 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Рудабельскі заказьнік|Рудабельскі]] | біялягічны || Рудабельскі || 4070,2 || 2003 г., 27 чэрвеня || |- ! [[Чыркавіцкі заказьнік|Чыркавіцкі]] | біялягічны|| Шацілавіцкі || 461,63 || 1979 г., 16 жніўня || |} === Магілёўская вобласьць === {|class="wikitable sortable" border="1" style="text-align:center" ! Назва ! Від !! Раён !! Плошча ([[га]]) !! Дата абвяшчэньня !! Выява |- ! [[Заазер’е (заказьнік)|Заазер’е]] | водны || [[Бялыніцкі раён|Бялыніцкі]] || 4172,1 || 1968 г., 18 лістапада || [[Файл:Заазер'е — Тэкстура восені.jpg|250пкс]] |- ! [[Астравы Дулебы]] | водны || Бялыніцкі, [[Клічаўскі раён|Клічаўскі]] || 26 600 || 1998 г., 12 лістапада || [[Файл:Острова Дулебы.jpg|250пкс]] |- ! [[Старыца (заказьнік)|Старыца]] | краявідны || [[Быхаўскі раён|Быхаўскі]] || 2033 || 1997 г., 27 лютага || |- ! [[Сьвіслацка-Бярэзінскі заказьнік|Сьвіслацка-Бярэзінскі]] | краявідны || [[Асіпавіцкі раён|Асіпавіцкі]], [[Качэрыцкі раён|Качэрыцкі]], Клічаўскі || 17 480 || 2015 г., 4 лютага || |- ! [[Прапойскі заказьнік|Прапойскі]] | водна-балотны || [[Прапойскі раён|Прапойскi]] || 14 779,33 || 2017 г., 4 лiстапада || [[Файл:Озеро_Святое,_Славгородский_р-н,_Беларусь.jpg|250пкс]] |} === Менская вобласьць === {|class="wikitable sortable" border="1" style="text-align:center" ! Назва ! Від !! Раён !! Плошча ([[га]]) !! Дата абвяшчэньня !! Выява |- ! [[Чарневіцкі заказьнік|Чарневіцкі]] | краявідны || [[Барысаўскі раён|Барысаўскі]], [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]], [[Крупскі раён|Крупскі]] || 10 180 || 2005 г., 24 студзеня || |- ! [[Чэрнеўскі заказьнік|Чэрнеўскі]] | біялягічны || Барысаўскі || 1026,53 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Барысаўскі заказьнік|Барысаўскі]] | краявідны || Барысаўскі, [[Смалявіцкі раён|Смалявіцкі]] || 2731,4 || 2015 г., 4 лютага || |- ! [[Дзянісавіцкі заказьнік|Дзянісавіцкі]] | біялягічны || Крупскі || 3059,59 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Сялява (заказьнік)|Сялява]] | краявідны || Крупскі || 19 364,83 || 1993 г, 25 лютага || [[Файл:Sialava lake.jpg|250пкс]] |- ! [[Белая Русь (заказьнік)|Белая Русь]] | краявідны || [[Лагойскі раён|Лагойскі]] || 4460 || 2015 г., 4 лютага || [[Файл:Belaja Rus' landscape reserve.jpg|250пкс]] |- ! [[Купалаўскі заказьнік|Купалаўскі]] | краявідны || Лагойскі, [[Менскі раён|Менскі]] || 3834 || 2000 г., 6 красавіка || |- ! [[Глебкаўка (заказьнік)|Глебкаўка]] | біялягічны || Менскі || 964 || 2001 г., 29 сьнежня || [[Файл:Hliebkaŭka, signpost.jpg|250пкс]] |- ! [[Лебядзіны заказьнік|Лебядзіны]] | біялягічны || Менскі || 43,49 || 2015 г., 28 красавіка || [[Файл:!Лебядзіны стаў (Беларусь, 2020 г.).jpg|250пкс]] |- ! [[Падсады (заказьнік)|Падсады]] | біялягічны || Менскі || 1079 || 1999 г., 31 сакавіка || |- ! [[Прылуцкі заказьнік|Прылуцкі]] | біялягічны || Менскі || 523,06 || 1977 г., 20 студзеня || [[Файл:Prylucki biological reserve (Belarus) 4.jpg|250px]] |- ! [[Сьціклева]] | біялягічны || Менскі || 428 || 2001 г., 29 сьнежня || [[Файл:Biology reserve Ściklieva - panoramio - Andrej Kuźniečyk.jpg|250пкс]] |- ! [[Юхнаўскі заказьнік|Юхнаўскі]] | біялягічны || Менскі || 221 || 2001 г., 13 жніўня || |- ! [[Прылепскі заказьнік|Прылепскі]] | краявідны || Менскі || 3242 || 2000 г., 20 сьнежня || [[Файл:Аколіца. Прылепскі ландшафтны заказнік_01.jpg|250пкс]] |- ! [[Траскоўшчына (заказьнік)|Траскоўшчына]] | краявідны || Менскі || 745,39 || 2001 г., 5 сакавіка || |- ! [[Копыш (заказьнік)|Копыш]] | біялягічны || [[Пухавіцкі раён|Пухавіцкі]] || 1222,34 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Мацеевіцкі заказьнік|Мацеевіцкі]] | біялягічны || Пухавіцкі || 1802,19 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Амговіцкі заказьнік|Амговіцкі]] | біялягічны || Пухавіцкі, [[Старадароскі раён|Старадароскі]] || 2556,8 || 2009 г., 24 сьнежня || |- ! [[Амяльнянскі заказьнік|Амяльнянскі]] | біялягічны || Пухавіцкі || 2011,57 || 1979 г., 16 жніўня || |- ! [[Вароніцкі востраў]] | водна-балотны || Пухавіцкі || 828,44 || 2015 г., 4 лютага || |- ! [[Валмянскі заказьнік|Валмянскі]] | біялягічны || Смалявіцкі || 614,5 || 1996 г., 21 сакавіка || [[Файл:Volma 4.jpg|250пкс]] |- ! [[Пекалінскі заказьнік|Пекалінскі]] | біялягічны || Смалявіцкі || 2128,9 || 2000 г., 10 жніўня || |- ! [[Гайна-Бродня]] | водны || Смалявіцкі || 1196,22 || 2015 г., 4 лютага || |- ! [[Фаліцкі Мох (заказьнік)|Фаліцкі Мох]] | біялягічны || Старадароскі || 3176,41 || 1979 г., 16 жніўня || |} == Глядзіце таксама == * [[Мясцовыя заказьнікі Беларусі]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Заказьнікі|спасылка=http://minpriroda.gov.by/by/zakazniki-by/|выдавец=[[Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=2020|копія=http://minpriroda.gov.by/ru/new_url_210233792-ru/|дата копіі=2020|дата доступу=22 траўня 2020}} {{Заказьнікі Беларусі}} {{Беларусь у тэмах}} [[Катэгорыя:Заказьнікі Беларусі| ]] [[Катэгорыя:Сьпісы:Беларусь]] nvjjj0p0dtwfb322e3qq4ld01vc9ah4 0 236982 2329435 2173605 2022-07-23T06:01:12Z Taravyvan Adijene 1924 /* Вонкавыя спасылкі */ Commons wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Марынапольле |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Марынапольля |Трансьлітараваная назва = Marynapollie |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Магілёўская вобласьць|Магілёўская]] |Раён = [[Краснапольскі раён|Краснапольскі]] |Сельсавет = [[Мхініцкі сельсавет|Мхініцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 9 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 10 |Шырата сэкундаў = 19 |Даўгата градусаў = 31 |Даўгата хвілінаў = 08 |Даўгата сэкундаў = 45 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Марынапо́льле'''<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. ISBN 978-985-458-159-0 Сустракаецца таксама варыянт '''Мар'япо́ле'''</ref> — [[вёска]] ў [[Краснапольскі раён|Краснапольскім раёне]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Мхініцкі сельсавет|Мхініцкага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2009 — 9 жыхароў. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Мхініцкі сельсавет}} {{Краснапольскі раён}} [[Катэгорыя:Мхініцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Краснапольскага раёну]] 4hh1id1700lmydvfe6sqxn7gw5jq6jn 0 239363 2329373 2309182 2022-07-22T19:42:34Z 77.221.66.126 Дададзеная катэгорыя wikitext text/x-wiki {{Навуковец|Сайт=https://harbacki.eu|Імя=Уладзіслаў Гарбацкі|Фота=Уладзіслаў_Гарбацкі.jpg|Месца нараджэньня=[[Віцебск]], Беларусь|Арыгінал імя=Уладзіслаў Іваноў|Месца працы=[[Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт]]|Навуковая сфэра=[[Сацыялінгвістыка]], культура старавераў Беларусі, ЛГБТК+ дасьледаваньні|Альма-матэр=[[Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт]], Страсбурскі Інстытут палітычных навук, Рэймскі ўнівэрсытэт, [[Варшаўскі ўнівэрсытэт]]|Навуковая ступень=PhD у сацыялінгвістыцы, мовазнаўстве|Навуковы кіраўнік=[[Ніна Баршчэўская]]}} '''Уладзісла́ў Гарба́цкі''' (сапр. Уладзіслаў Іваноў; 1978, [[Віцебск]]) — [[Беларусь|беларускі]] [[Сацыялінгвістыка|сацыялінгвіст]], [[Паліталёгія|палітоляг]], пісьменьнік і перакладнік. Адзін зь першых у Беларусі дасьледнікаў і публіцыстаў на тэмы, зьвязаныя з жыцьцём і гісторыяй [[ЛГБТ]]-супольнасьці. Адмысловец у галіне гендэрных і ЛГБТ дасьледваньняў, гендэрнай [[Сацыялінгвістыка|сацыялінгвістыкі]], палітычнага [[Фэмінізм|фэмінізму]] і гісторыі культуры [[Стараверства ў Беларусі|стараверства Беларусі]]. Выдаў зборнік апавяданьняў «Песьні тралейбусных рагуляў» (2016), шэраг дасьледаваньняў па фэмінізацыі беларускай мовы і кнігу твораў [[Палута Бадунова|Палуты Бадуновай]] (2018). == Жыцьцяпіс == Нарадзіўся ў [[Віцебск]]у, дзесяць гадоў пражыў з бацькамі ў месьце [[Радужны|Радужным]] [[Ханты-Мансійская аўтаномная акруга — Югра|Ханты-Мансійскай акругі]], [[Расея]]. Вярнуўся ў Беларусь у 1995 годзе, дзе да 2000 году вучыўся на франка-беларускім факультэце палітычных і адміністрацыйных навук [[Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт|Эўрапэйскага гуманітарнага ўнівэрсытэту]] ў [[Менск|Менску]]. У 2001 годзе атрымаў магістарскую ступень у [[Паліталёгія|паліталёгіі]] ў Інстытуце палітычных навук ў [[Страсбург]]у. У 2002 годзе навучаўся ў [[Рэймс]]кім унівэрсытэце на адной зь першых у [[Францыя|Францыі]] гендэрных магістратураў па спэцыяльнасьці дарадца/мэдыятар у пытаньнях [[Плоць|плоці]] і [[Сэксуальнасьць чалавека|сэксуальнасьці]]. Ад 2007 г. выкладае ў Эўрапэйскім гуманітарным ўнівэрсытэце (ЭГУ) у [[Вільня|Вільні]], зьяўлецца лектарам паліталёгіі Дэпартамэнту сацыяльных навук. З 2014 жыве і працуе ў Вільні. У 2017 годзе пад кіраўніцтвам прафэсаркі [[Ніна Баршчэўская|Ніны Баршчэўскай]] абараніў доктарскую дысэртацыю «Фэмінізацыя беларускай мовы (сацыялінгвістычны аналіз жаночых Nomina agentis у [[Старабеларуская мова|старабеларускай]] і сучаснай [[Беларуская мова|беларускай мове]])» на катэдры беларусістыкі [[Варшаўскі ўнівэрсытэт|Варшаўскага ўнівэрсытэту]]<ref>{{Cite web|загаловак=Лектар ЕГУ Уладзіслаў Іваноў атрымаў ступень доктара навук|url=https://be.ehu.lt/navinyi/lektar-ehu-uladzislau-ivanou-atrymau-stupen-doktara-navuk/|дата публікацыі=10-11-2017|выдавец=Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт}}</ref>. Ад 2019 году адказны за дзейнасьць [https://en.ehu.lt/research/centers-laboratories-and-institutes/center-for-gender-studies/ Цэнтру гендэрных дасьледаваньняў] пры ЭГУ. У сакавіку — жніўні 2020 — стыпэндыянт праграмы «[[Пісьменьнікі ў выгнаньні (стыпэндыя)|Пісьменьнікі ў выгнаньні]]» Літаратурнай рэзыдэнцыі [[Грац|Грацу]], [[Аўстрыя]].<ref>{{Cite web|загаловак=Uladzislaŭ Ivanoŭ|url=https://www.kulturvermittlung.org/primcell.php?ses=9680y6645q&lang=en&bas=kvs&rel=6&id=552&main=artists&ida=9|назва праекту=The Kulturvermittlung Steiermark - Kunstpädagogisches Institut Graz|дата публікацыі=}}</ref> У лістападзе 2020 стажаваўся ў пісьменьніцкай рэзыдэнцыі ў [[Маляты|Малятах]] ([[Летува]]).<ref>{{Cite web|загаловак=Д-р Уладзіслаў Іваноў прыняў удзел у міжнароднай літаратурнай рэзыдэнцыі ў Малятах|url=https://be.ehu.lt/navinyi/ivanou-residence-moletai/|аўтар=|выдавец=Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт|дата публікацыі=05-12-2020}}</ref> == Навуковая дзейнасьць == === Сацыялінгвістыка === У [[Мовазнаўства|мовазнаўстве]] працуе ў [[Сацыялінгвістыка|сацыялінгвістычным]] кірунку: дасьледуе і аналізуе сацыяльнае і палітычнае вымярэньне мовы і ўплыву на яе экстралінгвістычных, перадусім сацыяльна-палітычных, чыньнікаў. Асаблівы інтарэс дасьледніка праяўляецца да пытаньняў: * ''сацыяльнай гісторыі мовы'': «Пра моўны сорам беларусаў» (2020)<ref>{{Cite web|загаловак=Моўны сорам беларусаў (сацыялінгвістычны аналіз)|url=http://www.albaruthenica.uw.edu.pl/pl/userfiles/downloads/AA_20_Zmiest2.pdf|аўтар=Уладзіслаў Іваноў|дата публікацыі=2020|назва праекту=Acta Albaruthenica, 20, стар. 169-183|мова=be|выдавец=Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego}}</ref>, «Як мова рэагуе на расейска-ўкраінскую вайну» (2018)<ref>{{Cite web|загаловак=Як мова рэагуе на расейска-ўкраінскую вайну (паліталягічныя і сацыялінгвістычныя заўвагі)|url=https://ideopol.org/wp-content/uploads/2018/12/_______Rus_2018%203.%209.%20Ivanou.pdf|аўтар=Уладзіслаў Іваноў|дата публікацыі=2018|назва праекту=The Ideology and Politics Journal, 3(11)|мова=be|выдавец=Foundation for Good Politics}}</ref>, «Пра геній старабеларускай мовы» (2014)<ref>{{Cite web|загаловак=Пра геній старабеларускай мовы|url=https://news.arche.by/by/page/reviews/navuka-ahliady/13649|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=08.01.2014|назва праекту=|выдавец=ARCHE|мова=be}}</ref>; * ''гендарнай сацыялінгвістыкі:'' «Аб інклюзыўнай беларускай мове» (2019)<ref>{{Cite web|загаловак=Аб інклюзыўнай беларускай мове|url=http://www.albaruthenica.uw.edu.pl/pl/userfiles/downloads/AA_19_Zmiest.pdf|назва праекту=Acta Albaruthenica, 19, стар. 231-240|аўтар=Уладзіслаў іваноў|дата публікацыі=2019|выдавец=Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego|мова=be}}</ref>, «Stereotyping vulnerable groups» (2017)<ref>{{Cite web|загаловак=Stereotyping Vulnerable Groups|url=https://link.springer.com/book/10.1007%2F978-3-319-72604-5|аўтар=Uladzislau Ivanou|дата публікацыі=2017|назва праекту=Stavros Assimakopoulos, Fabienne H. Baider, Sharon Millar. Online Hate Speech in the European Union: A Discourse-Analytic Perspective. Cтар. 29-32|выдавец=Springer|мова=en|копія=https://core.ac.uk/download/pdf/145226931.pdf}}</ref>, «Аб гэтак званых „эпіцэнах“» (2012)<ref>{{Cite web|загаловак=Аб гэтак званых “эпіцэнах”|url=https://news.arche.by/by/page/science/filialogia-navuka/8771|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=17.07.2012|назва праекту=ARCHE|мова=be}}</ref>; * ''моўнай палітыкі і дыяспарнай мовы:'' «Складаючы слоўнік беларускай дыяспарнай мовы: напрацоўкі, адкрыцьці, кур’ёзы (сацыялінгвістычны аналіз дыяспарнай мовы)» (2017)<ref>{{Кніга|год=2017|аўтар=У. Іваноў|загаловак=|назва=Складаючы слоўнік беларускай дыяспарнай мовы: напрацоўкі, адкрыцьці, кур'ёзы (сацыялінгвістычны аналіз дыяспарнай мовы) // Запісы БІНіМ|том=39|месца=Нью-Ёрк-Менск|старонкі=428-433|ref=}}</ref>, «Мова жыцця Зоры Кіпель» (2016)<ref>{{Cite web|загаловак=Мова жыцця Зоры Кіпель|url=https://novychas.online/poviaz/mova-zyccja-zory-kipel|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=23-04-2016|назва праекту=|выдавец=Новы час|мова=be}}</ref>, «Малавядомая Зоська Верас: на мовазнаўчай ніве» (2016)<ref>{{Кніга|аўтар=• У. Гарбацкі|загаловак=Малавядомая Зоська Верас: на мовазнаўчай ніве // Да гісторыі беларускай дыяспары|том=2|старонкі=30-36|месца=Менск|год=2016}}</ref>, «Білінгвізм, інтэрфэрэнцыя, канвэргенцыя і запазычаньне: Беларуская мова ў Летуве» (2013)<ref>{{Cite web|загаловак=Білінгвізм, інтэрфэрэнцыя, канвэргенцыя і запазычаньне: Беларуская мова ў Летуве|url=https://news.arche.by/by/page/reviews/gramadstva-ahliady/11429|мова=be|выдавец=ARCHE|дата публікацыі=19.04.2013|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі}}</ref>, «Тарашкевіца — ня толькі ідэалёгія, але перадусім эстэтыка» (2013), «Беларуская дыяспарная мова і ейны досьвед супрацьстаяньня англіцызмам, русізмам ды іншым барбарызмам» (2012); * ''сацыялектаў і арго:'' «Размаўляем пра беларускую лаянку і кляцьбоны» (2019)<ref>{{Cite web|загаловак=Размаўляем пра беларускую лаянку і кляцьбоны|url=https://people.onliner.by/2019/03/17/layanka|дата публікацыі=2019-03-17|назва праекту=|выдавец=Onliner}}</ref>. * ''фэмінізацыі беларускай мовы: гл. [[Уладзіслаў Гарбацкі#Кнігі|Кнігі]]'' === Культура старавераў Беларусі === У 2002—2005 гадох разам з [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру|Інстытутам мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру]] імя К. Крапівы пры [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Акадэміі навук Беларусі]], а потым — з польскім праектам [https://www.al.uw.edu.pl/obta/index_pol.html OBTA] дасьледваў стараверскую культуру Беларусі, найперш Віцебшчыны. У 2002—2016 гадох ажыцьцявіў шэраг этналягічных экспэдыцый па [[Віцебская вобласьць|Віцебшчыне]]: [[Віцебск]], [[Полацак]], [[Лёзна|Лёзеншчына]], [[Ворша|Аршаншчына]], [[Шуміліна|Шуміліншчына]], [[Браслаў]]шчына, [[Паставы|Пастаўшчына]], [[Мёры|Мёршчына]], — з мэтай дасьледваньня культуры [[Беларускія стараверы|беларускіх старавераў]]. Вынікі экспэдыцый часткова прадстаўлены ў артыкулах у пэрыядычных выданьнях і зборніках: «Мясцовыя назвы віцебскіх старавераў» (2006)<ref>{{Артыкул|год=2006|старонкі=31|загаловак=Мясцовыя назвы Віцебскіх старавераў|аўтар=Іваноў, У.|выданьне=Роднае слова|нумар=12 (228)}}</ref>, «Пра беларускі ўплыў на віцебскіх старавераў» (2008)<ref>{{Артыкул|год=2008|аўтар=Іваноў, У.|загаловак=Пра беларускі ўплыў на віцебскіх старавераў|выданьне=Палітычная сфера|старонкі=102–107|нумар=10|url=https://kamunikat.org/download.php?item=9970-13.pdf&pubref=9970}}</ref>, «Эвалюцыя тоеснасьці і культуры старавераў паўночнай Беларусі, канец XІX — пачатак XXІ стагодзьдзя» (2010)<ref>{{Артыкул|год=2010|аўтар=Іваноў, У.|загаловак=Эвалюцыя тоеснасці і культуры старавераў паўночнай Беларусі, канец XІX – пачатак XXІ стагоддзя|выданьне=Палітычная сфера|нумар=14|старонкі=195–210}}</ref>, «Аб кабетах, якія „папуюць“: аб ролі і месцы жанчынаў у рэлігійным жыцьці стараверства Віцебшчыны» (2013)<ref>{{Артыкул|год=2013|аўтар=Іваноў, У.|загаловак=Аб кабетах, якія «папуюць»: аб ролі і месцы жанчынаў у рэлігійным жыцьці стараверства Віцебшчыны|выданьне=Женщины в политике: новые подходы к политическому. Феминистский образовательный альманах.|выпуск=2. Личное как политическое|старонкі=31–37|url=https://ru.ehu.lt/wp-content/uploads/2017/10/WiP-Vol2.pdf}}</ref>, «Двухсэнсоўныя вобраз і роля стараверства Беларусі ў паўстаньні 1863-64 гг. і ў беларускім нацыятворчым працэсе другой паловы 19-га ст. (спроба гістарычнай і этналягічнай рэканструкцыі)» (2014)<ref>{{Артыкул|аўтар=Іваноў, У.|год=2015|загаловак=Двухсэнсоўныя вобраз і роля стараверства Беларусі ў паўстаньні 1863–64 гг. і ў беларускім нацыятворчым працэсе другой паловы 19-га ст. (спроба гістарычнай і этналягічнай рэканструкцыі)|выданьне=Кастусь Каліноўскі і нацыятворчы працэс у Беларусі, Матэрыялы міжнароднай навуковай канферэнцыі, Лондан, 27–29 сакавіка 2014 г.|старонкі=|месца=Мінск|выдавецтва=Зміцер Колас|pages=58–72|isbn=978-985-6992-67-7|адказны=Смалянчук Алесь, Дынглі Джым|ref=https://kamunikat.org/download.php?item=39872-1.pdf&pubref=39872}}</ref>, «Стараверы і зьлябы» (2018)<ref>{{Артыкул|год=2018|аўтар=Іваноў, У.|загаловак=Стараверы і злябы|старонкі=64–67|issn=2617-2305|нумар=1|выданьне=Наша гісторыя|url=https://history.nn.by/?c=lr&i=217908}}</ref>. === Гісторыя франкамоўнай беларусістыкі === Інтарэс да тэмы франкамоўнай беларусікі праявіўся падчас навучаньня ў Францыі. Штуршком да дасьледчай дзейнасьці ў дадзенай сфэры стала праца ў [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны|Скарынаўскай бібліятэцы]]<ref>{{Cite web|загаловак=“Беларуская бібліятэка ў Лёндане яшчэ дапаможа адкрыць невядомыя пласты берусазнаўства”|url=https://www.skaryna.org.uk/u-harbacki/|аўтар=Ігар Іваноў|дата публікацыі=10/07/2015|назва праекту=Блёг|выдавец=Беларуская бібліятэка і музэй імя Франьцішка Скарыны|мова=be}}</ref>, дзе захаваліся рэдкія франкамоўныя матэрыялы па беларусіцы пачатку 20 ст.<ref>{{Cite web|загаловак=Франкамоўная беларусіка лонданскай Скарынаўкі|url=https://novychas.online/kultura/frankamounaja-belarusika-londanskaj-skarynauki|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=30-01-2018|назва праекту=Новы час|мова=be}}</ref><ref>{{Cite web|загаловак=Што пісала французская прэса пра БНР і «беларутэнскае пытанне»?|url=https://novychas.online/poviaz/bnr-i-belarutenskae-pytanne-u-francuzskaj-prese|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=24-03-2018|назва праекту=Новы час|мова=be}}</ref><ref>{{Cite web|загаловак=«Крык народаў»|url=https://novychas.online/poviaz/kryk-narodau|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=05-06-2019|назва праекту=Новы час|мова=be}}</ref><ref>{{Cite web|загаловак=Федэрацыйны пакт паміж Мінскам і Масквой|url=https://novychas.online/poviaz/federacyjny-pakt-pamiz-minskam-i-maskvoj|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=26-01-2019|назва праекту=Новы час|мова=be}}</ref> і друкапіс першага беларускага рамана, напісанага па-француску невядомым аўтарам<ref>{{Cite web|загаловак=Таямніцы лонданскай Скарынаўкі: «Жан і Жак, альбо Падроблены рай»|url=https://novychas.online/kultura/tajamnicy_londanskaj_skarynauk/|дата публікацыі=06-09-2015|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|мова=be|назва праекту=Новы час}}</ref>. У. Гарбацкі апісаў таксама ўнёсак раньніх францускіх і франкамоўных дасьледнікаў, якія цікавіліся беларускімі тэмамі: [[Рэнэ Мартэль]],<ref>{{Cite web|загаловак=На золку французскай беларусікі: Рэнэ Мартэль|url=https://www.skaryna.org.uk/на-золку-французскай-беларусікі-рэнэ/|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=30/03/2016|назва праекту=Блёг|выдавец=Беларуская бібліятэка і музэй імя Франьцішка Скарыны|мова=be}}</ref><ref>{{Cite web|загаловак=На золку французскай беларусікі: Рэнэ Мартэль|url=https://novychas.online/kultura/na_zolku_francuzskaj_bielarusi/|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=27-03-2016|назва праекту=Новы час|мова=be}}</ref> [[Антуан Мартэль]], [[Амбруаз Жабэр]],<ref>{{Cite web|загаловак=https://novychas.online/asoba/belaruski-ruh-i-polszcza-scislaja-historyja-bel|url=https://novychas.online/asoba/belaruski-ruh-i-polszcza-scislaja-historyja-bel|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=03-07-2016|назва праекту=Новы час|мова=be}}</ref> — і беларускай дыяспары ў Францыі, Бэльгіі й Ангельшчыне<ref>{{Cite web|загаловак=Забыты змагар франкамоўнай беларусікі|url=https://novychas.online/asoba/zabyty-zmahar-frankamounaj-belarusiki|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=28-07-2017|назва праекту=Новы час|мова=be}}</ref><ref>{{Cite web|загаловак=Невядомая спадчына: этналагіня Ніна Абрамчык|url=https://novychas.online/asoba/etnalahinja-nina-abramczyk-pra-nevjadomuju-spadcz|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=17-05-2018|назва праекту=Новы час|мова=be}}</ref><ref>{{Cite web|загаловак=«Маці-беларуска» Ніны Абрамчык|url=https://novychas.online/kultura/maci-belaruska-niny-abramczyk|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=23-01-2022|копія=https://web.archive.org/web/20220123192342/https://novychas.online/kultura/maci-belaruska-niny-abramczyk|выдавец=Новы час}}</ref>. === Фэмінісцкія і ЛГБТ дасьледаваньні === Да гендэрных, фэмінісцкіх і ЛГБТ дасьледаваньняў далучыўся падчас навучаньня ў гендэрнай магістратуры ў Францыі. Першыя артыкулы на тэму [[гей]]- і [[Лезьбіянства|лесьбі]]-дасьледваньняў апублікаваў у [[ARCHE Пачатак|ARCHE]] на пачатку 2000-ых гадоў: «Развагі аб гейскім пытаньні»<ref>{{Артыкул|url=https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/arche/html/2002-3/harb302.html|год=2002|lang=be|загаловак=Развагі аб гейскім пытаньні|аўтар=Уладзь Гарбацкі|выданьне=ARCHE|нумар=3(23)}}</ref> і «Пераадоленьне гамафобіі»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|год=2003|url=https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/arche/html/2003-2/harb203.html|загаловак=Пераадоленьне гамафобіі|нумар=2(25)|выданьне=ARCHE}}</ref>. Рэгулярна публікуе артыкулы і агляды на фэмінісцкую і гендэрную тэмы ў іншых беларускіх СМІ: [https://www.svaboda.org/s?k=гарбацкі&tab=all&pi=1&r=any&pp=10 Радыё Свабода], [https://novychas.online/author/Уладзіслаў%20Гарбацкі «Новы час»], [https://makeout.by/xfsearch/author/Уладзь%20Гарбацкі/ Makeout]. == Літаратурная творчасьць == Першыя літратурныя творы публікаваліся ў «[[Наша Ніва|Нашай Ніве]]» і [[ARCHE Пачатак|ARCHE]]. Пазьней — у газэце «[[Новы час (газэта)|Новы час]]» і інтэрнэт-часопісе «[[ПрайдзіСвет]]». Асобныя апавяданьні перакладзеныя на славенскую, летувіскую і ангельскую мовы. Пісьменьнік збольшага працуе ў стылі аўтабіяграфічнай сацыяльнай ці сацыялягічнай прозы'':'' робіць акцэнт на прыватнай, інтымнай гісторыі, якая дапамагае выкрываць калектыўную гісторыю і памяць. Першы зборнік прозы выдаў у 2016 годзе — «Песьні тралейбусных рагуляў». Ён быў названы першым у беларускай літаратуры творам гей-прозы<ref>{{Cite web|загаловак=Першая кніга гей-прозы па-беларуску (слова ад аўтара)|url=https://makeout.by/2016/05/24/pershaya-knga-gey-prozy-pa-belarusku.html|аўтар=Уладзь Гарбацкі|дата публікацыі=24 мая 2016|назва праекту=Makeout|мова=be}}</ref>. Брытанскі дасьледнік беларускай літаратуры [[Арнольд Макмілін]] так ахарактарызаваў зборнік:<blockquote>''«Гэты сьмелы і вельмі чытэльны дэбютны зборнік прозы пераказвае ў розных формах і інтымных дэталях досьведы Адрознага ў варожым яму асяродзьдзі. Пра тры плыні, што ахопліваюць дарослае жыцьцё аўтара, ён апавядае мовай казачных гісторый: глыбокую веру ў беларускую мову, усьведамленьне і гонар за сваю гейскасьць, і перакананасьць у тым, што рэлігія — толькі міт. Элегантна напісаная сучаснай беларускай мовай і шчодра запраўленая дыялектызмамі, гэтая кніга паўстае як песьня і сьвята роднаму Віцебску. Кранальныя, захапляльныя і, часта, брутальна-рэалістычныя тэксты атрымаліся цудоўным, глыбока асабістым дэбютам».''</blockquote> == Пераклады == У. Гарбацкі перакладае навуковыя і мастацкія тэксты з францускай, украінскай, летувіскай, расейскай і славенскай моваў. Спэцыялізуецца на перакладах франкамоўных аўтараў і аўтарак: [[Жорж Экгаўт]], [[Сымона дэ Бавуар]]<ref>{{Cite web|загаловак=Другі пол (Le deuxième sexe). Фрагмент з кнігі|url=http://prajdzisvet.org/texts/prose/druhi-pol.html|аўтар=Сімона дэ Бавуар|дата публікацыі=2020|назва праекту=ПрайдзіСвет №21}}</ref>, [[Ані Эрно]],<ref>{{Cite web|загаловак=Першы тэкст французскай жывой класікі па-беларуску: выйшаў раман «Падзея» Ані Эрно|url=https://novychas.online/kultura/perszy-tekst-francuzskaj-zyvoj-klasiki-pa-belarusk|аўтар=Уладзіслаў Гарбацкі|дата публікацыі=2021-11-22|выдавец=Новы час|мова=be|копія=https://web.archive.org/web/20211122173133/https://novychas.online/kultura/perszy-tekst-francuzskaj-zyvoj-klasiki-pa-belarusk}}</ref> Рэймон Арон<ref>{{Артыкул|isbn=978-609-95427-0-6|аўтар=Рэймон Арон|загаловак=Дэмакратыя і Таталітарызм (урыўкі з эсэ)|год=2012|выданьне=Палітычная навука. Анталогія класічных тэкстаў: Пераклад з англійскай, французскай, нямецкай|аўтар выданьня=А. Казакевіч (нав. рэд.)|месца=Мінск–Вільня|выдавецтва=Палітычная сфера}}</ref>, Эрык Нёвё<ref>{{Кніга|назва=Сацыялогія сацыяльных рухаў|аўтар=Эрык Нёвё|isbn=978-985-6329-85-5|год=2010|выдавецтва=Прапілеі|горад=Мінск|старонак=150|арыгінал=Érik Neveu, Sociologie des mouvements sociaux|адказны=У. Іваноў (пер. з французскай)}}</ref>, [[Маргарыта Юрсэнар|Маргарытa Юрсэнар]], Вілье дэ ліль-Адан. Таксама перакладае паэзію з летувіскай ([[Гедрэ Казлаўскайце]],<ref>{{Cite web|загаловак=Размаўляць на забытых мовах|url=http://prajdzisvet.org/texts/poetry/razmauljac-na-zabytykh-movakh.html|аўтар=Гедрэ Казлаўскайтэ|назва праекту=ПрайдзіСвет №21|мова=be|дата публікацыі=2020}}</ref> [[Нэрынга Дангвідзе]], [[Жэмайце]], [[Марыя Ластоўская]] (Ластаўскене)) і славенскай (Ураш Прах)<ref>{{Cite web|загаловак=Сьціпласьць мяншыняў (знаёмства з паэзіяй Ураша Праха)|url=https://makeout.by/2020/12/23/scplasc-mjanshynja.html|аўтар=Уладзь Гарбацкі|дата публікацыі=23 снежня 2020|выдавец=Makeout}}</ref> моваў. [[Файл:Аб фэмінізацыі беларускай мовы.png|alt=Вокладка кнігі белага колеру з шэрымі і чырвонымі словамі раскіданымі па вокладцы. Тры словы — фэмінізацыя беларускай мовы — набраныя буйным шрыфтом і разьмешчаныя паралельна адно другога|значак|Аб фэмінізацыі беларускай мовы (вокладка кнігі)]] == Кнігі == * {{Cite book|first=Уладзіслаў|last=Гарбацкі|title=Аб фэмінізацыі беларускай мовы: Фэмінізацыя nomina agentis і пэўных іншых катэгорыяў у сучаснай беларускай мове. Эсэ|location=Leicester|publisher=belarusians.co.uk|year=2012|isbn=978-0-9567951-0-6|url=https://www.smashwords.com/books/view/251752|старонак=99}} * {{Cite book|first=Уладзь|last=Гарбацкі|url=https://kniharnia.by/catalog/suchasnaya_proza/pesni_traleybusnykh_ragulya/|title=Песьні тралейбусных рагуляў: Казкі і проза жыцьця / Уладзь Гарбацкі. —: belarusians.co.uk|isbn=978-0-9567951-4-4|location=Leicester|publisher=belarusians.co.uk|старонак=110}} * Гід па фэмінізацыі беларускай мовы (Nomina agentis і некаторых іншых асабовых намінацыяў) / Уладзіслаў Гарбацкі. — London: belarusians.co.uk, 2016. — ISBN: 978-0-9567951-6-8 (друк) і 978-0-9567951-7-5 (электронная). * Творы / Палута Бадунова. [Прадмова і ўкладаньне: Уладзіслаў Гарбацкі]. — Вільня: Таварыства беларускай культуры ў Летуве, 2018. — ISBN: 978-9955-578-19-2 (друк) і 978-9955-578-18-5 (электронная). * Фэмінізацыя беларускай мовы. Сацыялінгвістычнае дасьледваньне. — Вільня: Таварыства беларускай культуры ў Летуве, 2019. — ISBN: 978-9955-578-21-5. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гарбацкі, Уладзіслаў}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Віцебску]] [[Катэгорыя:Беларускія навукоўцы]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя пісьменьнікі]] [[Катэгорыя:Беларускія літаратары]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Стараабрадніцтва]] [[Катэгорыя:Мовазнаўчыя дасьледаваньні]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі францускіх ВНУ]] [[Катэгорыя:ЛГБТ у Беларусі]] [[Катэгорыя:Беларускія палітолягі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Фэмінізм]] [[Катэгорыя:Гей-актывізм]] [[Катэгорыя:Беларускія мовазнаўцы]] [[Катэгорыя:Гендэрныя дасьледаваньні]] [[Катэгорыя:Атэісты]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыйцы]] ashhp21uo7lzdmbpb66974eii7nz6m3 0 242400 2329441 2287513 2022-07-23T06:46:46Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Алексічы}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Алексічы |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Алексічаў |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Alieksičy |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1552 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 56 |Шырата сэкундаў = 17 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 42 |Даўгата сэкундаў = 08 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Але́ксічы'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} У творах І. П. Мележа ўжытая назва '''Але́шнікі''', сэмантычна чужая гістарычнай назве Алексічы, але пададзеная ў нарматыўным даведніку ў якасьці яе варыянту.</ref> — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], у міжрэччы [[Тур’я (басэйн Дняпра)|Тур'і]] і прытока [[Віць (рака)|Віці]] Рабца, пакуль апошні не ператварыўся ў балота. Уваходзяць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2004 год — 93 чалавекі. Знаходзяцца за 18 км на паўночны захад ад места і чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], каля аўтамабільнай дарогі Хвойнікі — [[Юравічы]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Паселішча ці не ўпершыню згаданае ў апісаньні [[Мазырскі замак|Мазырскага замка]] 1552 году. У ім засьведчана, што ''«села Олексичи а Оводовичи ([[Вадовічы]])»'' належалі да Загальскай нядзелі Мазырскай воласьці, выконвалі плацёжныя павіннасьці ды па чарзе зь іншымі нядзелямі розныя работы на карысьць замку. Жыхарамі гэтых сёлаў былі Тацко Батурыч, Іван Гапонавіч, Несын Зеляновіч, Іван Рэвяка, Карп Дзьмітрыевіч, Сянько Хількевіч, Сірош, брат яго, Яско, брат яго, Хрол Прыхожы, Іван Ліцьвін, Грын Курыловіч, Мішко Багданавіч, Антон Мацоўчыч, Лукаш Прыхожы, Юрко Цімонавіч, Кандрат Хамяновіч, Ігнат, брат яго, Сянько, брат яго. ''«Дани з них 4 кади и ведро, тивунщины великое и малое 3 ведра, за тивунщиною 2 гроши, приставка а кузня ведро меду, за вощила 7 грошей, за 7 хлебов 3 гроши, за 2 кур грош сокольничого 2 гроши, бобровничого 15 грошей, выкоту 12 гроши, серебра 2 коп гроши, за 7 бобров 5 коп грошей, за 2 куницы 12 грошей, за пол куницы 3 гроша, воловництва пол 7 гроша, намерных 2 гроши, овса 2 ведра; а в слободе до двух лет 75 грошей, а меду пол 3 ведра, а в пустее 2 ведра меду и 40 грошей; всего: 4 кади, 7 ведер, камени 1, 9 коп и 8 грошей и пол гроша…»''. Акрамя таго сказана, што ''«село Олексичское»'' разам з востравам [[Чорнаўшчына]]й знаходзілася ў трыманьні зямяніна Андрэя Абуха (продка паноў [[Род Абуховічаў|Абуховічаў]] у [[Мазырскі павет|Мазырскім павеце]])<ref>Архив Юго-Западной России (АрхивЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 636—637, 644</ref>. Зь сярэдзіны 1560-х гадоў Алексічы — у складзе Мазырскага павету [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]] Вялікага Княства Літоўскага. 10 ліпеня 1568 году ''«…тые села Оводовичи и Олекшичи, в которых ест служоб{{Заўвага|1 службу складалі 2 двары і болей.|}} деветнадцат и пол…»'' падараваныя каралём [[Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонтам Аўгустам]] у якасьці лену{{Заўвага|Быць леньнікам азначала за маёнтак «службу земскую военную служити и заступовати.., яко и иные рыцерство, земяне, шляхта…» каралю і Айчыне.|}} зямянам Філону, Паўлу, Кандрату, Сямёну, Іосіфу, Філіпу Круневічам, замест страчаных на карысьць пана [[Філон Кміта-Чарнабыльскі|Філона Кміты]] маёнткаў у ваколіцах [[Чарнобыль|Чарнобылю]]<ref>Литовская метрика. Книга записей 51 (1566—1574). — Вильнюс, 2000. С. 177—179</ref>{{Заўвага|С. В. Марцэлеў чамусьці ўважаў Алексічы 1568 году ўладаньнем Ф. Кміты (гл.: Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 429).|}}. Пазьней прывілеем караля [[Стэфан Баторы|Стэфана Баторыя]] ад 25 лютага 1585 году дзььве часткі Вадовічаў і Алексічаў, што засталіся ад памерлых без нашчадкаў ''«мужсъкого рожаю»''{{Заўвага|Неабходная ўмова валоданьня ленам.}} Кандрата і Іосіфа Круневічаў, аддадзеныя пану Давыду Есьману<ref>Метрыка ВКЛ. Кніга запісаў 70. (1582—1585). Падрыхт. А. А. Мяцельскі. — Мінск, 2008. С. 246—247</ref>. 30 жніўня 1658 году права на ленныя маёнткі Алексічы і [[Глінішча (Хвойніцкі раён)|Глінішча]] ({{lang-la|bona Olexicze et Hliniszcze}}) было пацьверджана мазырскаму [[харунжы|харунжаму]] Рыгору Круневічу лістом караля [[Ян II Казімір Ваза|Яна Казіміра]]<ref>Metryka Litewska. Księga wpisów. Nr. 131. Opracował Andrzej Rachuba. — Warszawa, 2001. S. 157—158, 234</ref>. Леннае права на Алексічы 18 сакавіка 1637 году ў [[Кіеў]]скім і 18 чэрвеня 1671 году ў [[Лідзкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Лідзкім]] [[Гродзкі суд|гродзкім судзе]] пацьвярджаў пан Казімір Аляксандр Круневіч. 4 сьнежня 1721 году запіс на права валоданьня Алексічамі і Вадовічамі ўнесены ў кнігі гродзкія Кіеўскія з падачы ксяндза Войцеха Янкоўскага, міністра [[Оўруч|Оўруцкай]] рэзыдэнцыі [[езуіты|езуітаў]]<ref>АрхивЮЗР. С. 222—225</ref>. С. Рыбчонак, на падставе дакумэнтаў, сабраных у справе аб дваранстве роду [[Род Аскеркаў|Аскеркаў]] засьведчыў, што спадчыньнікам маёнткаў Алекшыцы, Вадовічы і Гарбавічы ў Мазырскім павеце стаў пан Багуслаў Аскерка. Прычым Гарбавічы ў 1738 годзе ён саступіў брату Рафалу Алаізію<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С.Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 329</ref>. Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Алексічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты і яе службы) належала да Юравіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1782 годзе, паводле завяшчаньня Багуслава Леапольда сынам, ленны маёнтак зь вёскамі Новы Двор, [[Тунеўшчына|Тунеўшчызна]], сялом Алексічы і мястэчкам [[Багуславец]] дастаўся Фларэнціну, а пасьля яго сыну Антонію<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 319. Воп. 2. Спр. 2386. А. 71адв.</ref>. === Расейская імпэрыя === [[File:Фальварак і вёска Новы Двор на плане Генеральнага межавання 1797 г.png|значак|зьлева|Сяло Алексічы, фальварак і вёска Новы Двор на схемытычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]]Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Алексічы — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У 1796 годзе ў валоданьні мазырскага [[Земскі суд|земскага суддзі]] Фларыяна Аскеркі былі «сельцо Алексичи и двор, местечко Богуслав, село Борисовщина, деревня Тун''о''вщизна»<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 73</ref>. У 1811 годзе маёнтак Новы Двор — уласнасьць Юзафа і Антонія, сыноў Фларыяна, Аскеркаў<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 171</ref>. Блізка да чэрвеня 1831 году мясцовыя праваслаўныя сьвятары даносілі расейскім уладам, што паны Эмілій і Антоній Аскеркі ў сваіх маёнтках Вадовічы і Алексічы выконвалі паўстанцкія прыгатаваньні: рыхтавалі зброю і правіянт, арганізоўвалі адзьдзел, які мусіў складацца з 50 чалавек. Аднак, двухразовая рэвізія, праведзеная ў Вадовічах ротмістрам фон Крузэ, нічога падазронага ня выкрыла; такія самыя вынікі мела сьледзтва, праведзенае на месцы афіцэрам жандармэрыі Аляксандравым<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. – Warszawa, 1925. Tom II. S. 54 – 55, 143 – 144</ref>. На 1834 год уладальнікамі названыя Антоні і Брыгіда з Шышкаў Аскеркі. У Алексічах тады было 22 двары са 154 жыхарамі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 347. А. 1408, 1416—1423</ref>. У 1840-я гады маёнткам Новы Двор завалодалі паны Вінчы. 8 чэрвеня стст. 1843 году тут у сям'і шляхціча-пасэсара Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага, католіка, і яго законнай жонкі Аляксандры Іванавай, праваслаўнай, нарадзіўся сын Хведар<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 25844. А. 2адв.-3</ref>{{Заўвага|Сярод іншых добраў пад назвай Новы Двор у выданьні «Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich» (Warszawa, 1886. T. VII. S. 293—300) для Рэчыцкага павету згаданы толькі гэты маёнтак паноў Сушчынскіх, угодзьдзі якога складалі каля 86 валок (S. 296) альбо ≈1720 дзесяцін. Таму даволі дзіўна, што дасьледчыкі працяглы час не адважваліся лякалізаваць месца нараджэньня знакамітага ў будучыні чалавека хоць бы і гіпатэтычна, пакуль ня быў знойдзены адпаведны дакумэнт.|}}. На 1850 год у сяле 25 двароў. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» сказана, што 156 жыхароў Алексічаў абодвух полаў былі прыхаджанамі Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 жыхароў сяла і 10 жыхароў Новага Двара зьяўляліся парафіянамі Юравіцкага касьцёлу Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 379адв., 725</ref>. У парэформавы пэрыяд сяло Алексічы належала да Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Мікалаеўскай царквы, новы драўляны будынак якой узьведзены ў 1871 годзе, названыя настаяцель а. Канстанцін Сулкоўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Ануфрый Мігай і звышштатны Васіль Мігай. Да прыходу, акрамя Алексічаў, належалі Агароднікі, частка Багуслаўца, Вадовічы, Глінішча, Каранёўка, Слабада Княжыца, Маклішча, Тунеўшчына, Ужынец, Хвойнае<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 884 мужчынскага і 944 жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13</ref>. У 1886 годзе ў Алексічах 31 двор, 211 жыхароў, царква і капліца<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 113</ref>. Паводле сьпісаў землеўладальнікаў Менскай губэрні 1876, 1889 гадоў уласьніцай маёнтку Новы Двор больш як у 1700 дзесяцінамі угодзьдзяў названая пані Генрыэта, дачка Калікста Вінча, Сушчынская. Згодна зь перапісам 1897 году, ў Алексічах дзейнічалі царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын, тры ветракі. На 1909 год у сяле было 76 двароў, 587 жыхароў, у фальварку Новы Двор 15 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 3, 50</ref>. У 1911 годзе часткі Новага Двора дзялілі між сабой Зянон (555 дзесяцін), Генрык (555) і Мечыслаў (556), сыны Гераніма, Сушчынскія. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Алексічы ў складзе Юравіцкай воласьці, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 г. згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Юравіцкая воласьць Рэчыцкага павету ўвайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]]. 8 сьнежня 1926 году Алексічы, вернутыя [[БССР]], сталі цэнтрам [[Алексіцкі сельсавет|сельсавету]] [[Юравіцкі раён|Юравіцкага]], з 8 ліпеня 1931 году [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёну]]. З 20 лютага 1938 году ў складзе [[Палеская вобласьць|Палескай]], з 8 студзеня 1954 году ў [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. У 1920-я гады пры землеўпарадкаваньні, паводле сьведчаньня Паўла Фёдаравіча Мележа ў лісьце да сына, зь сяла Алексічы былі ўтвораныя тры пасёлкі: Алексічы, [[Дуброва (Хвойніцкі раён)|Дуброва]] і [[Рабец]]<ref>[http://www.kimpress.by/index.phtml?page=2&id=4591 Сем лістоў з глыбіні Палесся]</ref>. У 1931 годзе арганізаваны калгасы «Коммунар» і «Пролетарий», дзейнічалі 3 кузьні і 2 ветракі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў Алексічах быў 141 двор з 580 жыхарамі. 8 жніўня 1942 году (за адзін толькі гэты дзень) карнікі з атрадаў СС расстралялі і спалілі тут разам з хатамі і гаспадарчымі пабудовамі 294-х жыхароў, 12 чалавек угналі на прымусовыя работы ў Нямеччыну. У траўні-чэрвені 1943 года група Шымана знішчыла 168 вяскоўцаў<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост. : А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 36 — 37, 287 — 288, 498</ref>. На фронце загінулі 58 жыхароў Алексічаў. У 1959 годзе — 390 жыхароў, у складзе калгаса «Ленінскі шлях» з цэнтрам у вёсцы [[Глінішча (Хвойніцкі раён)|Глінішча]]. На той час існавалі пачатковая школа, клюб, бібліятэка, бальніца, аптэка, адзьдзяленьне сувязі, крама. 15 жніўня 1974 году цэнтр сельсавета з Алексічаў перанесены ў вёску Глінішча<ref>Рашэнне выканаўчага камітэта Гомельскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 15 жніўня 1974 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1974, № 25 (1435).</ref>. == Забудова == Плян Алексічаў складаецца зь зьлёгку выгнутай вуліцы, арыентаванай з паўднёвага захаду на паўночны ўсход. Жылыя дамы драўляныя, сядзібнага тыпу<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2к}}</ref>. == Асобы == [[Файл:Новы Двор на тапаграфічнай карце Мінскай губерні ген.-маёра Фіцінгофа. 1846 г.png|thumb|left|Маёнтак Новы двор на тапаграфічнай мапе 1846 г.]][[File:Копія запісу аб нарадзінах і хросьце Хведара Стравінскага.png|значак|Выпіс з мэтрычнай кнігі Алексіцкай царквы аб народзінах і хросьце Хведара Стравінскага.]][[Хведар Стравінскі]] (1843—1902) — опэрны бас, артыст [[Марыінскі тэатар|Марыінскага тэатру]] ў Пецярбургу, бацька кампазытара [[Ігар Стравінскі|Ігара Стравінскага]].. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Алексіцкі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] 0ofwu3u559m3vucsmft66fknrj7o38m 0 242462 2329350 2288814 2022-07-22T16:26:04Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Лісьцьвін |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Лісьцьвіна |Трансьлітараваная назва = Liśćvin |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1512 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 51 |Шырата сэкундаў = 23 |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 03 |Даўгата сэкундаў = 07 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Лісьцьві́н'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], уваходзіць у склад [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2004 год — 194 чалавекі. Знаходзіцца за 6 км на паўднёвы ўсход ад места і чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], каля аўтамабільнай дарогі Хвойнікі — [[Брагін]]. ==Назва == Вёска паўстала ў раўніннай мясцовасьці, пра якую князь Аляксандар Вішнявецкі 15 сакавіка 1574 году, дзелячы з братам Міхаілам «''именя наши отчизные брягинские''», пісаў: «''Што ся дотычет подданых моих села Листвина, иж они дубровы собе на поля розробили и вычертили первеи сего и тепер ново от острова его милости князя, брата моего, Рудакова, который ся его милости на делу от мене зостал, тогды вже болшь тое дубровы вычертивати роспахивати не мают над тые теперешние и старые поля и чертежи. Але тых всих своих пол, чертежов яко старых, так и новых вечне вживати мають.''»<ref>Беларускі археаграфічны штогоднік (далей: БАШ). Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 187, 192 // http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf</ref>. Ад тых дуброваў, разробленых альбо і некранутых, паходзіць назва паселішча. А на поўнач ад Лісьцьвіна — узвышша, парослае хвайнікамі, якія ў сваю чаргу «падказалі» назву для вёскі, ўзьніклай яшчэ далей на поўнач ад іх, на ўскрайку балота — Хвойнікі/Хвайнікі. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Упершыню паселішча згаданае пад назвай «''село Листвин Брагинское''» 7 сакавіка 1512 году ў акце абмежаваньня [[Брагінская воласьць|Брагінскай воласьці]], які на загад [[Сьпіс польскіх манархаў|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] складзены быў дваранінам Іванам Андрэевічам Кміцічам дзеля чалабітнай князя [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаіла Васільевіча Збараскага]]<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11</ref>. Адміністрацыйна тая воласьць належала да [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Пасьля М. В. Збараскага<ref>Раней, у 1490, 1511, 1512 гадох ён, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім. Усе сыны, старэйшы Хведар, Іван, Аляксандар, малодшы Хведар (Федка) пісаліся ўжо толькі Вішнявецкімі.</ref> Брагінская фартуна перайшла да яго сына князя Хведара Вішнявецкага, а потым да другога сына князя Аляксандра Вішнявецкага<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. № 1-2. С. 130</ref>. У 1559 годзе князі-браты Міхаіл, Максім і Аляксандар Аляксандравічы Вішнявецкія ізноў жа атрымалі каралеўскі прывілей на Брагін. Але князь Максім у 1565 годзе памёр без нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 556</ref>. Напярэдадні [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, а разам і Брагінскі маёнтак з Лісьцьвіном, былі далучаныя да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84-87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. === Каралеўства Польскае ў Рэчы Паспалітай === Пры разьдзеле «именя Брягин» у 1574 годзе цяпер ужо паміж двума братамі ''«Село Листвин з людми заседелыми и незаседелыми, з даню грошовою и медовою, з лесы, чертежами, полями, сеножатми и ловы зверинными»'' дасталося князю [[Аляксандар Аляксандравіч Вішнявецкі|Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму]]<ref>БАШ. С. 187, 188</ref>. На 1581 год, калі яго часткай маёнтка валодала ўдава княгіня Аляксандра з роду Капустаў Вішнявецкая, у Лісьцьвіне налічвалася 30 дымоў [[асадныя сяляне|сялян асадных]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 6 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх — па 4-6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 38</ref>. У датаваным 13 сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі [[Дзмітры Ялец]] надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежаваньня Астраглядавіцкіх добраў пана падкаморага кіеўскага [[Шчасны Харлінскі|Шчаснага Харлінскага]] з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей {{lang-pl|«jmienia Brahina, [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Mikulic]], Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących»|}}<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Пазьней, да 1622 году, у частцы Брагінскіх добраў ўключна з Лісьцьвіном гаспадарыў князь [[Адам Аляксандравіч Вішнявецкі]]. Ад 1641 году Лісьцьвін — уласнасць князя [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмія Міхала Вішнявецкага]], будучага ваяводы рускага і лідара барацьбы супраць «хмяльніччыны», які ізноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля спачыну ў 1672 годзе яго жонкі княгіні Грызэльды Канстанцыі (з Замойскіх) Брагінскія ўладаньні дасталіся яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму. 22 жніўня 1682 году апошні склаў [[тэстамэнт]], паводле якога ўсе добры пераходзілі ўсынаўлёнаму ім пану [[Ян Аляксандр Канецпольскі|Яну Аляксандру Канецпольскаму]]<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 383</ref>. На 1683 год вядома, што двума дымамі ў вёсцы Лісьцьвін валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Лісьцьвін названы сярод паселішчаў Брагінскага маёнтку пана ваяводзіча бэлзскага Яна Канецпольскага, якія моцна пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага. Тут у дзесяці дварах на пастой разьмясьціліся дваццаць пяць казакоў і двое коней<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 154</ref>. Пасьля сьмерці ў 1719 годзе апошняга спадчыннага ўладальніка пана серадзкага ваяводы Яна Канецпольскага і шматгадовага знаходжаньня (яшчэ і пры жыцьці нябожчыка) ў заставе ў паноў Войнаў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 287</ref>, прыкладна ад 1733 году Лісьцьвін стаў уласнасцю князя [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|Міхала Сэрвацыя]] са старэйшай галіны роду Вішнявецкіх, які менавіта ў тым годзе ці не ўпершыню падпісаўся «графам на Брагіне»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. Самая раньняя у гэтай частцы Брагінскіх добраў царква зьявілася ў найбуйнейшым сяле Мікулічы, і ад пачатку Лісьцьвін мусіў быць у яе прыходзе. Наколькі ж памяталі самі лісьцьвінцы ў 1802 годзе, яны здаўна належалі да прыходу царквы Раства Багародзіцы ў [[Губарэвічы|Губарэвічах]]<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 1362. А. 10</ref>, а апошні заснаваны ў 1708 годзе адразу як уніяцкі<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 378</ref>. Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Лісьцьвін быў у ліку паселішчаў, сярод жыхароў якіх і парафіяне Астраглядавіцкага касцёла Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>(верагодна, шляхта і яе служба). У 1754 годзе з 45 двароў (×6 — каля 270 жыхароў) вёскі Лісьцьвін Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 7 злотых, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 28 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 190; гл. таксама: С. 13-15, 20-22</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў дачкі князя Міхала Сэрвацыя пані [[Эльжбэта Замойская|Эльжбэты Міхалавай Замойскай]] панам войскім ашмянскім [[Франц Антоні Ракіцкі|Францам Антоніем Ракіцкім]]. Паводле запісаў у мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла 1759 і 1767 гадоў, у Лісьцьвіне пражывалі шляхетныя Марцін Станіслаў і Францішка Стравінскія, верагодна, пасэсары (часовыя ўладальнікі) вёскі. Пані Францішка ў 1768 годзе яшчэ прысутнічала пры хросьце немаўляці ў Хвойніцкай уніяцкай царкве, выкананым астраглядаўскім пробашчам, ксяндзом Мацеем Шэмяткоўскім<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 155, 157, 158 </ref>{{Заўвага|Гэта сьведчаньне таго, што людзі роду Стравінскіх, да якога належалі [[Хведар Стравінскі|Хведар]], знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатру]] ў Пецярбургу, яго сын Ігар, адзін з буйнейшых кампазытараў XX ст., жылі ў Хвойніцка-Брагінскім рэгіёне і ў XVIII ст.}}. Перапісы габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі пражываньне ў Лісьцьвіне адпаведна 9, 5 чалавек (głow), прыналежных да Брагінскага кагала, і хрысьціяніна (пагалоўшчыне не падлягаў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 711</ref>. Магмыма, выбух гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе паўплываў на зьмяншэньне колькасьці габрэяў у вёсцы, а пасьля і на прыняцьце адным зь іх, верагодна галавой сямейства, хрысьціянства. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках рэвізыі 1795 году, сказана што сяло Лісьцьвін было ў заставе ад [[Караль Прозар|Людвіка Прозара]]{{Заўвага|Так, скарыстоўваючы імя жонкі, часам падпісваўся абозны Караль, каб браць удзел у справах павету альбо вырашаць маёнтковыя праблемы.}} ў пана судзьдзі оўруцкага Міхала Паўшы, хоць уласьнікамі яго зьяўляліся графы Ракіцкія<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 72</ref>; гэткая падвойная застава, надта пашыраная ў Рэчы Паспалітай і ў дарэформавай Расейскай імпэрыі. Яшчэ за часоў уніі асноўная частка жыхароў вёскі была далучана да прыходу Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у 1795 годзе павернутай да расейскага праваслаўя<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 326</ref>. Існавала і капліца Астраглядаўскай рыма-каталіцкай парафіі<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи»… С. 74</ref>. Ёсьць звесткі пра ксяндзоў-капэлянаў лісьцьвінскіх — а. Яна Кладкевіча (1789 г.) і а. Гаспара Урбанскага (1798)<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 167, 195</ref>. 26 лютага 1802 году лісьцьвінцы, падданыя графаў Ракіцкіх, прасілі Рэчыцкую духоўную ўправу вярнуць іх да прыходу царквы Раства Багародзіцы ў Губарэвічах<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 1362. А. 10, 6адв.</ref>. Паводле сялянскай рэвізіі, складзенай 30 верасьня 1811 году, 23 дварамі ў вёсцы Лісьцьвін, ад графа Рафала Ракіцкага «по купле доставшихся», валодаў пан Эразм Забэла<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 261. А. 517—519</ref>. Згодна з шляхецкай рэвізыяй ад 13 сьнежня 1811 году, оўруцкі падкаморы Міхал Паўша з жонкай Ёганнай таксама меў у Лісьцьвіне свой панскі двор з трыма шляхцічамі на службе<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 210</ref>. Яшчэ на 1822 год 89 мужчын і 91 жанчына з жыхароў Лісьцьвіна заставаліся ў прыходзе Мікуліцкай Багаяўленскай царквы<ref>НГАБ. ф. 136. Воп. 1. Спр. 40552. А. 66</ref>. Але ў дакумэнце 1829 году сказана, што сярод прыхаджанаў царквы Раства Багародзіцы ў Губарэвічах былі 116 мужчын і 141 жанчына з прыгонных сялян графа Міхала, сына Рафала, Ракіцкага, рэчыцкага маршалка, якія жылі ў 29 дварах вёскі Лісьцьвін<ref> НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40604. А. 33адв.</ref>. На 1834 год у 28 дварах вёскі таго ж уладальніка налічвалася 97 душ мужчынскага і 118 душ жаночага полу (тут, аднак, сьпіс двароў і жыхароў няпоўны). У шэрагу выпадкаў лісьцьвінцаў пераводзілі ў сяло Мікулічы, вёскі [[Веляцін]], [[Пудакоў]], [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]] і [[Рыжкаў (Брагінскі раён)|Рыжкаў]] таго ж Брагінскага маёнтку, а двух жыхароў зь Веляціна і аднаго з хутара [[Карпілаўка (Хвойніцкі раён)|Карпілаўкі]] перасялілі ў Лісьцьвін. У час паміж рэвізыямі 1816 і 1834 гадоў шасьцёра сялян былі аддадзеныя ў рэкруты, зь якіх адзін толькі вярнуўся з уцёкаў. Яшчэ трое ўцекачоў вярнуліся — адзін у 62 гады, сьляпы, двое адразу і памерлі; трое сялян зьбеглі, адзін зь іх — яшчэ ў 1812 годзе. Найбольш пашыраныя ў вёсцы прозьвішчы жыхароў, на той час яшчэ не заўсёды ўстойлівыя, — Амельчанкі (у іншых крыніцах тыя самыя людзі зваліся Жэбітамі), Анісавы (Анісенкі), Міхаленкі, Півавары, Цімафеевы (Цімафеенкі; у іншых выпадках яны ж — Калыханы), Казачэнкі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 340. А. 289, 291адв.-299</ref>. На 1850 год, паводле энцыкляпэдыі «[[Гарады і вёскі Беларусі]]», Лісьцьвіном валодала графіня Ракіцкая і было ў ім 28 двароў з 198 жыхарамі.[[File:Фальварак і вёска Лісцвін на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|left|Фальварак і вёска Лісьцьвін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]] У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 207 жыхароў вёскі Лісьцьвін зьяўляліся прыхаджанамі Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы, 9 мужчын і 10 жанчын зь ліку жыхароў фальварку і вёскі былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 722</ref>. У парэформавы пэрыяд — у Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. У 1879 годзе вёска названа сярод паселішчаў прыходу Бабчынскай Крыжаўзьвіжанскай царквы<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 15</ref>. Згодна з перапісам 1897 году, у Лісьцьвіне налічваўся 61 двор з 400 жыхарамі, існавалі школа граматы, вятрак; у аднаіменным фальварку было 2 двары і 17 жыхароў. На 1909 год у вёсцы 82 двары, у якіх 498 жыхароў; у фальваркавым двары 8 жыхароў. Побач месьцілася [[Мархлеўск|аколіца Лісьцьвін]]<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 107</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Лісьцьвін у складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуўся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана Паўла Скарападзкага<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>.[[File:Мархлеўск на карце Генштаба РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.jpg|thumb|Лісьцьвін на мапе гэнштабу РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.]] 1 студзеня 1919 г. згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. У 1930 годзе арганізаваны калгас імя В. М. Молатава, працаваў вятрак. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] загінулі 54 вяскоўцы. Паводле перапісу 1959 году, у Лісьцьвіне налічвалася 684 жыхары. У складзе калгаса «Сьвітаньне» з цэнтрам у вёсцы Паселічы. == Геаграфія == Вёска знаходзіцца за 6 км на паўднёвы ўсход ад раённага цэнтру і чыгуначнае станцыі [[Хвойнікі|Хвойнікаў]] (на лініі [[Васілевічы]] — Хвойнікі ад лініі [[Гомель]] — [[Каленкавічы|Калінкавічы]]), за 109 км ад Гомля. На захадзе мэліярацыйны канал, злучаны з ракой [[Прыпяць|Прыпяцьцю]] ([[прыцёк]] ракі [[Дняпро|Дняпра]]). == Насельніцтва == * 1850 год — 28 двароў, 198 жыхароў. * 1897 год — 61 двор, 400 жыхароў; ваколіца — 25 двароў, 150 жыхароў і [[фальварак]] — 2 двары, 17 жыхароў (паводле перапісу). * 1908 год — вёска — 82 двары, 498 жыхароў; околица — 42 двора, 210 жителей и фольварак — 8 жителей. * 1959 год — 684 жителя (паводле перапісу). * 2004 год — 74 гаспадаркі, 194 жыхары. == Забудова == Плян Лісьцьвіна складаецца з простай вуліцы, арыентаванай з паўднёвага ўсходу на паўночны захад, да якой з захаду далучаецца кароткая вуліца. Забудова двухбаковая, драўляная, сядзібнага тыпу<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2к}}</ref>. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * ''Бельскі С. В.'' З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Мінск: [[Чатыры чвэрці|Четыре четверти]], 2018 * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} * ''Мацук А.'' Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). — С. 213—215 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 {{Паселіцкі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Паселіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] [[Катэгорыя:1512 год у Беларусі]] 6vx29xzgazc6pem7tsnoiegdmk49sdl 0 252698 2329484 2300265 2022-07-23T11:38:40Z Kazimier Lachnovič 1079 дзеля пераносу файлу wikitext text/x-wiki {{Славутасьць |Тып = Помнік гісторыі |Назва = Сабор Сьвятога Мікалая |Арыгінальная назва = |Выява = Брэсцкі Свята-Мікалаеўскі гарнізонны сабор.JPG |Подпіс выявы = Сабор Сьвятога Мікалая |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжаньня = [[Горад|Места]] |Месцазнаходжаньне = [[Берасьце]] |Канфэсія = |Эпархія = |Ордэнская прыналежнасьць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекту = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадваньне = |Заснаваньне = |Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Канчатак будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасьць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = |Вядомыя насельнікі = |Рэліквіі = |Плябан = |Стан = |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 04 |Шырата сэкундаў = 57.84 |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 23 |Даўгата хвілінаў = 39 |Даўгата сэкундаў = 18.40 |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Гарнізонная саборная царква Сьвятога Мікалая''' — помнік гісторыі другой паловы XIX ст. ([[мураўёўкі|мураўёўка]]) у [[Берасьце|Берасьці]]. Знаходзіцца на тэрыторыі [[Берасьцейская крэпасьць|Берасьцейскай крэпасьці]], на месцы [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнавага расейскімі ўладамі]] [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар аўгустынаў (Берасьце)|комплексу кляштару аўгустынаў з касьцёлам Найсьвяцейшай Тройцы]]. [[Беларуская Праваслаўная Царква|Дзейнічае]]. Твор архітэктуры расейскай [[эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. Аб’ект [[Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі]]. == Гісторыя == Мураваную царкву [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] ([[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскай царквы]]) дзеля расейскага вайсковага гарнізону ў Берасьці заклалі ў 1851 годзе. Будаваньне скончылі да канца 1850-х гадоў, але царква з прычыны сваёй вышыні не падыйшла да стратэгічных мэтаў крэпасьці, таму ў сярэдзіне 1860-х гадоў яе разабралі. У 1872 годзе царкву перабудавалі, але яе давялося таксама разабраць, бо з прычыны цяжару скляпеньняў, будынак даў расколіны ў многіх месцах. У ліпені 1874 году паводле праекту акадэміка Расейскай акадэміі мастацтваў Д. Грыма пачалося будаваньне чарговай гарнізоннай царквы. Будаваньне вёў вайсковы інжынэр капітан Л. Іваноў. Храм будаваўся на сродкі, вылучаныя вайскова-інжынэрным ведамствам Расейскай імпэрыі. 21 жніўня 1877 году царкву ўрачыста асьвяцілі. У 1919 годзе ўлады міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]] перадалі будынак гарнізоннай царквы рыма-каталікам. У 1928 годзе ў выніку перабудовы царкве надалі рысы зьнішчанага касьцёла аўгустынаў. З 1939 году былая царква выкарыстоўвалася як гарнізонны клюб. У 1972 годзе будынак закансэрвавалі і ўлучылі ў мэмарыяльны комплекс «Берасьцейская крэпасьць-герой». У 1992 годзе будынак царквы перадалі [[Беларуская праваслаўная царква|Беларускаму экзархату Маскоўскага патрыярхату]] і надалі яму першасны выгляд на 1879 год. == Архітэктура == Прыклад [[Мураўёўкі#Расейска-бізантыйскі кірунак|расейска-бізантыйскага кірунку]] [[эклектыка (архітэктура)|эклектычнай]] царкоўнай архітэктуры [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. 3-[[нэф]]авая [[базыліка]], прыступкавая кампазыцыя якой перакрываецца цыліндрычнымі дахамі-бочкамі, з прычыны разьмяшчэньне на тэрыторыі фартыфікацыі атрымала прысадзісты характар. Складаецца з прастакутнага ў пляне асноўнага аб’ёму, завершанага магутным, але нізкім паўсфэрычным [[купал]]ам на 16-гранным [[Барабан (архітэктура)|барабане]], і аб’ёму, да якога падоўжнай восьсю далучаецца паўкруглая [[апсыда]]. Галоўны фасад мае выгляд паўкруглай аркі: першы ярус вылучаецца аркавым уваходным парталам, другі — 5-пралётнай [[аркатура]]й, над якой разьмяшчаюцца гадзіньнік-куранты. Аналягічны разьвязак атрымалі тарцы бакавых прыдзелаў. Гарызантальную разьвітасьць архітэктурнай кампазыцыі падкрэсьліваюць 3- і 5-часткавыя разьмежаваныя калёнамі аконныя праёмы бакавых фасадаў. Вуглы дэкаруюцца калёнамі ў 3 ярусы. Дэкор масіўных аб’ёмаў узбагачаюць [[Закамара|закамары]], аркатура, крыжы-нішы, зубчастыя фрызы, карнізы на [[Дэнтыкул|сухарыках]] ды іншае. Усярэдзіне нэфы разьмяжоўваюцца магутнымі аркадамі, перакрываюцца цыліндрычнымі скляпеньнямі<ref>{{Літаратура/Праваслаўныя храмы Беларусі (2007)|к}} С. 27.</ref>. == Галерэя == === Гістарычная графіка === <gallery caption="Старая графіка" widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Garnizonnaja. Берасьце, Гарнізонная (A. Shtaubert, 1836).jpg|Праект першай гарнізоннай царквы, 1836 г. Bieraście, Garnizonnaja. Берасьце, Гарнізонная (A. Shtaubert, 1836) (2).jpg|Праект першай гарнізоннай царквы, 1836 г. Bieraście, Garnizonnaja. Берасьце, Гарнізонная (D. Grimm, 1876).jpg|Праект Д. Грыма, 1876 г. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (1897).jpg|1897 г. </gallery> === Гістарычныя здымкі === <gallery caption="Старыя здымкі" widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (H. Vogel, 1915).jpg|1915 г. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (1915-18).jpg|1915—1918 гг. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (1915-18) (2).jpg|1915—1918 гг. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (1915-18) (3).jpg|1915—1918 гг. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (1916).jpg|1916 г. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (30.11.1917).jpg|30 лістапада 1917 г. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (12.1917).jpg|сьнежань 1917 г. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (1924).jpg|1924 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (6.01.1927).jpg|6 студзеня 1927 г. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (1928) (2).jpg|1928 г. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (1928-39).jpg|1928—1939 гг. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (1928-39) (2).jpg|1928—1939 гг. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bieraście, Garnizonnaja. Берасьце, Гарнізонная (1928-39) (2).jpg|1928—1939 гг. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (M. Hobert, 1930).jpg|1930 г. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (1936).jpg|1936 г. Bieraście, Rynak, Garnizonnaja. Берасьце, Рынак, Гарнізонная (1937).jpg|1937 г. </gallery> === Сучасныя здымкі === <gallery caption="Сучасны стан" widths=150 heights=150 class="center"> Церковь св. Николая.jpg|Агульны выгляд Brest Fortress Fortress Church Of Saint Nicholas (250521629).jpeg|З боку апсыды Interior of Church of St. Nikolai - Brest Fortress - Brest - Belarus (26813503304).jpg|Інтэр'ер Брэсцкая крэпасць у чэрвені 2020. Інтэр'ер царквы (05).jpg|Амбон </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Праваслаўныя храмы Беларусі (2007)}} == Вонкавыя спасылкі == {{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|113Г000005}} * {{Радзіма майго духу|342|аб’ект|Гарнізонная царква Сьвятога Мікалая ў Берасьці}} {{Славутасьці Берасьця}} [[Катэгорыя:Хрысьціянскія храмы Берасьця]] 2hrks9m45qvirn4bqj2d006ttko05kq 0 256392 2329452 2329283 2022-07-23T08:24:56Z Hleb23 72152 wikitext text/x-wiki {{Інфармацыйны зьмест футбольнага спаборніцтва}} '''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]]. [[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|значак|'''Алімпійскі стадыён Ататурка'''|349x349пкс]] Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы. {| class="wikitable" |+ ! colspan="5" |'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' |- !Дата | colspan="4" |''Кваліфікацыя:'' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022 ''Уласна спаборніцтва:'' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023 |- !Каманды | colspan="4" |''Удзельнікі асноўнай часткі:'' 32 ''Усяго:'' 78 (зь 53 асацыяцый) |- ! colspan="5" |Статыстыка турніру |- ! rowspan="2" |Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі !Чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны''' !Срэбны чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны''' ! colspan="2" |Паўфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя''' |- ! colspan="4" |Чвэрцьфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя''' |- !Матчаў згулялі | colspan="2" |'''45/310 (з улікам кваліфікацыі)''' | colspan="2" |14,52% |- !Забілі галоў | colspan="2" |'''102 (з улікам кваліфікацыі)''' | colspan="2" |2,267 штоматч |- !Наведвальнасьць | colspan="4" |'''будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў''' |- !Найлепшы галеадор | colspan="4" |'''''Віктар Баніфэйс Аког({{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) — 4 мячы''''' |- | colspan="2" |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]] | colspan="2" |2022—2023 |''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]'' |} == Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях == Усяго 78 камандаў ад 53 з 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі: * Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА. * 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш. * Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды. * Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе. * Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках. === Рэйтынг асацыяцыяў === * (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]]. * (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў. * (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]. {| class="wikitable" |+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !1 |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Ангельшчына]] |100.569 | rowspan="4" |4 | |- !2 |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Гішпанія]] |97.855 | |- !3 |{{Сьцяг|Італія}} [[Італія]] |75.438 | |- !4 |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Нямеччына]] |73.570 | +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]]) |- !5 |{{Сьцяг|Францыя}} [[Францыя]] |56.081 | rowspan="2" |3 | |- !6 |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Партугалія]] |48.549 | |- !7 |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Нідэрлянды]] |39.200 |2 | |- !8 |{{Сьцяг|Расея}} [[Расея]] |38.382 |0 |(ЗАБ) |- !9 |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бэльгія]] |36.500 | rowspan="7" |2 | |- !10 |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Аўстрыя]] |35.825 | |- !11 |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Шатляндыя]] |33.375 | |- !12 |{{Сьцяг|Украіна}} [[Украіна]] |33.100 | |- !13 |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Турэччына]] |30.100 | |- !14 |{{Сьцяг|Данія}} [[Данія]] |27.875 | |- !15 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Кіпр]] |27.750 | |- !16 |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Сэрбія]] |26.750 | rowspan="4" |1 | |- !17 |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Чэхія]] |26.600 | |- !18 |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Харватыя]] |26.275 | |- !19 |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Швайцарыя]] |26.225 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !20 |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Грэцыя]] |26.000 | rowspan="13" |1 | |- !21 |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Ізраіль]] |24.375 | |- !22 |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Нарвэгія]] |21.000 | |- !23 |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Швэцыя]] |20.500 | |- !24 |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Баўгарыя]] |20.375 | |- !25 |{{Сьцяг|Румынія}} [[Румынія]] |18.200 | |- !26 |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Азэрбайджан]] |16.875 | |- !27 |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Казахстан]] |15.625 | |- !28 |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Вугоршчына]] |15.500 | |- !29 |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Беларусь]] |15.250 | |- !30 |{{Сьцяг|Польшча}} [[Польшча]] |15.125 | |- !31 |{{Сьцяг|Славенія}} [[Славенія]] |14.250 | |- !32 |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Славаччына]] |13.625 | |- !33 |{{Сьцяг|Ліхтэнштайн}} [[Ліхтэнштайн]] |9.000 |0 |(АУС) |- !34 |{{Сьцяг|Летува}} [[Летува]] |8.750 | rowspan="4" |1 | |- !35 |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Люксэмбург]] |8.250 | |- !36 |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Босьнія і Герцагавіна]] |8.000 | |- !37 |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Ірляндыя]] |7.875 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў ! |- !38 |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Паўночная Македонія]] |7.625 | rowspan="18" |1 | |- !39 |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Армэнія]] |7.375 | |- !40 |{{Сьцяг|Латвія}} [[Латвія]] |7.375 | |- !41 |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Малдова|Альбанія]] |7.250 | |- !42 |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Паўночная Ірляндыя]] |6.958 | |- !43 |{{Сьцяг|Грузія}} [[Грузія]] |6.875 | |- !44 |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[Фінляндыя]] |6.875 | |- !45 |{{Сьцяг|Малдова}} [[Латвія|Малдова]] |6.875 | |- !46 |{{Сьцяг|Мальта}} [[Мальта]] |6.375 | |- !47 |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[Фарэрскія астравы]] |6.125 | |- !48 |{{Сьцяг|Косава}} [[Косава]] |5.833 | |- !49 |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Гібральтар]] |5.666 | |- !50 |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Чарнагорыя]] |5.000 | |- !51 |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Ўэйлз]] |5.000 | |- !52 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Ісьляндыя]] |4.875 | |- !53 |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Эстонія]] |4.750 | |- !54 |{{Сьцяг|Андора}} [[Андора]] |3.331 | |- !55 |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Сан-Марына]] |1.166 | |} |} === Разьмеркаваньне === Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены: * Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг). {| class="wikitable" |+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 ! colspan="2" | !Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш !Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд (4 каманды) | * 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55 | |- ! colspan="2" |Першы кваліфікацыйны раўнд (30 камандаў) | * 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну) | * 1 пераможца папярэдняга раўнду |- ! rowspan="2" |Другі кваліфікацыйны раўнд (24 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (20 камандаў) | * 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21 | * 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 камандаў) | * 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15 | |- ! rowspan="2" |Трэці кваліфікацыйны раўнд (20 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (12 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16 | * 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (8 камандаў) | * 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі) * 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6 | * 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! rowspan="2" |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф (12 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (8 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14 | * 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 каманды) | | * 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Групавы этап (32 каманды) | * Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы * 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі) * 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6 * 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4 * 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4 | * 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў) * 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Плэй-оф асноўнай часткі (16 камандаў) | | * 8 пераможцаў груповога этапу * 8 срэбных пераможцаў групавога этапу |} === Каманды-ўдзельнікі === Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры: * ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў. * ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы. * 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону. * Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах. Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ'''). Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру. {| class="wikitable" |+Колер |style="background-color:#FFE4E1;" |Каманда выбыла з розыгрышу |- |style="background-color:#90EE90;" |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго |- |style="background-color:#F0FFF0;" |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве |} {| class="wikitable" |+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 ! colspan="2" |Раўнд уступленьня ! colspan="4" |Каманды |- ! colspan="2" rowspan="7" |Групавы этап |style="background-color:#F0FFF0;" | {{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)^ЛЧ |style="background-color:#F0FFF0;" | {{Сьцяг|Нямеччына}} [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- !Плэй-оф кваліфікацыі !ЧШ |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Данія}} [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Трэці кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая) | colspan="2" | |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Другі кваліфікацыйны раўнд ! rowspan="2" |<abbr>ЧШ</abbr> |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае) | | colspan="2" | |- !<abbr>ШПЛ</abbr> |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і) |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" rowspan="8" |Першы кваліфікацыйны раўнд |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Румынія}} [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Польшча}} [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Мальта}} [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя) | | | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Андора}} [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая) |} Заўвагі: # '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў. # '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]]. # '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў. == Расклад матчаў == Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу. Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. {| class="wikitable" |+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 !Фаза !Раўнд !Лёсаваньне !Першы матч !Другі матч |- | rowspan="4" |Кваліфікацыя |Папярэдні раўнд |7 чэрвеня 2022 |21 чэрвеня 2022 (паўфіналы) |24 чэрвеня 2022 (фінал) |- |Першы кваліфікацыйны раўнд |14 чэрвеня 2022 |5—6 ліпеня 2022 |12—13 ліпеня 2022 |- |Другі кваліфікацыйны раўнд |15 чэрвеня 2022 |19—20 ліпеня 2022 |26—27 ліпеня 2022 |- |Трэці кваліфікацыйны раўнд |18 ліпеня 2022 |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |Плэй-оф |Кваліфікацыйны плэй-оф |1 жніўня 2022 |16—17 жніўня 2022 |23—24 жніўня 2022 |- | rowspan="6" |Групавы этап |1 гульнявы дзень | rowspan="6" |25 жніўня 2022 | colspan="2" |6—7 верасьня 2022 |- |2 гульнявы дзень | colspan="2" |13—14 верасьня 2022 |- |3 гульнявы дзень | colspan="2" |4—5 кастрычніка 2022 |- |4 гульнявы дзень | colspan="2" |11—12 кастрычніка 2022 |- |5 гульнявы дзень | colspan="2" |25—26 кастрычніка 2022 |- |6 гульнявы дзень | colspan="2" |1—2 лістапада 2022 |- | rowspan="4" |Гульні на вылет |Раўнд шаснаццаці |7 лістапада 2022 |14-15 і 21—22 лютага 2023 |7-8 і 14—15 сакавіка 2023 |- |Чвэрцьфіналы | rowspan="3" |17 сакавіка 2023 |11—12 красавіка 2023 |18—19 красавіка 2023 |- |Паўфіналы |9—10 траўня 2023 |16—17 траўня 2023 |- |Фінал | colspan="2" |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е. |} == Кваліфікацыйныя раўнды == === Папярэдні раўнд === Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя. Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 !Галы й галеадоры |- ! colspan="3" |Паўфіналы ! |- |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) |1-6 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}}''' [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])''' |[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6) |- |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) |1-2 |{{Сьцяг|Андора}}''' [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])''' |[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2) |- ! colspan="3" |Фінал ! |- |{{Сьцяг|Андора}} [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) |0-1 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}}''' [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])''' |[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1) |} === Першы кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году. Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры ! ! ! ! !Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці |- |{{Сьцяг|Армэнія}}''' [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])''' |2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}} |{{Сьцяг|Румынія}} [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) |0:0 |2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}} |1. — 2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2) | colspan="6" |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}<br />[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}<br />[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}<br />[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}<br />|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]<br />{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] <br />{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] <br />{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] <br />{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}} |- |{{Сьцяг|Славенія}}''' [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]''' |2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name="нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу"}} |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) |0:0 |2:0 | colspan="7" |1. — 2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0) |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}}''' [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |3:0 |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) |2:0 |1:0 | colspan="7" |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0) 2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0) |- |{{Сьцяг|Люксэмбург}}''' [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])''' |3:1 |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] |1:0 |2:1 | colspan="7" |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0) 2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1) |- |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) |1:5 |{{Сьцяг|Вугоршчына}}''' [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |0:0 |1:5 | colspan="7" |1. — 2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5) |- |{{Сьцяг|Швэцыя}}''' [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]''' |6:5 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) |3:2 |3:3 | colspan="7" |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2) 2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5) |- |{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) |1:2 |{{Сьцяг|Летува}}''' [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])''' |1:1 |0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1) 2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2) |- |{{Сьцяг|Фінляндыя}}''' [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])''' |2:2{{Заўвага|name="нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу"}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьні пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}} |{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) |1:0 |1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}} |1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0) 2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2) | colspan="6" |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}<br />[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}<br />[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}<br />[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}<br />[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]<br />{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] <br />{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] <br />{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] <br />{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}} |- |{{Сьцяг|Нарвэгія}}''' [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''' |4:3 |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) |3:0 |1:3 | colspan="7" |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0) 2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3) |- |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) |1:2 |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}}''' [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])''' |1:0 |0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0) 2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2) |- |{{Сьцяг|Ірляндыя}}''' [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])''' |3:0 |{{Сьцяг|Мальта}} [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) |3:0 |0:0 | colspan="7" |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0) 2.— |- |{{Сьцяг|Польшча}} [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) |2:5 |{{Сьцяг|Азэрбайджан}}''' [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])''' |1:0 |1:5 | colspan="7" |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0) 2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5) |- |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}}''' [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])''' |3:2 |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) |3:0 |0:2 | colspan="7" |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0) 2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2) |- |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) |0:1 |{{Сьцяг|Малдова}}''' [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0:0 |0:1 | colspan="7" |1. — 2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1) |- |{{Сьцяг|Славаччына}}''' [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])''' |2:1 |{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) |0:0 |2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1. — 2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1) |} === Другі кваліфікацыцны раўнд === Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |+Чэмпіёнскі шлях |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) |матч 1 |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |1:2 |27 ліпеня |1. [[Крыстафэр Закарыясэн|Закарыясэн]] 70' (1:0), [[Гурам Кашыа|Кашыа]] 81' (1:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 86' (1:2), |- |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) |матч 2 |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) |2:2 |26 ліпеня |1. [[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2) |- |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) |матч 3 |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] |3:2 |27 ліпеня |1. [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2) |- |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) |матч 4 |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) |1:2 |26 ліпеня |1. [[Томаш Хоры|Хоры]] 6' (0:1), [[Боян Радулавіч|Радулавіч]] 50' (1:1), [[Ян Копіц|Копіц]] 57' (1:2) |- |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) |матч 5 |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] |1:0 |27 ліпеня |1. [[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0) |- |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) |матч 6 |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] |1:0 |27 ліпеня |1. [[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0) |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) |матч 7 |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |3:0 |26 ліпеня |1. [[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0) |- |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] |матч 8 |{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) |0:0 |26 ліпеня |1. — |- |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) |матч 9 |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |1:1 |27 ліпеня |1. [[Філіп Аксель Фрыгаст Цынкернагэль|Цынкернагэль]] 7' (0:1), [[Долеў Хазіза|Хазіза]] 90+2' (1:1) |- |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) |матч 10 |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) |0:1 |26 ліпеня |1. [[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1) |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |+Шлях прадстаўнікоў лігі |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) |матч 11 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) |1:1 |26 ліпеня |1. [[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1) |- |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) |матч 12 |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) |0:0 |27 ліпеня |1. — |} === Трэці кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі: * '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў) * '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў) Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. {| class="wikitable" |+'''Чэмпіёнскі шлях''' !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / {{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |матч 1 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / {{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] |матч 2 |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / {{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / {{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |матч 3 |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / {{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / {{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) |матч 4 |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / {{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / {{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] |матч 5 |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) |матч 6 |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / {{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |} {| class="wikitable" |+'''Шлях прадстаўнікоў лігі''' !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) |матч 7 |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / {{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) |матч 8 |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) |матч 9 |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) |матч 10 |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / {{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |} === Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф === Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбудзецца 2 жніўня 2022 году. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі: * '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду * '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбудзецца па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба ня будзе вядомая на момант лёсаваньня, будзе выкарыстоўвацца клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіраецца ў кожнай пары падчас лёсаваньня, будзе камандай-гаспадыняй першага матчу. {| class="wikitable" |+'''Чэмпіёнскі шлях''' !Пасеяныя !Чакаюць пацьверджаньня да пасеву !Непасеныя |- | * {{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) /{{Заўвага|пераможца трэцяга кваліфікацыйнага раўнду, асоба якога ня будзе вядомая на момант лёсаваньня.|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / {{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])) * {{Сьцяг|Данія}} [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] | * ({{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / {{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) * ({{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / {{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / {{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])) * ({{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / {{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / {{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])) * ({{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / {{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / {{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])) * ({{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / {{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]) | * {{Сьцяг|Турэччына}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) |} {| class="wikitable" |+'''Шлях прадстаўнікоў лігі''' !Пасеяныя !Чакаюць пацьверджаньня да пасеву |- | * {{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / {{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])) * {{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) | * ({{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / {{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) * {{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |} == Статыстыка == У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф. {| class="wikitable" |+ !месца !Топ-10 найлепшых галеадораў !Колькасьць забітых мячоў |- |1 |{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]] ({{мова-en|''Victor Boniface Okoh''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'' |4 |- | rowspan="3" |2-4 |''{{Сьцяг|Кіпр}} [[П'ерас Сатырыю]] ({{Мова-грэц|''Πιέρος Σωτηρίου''|скарочана}}) [[Лудагорац Разград|Лудагорац]]'' |3 |- |''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}}) [[Карабах Агдам|Карабах]]'' |3 |- |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}}) [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] |3 |- | rowspan="6" |5-10 |''{{Сьцяг|Сэнэгал}} [[Ібрагіма Ваджы]] ({{Мова-франц|''Ibrahima Wadji''|скарочана}}) [[Карабах Агдам| Карабах]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Армэнія}} [[Тыгран Барсэгян]] ({{Мова-арм|''Տիգրան Բարսեղյան''|скарочана}}) [[Слован Браціслава| Слован]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Рока Батурына]] ({{Мова-харв|''Roko Baturina''|скарочана}}) [[Марыбор (футбольны клюб)| Марыбор]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-фр|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Нігерыя}} [[Форчун Басі]] ({{Мова-анг|''Fortune Bassey''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Вэлька Бірманчэвіч]] ({{Мова-сэрб|''Вељко Бирманчевић''|скарочана}}); [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'' |2 |} == Заўвагі == {{Заўвагі}} {{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}} [[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]] [[Катэгорыя:2022 год у футболе]] [[Катэгорыя:2023 год у футболе]] 8x3qs4eafr5nztr8kvarcylcmxsfxhb 2329453 2329452 2022-07-23T08:38:17Z Hleb23 72152 wikitext text/x-wiki {{Сэзон футбольнага спаборніцтва|назва турніру=Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў|выява=Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|апісаньне=Алімпійскі стадыён Ататурка|час_праведзеньня=Кваліфікацыя: 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022 Уласна спаборніцтва: 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023|колькасьць камандаў=Удзельнікі асноўнай часткі: 32 Усяго: 78 (зь 53 асацыяцый)|сайт=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/|пераможца=яшчэ ня вызначаны|фіналіст=яшчэ ня вызначаны|паўфіналісты=яшчэ ня вызначаныя|чвэрцьфіналісты=яшчэ ня вызначаныя|матчаў ўсяго=45/310 (з улікам кваліфікацыі) 14,52%|галоў=102 (з улікам кваліфікацыі) 2,267 штоматч|гледачоў_на_стадыёнах=будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў|наведвальнасьць у сярэднім=будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў|найлепшы_галеадор=Віктар Баніфэйс Аког(Сьцяг Нарвэгіі Будэ-Глімт) — 4 мячы|апошні папярэдні сэзон=Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|чарговы наступны сэзон=Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|абноўлена=23/07/2022}} '''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]]. [[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|значак|'''Алімпійскі стадыён Ататурка'''|349x349пкс]] Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы. {| class="wikitable" |+ ! colspan="5" |'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' |- !Дата | colspan="4" |''Кваліфікацыя:'' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022 ''Уласна спаборніцтва:'' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023 |- !Каманды | colspan="4" |''Удзельнікі асноўнай часткі:'' 32 ''Усяго:'' 78 (зь 53 асацыяцый) |- ! colspan="5" |Статыстыка турніру |- ! rowspan="2" |Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі !Чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны''' !Срэбны чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны''' ! colspan="2" |Паўфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя''' |- ! colspan="4" |Чвэрцьфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя''' |- !Матчаў згулялі | colspan="2" |'''45/310 (з улікам кваліфікацыі)''' | colspan="2" |14,52% |- !Забілі галоў | colspan="2" |'''102 (з улікам кваліфікацыі)''' | colspan="2" |2,267 штоматч |- !Наведвальнасьць | colspan="4" |'''будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў''' |- !Найлепшы галеадор | colspan="4" |'''''Віктар Баніфэйс Аког({{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) — 4 мячы''''' |- | colspan="2" |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]] | colspan="2" |2022—2023 |''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]'' |} == Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях == Усяго 78 камандаў ад 53 з 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі: * Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА. * 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш. * Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды. * Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе. * Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках. === Рэйтынг асацыяцыяў === * (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]]. * (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў. * (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]. {| class="wikitable" |+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !1 |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Ангельшчына]] |100.569 | rowspan="4" |4 | |- !2 |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Гішпанія]] |97.855 | |- !3 |{{Сьцяг|Італія}} [[Італія]] |75.438 | |- !4 |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Нямеччына]] |73.570 | +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]]) |- !5 |{{Сьцяг|Францыя}} [[Францыя]] |56.081 | rowspan="2" |3 | |- !6 |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Партугалія]] |48.549 | |- !7 |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Нідэрлянды]] |39.200 |2 | |- !8 |{{Сьцяг|Расея}} [[Расея]] |38.382 |0 |(ЗАБ) |- !9 |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бэльгія]] |36.500 | rowspan="7" |2 | |- !10 |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Аўстрыя]] |35.825 | |- !11 |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Шатляндыя]] |33.375 | |- !12 |{{Сьцяг|Украіна}} [[Украіна]] |33.100 | |- !13 |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Турэччына]] |30.100 | |- !14 |{{Сьцяг|Данія}} [[Данія]] |27.875 | |- !15 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Кіпр]] |27.750 | |- !16 |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Сэрбія]] |26.750 | rowspan="4" |1 | |- !17 |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Чэхія]] |26.600 | |- !18 |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Харватыя]] |26.275 | |- !19 |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Швайцарыя]] |26.225 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !20 |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Грэцыя]] |26.000 | rowspan="13" |1 | |- !21 |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Ізраіль]] |24.375 | |- !22 |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Нарвэгія]] |21.000 | |- !23 |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Швэцыя]] |20.500 | |- !24 |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Баўгарыя]] |20.375 | |- !25 |{{Сьцяг|Румынія}} [[Румынія]] |18.200 | |- !26 |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Азэрбайджан]] |16.875 | |- !27 |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Казахстан]] |15.625 | |- !28 |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Вугоршчына]] |15.500 | |- !29 |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Беларусь]] |15.250 | |- !30 |{{Сьцяг|Польшча}} [[Польшча]] |15.125 | |- !31 |{{Сьцяг|Славенія}} [[Славенія]] |14.250 | |- !32 |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Славаччына]] |13.625 | |- !33 |{{Сьцяг|Ліхтэнштайн}} [[Ліхтэнштайн]] |9.000 |0 |(АУС) |- !34 |{{Сьцяг|Летува}} [[Летува]] |8.750 | rowspan="4" |1 | |- !35 |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Люксэмбург]] |8.250 | |- !36 |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Босьнія і Герцагавіна]] |8.000 | |- !37 |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Ірляндыя]] |7.875 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў ! |- !38 |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Паўночная Македонія]] |7.625 | rowspan="18" |1 | |- !39 |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Армэнія]] |7.375 | |- !40 |{{Сьцяг|Латвія}} [[Латвія]] |7.375 | |- !41 |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Малдова|Альбанія]] |7.250 | |- !42 |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Паўночная Ірляндыя]] |6.958 | |- !43 |{{Сьцяг|Грузія}} [[Грузія]] |6.875 | |- !44 |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[Фінляндыя]] |6.875 | |- !45 |{{Сьцяг|Малдова}} [[Латвія|Малдова]] |6.875 | |- !46 |{{Сьцяг|Мальта}} [[Мальта]] |6.375 | |- !47 |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[Фарэрскія астравы]] |6.125 | |- !48 |{{Сьцяг|Косава}} [[Косава]] |5.833 | |- !49 |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Гібральтар]] |5.666 | |- !50 |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Чарнагорыя]] |5.000 | |- !51 |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Ўэйлз]] |5.000 | |- !52 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Ісьляндыя]] |4.875 | |- !53 |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Эстонія]] |4.750 | |- !54 |{{Сьцяг|Андора}} [[Андора]] |3.331 | |- !55 |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Сан-Марына]] |1.166 | |} |} === Разьмеркаваньне === Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены: * Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг). {| class="wikitable" |+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 ! colspan="2" | !Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш !Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд (4 каманды) | * 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55 | |- ! colspan="2" |Першы кваліфікацыйны раўнд (30 камандаў) | * 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну) | * 1 пераможца папярэдняга раўнду |- ! rowspan="2" |Другі кваліфікацыйны раўнд (24 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (20 камандаў) | * 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21 | * 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 камандаў) | * 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15 | |- ! rowspan="2" |Трэці кваліфікацыйны раўнд (20 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (12 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16 | * 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (8 камандаў) | * 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі) * 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6 | * 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! rowspan="2" |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф (12 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (8 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14 | * 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 каманды) | | * 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Групавы этап (32 каманды) | * Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы * 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі) * 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6 * 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4 * 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4 | * 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў) * 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Плэй-оф асноўнай часткі (16 камандаў) | | * 8 пераможцаў груповога этапу * 8 срэбных пераможцаў групавога этапу |} === Каманды-ўдзельнікі === Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры: * ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў. * ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы. * 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону. * Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах. Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ'''). Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру. {| class="wikitable" |+Колер |style="background-color:#FFE4E1;" |Каманда выбыла з розыгрышу |- |style="background-color:#90EE90;" |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго |- |style="background-color:#F0FFF0;" |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве |} {| class="wikitable" |+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 ! colspan="2" |Раўнд уступленьня ! colspan="4" |Каманды |- ! colspan="2" rowspan="7" |Групавы этап |style="background-color:#F0FFF0;" | {{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)^ЛЧ |style="background-color:#F0FFF0;" | {{Сьцяг|Нямеччына}} [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- !Плэй-оф кваліфікацыі !ЧШ |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Данія}} [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Трэці кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая) | colspan="2" | |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Другі кваліфікацыйны раўнд ! rowspan="2" |<abbr>ЧШ</abbr> |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае) | | colspan="2" | |- !<abbr>ШПЛ</abbr> |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і) |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" rowspan="8" |Першы кваліфікацыйны раўнд |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Румынія}} [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Польшча}} [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Мальта}} [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя) | | | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Андора}} [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая) |} Заўвагі: # '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў. # '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]]. # '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў. == Расклад матчаў == Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу. Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. {| class="wikitable" |+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 !Фаза !Раўнд !Лёсаваньне !Першы матч !Другі матч |- | rowspan="4" |Кваліфікацыя |Папярэдні раўнд |7 чэрвеня 2022 |21 чэрвеня 2022 (паўфіналы) |24 чэрвеня 2022 (фінал) |- |Першы кваліфікацыйны раўнд |14 чэрвеня 2022 |5—6 ліпеня 2022 |12—13 ліпеня 2022 |- |Другі кваліфікацыйны раўнд |15 чэрвеня 2022 |19—20 ліпеня 2022 |26—27 ліпеня 2022 |- |Трэці кваліфікацыйны раўнд |18 ліпеня 2022 |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |Плэй-оф |Кваліфікацыйны плэй-оф |1 жніўня 2022 |16—17 жніўня 2022 |23—24 жніўня 2022 |- | rowspan="6" |Групавы этап |1 гульнявы дзень | rowspan="6" |25 жніўня 2022 | colspan="2" |6—7 верасьня 2022 |- |2 гульнявы дзень | colspan="2" |13—14 верасьня 2022 |- |3 гульнявы дзень | colspan="2" |4—5 кастрычніка 2022 |- |4 гульнявы дзень | colspan="2" |11—12 кастрычніка 2022 |- |5 гульнявы дзень | colspan="2" |25—26 кастрычніка 2022 |- |6 гульнявы дзень | colspan="2" |1—2 лістапада 2022 |- | rowspan="4" |Гульні на вылет |Раўнд шаснаццаці |7 лістапада 2022 |14-15 і 21—22 лютага 2023 |7-8 і 14—15 сакавіка 2023 |- |Чвэрцьфіналы | rowspan="3" |17 сакавіка 2023 |11—12 красавіка 2023 |18—19 красавіка 2023 |- |Паўфіналы |9—10 траўня 2023 |16—17 траўня 2023 |- |Фінал | colspan="2" |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е. |} == Кваліфікацыйныя раўнды == === Папярэдні раўнд === Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя. Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 !Галы й галеадоры |- ! colspan="3" |Паўфіналы ! |- |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) |1-6 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}}''' [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])''' |[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6) |- |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) |1-2 |{{Сьцяг|Андора}}''' [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])''' |[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2) |- ! colspan="3" |Фінал ! |- |{{Сьцяг|Андора}} [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) |0-1 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}}''' [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])''' |[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1) |} === Першы кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году. Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры ! ! ! ! !Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці |- |{{Сьцяг|Армэнія}}''' [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])''' |2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}} |{{Сьцяг|Румынія}} [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) |0:0 |2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}} |1. — 2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2) | colspan="6" |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}<br />[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}<br />[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}<br />[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}<br />|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]<br />{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] <br />{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] <br />{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] <br />{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}} |- |{{Сьцяг|Славенія}}''' [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]''' |2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name="нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу"}} |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) |0:0 |2:0 | colspan="7" |1. — 2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0) |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}}''' [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |3:0 |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) |2:0 |1:0 | colspan="7" |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0) 2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0) |- |{{Сьцяг|Люксэмбург}}''' [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])''' |3:1 |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] |1:0 |2:1 | colspan="7" |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0) 2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1) |- |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) |1:5 |{{Сьцяг|Вугоршчына}}''' [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |0:0 |1:5 | colspan="7" |1. — 2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5) |- |{{Сьцяг|Швэцыя}}''' [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]''' |6:5 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) |3:2 |3:3 | colspan="7" |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2) 2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5) |- |{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) |1:2 |{{Сьцяг|Летува}}''' [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])''' |1:1 |0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1) 2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2) |- |{{Сьцяг|Фінляндыя}}''' [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])''' |2:2{{Заўвага|name="нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу"}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьні пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}} |{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) |1:0 |1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}} |1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0) 2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2) | colspan="6" |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}<br />[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}<br />[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}<br />[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}<br />[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]<br />{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] <br />{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] <br />{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] <br />{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}} |- |{{Сьцяг|Нарвэгія}}''' [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''' |4:3 |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) |3:0 |1:3 | colspan="7" |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0) 2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3) |- |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) |1:2 |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}}''' [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])''' |1:0 |0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0) 2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2) |- |{{Сьцяг|Ірляндыя}}''' [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])''' |3:0 |{{Сьцяг|Мальта}} [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) |3:0 |0:0 | colspan="7" |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0) 2.— |- |{{Сьцяг|Польшча}} [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) |2:5 |{{Сьцяг|Азэрбайджан}}''' [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])''' |1:0 |1:5 | colspan="7" |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0) 2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5) |- |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}}''' [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])''' |3:2 |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) |3:0 |0:2 | colspan="7" |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0) 2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2) |- |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) |0:1 |{{Сьцяг|Малдова}}''' [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0:0 |0:1 | colspan="7" |1. — 2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1) |- |{{Сьцяг|Славаччына}}''' [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])''' |2:1 |{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) |0:0 |2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1. — 2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1) |} === Другі кваліфікацыцны раўнд === Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |+Чэмпіёнскі шлях |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) |матч 1 |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |1:2 |27 ліпеня |1. [[Крыстафэр Закарыясэн|Закарыясэн]] 70' (1:0), [[Гурам Кашыа|Кашыа]] 81' (1:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 86' (1:2), |- |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) |матч 2 |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) |2:2 |26 ліпеня |1. [[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2) |- |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) |матч 3 |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] |3:2 |27 ліпеня |1. [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2) |- |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) |матч 4 |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) |1:2 |26 ліпеня |1. [[Томаш Хоры|Хоры]] 6' (0:1), [[Боян Радулавіч|Радулавіч]] 50' (1:1), [[Ян Копіц|Копіц]] 57' (1:2) |- |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) |матч 5 |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] |1:0 |27 ліпеня |1. [[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0) |- |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) |матч 6 |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] |1:0 |27 ліпеня |1. [[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0) |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) |матч 7 |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |3:0 |26 ліпеня |1. [[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0) |- |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] |матч 8 |{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) |0:0 |26 ліпеня |1. — |- |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) |матч 9 |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |1:1 |27 ліпеня |1. [[Філіп Аксель Фрыгаст Цынкернагэль|Цынкернагэль]] 7' (0:1), [[Долеў Хазіза|Хазіза]] 90+2' (1:1) |- |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) |матч 10 |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) |0:1 |26 ліпеня |1. [[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1) |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |+Шлях прадстаўнікоў лігі |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) |матч 11 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) |1:1 |26 ліпеня |1. [[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1) |- |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) |матч 12 |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) |0:0 |27 ліпеня |1. — |} === Трэці кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі: * '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў) * '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў) Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. {| class="wikitable" |+'''Чэмпіёнскі шлях''' !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / {{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |матч 1 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / {{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] |матч 2 |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / {{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / {{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |матч 3 |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / {{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / {{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) |матч 4 |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / {{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / {{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] |матч 5 |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) |матч 6 |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / {{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |} {| class="wikitable" |+'''Шлях прадстаўнікоў лігі''' !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) |матч 7 |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / {{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) |матч 8 |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) |матч 9 |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) |матч 10 |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / {{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |} === Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф === Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбудзецца 2 жніўня 2022 году. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі: * '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду * '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбудзецца па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба ня будзе вядомая на момант лёсаваньня, будзе выкарыстоўвацца клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіраецца ў кожнай пары падчас лёсаваньня, будзе камандай-гаспадыняй першага матчу. {| class="wikitable" |+'''Чэмпіёнскі шлях''' !Пасеяныя !Чакаюць пацьверджаньня да пасеву !Непасеныя |- | * {{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) /{{Заўвага|пераможца трэцяга кваліфікацыйнага раўнду, асоба якога ня будзе вядомая на момант лёсаваньня.|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / {{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])) * {{Сьцяг|Данія}} [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] | * ({{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / {{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) * ({{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / {{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / {{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])) * ({{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / {{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / {{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])) * ({{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / {{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / {{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])) * ({{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / {{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]) | * {{Сьцяг|Турэччына}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) |} {| class="wikitable" |+'''Шлях прадстаўнікоў лігі''' !Пасеяныя !Чакаюць пацьверджаньня да пасеву |- | * {{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / {{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])) * {{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) | * ({{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / {{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) * {{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |} == Статыстыка == У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф. {| class="wikitable" |+ !месца !Топ-10 найлепшых галеадораў !Колькасьць забітых мячоў |- |1 |{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]] ({{мова-en|''Victor Boniface Okoh''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'' |4 |- | rowspan="3" |2-4 |''{{Сьцяг|Кіпр}} [[П'ерас Сатырыю]] ({{Мова-грэц|''Πιέρος Σωτηρίου''|скарочана}}) [[Лудагорац Разград|Лудагорац]]'' |3 |- |''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}}) [[Карабах Агдам|Карабах]]'' |3 |- |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}}) [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] |3 |- | rowspan="6" |5-10 |''{{Сьцяг|Сэнэгал}} [[Ібрагіма Ваджы]] ({{Мова-франц|''Ibrahima Wadji''|скарочана}}) [[Карабах Агдам| Карабах]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Армэнія}} [[Тыгран Барсэгян]] ({{Мова-арм|''Տիգրան Բարսեղյան''|скарочана}}) [[Слован Браціслава| Слован]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Рока Батурына]] ({{Мова-харв|''Roko Baturina''|скарочана}}) [[Марыбор (футбольны клюб)| Марыбор]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-фр|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Нігерыя}} [[Форчун Басі]] ({{Мова-анг|''Fortune Bassey''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Вэлька Бірманчэвіч]] ({{Мова-сэрб|''Вељко Бирманчевић''|скарочана}}); [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'' |2 |} == Заўвагі == {{Заўвагі}} {{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}} [[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]] [[Катэгорыя:2022 год у футболе]] [[Катэгорыя:2023 год у футболе]] lxtx82yv203qxaqj35tbr7mxgarjd16 14 257831 2329355 2329284 2022-07-22T16:59:32Z Taravyvan Adijene 1924 выдаленая [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Валенсіі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Грамады Валенсіі]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алікантэ}} [[Катэгорыя:Геаграфія правінцыі Алікантэ|Муніцыпалітэты]] [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты паводле правінцыяў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Грамады Валенсіі]] c6xttev7f30jd1g301qlfvgrwj43ari 0 257837 2329346 2329342 2022-07-22T13:06:41Z W 11741 /* Абраныя дэпутаты */ . wikitext text/x-wiki {{Выбары |Назва = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году |Краіна = Беларусь |Папярэднія выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году |Год папярэдніх выбараў = 2014 |Наступныя выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2024 году |Год наступных выбараў = 2024 |Дата выбараў = {{Дата пачатку|18|2|2018|1}} |Партыя1 = ГА «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» |Лідэр з1 = [[Генадзь Давыдзька]] |Галасоў выбаршчыкаў1 = |Папярэдняя колькасьць месцаў1 = >10 000 |Колькасьць месцаў1 = >9000 |Розьніца месцаў1 = -1000 |Адсотак1 = 50 % |Партыя2 = [[Камуністычная партыя Беларусі]] |Лідэр з2 = [[Аляксей Сакалоў]] |Галасоў выбаршчыкаў2 = |Папярэдняя колькасьць месцаў2 = 206 |Колькасьць месцаў2 = 305 |Розьніца месцаў2 = +99 |Адсотак2 = 1,7 % |Мапа = Local Supremes of Deputates of Belarus (2018).svg |Памер мапы = |Подпіс мапы = Вынікі }} '''Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году''' — 7-я [[выбары]] ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Рэспублікі Беларусь, якія адбыліся ў лютым 2018 году. У 1309 мясцовых Саветаў абралі 18 110 [[дэпутат]]аў. Палову (звыш 9000) дэпутацкіх месцаў атрымала грамадзкае аб’яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]». Пры гэтым, у больш як 79,5 % акругаў выбары прайшлі на безальтэрнатыўнай падставе з адзіным кандыдатам, у тым ліку ў [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] — больш як 85,5 % (11 310), у пасялковыя — 94,9 % (93), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 78,9 % (191) і ў раённыя — 74,6 % (2811)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб ліку кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня на дзень выбараў 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-52-53.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, прэзыдыюмы Саветаў дэпутатаў і іх [[Выканаўчы камітэт|выканаўчыя камітэты]] пры ўтварэньні выбарчых камісіяў адмовіліся пусьціць у іх склад звыш 80 % прадстаўніц і прадстаўнікоў ад 3-х з 11 партыяў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб вылучэньні прадстаўнікоў у склад участковых выбарчых камісіяў па выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-30-31.pdf|выдавец=Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У выніку гэтыя партыі — [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] і [[Партыя БНФ]] — заявілі пра непразрыстасьць падліку яўкі і галасоў, у тым ліку на датэрміновым галасаваньні, бо былі выключаныя з дастаткова шырокага ўдзелу ў такім падліку ў складзе выбарчых камісіяў. Яшчэ 2 партыі — [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]] — з гэтай самай нагоды ладзілі [[байкот выбараў]]. == Дэпутаты == На выбарах 2018 году ў 1309 мясцовых Саветах дэпутатаў было 18 111 выбарчых акругаў (у сярэднім па 14 дэпутатаў на Савет): * 1152 [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] (88 %) — 13 225 акругаў (73 %, па 12 на Савет); * 8 [[Пасёлак|пасялковых]] Саветаў (0,6 %) — 98 акругаў (0,5 %, па 12); * 14 гарадзкіх Саветаў раённага падпарадкаваньяня (1 %) — 242 акругі (1,3 %, па 17); * 118 [[Раёны Беларусі|раённых]] Саветаў (9 %) — 3767 акругаў (20,8 %, па 32); * 10 гарадзкіх Саветаў абласнога падпарадкаваньня (0,8 %) — 370 акругаў (2 %, па 37); * 6 абласных Саветаў (0,5 %) — 352 акругі (1,9 %, па 59); * [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 57 акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб выніках выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-56-57.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Прававыя ўмовы == [[Файл:2018 Local elections Belarus.jpg|значак|280пкс|Абвестка пра выбары на [[Кастрычніцкая плошча (Менск)|Канстрычніцкай плошчы]] Менску (19 студзеня 2018 г.)]] Паводле 58-га артыкула [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу Беларусі]], вылучацца кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Беларусі мелі права [[грамадзяне Беларусі]] ў веку ад 18 гадоў і [[расейскія грамадзяне]] з пасьведчаньнем на права жыхарства ў Беларусі. Пры гэтым, кандыдатамі ў дэпутаты маглі стаць грамадзяне паводле месца пражываньня і працы на землях адпаведнага мясцовага Савету. Папярэдне, для падліку галасоў утваралі 1315 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]], пасьля чаго акруговыя і раённыя камісіі для абласных Саветаў і [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў|Менскага гарадзкога Савету дэпутатаў]]. Існавала 3 спосабы вылучэньня кандыдатаў у [[дэпутат]]ы: шляхам збору подпісаў грамадзянаў, ад працоўных калектываў і ад [[Палітычная партыя|палітычных партыяў]]. Для вылучэньня ў [[Пасёлак|пасялковы]] і [[сельскі Савет]] было дастаткова забраць 20 подпісаў грамадзянаў, у Савет горада абласнога падпарадкаваньня і [[Раёны Беларусі|раёну]] — 75 подпісаў, а ў абласныя Саветы і Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў — 150 подпісаў. Столькі ж подпісаў патрабавалася сабраць ад падразьдзяленьня і [[цэх]]у ў выглядзе працоўнага калектыву. Суполкі партыяў маглі вылучаць кандыдатаў адпаведна мясцоваму ўзроўню. Кандыдаты ў дэпутаты мясцовых Саветаў мелі права ствараць выбарчыя фонды і выступіць на мясцовым [[радыё]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тацьцяна Пастушэнка|загаловак=Ярмошына пра выбары ў мясцовыя Саветы і палітычныя кампаніі 2020 году|спасылка=https://blr.belta.by/interview/view/jarmoshyna-pra-vybary-u-mjastsovyja-savety-i-palitychnyja-kampanii-2020-goda-2570/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 верасьня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кожны кандыдат у дэпутаты мясцовых Саветаў маглі прызначыць да 5 давераных асобаў для [[Агітаваньне|агітаваньня]]. Таксама ён меў права стварыць для перавыбарнага агітаваньня ўласны выбарчы фонд памерам да 10 [[Базавая велічыня|базавых велічыняў]] (230 рублёў) пры вылучэньні ў сельскі і пасялковы, раённы і гарадзкі Савет дэпутатаў. Кандыдаты ў дэпутаты абласных і Менскага гарадзкога Саветаў маглі ствараць фонд да 30 базавых велічыняў (690 рублёў)<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кожны кандыдат у дэпутаты на мясцовых выбарах зможа мець да пяці давераных асобаў|спасылка=https://mogilev-region.gov.by/be/news/kozhny-kandydat-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-zmozha-mec-da-pyaci-daveranyh-asob|выдавец=[[Магілёўскі абласны выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=27 лістапада 2017|копія=https://novychas.online/palityka/kozny-kandydat-u-deputaty-na-mjascovyh-vybarah-zmo|дата копіі=26 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Акруговыя выбарчыя камісіі па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску прымалі заявы аб уліку ініцыятыўных групаў. Такія групы было магчыма стварыць пры вылучэньні кандыдатам шляхам збору подпісаў. Ініцыятыўная група магла налічваць ад 3-х да 10 чалавек<ref name="а"/>. Працягласьць бясплатнай прамовы кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры скарацілі з 5 да 3-х хвілінаў. Іх было магчыма пачуць у будні ад 18-й гадзіны з 22 студзеня да 12 лютага 2018 году ў дыяпазоне [[Частасьцевае мадуляваньне|частасьцевага мадуляваньня]] ад 87,5 да 108 мэга[[гэрц]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Прамова кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры будзе доўжыцца ня больш за 3 хвіліны|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/politika/rech_kandidatov_v_deputaty_v_radioefire_budet_dlitsya_ne_bolee_3_minut/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=12 сьнежня 2017|копія=https://euroradio.by/kandydat-u-deputaty-zmozha-vystupac-na-radyyo-ne-bolsh-za-3-hviliny|дата копіі=12 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Выбарчае заканадаўства дазваляла мець у складзе выбарчых камісіяў да 19 сябраў, але іх пераважная большасьць налічвала па 14 чалавек у сувязі з абмежаваным [[каштарыс]]ам<ref name="в"/>. Бар'ер яўкі выбарцаў адсутнічаў, таму мясцовыя выбары адбываліся пры любой яўцы<ref name="г"/>. == Выбарцы == 7 лютага 2018 году старшыня Цэнтральная выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла, што ў сьпісы для галасаваньня на мясцовых выбарах унесьлі звыш 6,9 млн выбарцаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=У спісы для галасавання на мясцовых выбарах унеслі больш за 6,9 млн выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/u-spisy-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah-unesli-bolsh-za-69-mln-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле зьвестак [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі]], выбарчым правам валодалі каля 101 000 грамадзянаў Расеі, якія мелі пасьведчаньне на права жыхарства ў Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 100 тысяч грамадзян Расеі змогуць прагаласаваць на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://nashaniva.com/203266|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага ў сьпісах налічвалася 6 927 786 выбарцаў<ref name="д">{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Па адным з участкаў на выбарах не зарэгістравана ніводнага кандыдата|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/pa-adnym-z-uchastkau-na-vybarakh-ne-zareg/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, [[моладзь]] складала 25 % [[насельніцтва Беларусі]]<ref name="е"/>. На 18 лютага ў сьпісы для галасаваньня ўлучылі 6 929 525 чалавек<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Сёньня ў Беларусі праходзяць выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518929935-syonnya-u-belarusi-prahodzyac-vybary-deputatau-myascovyh-savetau|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Падрыхтоўка == 15 чэрвеня 2017 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла аб прапанове ЦВК правесьці выбары ў мясцовыя Саветы дэпутатаў 18 лютага 2018 году. Пры гэтым, Ярмошына патлумачыла: «Мы разглядалі 2 магчымыя даты: 11 і 18 лютага. І ўжо схіляліся да 11-га. Але калі пачалі разглядаць магчымы графік правядзеньня ўсёй выбарчай кампаніі, то высьветлілася, што, паводле [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу]], апошні дзень падачы дакумэнтаў на стварэньне [[Участковая камісія|ўчастковых камісій]] прыпадае на апошні дзень сёлетняга году. Да таго ж 31 сьнежня яшчэ і [[нядзеля]]. Зразумела, што такі варыянт больш чым нязручны. І яшчэ адна важная дэталь. 11 лютага ў [[студэнт]]аў многіх навучальных установаў яшчэ [[вакацыі]]. А студэнты, паводле выбарчага заканадаўства, могуць галасаваць толькі па месцы вучобы. Таму мы адмовіліся ад даты 11-га лютага і спыніліся на 18-м лютага. Гэта, дарэчы, паводле таго ж Выбарчага кодэксу, апошняя магчымая дата правядзеньня выбараў»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=ЦВК прапанаваў правесьці мясцовыя выбары 18 лютага 2018 году|спасылка=https://www.svaboda.org/a/miascovyja-vybary-2018/28554901.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 чэрвеня 2017|копія=https://nashaniva.com/192463|дата копіі=15 чэрвеня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 26 кастрычніка 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла пра намер стварыць 18 111 выбарчых акругаў на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў у лютым 2018 году: 2962 — у [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]], 3112 — у [[Віцебская вобласьць|Віцебскай]], 2389 — у [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай]], 3584 — у [[Гомельская вобласьць|Гомельскай]], 2556 — у [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай]], 3451 — у [[Менская вобласьць|Менскай]] і 57 — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Больш за 18 тыс. выбарчых акруг будзе ўтворана ў Беларусі на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bolsh-za-18-tys-vybarchyh-akrug-budze-utvorana-u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-63251-2017/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=26 кастрычніка 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лістапада 2017 году А. Лукашэнка падтрымаў прызначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня на 18 лютага 2018 году<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка падтрымаў назначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў на 18 лютага 2018 году|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-padtrymau-naznachenne-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-na-18-ljutaga-2018-goda-63742-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Старшыня ЦВК паведаміла, што каштарыс выбараў меў скласьці 21,2 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] (10,5 млн даляраў), як і на [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовыя выбары 2014 году]]. Пры гэтым, Лукашэнка даручыў стварыць участкі для галасаваньня «за кошт сродкаў тых арганізацыяў, якія разьмяшчаюць у сябе ўчастковыя камісіі». Матэрыяльна-тэхнічныя выдаткі мелі скласьці менш за 17 % [[каштарыс]]у. Ярмошына патлумачыла: «Усё астатняе — гэта выдаткі на заработную плату. Мы прывязваем яе памер да сярэдняй [[Заработная плата|заработнай платы]] па краіне»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бюджэт выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня складзе каля $10,5 млн|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bjudzhet-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-28-ga-sklikannja-skladze-kalja-105-mln-63743-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 15 лістапада 2017 году прайшло паседжаньне ЦВК па падрыхтоўцы да мясцовых выбараў, на якім прызначылі апошні тэрмін падачы дакумэнтаў для ўтварэньня [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]] на 21 лістапада. З улікам сельскіх у Беларусі налічвалася 1309 мясцовых Саветаў, адпаведна ліку якіх мелі ўтварыць тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі да 24 лістапада. Да 29 лістапада ў друку падлягалі абнародаваньню нумары, апісаньне і найменьне выбарчых акругаў. Участкі для галасаваньня мелі ўтварыць да 16 сьнежня 2017 году. На нядзелю 31 сьнежня 2017 году прыпадаў апошні тэрмін падачы дакумэнтаў аб вылучэньні ў склад участковых выбарчых камісіяў, якія мелі ўтварыць да 3 студзеня 2018 году. Пры гэтым, на паседжаньні ЦВК Ярмошына заявіла: «Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты будзе ажыцьцяўляцца зь 10 сьнежня па 8 студзеня, прычым 8 студзеня — гэта апошні дзень здачы дакумэнтаў на рэгістрацыю кандыдатаў у дэпутаты». Саму рэгістрацыю прызначылі зь 9 па 18 студзеня 2018 году, пасьля чаго перадвыбарчае [[агітаваньне]] мела доўжыцца да 18 лютага ўключна. Запрашэньні выбарцам прыйсьці на выбарчыя ўчасткі мелі накіраваць да 7 лютага, а забясьпечыць ўчастковыя выбарчылі камісіі бюлетэнямі для галасаваньня — да 12 лютага<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў пачнецца 10 сьнежня|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/vyluchenne-kandydatau-u-deputaty-mjastsovyh-savetau-pachnetstsa-10-snezhnja-63800-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 9 студзеня 2018 году Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі паведаміла пра ўтварэньне 5870 участкаў для галасаваньня на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня. Сярод іх было 250 (4 %) участкаў у [[здраўніца]]х і [[лякарня]]х, а таксама 17 — у [[Вайсковая часьць|вайсковых часьцях]]. У Берасьцейскай вобласьці было 923 выбарчыя ўчасткі, у Віцебскай — 798, у Гарадзенскай — 675, у Гомельскай — 1022, у Магілёўскай — 750, у Менскай — 991 і ў Менску — 711<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Участкі для галасаваньня на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/uchastki-dlja-galasavannja-na-mjastsovyh-vybarah-6438/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 студзеня 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515737886-uchastki-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah|дата копіі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Выбарчыя камісіі === 28 лістапада 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла, што ў склад 1309 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных выбарчых камісіяў]] (ТВК) увайшло 10 507 чалавек. Зь іх 50 % (5285) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 39 % (4099) вылучылі [[Грамадзкае аб'яднаньне|грамадзкія аб'яднаньні]], 10 % (1123) — ад працоўных калектываў і 1 % (125) — ад партыяў. Найбольш прадстаўнікоў у ТВК мелі: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] (ФПБ) — 17 % (1754) і грамадзкае аб’яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» — 6 % (582), [[Камуністычная партыя Беларусі]] — 0,7 % (73) і [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] (РППС) — 0,3 % (35). [[Апазыцыя|Апазыцыйныя]] партыі мелі толькі 7 прадстаўнікоў: [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] — 5, а [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У выбаркамы ўвайшлі 7 чальцоў апазыцыйных партыяў і 582 — з «Белай Русі»|спасылка=https://euroradio.by/u-vybarkamy-uvayshli-34-chalcy-apazicyynyh-partyyau-i-587-z-belay-rusi|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=28 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 сьнежня 2017 году Ярмошына паведаміла, што 4 сьнежня завяршылася ўтварэньне акруговых выбарчых камісіяў па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «колькасьць партыйных вылучэнцаў у складзе акруговых, раённых выбарчых камісій павялічылася на 2 %. А ад прадстаўнікоў грамадзкіх аб’яднаньняў у цэлым — на 8 %». Сярод іншага, гэтыя камісіі прымалі заявы аб рэгістрацыі ініцыятыўных групаў для вылучэньня кандыдатаў шляхам збору подпісаў. Старшыня ЦВК заўважыла, што ў акруговых камісіях павялічылася колькасьць прадстаўнікоў апазыцыйных партыяў: партыі «Справядлівы сьвет» — утрая і [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] — удвая. Таксама РППС павялічыла лік прадстаўнікоў амаль удвая<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ярмошына канстатуе ўсё большую актыўнасьць палітычных партый на першых этапах мясцовых выбараў|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/jarmoshyna-kanstatue-use-bolshuju-aktyunasts-palitychnyh-partyj-na-pershyh-etapah-mjastsovyh-vybarau-64463-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=8 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У склад акруговых камісіяў улучылі 2239 чалавек (55 %) ад грамадзкіх аб’яднаньняў, 1188 (29 %) — шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 384 (9 %) — ад працоўных калектываў і 293 (7 %) — ад партыяў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачалося вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachalosya-vyluchenne-kandydatau-u-depu/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=10 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына згадала, што найбольш месцаў ва ўчастковых камісіях атрымалі ФПБ і [[Беларускі саюз жанчынаў]], а партыі займелі 6 % месцаў<ref name="б"/>. [[Жанчыны]] занялі 73,58 % месцаў ва ўчастковых выбарчых камісіях, то-бок перавышалі лікам мужчынам амаль утрая. Пры гэтым, 15 студзеня 2018 году сустаршыня аргкамітэту «Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі» [[Вольга Кавалькова]] адзначыла: «фальсыфікацыі на выбарах адбываюцца ў камісіях, дзе больш за 70% жанчыны»<ref>{{Навіна|аўтар=Ганна Соўсь|загаловак=Чаму выбары ў Беларусі фальсыфікуюць жанчыны|спасылка=https://www.svaboda.org/a/28976207.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. 15 лютага 2018 году старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] паведаміў: «На сёньня каля 3000 сябраў Беларускага фонду міру ўключаныя ў выбарчыя камісіі рознага ўзроўню — участковыя, акруговыя, тэрытарыяльныя»<ref name="з"/>. 19 лютага кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што 97,8 % сябраў выбарчых камісіяў складалі прадстаўнікі прыхільнікаў ураду, у асноўным ад 4 аб'яднаньняў: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] і «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белай Русі]]», [[Беларускі саюз жанчынаў|Беларускага саюзу жанчынаў]] і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref name="й">{{Навіна|аўтар=Ігар Карней|загаловак=Мясцовыя выбары былі «максымальна бруднымі», — назіральнікі|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047993.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. == Вылучэнцы == На 26 сьнежня 2017 году ўсе 57 выбарчых акругаў Менску мелі больш як па адным кандыдаце ў дэпутаты. Найбольш ініцыятыўных групаў улічылі ў [[Фрунзэнскі раён (Менск)|Фрунзэнскім раёне]] Менску: у [[Каменная Горка (мікрараён)|Каменнагорскай]] выбарчай акрузе — 12 і яшчэ ў 2-х — па 9. Па Акадэмічнай выбарчай акрузе ў [[Першамайскі раён (Менск)|Першамайскім раёне]] сталіцы подпісы зьбіралі 8 групаў, а па [[Вуліца Асаналіева (Менск)|Асаналіеўскай]] у [[Кастрычніцкі раён (Менск)|Кастрычніцкім раёне]] — 7<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Менску ёсьць акруга, па якой у гарсавет ідзе 12 кандыдатаў|спасылка=https://euroradio.by/u-minsku-yosc-akruga-pa-yakoy-u-garsavet-idze-12-kandydatau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=26 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 29 сьнежня кандыдатамі вылучылі 7700 чалавек, зь якіх 96 % былі ў веку за 30 гадоў і больш за 4000 былі жанчынамі. За 11 дзён да заканчэньня ўліку кандыдатаў без вылучэнцаў заставалася 57 % з 18 111 выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У 10 тысячах акругаў няма ніводнага кандыдата ў дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://euroradio.by/u-10-tysyachah-akrugau-nyama-nivodnaga-kandydata-u-deputaty-myascovyh-savetau|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=29 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да 8 студзеня 17 500 ініцыятыўных групаў зьбіралі подпісы грамадзянаў за вылучэньне кандыдатаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачынаецца рэгістрацыя кандыдатаў у дэпутаты|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachynaetstsa-registratsyya-kandydatau-u/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла: «На 18 111 выбарчых акругаў вылучана 22 719 чалавек». У выніку ў сярэднім на выбарчую акругу прыпадала 1,2 кандыдата, тады як у Менску было ў сярэднім па 6 кандыдатаў на акругу<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кандыдатамі ў дэпутаты на мясцовых выбарах хочуць стаць 22,7 тысячы чалавек|спасылка=https://euroradio.by/kandydatami-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-hochuc-stac-227-tysyachy-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] ўлічылі 4142 кандыдаты ў дэпутаты, зь якіх звыш 55 % склалі жанчыны. Сярод іх 83 % (3452) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 21 % (848) — ад працоўных калектываў і 6 % (242) — ад партыяў. [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] мела 80 кандыдатаў, [[Камуністычная партыя Беларусі]] (КПБ) — 77, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] (ЛДПБ) — 56, партыя «[[Справядлівы сьвет]]» — 14, [[Аб'яднаная грамадзянская партыя]] (АГП) — 10, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] — 3 і [[Партыя БНФ]] — 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Жанчын больш за палову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679247-na-gomelshchyne-syarod-kandydatau-u-deputaty-zhanchyn-bolsh-za-palovu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12stu-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]] вылучылі 5305 кандыдатаў, то-бок больш за 2 на акругу. Пры гэтым, стварылі 4155 ініцыятыўных групаў. На месца ў [[Магілёўскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прыпадала 3,6 кандыдаты, у [[Бабруйск]]і — 2,5. На [[сельсавет]] у сярэднім было па 2 кандыдаты. У Магілёўскай вобласьці стварылі 750 участковых выбарчых камісіяў агульным лікам 8215 чалавек, зь якіх 3/4 склалі жанчыны, 44 % — прадстаўнікі грамадзкіх аб'яднаньняў і партыяў і звыш 8 % — [[моладзь]] да 30 гадоў. Сярод іншага, 35 камісіяў стварылі ў здраўніцах і лякарнях. У [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]] вылучылі 171-го кандыдата, зь якіх 47 — ад партыяў і 16 — дзейных дэпутатаў. Пры гэтым, [[ЛДПБ]] вылучыла 26 чалавек, [[АГП]] — 10, «[[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Грамада]]» — 7, «Справядлівы сьвет» і КПБ — па 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Безальтэрнатыўнасьць нам не пагражае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679459-na-magilyoushchyne-na-vybary-vyluchana-bolsh-za-2-kandydaty-na-akrugu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=2|issn=}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына заявіла: «ёсьць безальтэрнатыўныя акругі нават у абласныя Саветы. Няма ніводнай толькі ў горадзе Менску і ў Магілёўскай вобласьці». У Менску ў сярэднім на акругу было па 6 кандыдатаў, а ў абласныя Саветы — па 2,4 чалавекі. У Каменнагорскай выбарчай акрузе Менску ўлічылі найбольш кандыдатаў — 10. Больш за 45 % (10 362) вылучэнцаў склалі дзейныя дэпутаты 27-га скліканьня. Таксама вылучаліся 32 грамадзяніны Расеі. Агулам 69 % кандыдатаў вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 27 % — ад працоўных калектываў і 4 % — ад партыяў. Звыш 30 % кандыдатаў склалі працаўнікі [[Асьвета ў Беларусі|адукацыі]], культуры і навукі, звыш 20 % — працаўнікі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]], 11 % — [[чыноўнік]]і, звыш 9 % — працаўнікі прамысловасьці, транспарту і [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўніцтва]], звыш 4 % — працаўнікі [[Гандаль|гандлю]] і побытавага абслугоўваньня, звыш 3 % — праваахоўнікі і [[Вайсковец|вайскоўцы]], каля 3-х % — [[пэнсія]]нэры, звыш 2 % — [[прадпрымальнік]]і<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Кампанія — у штатным рэжыме|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515775722-kampaniya-u-shtatnym-rezhyme|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/9-28625 9 (28625)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/13stu-2_optim.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref> і каля 1 % — [[Беспрацоўе|беспрацоўныя]]. У [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў]] па 34-х акругах ішло па адным кандыдаце, у Берасьцейскі — па 5. Каля паловы (11 030) ад усіх кандыдатаў у дэпутаты склалі жанчыны<ref name="б">{{Навіна|аўтар=Арцём Мартыновіч|загаловак=Ярмошына: На выбары ў Менску вылучаюцца чатыры студэнты|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-na-vybary-u-minsku-vyluchayucca-chatyry-studenty|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=12 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>, а мужчыны — 51,4 % (11 683). Старэйшымі за 30 гадоў былі 94,6 % (21 485) кандыдатаў, а моладзь да 30 гадоў складала 5,4 % (1 228). У [[Сельскі савет|сельскія Саветы]] дэпутатаў вылучылі 15 421-го кандыдата пры сярэднім ліку кандыдатаў на выбарчую акругу па Беларусі 1,2 чалавека, у раённыя Саветы — 4 854 кандыдатаў (па 1,3 чалавекі на акругу), у абласныя — 859 (па 2,4), у гарадзкія абласнога падпарадкаваньня — 829 (па 2,2), у [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 345 (па 6,1), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 302 (па 1,2) і ў пасялковыя — 103 (1,1). У выніку па адным кандыдаце мела звыш 70 % пасялковых і сельскіх, гарадзкіх раённага падпарадкаваньня і раённых выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=За каго будзем галасаваць на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/za-kago-budzem-galasavats-na-mjastsovyh-vybarah-6472/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 22 студзеня Ярмошына паведаміла пра зьмяншэньне ліку вылучаных кандыдатаў: «Засталося на гэты момант 22 278. Зь ліку выбылых 123 чалавекі адклікалі свае кандыдатуры добраахвотна і 311 (1,37 %) — гэта адмовы ў рэгістрацыі». Таксама старшыня ЦВК згадала пра акругі абласных Саветаў з адным кандыдатам: «Што да Саветаў самага высокага ўзроўню — абласных, то ў Брэсцкім рэгіёне 7 безальтэрнатыўных акругаў, або 12,3 %, у Віцебскай вобласці — 22 (36,7 %), Гомельскай — 3 (5 %), Гарадзенскай — 40 (66,7 %). У Менскай вобласьці 3 безальтэрнатыўныя акругі, што складае 5 %, а ў Магілёўскай няма ніводнай. Прычым там ёсьць акругі з высокай альтэрнатывай. Сярэдні конкурс — крыху менш як 3 кандыдаты на месца». У Менску засталося ў сярэднім звыш 4-х чалавек на месца. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «Калі гаварыць аб сталічных акругах, дзе больш за ўсё кандыдатаў, то самыя буйныя ў гэтым плане Акадэмічная № 48 Першамайскага раёну і Кальварыйская № 38 у Фрунзэнскім раёне. Тут балатуюцца па 8 кандыдатаў. Далей ідуць [[Старавіленская вуліца (Менск)|Старавіленская]] акруга № 41 па [[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральным раёне]] — 7 кандыдатаў. Па 6 чалавек прэтэндуюць на дэпутацкі мандат у [[Вуліца Пляханава (Менск)|Пляханаўскім]], Чыгуначным, [[Сухарава (мікрараён)|Сухараўскім]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 22 тыс. кандыдатаў у дэпутаты зарэгістравана на выбарах|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180122/1516627693-bolsh-za-22-tys-kandydatau-u-deputaty-zaregistravana-na-vybarah|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=23 студзеня 2018|копія=https://euroradio.by/na-myascovyya-vybary-zaregistravali-bolsh-za-22-tysyachy-kandydatau-u-deputaty|дата копіі=22 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 5 лютага 2018 году засталося 145 кандыдатаў на 60 месцаў у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў]]. Па адным кандыдаце было ў 3 акругі: Карастаянаўскую ў [[Гомель|Гомлі]], [[Ельскі раён|Ельскую]] і [[Лельчыцкі раён|Лельчыцкую]]. Найбольш кандыдатаў у было ў Мазурскай выбарчай акрузе Гомля — 5<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Адна з пяці скаргаў задаволена|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180205/1517845131-adna-z-pyaci-skargau-zadavolena|выданьне=Зьвязда|тып=|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/25-28641 25 (28641)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/6lut-3_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 8 лютага 2018 году беспартыйныя складалі звыш 95 % (21 227) зарэгістраваных кандыдатаў. Пры гэтым, сваіх кандыдатаў вылучалі 12 [[Сьпіс палітычных партыяў Беларусі|партыяў Беларусі]]. Да партыйцаў належала 4,7 % (1051) зарэгістраваных, сярод якіх пераважалі: КПБ — 409, ЛДПБ — 228 і [[РППС]] — 177. Сярод апазыцыйных партыяў найбольш вылучылі: АГП — 71-го кандыдата, «Грамада» — 54-х і Партыя БНФ — 23-х<ref>{{Артыкул|аўтар=Надзея Анісовіч.|загаловак=Час актывізавацца прайшоў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518098087-chas-aktyvizavacca-prayshou|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-21_optim.pdf 13]|issn=}}</ref>. Другі сакратар Цэнтральнага камітэту Камуністычнай партыі [[Георгі Атаманаў]] падкрэсьліў 4-кратна большае вылучэньне моладзі, чым у сярэднім па краіне: «Практычна кожны 5-ы кандыдат — ва ўзросьце да 31 году». Першы намесьнік старшыні Лібэральна-дэмакратычнай партыі [[Алег Гайдукевіч]] заўважыў: «У Менску вылучылі прэтэндэнтаў у кожнай акрузе — гэта 57 чалавек. Зарэгістравана зь іх 49. Усяго вылучылі ад партыі 267 кандыдатаў». Старшыня Рэспубліканскай партыі працы і справядлівасьці [[Васіль Задняпраны]] адзначыў: «у нас амаль палова акруговых камісій зарэгістравала па адным кандыдаце» (безальтэрнатыўна на акругу), і патлумачыў: «Кандыдаты ад нашай партыі больш прадстаўленыя ў рэгіёнах. У сталіцы — толькі 18 чалавек» (10 %)<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Партыйныя лідэры пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518103965-partyynyya-lidary-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-12_optim.pdf 4]|issn=}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага сярод кандыдатаў было 10 946 жанчынаў, 10 362 дзейных дэпутатаў, 1169 маладзёнаў у веку да 30 гадоў і 33 грамадзяніны Расеі. 13 лютага Ярмошына паведаміла пра выбарчую акругу без аніводнага кандыдата: «Гэта Савецкая выбарчая акруга № 3 па выбарах дэпутатаў [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў|Ельскага раённага савета дэпутатаў]] у Гомельскай вобласьці»<ref name="д"/>. 15 лютага намесьнік старшыні «Белай Русі» [[Аляксандар Шацько]] паведаміў: «сярод кандыдатаў у мясцовыя Саветы дэпутатаў больш за 9000 сябраў арганізацыі «Белая Русь». Старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] заявіў: «больш за 70 чалавек, сябраў нашай арганізацыі, ёсьць кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў па ўсёй краіне. У Менску ад Фонду міру прадстаўленыя 3 кандыдаты. Яны балатуюцца ў [[Заводзкі раён (Менск)|Заводзкім]], Цэнтральным і Фрунзэнскім раёнах»<ref name="з">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Прадстаўнікі грамадзкіх арганізацый пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518706732-pradstauniki-gramadskih-arganizacyy-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. На 18 лютага 247 тэрытарыяльных выбарчых камісіяў абласнога, раённага і гарадзкога, пасялковага і сельскага ўзроўняў у Менскай вобласьці ўлічылі звыш 3700 кандыдатаў на 3451 дэпутацкае месца, у тым ліку на 2548 месцаў у сельскія Саветы, 702 — у раённыя, 63 — у пасялковыя, 60 — у [[Менскі абласны Савет дэпутатаў]], 40 — у Саветы гарадоў раённага падпарадкаваньня і 38 — у [[Жодзінскі гарадзкі Савет дэпутатаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=Марына Бегункова|загаловак=Маладым выбаршчыкам падарунак — экскурсія на верталёце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518956268-pragalasavac-i-zdzeysnic-aglyadny-palyot-na-vertalyoce|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Агітаваньне == 22 сьнежня 2017 году Сакратарыят [[Таварыства беларускай мовы]] абнародаваў Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў, у якім заявіў: «Мы падтрымліваем тых кандыдатаў, хто вырашыў прыняць удзел у гэтай выбарнай кампаніі і актыўна выкарыстоўвае дзяржаўную [[Беларуская мова|беларускую мову]] падчас агітацыйных мерапрыемстваў. Мы прапануем усім удзельнікам выбараў у мясцовыя саветы дэпутатаў ставіць пытаньне аб адкрыцці беларускамоўных клясаў, школ і [[Гімназія|гімназій]] у кожным [[Раёны Беларусі|раённым цэнтры]], аб пашырэньні ўжываньня беларускай мовы ў візуальнай прасторы кожнага [[мястэчка]] і [[Гарады Беларусі|горада]], у інфармацыйным вяшчаньні мясцовых [[СМІ]]. Бо родная культура і мова – асноўныя чыньнікі [[Народ|нацыі]] і [[Незалежнасьць|незалежнай]] дзяржавы»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў-2018 ад кіраўніцтва ТБМ|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/zvarot-da-udzelnikau-myastsovykh-vybar/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=22 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лютага 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] адзначыла, што [[Банкаўскі рахунак|рахункі]] для перадвыбарчага агітаваньня адкрылі 10,4 % зарэгістраваных кандыдатаў у дэпутаты, што было ўтрая больш параўнальна з папярэднімі [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовымі выбарамі ў 2014 годзе]], калі такія рахункі адкрылі 3,8 % кандыдатаў. Пры гэтым, сярод больш як 15 300 кандыдатаў у дэпутаты [[сельсавет]]аў рахункі займелі толькі 39 чалавек. Каля 20 % кандыдатаў паведамілі пра намер правесьці [[пікет]]ы для сустрэчы з выбарцамі. Права на бясплатны [[радыё]]этэр скарысталі больш як 20 % (1789) кандыдатаў, якія ўзялі ўдзел у адпаведнай жараб’ёўцы<ref name="е"/>. Адразу 2 партыі ладзілі [[байкот выбараў]]: [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] (КХП БНФ), якую ўзначальваў [[Зянон Пазьняк]], і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]], якой кіраваў [[Станіслаў Шушкевіч]]<ref>{{Навіна|аўтар=Яна Запольская|загаловак=Юрась Беленькі: «Нельга лічыць выбаршчыкаў дурнямі»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/yuras-belenki-nelga-lichyts-vybarsh/ |выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Падчас выбарчай кампаніі ў Беларусі заблякавалі доступ да 2-х прыватных інтэрнэт-рэсурсаў навінаў, такіх як «[[Беларускі партызан]]» і «[[Хартыя’97]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заява арганізацый-заснавальнікаў кампаніі «Права выбару» пра выбары ў мясцовыя саветы Рэспублікі Беларусь 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://bchd.info/13998-zayava-arganizacyy-zasnavalnikau-kampanii-prava-vybaru-pra-vybary-u-myascovyya-savety-respubliki-belarus-18-lyutaga-2018-g.html|выдавец=[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 лютага 2018 году Сойм КХП БНФ ухваліў «Паведамленьне пра «выбары», у якім заявіў: «У існуючай антынароднай [[Дзяржаўны лад|палітычнай сыстэме]] адсутнічае інстытут [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]. Мясцовыя Саветы зьяўляюцца намінальнай уладай, іх дзейнасьць мае дэкаратыўны характар. Саветы стварае і поўнасьцю імі кіруе [[Рэжым Лукашэнкі|рэжымная]] вертыкаль. Мясцовыя Саветы выкарыстоўваюцца ў якасьці псэўдадэмакратычнай шырмы, за якой хаваецца [[Карупцыя|карумпаваная]] і хлусьлівая рэжымная [[бюракратыя]]. Галоўная задача цяперашніх «выбараў» надаць бачнасьць легітымнасьці рэжымнай палітычнай сыстэме, дэзарыентаваць беларускае [[грамадзтва]], выпусьціць сацыяльную энэргію незадаволенасьці ў пустое дзеяньне. [[Абсалютная бальшыня]] выбаршчыкаў цудоўна разумее, што аніякіх выбараў у краіне няма. Праводзіцца чарговы рэжымны [[спэктакль]]. Мы мяркуем, што беларусы ня зганьбяць сябе, ня будуць дапамагаць рэжыму ілгаць народу і замежным грамадзянам пра ўсенародную падтрымку, якую яны намалююць, ня будуць падтрымліваць фальшывую антыбеларускую палітыку. Дзеля дабра і справядлівасьці лепш трымацца далей ад рэжымнага балота, але зьберагчы сваё сумленьне, розум і дух»<ref>{{Навіна|аўтар=Сойм [[КХП БНФ]]|загаловак=Паведамленьне пра «выбары»|спасылка=http://www.bielarus.net/archives/2018/02/13/5005|выдавец=Партал «[[Беларуская Салідарнасьць]]»|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Назіраньне == 23 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла пра акрэдытацыю выбарчымі камісіямі 10 500 наглядальнікаў. Больш за ўсё акрэдытавалі наглядальнікаў на выбарах ад [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі|Беларускага рэспубліканскага саюзу моладзі]] (БРСМ), грамадзкага аб’яднаньня «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі на мясцовых выбарах акрэдытавана 10,5 тыс. нацыянальных наглядальнікаў|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-akredytavana-105-tys-natsyjanalnyh-nagljadalnikau-65594-2018/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=24 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла пра вылучэньне каля 700 назіральнікаў. У склад кампаніі ўвайшлі 8 грамадзкіх аб’яднаньняў: [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]], «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]]», [[Беларуская партыя Зялёныя|Беларуская партыя «Зялёныя»]], [[Партыя БНФ]], [[Партыя свабоды і прагрэсу]], Рух «[[За Свабоду]]» і [[Беларускі прафсаюз працаўнікоў радыёэлектроннай прамысловасьці]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Права выбару-2018» назвала асноўныя прычыны нерэгістрацыі дэмакратычных кандыдатаў|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/prava-vybaru-2018-nazvala-asnounyja-pryczyny-ner|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=8 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага кампанія «Права выбару» пачала назіраньне за датэрміновым галасаваньнем на 154-х выбарчых участках<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пры галасаваньні камісія налічыла выбарцаў у 14 разоў больш, чым назіральнікі|спасылка=https://euroradio.by/pry-galasavanni-kamisiya-nalichyla-vybarcau-u-14-razou-bolsh-chym-naziralniki|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У кампаніі ўдзельнічала 308 чалавек, якія падалі ва ўчастковыя камісіі 144 прапановы аб адкрытым падліку галасоў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=«Права выбару» заяўляе пра «рэкордныя разыходжаньні» яўкі выбаршчыкаў з дадзенымі назіральнікаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/prava-vybaru-zayaulyae-pra-rekordnyya-r/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага старшыня [[ЦВК Беларусі]] паведаміла пра акрэдытаваньне на выбарах 28 624-х наглядальнікаў. Сярод іх найбольш прадстаўнікоў мелі: [[БРСМ]] — 24 % (каля 6800), ГА «Белая Русь» — 18 % (5100) і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] — 14 % (каля 4000)<ref name="е"/>. 15 лютага старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] згадаў, што ад яго грамадзкага аб'яднаньня «прыкладна 1400 чалавек зарэгістраваныя назіральнікамі»<ref name="з"/>. 16 лютага кампанія «Права выбару» паведаміла пра выстаўленьне 640 назіральнікаў на 320 выбарчых участках у асноўны дзень галасаваньня і поўнае назіраньне ў 32-х выбарчых акругах у некалькіх абласьцях Беларусі<ref name="і"/>. 19 лютага кампанія «За справядлівыя выбары» паведаміла пра назіраньне на 54-х выбарчых участках у 22-х паселішчах ва ўсіх абласьцях Беларусі і ў Менску. У кампаніі бралі ўдзел 789 назіральнікаў ад 12 грамадзкіх аб’яднаньняў і партыяў, сярод якіх 668 назіралі за выбарамі ў асноўны дзень галасаваньня, 114 — за датэрміновым і асноўным галасаваньнем і 7 — ладзілі доўгатэрміновае назіраньне<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=«Больш брудных выбараў у Беларусі яшчэ не было»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/bolsh-brudnykh-vybarau-u-belarusi-yashche/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Галасаваньне == 13 лютага 2018 году пачалося датэрміновае [[галасаваньне]] на мясцовых выбарах. Выбарчыя ўчасткі працавалі а 10:00—14:00 і 16:00—19:00. Для галасаваньня пры сабе варта было мець: [[пашпарт]], [[Пасьведчаньне асобы|пасьведчаньне]] [[Кіроўца|кіроўцы]], [[вайсковы білет]] (для [[Вайсковец|вайскоўцаў]] тэрміновай службы), [[Пэнсія|пэнсійнае]] пасьведчаньне (з фатаграфіяй у ім), службовае пасьведчаньне [[чыноўнік]]а, [[Студэнт|студэнцкі]] білет, даведку [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|органа ўнутраных справаў]] (пры страце пашпарту) або пасьведчаньне на права жыхарства (для грамадзянаў Расеі)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Датэрміновае галасаваньне|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/daterminovae-galasavanne-6606/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=12 лютага 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180212/1518428008-daterminovae-galasavanne|дата копіі=10 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 5870 участках усталявалі 23 200 выбарчых скрыняў, у тым ліку каля 2000 для датэрміновага галасаваньня<ref name="е">{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў ў Беларусі|спасылка=http://www.klich.by/?p=61524|выдавец=Газэта «[[Кліч Радзімы]]» ([[Шаркоўшчына]])|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 1-ы дзень датэрміновага галасаваньня ЦВК налічыла 4,4 % галасоў выбарцаў<ref name="ж"/>. Пры гэтым, адчынілі 5620 участкаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лідзія Ярмошына: Дэмакратычныя выбары абапіраюцца на меркаваньне выбаршчыкаў і іх права на волевыяўленьне|спасылка=https://blr.belta.by/opinions/view/demakratychnyja-vybary-apirajutstsa-na-merkavanne-vybarshchykau-i-ih-prava-na-volevyjaulenne-2680/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—14 лютага ЦВК налічыла 11,06 % галасоў, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 9,33 %, у Віцебскай — 11,36 %, Гарадзенскай — 9,66 %, Гомельскай — 10,98 %, Магілёўскай — 11,72 %, Менскай — 11,05 % і ў Менску — 12,67 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=За 2 дні датэрмінова прагаласавала 11% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/za-2-dni-daterminova-pragalasavala-11-vy/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|копія=https://novychas.online/palityka/za-2-dni-daterminova-prahalasavala-11-vybarszczyk|дата копіі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—15 лютага ЦВК Беларусі налічыла яўку на датэрміновы галасаваньні ў 18,73 %, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 16,27 %, у Віцебскай — 19,67 %, Гарадзенскай — 16,81 %, Гомельскай — 19,49 %, Магілёўскай — 20 %, Менскай — 19,56 % і ў Менску — 18,92 %<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=За тры дні датэрмінова прагаласавала больш за 18% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/za-try-dni-daterminova-pragalasavala/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага Ярмошына паведаміла, што выбарчыя камісіі налічылі 34,95 % унесеных у сьпісы выбарцаў, якія прагаласавалі датэрмінова. У асноўны дзень галасаваньня 5870 выбарчых участкаў працавалі а 8:00—20:00<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Амаль 35 працэнтаў выбаршчыкаў прагаласавалі датэрмінова на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/amal-35-pratsentau-vybarshchykau-pragalasavali-daterminova-na-mjastsovyh-vybarah-u-belarusi-66338-2018/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/centrvybarkam-yauka-na-daterminovyh-vybarah-sklala-amal-35|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, яўку звыш 70 % засьведчылі назіральнікі кампаніі «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» на выбарчых участках у «Студэнцкай вёсцы» Менску і ў інтэрнатах [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]], [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт інфарматыкі і радыёэлектронікі|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэтуінфарматыкі і радыёэлектронікі]], а таксама [[Менскі дзяржаўны лінгвістычны ўнівэрсытэт|Менскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўнівэрсытэту]]<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]»|загаловак=96,4% - яўка на выбарчым участку ў «Студэнцкай вёсцы» Менска|спасылка=http://elections2018.spring96.org/be/news/89182|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/u-studenckay-vyoscy-minska-yauka-na-daterminovae-galasavanne-964|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Скаргі === У сьнежні 2017 году ў інтэрвію часопісу «[[Беларуская думка]]» старшыня ЦВК [[Лідзія Ярмошына]] патлумачыла неўлучэньне ў выбарчыя камісіі большасьці прадстаўнікоў [[Апазыцыя|апазыцыйных]] партыяў: «выбарчая камісія — калектыў, дзе выпінаньне свайго палітычнага меркаваньня шкодзіць агульнай справе»<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Галоўка, часопіс «[[Беларуская думка]]»|загаловак=Ярмошына: Апазыцыянэраў не бяруць у выбаркамы, каб не выпіналі свае меркаваньні|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-apazicyyanerau-ne-byaruc-u-vybarkamy-kab-ne-vypyachvali-svae-merkavanni|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=5 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 7 студзеня 2018 году сузаснавальніца руху «Дзея» [[Аліна Нагорная]] правяла ў [[Слуцак|Слуцку]] (Менская вобласьць) [[пікет]], прысьвечаны [[100-годзьдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|100-годзьдзю Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Нагорная зарэгістравала ініцыятыўную групу дзеля пікету без спагнаньня і патлумачыла: «Мясцовыя выбары — гэта яшчэ адна фікцыя, якая абыходзіцца народу «ў капеечку». Лічу, што сьпіс кандыдатаў ужо даўно падрыхтаваны і зацьверджаны [[Слуцкі раённы выканаўчы камітэт|Слуцкім райвыканкамам]]. Ад майго ўдзелу ў выбарах і іншых актывістаў ён аніяк ня зьменіцца. Слуцкія ўлады не дазваляюць ніякіх імпрэзаў, прысьвечаных памяці [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]], які змагаўся пад [[Бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белым сьцягам]] БНР. У гэтым годзе мы будзем святкаваць 100-годзьдзе БНР. На дзяржаўным узроўні гэтае сьвята зноў застаецца незаўважаным. Сваім пікетам я і мае сябры нагадваем случчанам пра важны этап у гісторыі нашай дзяржаўнасьці. Бо без абвяшчэньня [[БНР]] магло б не быць і [[БССР]], а таксама сучаснай Рэспублікі». Пікет доўжыўся каля 4-х гадзінаў пад бел-чырвона-белым сьцягам. Пікетоўцы падарылі 300 месьцічам памяткі пра Слуцкі збройны чын, а таксама каляндарыкі з партрэтамі слуцкіх паўстанцаў і выявай бел-чырвона-белага сьцяга. Таксама месьцічы рабілі фотаздымкі на фоне хэштэгу #БНР100<ref>{{Навіна|аўтар=Зінаіда Цімошак|загаловак=Замест збору подпісаў — пікет, прысьвечаны 100-годзьдзю БНР|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/zamest-zboru-podpisau-piket-prysveczany-100-hod|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=7 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пасьля завяршэньня ўтварэньня выбарчых камісіяў 3 студзеня кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што ў склад камісіяў улучылі 97 % вылучаных прадстаўнікоў ад [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]] і 95,9 % сябраў партыяў ва ўрадзе. Пры гэтым, у камісіі дапусьцілі 11 % (26) вылучэнцаў ад апазыцыйных партыяў. З гэтай нагоды 8 студзеня Палітычная рада [[Аб’яднаная грамадзянская партыя|Аб’яднанай грамадзянскай партыі]] (АГП) абнародавала заяву, у якой паведаміла пра вылучэньне ва ўчастковыя камісіі 83-х «[[юрыст]]аў, людзей з досьведам працы ў [[Вярхоўны Савет Беларусі|парлямэнце]] і органах [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]». Аднак у склад камісіяў улучылі толькі аднаго сябра АГП. У заяве АГП цьвердзілася: «Выбарчыя камісіі паводле закону павінныя фармавацца з прадстаўнікоў розных арганізацыяў і палітычных партыяў. Ідэя ў тым, што яны павінныя складацца зь людзей з рознымі палітычнымі поглядамі і інтарэсамі, каб не было змовы для несумленнага падліку галасоў. Што ж адбываецца на практыцы? Як правіла, усе камісіі складаюцца з працаўнікоў аднаго працоўнага калектыву, а ўзначальваюцца кіраўніком гэтага калектыву або яго намесьнікам. Пры [[кантракт]]най сыстэме пярэчаньне начальніку раўнасільнае страце працы»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=АГП: У народа скралі права выбару|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/agp-u-naroda-ukrali-prava-vybaru/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=8 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. [[Партыя БНФ]] правяла ва ўчастковыя камісіі 4 чалавекі з 65 вылучаных, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — 3-х з каля 50 вылучаных, а грамадзкае аб'яданьне «[[Гавары праўду]]» — аднаго з больш як 20. АГП атрымала адмову паводле адпаведнай скаргі ў [[Суд Цэнтральнага раёну]] Менску, а Партыя БНФ — у [[Суд Бярозаўскага раёну]], [[Суд Слуцкага раёну]]<ref>{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=АГП і ПБНФ падалі ў суд на выканкамы|спасылка=https://euroradio.fm/agp-i-pbnf-padali-u-sud-na-vykankamy-nu-yany-hacya-b-pasprabavali|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына паведаміла пра падачу 9 скаргаў на ўтварэньне ўчастковых выбарчых камісіяў<ref name="б"/>. 15 студзеня старшыня ЦВК патлумачыла адмову павялічыць склад камісіяў да 19 чалавек для ўлучэньня прадстаўнікоў апазыцыі, як дазваляе выбарчае заканадаўства: «Мы даём фінансаваньне толькі на 15 чалавек у Менску і на 14 чалавек у вобласьці ва ўчастковыя выбарчыя камісіі. Таму яны і вызначаюць такі склад. Патрэбная эканомія, і таму ніхто ня будзе рабіць 19 ― у нас [[каштарыс]] так разьлічаны»<ref name="в">{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=Ярмошына: Няма грошай на тое, каб з-за апазыцыі рабіць камісіі па 19 чалавек|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-nyama-groshay-na-toe-kab-z-za-apazicyi-rabic-kamisii-pa-19-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, 16 студзеня [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] ўхваліла Пастанову аб унясеньні зьмяненьняў у каштарыс выдаткаў на падрыхтоўку і правядзеньне выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня. Паводле Пастановы, ранейшы каштарыс у суме 21,491 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] скарацілі на 10 % да 19,386 млн рублёў. Заробкі па ўсіх камісіях зьменшылі ў сярэднім на 5,5 %, таму ў дзень выбараў пасьля выліку [[Падатак|падаткаў]] зарплата сябра ўчастковай камісіі мела скласьці 67 рублёў замест 69. Сярод іншага, скарацілі выдаткі на набыцьцё канцылярскіх прыналежнасьцяў і [[Транспарт у Беларусі|перавозкі]], [[Сувязь Беларусі|сувязь]] і камандзіроўкі. Старшыня ЦВК Ярмошына заявіла на паседжаньні пры разглядзе Пастановы: «Калі разьмеркаваць гэтую суму на ўсіх выбаршчыкаў, то выйдзе каля 1,5 даляра на аднаго чалавека. Я думаю, што мы трацім па мінімуме. Гэта вельмі невялікая сума, калі параўнаць з эўрапейскімі стандартамі — там як мінімум 5 даляраў на выбаршчыка»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Эканомім і чакаем замежных назіральнікаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180117/1516168330-vydatki-na-padryhtouku-i-pravyadzenne-myascovyh-vybarau-skarochany-na-10|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=17 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/11-28627 11 (28627)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17stu-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 5 лютага 2018 году на партале «[[Беларускі партызан]]» доктар палітычны навук [[Павал Вусаў]] цьвердзіў: «Прыхільнікі ўдзелу ў сфальсыфікаваных выбарах у Беларусі прыводзяць масу розных, часам дзіўных довадаў, якія павінныя апраўдаць «актыўны» ўдзел беларускай апазыцыі ў выбарчым працэсе. Яны спрабуюць пераканаць сваіх апанэнтаў і выбаршчыкаў, што з дапамогай выбараў, арганізацыя і правядзеньне якіх знаходзяцца пад поўным кантролем [[Аўтарытарызм|аўтарытарнай]] улады, можна зьмяніць гэтую самую ўладу або дамагчыся нейкіх саступак зь яе боку». Вусаў заўважыў: «выбары, асабліва калі яны знаходзяцца пад сыстэмным кантролем аўтарытарнай улады, ніколі не былі самадастатковым фактарам зрынаньня альбо дэмакратызацыі [[дыктатура]]ў. Роля выбараў у гэтым працэсе была і застаецца выключна інструмэнтальнай. Выбарчы працэс ня мае ніякага практычнага значэньня, калі толькі за ім не стаіць актыўнае супрацьдзеяньне насельніцтва палітыцы аўтарытарнай улады». Урэшце, палітоляг патлумачыў на прыкладзе [[Аргентына|Аргентыны]], [[Нікарагуа]] і [[Чылі]], што пасьпяховыя для апазыцыі выбары «ёсьць толькі вынікам барацьбы з дыктатурай і ўнутранага аслабленьня апошняй». Таксама Вусаў назваў яшчэ 3 умовы пераўтварэньня выбараў у прылады дэмакратызацыі: 1) гатоўнасць кіроўнай [[Эліта|эліты]] пайсьці на [[кампраміс]] з апазыцыяй; 2) гатоўнасьць аўтарытарнага кіраўніцтва правесьці сумленныя і вольныя выбары, што прадугледжвае паўсюдны кантроль з боку дэмакратычнай супольнасьці за арганізацыяй і падлікам галасоў; 3) кансалідацыя апазыцыі і мабілізацыя апазіцыйна настроенай супольнасьці, бо толькі гэта зробіць апазыцыю самастойным палітычным гульцом, а таксама дазволіць кантраляваць усе этапы выбарчага працэсу<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Нікалюк|загаловак=Дыктатура і выбары|спасылка=https://novychas.online/palityka/dyktatura-i-vybary|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году начальнік [[Берасьцейская абласная ўправа МНС Беларусі|Берасьцейскай абласной управы МНС Беларусі]] [[Канстанцін Шаршуновіч]], які адпрацаваў 4 скліканьні ў [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскім абласным Савеце дэпутатаў]] адзначыў: «работа ў мясцовых Саветах грамадзкая, за яе ня плацяць, на яе трэба ахвяраваць свой асабісты час альбо адрываць яго ад асноўнай работы»<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Яскевіч.|загаловак=Чатыры скліканьні — гэта ня жарты|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518096567-kanstancin-sharshunovich-vyyaznyya-sesii-i-padyhody-da-vyrashennya-prablem|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-23_optim.pdf 15]|issn=}}</ref>. Старшыня Пастаяннай камісіі [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савету Рэспублікі]] па заканадаўстве і дзяржаўным будаўніцтве [[Ала Бодак]] прызнала: «дэпутат Савету ажыцьцяўляе свае паўнамоцтвы без адрыву ад асноўнай працоўнай дзейнасьці» (за выняткам старшыні). Пры гэтым, Ала Бодак заўважыла: «на час падрыхтоўкі і правядзеньня сэсіяў Савету і паседжаньняў яго органаў дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў з захаваньнем за ім сярэдняй заработнай платы». Сярод іншага, Бодак адзначыла: «для ажыцьцяўленьня дзейнасьці ў выбарчай акрузе дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў (на 1 дзень у месяц) па яго заяве па месцы працы з захаваньнем сярэдняй заработнай платы. Дадзеная гарантыя была забясьпечаная дэпутатам у 2014 годзе па ініцыятыве Савету Рэспублікі. У выпадку выезду дэпутата Савету для ажыцьцяўленьня сваёй дзейнасьці ў Савеце, выбарчай акрузе за межы месца жыхарства яму кампэнсуюцца выдаткі па нормах пакрыцьця выдаткаў пры службовых камандзіроўках». Урэшце, Ала Бодак згадала, што «гарантыяй працоўных правоў дэпутата Савету ёсьць тое, што ў пэрыяд ажыцьцяўленьня сваіх паўнамоцтваў ён ня можа быць звольнены па ініцыятыве наймальніка, выключаны з установы адукацыі без папярэдняй згоды Савету»<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=«Заканадаўчы мэханізм адпрацаваны добра»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518097112-ala-bodak-zakanadauchy-mehanizm-adpracavany-dobra|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-22_optim.pdf 14]|issn=}}</ref>. 8 лютага старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына прызнала, што [[дэпутат]]ы мясцовых Саветаў «не атрымліваюць зарплату і прымаюць толькі калектыўныя, сэсійныя рашэньні». Ярмошына падкрэсьліла: «гэты пост ня ёсьць зайздросным, ён не дае [[даход]]аў і прэфэрэнцыяў». Яна таксама дадала: «грамадзяне нават ня ведаюць, чым займаюцца гэтыя людзі і якія ў іх паўнамоцтвы». Ярмошына згадала і разгляд скаргаў: «У тым жа Менску было пададзена 25 скаргаў — і 5 зь іх былі задаволеныя». Сярод іншага, старшыня ЦВК закранула нізкі ўдзел моладзі ў мясцовых выбарах: «Яны часта не галасуюць, таму і не вылучаюцца, дыстанцуюцца ад гэтага працэсу. Моладзь лічыць выбары фармалізаваным і [[Бюракратыя|бюракратычным]] дзействам, для якога яны не сасьпелі. Яшчэ адна прычына: моладзь проста ня бачыць кандыдатаў, блізкіх паводле ўзросту. У сваю чаргу маладыя кандыдаты думаюць: навошта ім ісьці ў гэта зборышча старых? Атрымліваецца замкнёнае кола». Таксама Ярмошына патлумачыла сваю леташнюю прапанову скасаваць сельскія Саветы і выбіраць кіраўнікоў [[Пасёлак|пасёлкаў]] і [[Мястэчка|мястэчак]] наўпроставым галасаваньнем грамадзянаў: «хачу, каб у нашых маленькіх тэрытарыяльных адзінках мы атрымалі рэальнае [[мясцовае самакіраваньне]] замест часам дэкаратыўных органаў. Калі выбары ў [[сельскі Савет]] праходзяць на безальтэрнатыўнай аснове і пры гэтым ні абраныя дэпутаты, ні грамадзяне не праяўляюць да гэтага цікавасьць, то тады і орган працуе фармальна. Існуе і функцыянуе толькі [[выканаўчая ўлада]], якая прадстаўленая адным чалавекам — старшынёй сельскага Савету, які адначасова ёсьць і старшынёй сель[[Выканаўчы камітэт|выканкаму]]. Дык давайце гэтую рэальную ўладу будзем абіраць усім насельніцтвам. І тады ў нас, па-першае, конкурс будзе, а па-другое, гэта будзе рэальнае мясцовае самакіраваньне, пра якое будзе ведаць насельніцтва». Урэшце, старшыня ЦВК Беларусі прызнала перашкоды ў доступе [[зьнявечаны]]х людзей на выбарчыя ўчасткі, бо далёка «ня ўсе ўваходныя месцы абсталяваныя [[пандус]]амі»<ref name="г">{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=«Хочацца, каб мы атрымалі рэальнае мясцовае самакіраваньне»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518101820-yarmoshyna-hochacca-kab-my-atrymali-realnae-myascovae-samakiravanne|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 13 лютага ў ЦВК Беларусі паступіла 415 вусных і 153 пісьмовыя звароты ад выбарцаў і кандыдатаў<ref name="ж">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Старт дадзены|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518642618-idze-daterminovae-galasavanne-na-vybarah-u-myascovyya-savety|выданьне=Зьвязда|тып=|год=15 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/32-28648 32 (28648)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/15lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 15 лютага Ярмошына прызнала: «нам трэба глядзець у бок партыяў. Яны ў нас не разьвіваюцца, і гэта ненармальна. ...напэўна, у будучыні нам трэба адаптаваць [[Выбарчы лад|выбарчую сыстэму]] пад патрэбы партыяў. Гэта значыць перайсьці да [[Прапарцыйны выбарчы лад|прапарцыйнай]] або [[Мяшаны выбарчы лад|зьмяшанай сыстэмы]], даваць магчымасьць партыям мець нейкія квоты, калі яны зьбяруць неабходную колькасьць галасоў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Кулецкі.|загаловак=«Падставаў для засмучэньня пакуль няма»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518707367-lidziya-yarmoshyna-padstau-dlya-zasmuchennya-pakul-nyama|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. 16 лютага кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла, што [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі]], грамадзкае аб'яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] бралі чынны ўдзел у перадвыбарчым агітаваньні і пры гэтым атрымлівалі сродкі зь [[Бюджэт Рэспублікі Беларусь|дзяржаўнага бюджэту Беларусі]]. Пагатоў, агітавалі за кандыдатаў ва ўрадзе праз працоўныя калектывы, куды не дапускалі апазыцыйных кандыдатаў. Урэшце, акруговыя камісіі зьмянялі біяграфічныя зьвесткі і фотаздымкі кандыдатаў апазыцыі ў інфармацыйных матэрыялах. Нацыянальны каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заўважыў, што ніводны кандыдат ад [[Апазыцыя|апазыцыі]] не патрапіў на сустрэчы з працоўнымі калектывамі<ref name="і">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Агітацыя за праўладных кандыдатаў адбывалася за кошт дзяржавы|спасылка=https://novychas.online/palityka/ahitacyja-za-prauladnyh-kandydatau-adbyvalasja-za|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 16 лютага на сустрэчы са студэнтам [[Акадэмія кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі|Акадэміі кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі]] Ярмошына адзначыла найбольш нізкі адсотак маладых кандыдатаў у сельскай мясцовасьці: «У працэнтных суадносінах колькасьць маладых кандыдатаў зьніжаецца. Гэта зьвязана з тым, што больш за палову прэтэндэнтаў — каля 13 000 чалавек — кандыдаты сельскіх Саветаў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Як паказчык сталасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180216/1518800659-lidziya-yarmoshyna-pravyala-sustrechu-sa-studentami-akademii-kiravannya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/34-28650 34 (28650)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 18 лютага каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заявіў пра выяўленьне іх назіральнікамі найбольшай яўкі выбарцаў на датэрміновае галасаваньне ў Вішнявецкай акрузе № 40 ў [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]], дзе тая склала 20 %. На гэтай падставе Сілкоў назваў агучаную ЦВК датэрміновую яўку ў звыш 34 % «[[Фальсыфікацыя|фальсыфікаванай]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Анастасія Бойка|загаловак=Кампанія «Права выбару»: Найбольшая датэрміновая яўка — 20%|спасылка=https://euroradio.by/kampaniya-prava-vybaru-naybolshaya-daterminovaya-yauka-20|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага на «[[Сталічнае тэлебачаньне|Сталічным тэлебачаньні]]» старшыня ЦВК Беларусі Ярмошына паведаміла: «за тыдзень датэрміновага галасаваньня ў Цэнтральную камісію паступілі 74 пісьмовыя скаргі»<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Сталічнае тэлебачаньне]]»|загаловак=За час датэрміновага галасаваньня ЦВК атрымала 74 скаргі|спасылка=https://euroradio.by/za-chas-daterminovaga-galasavannya-cvk-atrymala-74-skargi|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, 18 лютага палітоляг [[Валер Карбалевіч]] згадаў: «З 10,5 тысяч сябраў тэрытарыяльных выбарчых камісій апазыцыю прадстаўляюць толькі 7 чалавек»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Валер Карбалевіч]]|загаловак=Звыклы сцэнар, прадказальны вынік|спасылка=https://novychas.online/palityka/zvykly-scenar-pradkazalny-vynik|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага кампанія «Праваабаронцы за свабодныя выбары» абвясьціла, што 35 % назіральнікаў у абласьцях паведамілі, што мясцовыя [[СМІ]] надрукавалі праграмы ўсіх кандыдатаў. Таксама назіральнікі адзначылі, што выбарчыя камісіі адмовіліся ўлічыць 71 % вылучэнцаў ад Руху «[[За Свабоду]]» і 33 % — ад «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі]]», якія сабралі подпісы грамадзянаў<ref name="й"/>. Кіраўнік [[Цэнтар эўрапейскай трансфармацыі|Цэнтру эўрапейскай трансфармацыі]] [[Андрэй Ягораў]] заявіў, што апазыцыя «ўдзельнічае ў гэтым выбарчым [[фарс]]е, нібыта ўяўляючы, што праходзіць рэальны працэс выбараў», хоць праз выбары ў Беларусі нельга дасягнуць рэпрэзэнтацыі ў органах кіраваньня. Ягораў патлумачыў: «улады чарговым разам выкарысталі альтэрнатыўныя палітычныя сілы для сымуляцыі выбарчага працэсу, для большай ягонай легітымацыі»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=Палітоляг: Апазыцыя «ўдзельнічае ў выбарчым фарсе» і «падтрымлівае лёгіку палітычнага рэжыму»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048355.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Вынікі == [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што яўка на выбары ў мясцовы Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня перавысіла 77 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=ЦВК агучыў вынікі мясцовых выбараў у абласныя і Менскі гарадскі савет|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518974398-galasavanne-na-myascovyh-vybarah-u-belarusi-zavershana|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref> (5 333 613 чалавек): 79 % — у Берасьцейскай вобласьці, 84 % — у Віцебскай, 80 % — у Гарадзенскай, па 81 % — у Гомельскай, 82 % — у Магілёўскай, 78 % — у Менскай і 61 % — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЦВК заявіў, што на мясцовыя выбары ў Беларусі прыйшлі 77,05% выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/cvk-zayaviu-shto-na-myascovyya-vybary-u-belarusi-pryyshli-7705-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Абраныя дэпутаты === [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што дэпутатамі 1309 мясцовых Саветаў 28-га скліканьня сталі 18 110 чалавек, сярод якіх было 56 % (10 131) дэпутатаў 27-га скліканьня і 48 % (8729) жанчынаў, 4 % (720) [[Моладзь|маладзёнаў]] да 30 гадоў і 2,7 % (485) [[пэнсія]]нэраў, 2,5 % (453) сяброў партыяў і 0,5 % (90) [[Беспрацоўе|беспрацоўных]]. Сярод партыяў найбольш месцаў атрымалі: [[Камуністычная партыя Беларусі]] (КПБ) — 305, [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] (РППС) — 127, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] (СДПНЗ) — 11, [[Беларуская сацыяльна-спартовая партыя]] і [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — па 4, [[Беларуская аграрная партыя]] (БАП) і [[Беларуская патрыятычная партыя]] (БПП) — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=У мясцовыя саветы абраны 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/u-myastsovyya-savety-abrany-21-gramadzyanin/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле занятасьці найбольш дэпутатаў было працаўнікамі адукацыi, [[Культура|культуры]], навукі і [[Ахова здароўя|ахова здароўя]] — 30,62 % (5546 чалавек), працаўнікамі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]] — 21,37 % (3870), [[чыноўнік]]амі — 13,24 % (2398), працаўнікамі прамысловасьцi, [[Транспарт у Беларусі|транспарту]] і [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнiцтва]] — 8,4 % (1521), працаўнікамі [[Гандаль|гандлю]] і [[побыт]]авага абслугоўваньня — 3,91 % (708), праваахоўнікамі — 3,56 % (644) і [[прадпрымальнік]]амі — 1,67 % (303)<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=Каго мы выбiралi|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180222/1519309338-u-cvk-padvyali-papyaredniya-vyniki-myascovyh-vybarau|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=23 лютага 2018|нумар=8 (441)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/23lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прайшлі 19 сябраў партыяў, а агулам ў 6 абласных Саветаў дэпутатаў — 16: у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў|Гомельскі]] — 6, [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскі]] — 4, [[Віцебскі абласны Савет дэпутатаў|Віцебскі]] і [[Менскі абласны Савет дэпутатаў|Менскі]] — па 2, [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў|Гарадзенскі]] і [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў|Магілёўскі]] — па адным. Пры гэтым, месцы атрымалі прадстаўнікі 7 партыяў: КПБ — 16, [[РППС]] — 11, [[БССП]] — 3, [[ЛДПБ]] — 2, [[БАП]], БПП і [[СДПНЗ]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=На мясцовых выбарах сярод партыяў першыя камуністы|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047878.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, ЦВК Беларусі абвясьціла, што ў мясцовыя Саветы дэпутатаў трапіў 21 грамадзянін Расеі (0,12 % ад агульнага ліку дэпутатаў) зь відам на жыхарства ў Беларусі, зь іх 15 — у сельскія Саветы, 4 — у раённыя, і па адным — у абласны і гарадзкі. Найбольш зь іх было ў Віцебскай і Магілёўскай абласьцях — па 7, Гомельскай — 5, Гарадзенскай і Менскай — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У мясцовыя саветы Беларусі трапіў 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://euroradio.by/u-myascovyya-savety-belarusi-trapiu-21-gramadzyanin-rasii|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага 2022 году сустаршыня «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі]]» [[Павал Севярынец]] паведаміў пра пераабраньне аднапартыйца ў [[Блудзенскі сельсавет]] Бярозаўскага раёну Берасьцейскай вобласьці: «дэпутат [[Валеры Білібуха]] зноў стаў дэпутатам сельсавету. ... але сфальсыфікаваць ня здолелі, бо ва ўчастковых камісіях былі сябры [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Актывіст БХД Валеры Білібуха пераабраны дэпутатам сельсавету|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/aktyvist-bkhd-valeryj-bilibukha-peraab/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Таксама 19 лютага ЦВК Беларусі паведаміла пра перавыбары па Савецкай выбарчай акрузе № 3 у [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў]], дзе адзінага кандыдата адклікаў працоўны калектыў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Па адной акрузе адбудуцца паўторныя выбары|спасылка=https://euroradio.by/pa-adnoy-akruze-adbuducca-pautornyya-vybary|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кандыдатам быў 34-гадовы сябра Камуністычнай партыі Віталь Васілёнак, які займаў пасаду кіраўніка [[Ельск]]ай мэблевай фабрыкі і быў папярэдне затрыманы праваахоўнікамі<ref>{{Навіна|аўтар=АЯ|загаловак=У Ельску арыштавалі праўладнага кандыдата, які быў адзіным у акрузе|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048280.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=24 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://novychas.online/tags/mjascovyja-vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://novychas.online/tags/vybary-2018 Выбары-2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://www.racyja.com/tag/myastsovyya-vybary-2018/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.racyja.com/tag/vybary-2018/ Выбары 2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://euroradio.by/vybary-myascovyya-savety-2018|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 сакавіка 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Як у Беларусі праходзілі «мясцовыя» выбары|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29046204/lbl0lbi137318.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.svaboda.org/a/vybary-000-179-paslasmak/29047674.html Мясцовыя выбары, пасьляслоўе: вынікі і рэакцыі] // 19 лютага 2018 г. * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://elections2018.spring96.org/be/top-stories|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/ru/msd-28s-ru/|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} {{Накід:Беларусь}} {{Выбары ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Выбары ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Выбары 2018 году]] [[Катэгорыя:2018 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Мясцовае самакіраваньне]] [[Катэгорыя:18 лютага]] 0eatxykt126m6x0xzdi75ys64oxhe5r 2329347 2329346 2022-07-22T13:10:42Z W 11741 /* Абраныя дэпутаты */ . wikitext text/x-wiki {{Выбары |Назва = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году |Краіна = Беларусь |Папярэднія выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году |Год папярэдніх выбараў = 2014 |Наступныя выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2024 году |Год наступных выбараў = 2024 |Дата выбараў = {{Дата пачатку|18|2|2018|1}} |Партыя1 = ГА «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» |Лідэр з1 = [[Генадзь Давыдзька]] |Галасоў выбаршчыкаў1 = |Папярэдняя колькасьць месцаў1 = >10 000 |Колькасьць месцаў1 = >9000 |Розьніца месцаў1 = -1000 |Адсотак1 = 50 % |Партыя2 = [[Камуністычная партыя Беларусі]] |Лідэр з2 = [[Аляксей Сакалоў]] |Галасоў выбаршчыкаў2 = |Папярэдняя колькасьць месцаў2 = 206 |Колькасьць месцаў2 = 305 |Розьніца месцаў2 = +99 |Адсотак2 = 1,7 % |Мапа = Local Supremes of Deputates of Belarus (2018).svg |Памер мапы = |Подпіс мапы = Вынікі }} '''Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году''' — 7-я [[выбары]] ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Рэспублікі Беларусь, якія адбыліся ў лютым 2018 году. У 1309 мясцовых Саветаў абралі 18 110 [[дэпутат]]аў. Палову (звыш 9000) дэпутацкіх месцаў атрымала грамадзкае аб’яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]». Пры гэтым, у больш як 79,5 % акругаў выбары прайшлі на безальтэрнатыўнай падставе з адзіным кандыдатам, у тым ліку ў [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] — больш як 85,5 % (11 310), у пасялковыя — 94,9 % (93), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 78,9 % (191) і ў раённыя — 74,6 % (2811)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб ліку кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня на дзень выбараў 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-52-53.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, прэзыдыюмы Саветаў дэпутатаў і іх [[Выканаўчы камітэт|выканаўчыя камітэты]] пры ўтварэньні выбарчых камісіяў адмовіліся пусьціць у іх склад звыш 80 % прадстаўніц і прадстаўнікоў ад 3-х з 11 партыяў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб вылучэньні прадстаўнікоў у склад участковых выбарчых камісіяў па выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-30-31.pdf|выдавец=Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У выніку гэтыя партыі — [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] і [[Партыя БНФ]] — заявілі пра непразрыстасьць падліку яўкі і галасоў, у тым ліку на датэрміновым галасаваньні, бо былі выключаныя з дастаткова шырокага ўдзелу ў такім падліку ў складзе выбарчых камісіяў. Яшчэ 2 партыі — [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]] — з гэтай самай нагоды ладзілі [[байкот выбараў]]. == Дэпутаты == На выбарах 2018 году ў 1309 мясцовых Саветах дэпутатаў было 18 111 выбарчых акругаў (у сярэднім па 14 дэпутатаў на Савет): * 1152 [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] (88 %) — 13 225 акругаў (73 %, па 12 на Савет); * 8 [[Пасёлак|пасялковых]] Саветаў (0,6 %) — 98 акругаў (0,5 %, па 12); * 14 гарадзкіх Саветаў раённага падпарадкаваньяня (1 %) — 242 акругі (1,3 %, па 17); * 118 [[Раёны Беларусі|раённых]] Саветаў (9 %) — 3767 акругаў (20,8 %, па 32); * 10 гарадзкіх Саветаў абласнога падпарадкаваньня (0,8 %) — 370 акругаў (2 %, па 37); * 6 абласных Саветаў (0,5 %) — 352 акругі (1,9 %, па 59); * [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 57 акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб выніках выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-56-57.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Прававыя ўмовы == [[Файл:2018 Local elections Belarus.jpg|значак|280пкс|Абвестка пра выбары на [[Кастрычніцкая плошча (Менск)|Канстрычніцкай плошчы]] Менску (19 студзеня 2018 г.)]] Паводле 58-га артыкула [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу Беларусі]], вылучацца кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Беларусі мелі права [[грамадзяне Беларусі]] ў веку ад 18 гадоў і [[расейскія грамадзяне]] з пасьведчаньнем на права жыхарства ў Беларусі. Пры гэтым, кандыдатамі ў дэпутаты маглі стаць грамадзяне паводле месца пражываньня і працы на землях адпаведнага мясцовага Савету. Папярэдне, для падліку галасоў утваралі 1315 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]], пасьля чаго акруговыя і раённыя камісіі для абласных Саветаў і [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў|Менскага гарадзкога Савету дэпутатаў]]. Існавала 3 спосабы вылучэньня кандыдатаў у [[дэпутат]]ы: шляхам збору подпісаў грамадзянаў, ад працоўных калектываў і ад [[Палітычная партыя|палітычных партыяў]]. Для вылучэньня ў [[Пасёлак|пасялковы]] і [[сельскі Савет]] было дастаткова забраць 20 подпісаў грамадзянаў, у Савет горада абласнога падпарадкаваньня і [[Раёны Беларусі|раёну]] — 75 подпісаў, а ў абласныя Саветы і Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў — 150 подпісаў. Столькі ж подпісаў патрабавалася сабраць ад падразьдзяленьня і [[цэх]]у ў выглядзе працоўнага калектыву. Суполкі партыяў маглі вылучаць кандыдатаў адпаведна мясцоваму ўзроўню. Кандыдаты ў дэпутаты мясцовых Саветаў мелі права ствараць выбарчыя фонды і выступіць на мясцовым [[радыё]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тацьцяна Пастушэнка|загаловак=Ярмошына пра выбары ў мясцовыя Саветы і палітычныя кампаніі 2020 году|спасылка=https://blr.belta.by/interview/view/jarmoshyna-pra-vybary-u-mjastsovyja-savety-i-palitychnyja-kampanii-2020-goda-2570/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 верасьня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кожны кандыдат у дэпутаты мясцовых Саветаў маглі прызначыць да 5 давераных асобаў для [[Агітаваньне|агітаваньня]]. Таксама ён меў права стварыць для перавыбарнага агітаваньня ўласны выбарчы фонд памерам да 10 [[Базавая велічыня|базавых велічыняў]] (230 рублёў) пры вылучэньні ў сельскі і пасялковы, раённы і гарадзкі Савет дэпутатаў. Кандыдаты ў дэпутаты абласных і Менскага гарадзкога Саветаў маглі ствараць фонд да 30 базавых велічыняў (690 рублёў)<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кожны кандыдат у дэпутаты на мясцовых выбарах зможа мець да пяці давераных асобаў|спасылка=https://mogilev-region.gov.by/be/news/kozhny-kandydat-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-zmozha-mec-da-pyaci-daveranyh-asob|выдавец=[[Магілёўскі абласны выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=27 лістапада 2017|копія=https://novychas.online/palityka/kozny-kandydat-u-deputaty-na-mjascovyh-vybarah-zmo|дата копіі=26 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Акруговыя выбарчыя камісіі па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску прымалі заявы аб уліку ініцыятыўных групаў. Такія групы было магчыма стварыць пры вылучэньні кандыдатам шляхам збору подпісаў. Ініцыятыўная група магла налічваць ад 3-х да 10 чалавек<ref name="а"/>. Працягласьць бясплатнай прамовы кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры скарацілі з 5 да 3-х хвілінаў. Іх было магчыма пачуць у будні ад 18-й гадзіны з 22 студзеня да 12 лютага 2018 году ў дыяпазоне [[Частасьцевае мадуляваньне|частасьцевага мадуляваньня]] ад 87,5 да 108 мэга[[гэрц]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Прамова кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры будзе доўжыцца ня больш за 3 хвіліны|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/politika/rech_kandidatov_v_deputaty_v_radioefire_budet_dlitsya_ne_bolee_3_minut/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=12 сьнежня 2017|копія=https://euroradio.by/kandydat-u-deputaty-zmozha-vystupac-na-radyyo-ne-bolsh-za-3-hviliny|дата копіі=12 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Выбарчае заканадаўства дазваляла мець у складзе выбарчых камісіяў да 19 сябраў, але іх пераважная большасьць налічвала па 14 чалавек у сувязі з абмежаваным [[каштарыс]]ам<ref name="в"/>. Бар'ер яўкі выбарцаў адсутнічаў, таму мясцовыя выбары адбываліся пры любой яўцы<ref name="г"/>. == Выбарцы == 7 лютага 2018 году старшыня Цэнтральная выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла, што ў сьпісы для галасаваньня на мясцовых выбарах унесьлі звыш 6,9 млн выбарцаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=У спісы для галасавання на мясцовых выбарах унеслі больш за 6,9 млн выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/u-spisy-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah-unesli-bolsh-za-69-mln-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле зьвестак [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі]], выбарчым правам валодалі каля 101 000 грамадзянаў Расеі, якія мелі пасьведчаньне на права жыхарства ў Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 100 тысяч грамадзян Расеі змогуць прагаласаваць на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://nashaniva.com/203266|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага ў сьпісах налічвалася 6 927 786 выбарцаў<ref name="д">{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Па адным з участкаў на выбарах не зарэгістравана ніводнага кандыдата|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/pa-adnym-z-uchastkau-na-vybarakh-ne-zareg/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, [[моладзь]] складала 25 % [[насельніцтва Беларусі]]<ref name="е"/>. На 18 лютага ў сьпісы для галасаваньня ўлучылі 6 929 525 чалавек<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Сёньня ў Беларусі праходзяць выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518929935-syonnya-u-belarusi-prahodzyac-vybary-deputatau-myascovyh-savetau|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Падрыхтоўка == 15 чэрвеня 2017 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла аб прапанове ЦВК правесьці выбары ў мясцовыя Саветы дэпутатаў 18 лютага 2018 году. Пры гэтым, Ярмошына патлумачыла: «Мы разглядалі 2 магчымыя даты: 11 і 18 лютага. І ўжо схіляліся да 11-га. Але калі пачалі разглядаць магчымы графік правядзеньня ўсёй выбарчай кампаніі, то высьветлілася, што, паводле [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу]], апошні дзень падачы дакумэнтаў на стварэньне [[Участковая камісія|ўчастковых камісій]] прыпадае на апошні дзень сёлетняга году. Да таго ж 31 сьнежня яшчэ і [[нядзеля]]. Зразумела, што такі варыянт больш чым нязручны. І яшчэ адна важная дэталь. 11 лютага ў [[студэнт]]аў многіх навучальных установаў яшчэ [[вакацыі]]. А студэнты, паводле выбарчага заканадаўства, могуць галасаваць толькі па месцы вучобы. Таму мы адмовіліся ад даты 11-га лютага і спыніліся на 18-м лютага. Гэта, дарэчы, паводле таго ж Выбарчага кодэксу, апошняя магчымая дата правядзеньня выбараў»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=ЦВК прапанаваў правесьці мясцовыя выбары 18 лютага 2018 году|спасылка=https://www.svaboda.org/a/miascovyja-vybary-2018/28554901.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 чэрвеня 2017|копія=https://nashaniva.com/192463|дата копіі=15 чэрвеня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 26 кастрычніка 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла пра намер стварыць 18 111 выбарчых акругаў на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў у лютым 2018 году: 2962 — у [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]], 3112 — у [[Віцебская вобласьць|Віцебскай]], 2389 — у [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай]], 3584 — у [[Гомельская вобласьць|Гомельскай]], 2556 — у [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай]], 3451 — у [[Менская вобласьць|Менскай]] і 57 — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Больш за 18 тыс. выбарчых акруг будзе ўтворана ў Беларусі на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bolsh-za-18-tys-vybarchyh-akrug-budze-utvorana-u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-63251-2017/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=26 кастрычніка 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лістапада 2017 году А. Лукашэнка падтрымаў прызначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня на 18 лютага 2018 году<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка падтрымаў назначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў на 18 лютага 2018 году|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-padtrymau-naznachenne-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-na-18-ljutaga-2018-goda-63742-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Старшыня ЦВК паведаміла, што каштарыс выбараў меў скласьці 21,2 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] (10,5 млн даляраў), як і на [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовыя выбары 2014 году]]. Пры гэтым, Лукашэнка даручыў стварыць участкі для галасаваньня «за кошт сродкаў тых арганізацыяў, якія разьмяшчаюць у сябе ўчастковыя камісіі». Матэрыяльна-тэхнічныя выдаткі мелі скласьці менш за 17 % [[каштарыс]]у. Ярмошына патлумачыла: «Усё астатняе — гэта выдаткі на заработную плату. Мы прывязваем яе памер да сярэдняй [[Заработная плата|заработнай платы]] па краіне»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бюджэт выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня складзе каля $10,5 млн|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bjudzhet-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-28-ga-sklikannja-skladze-kalja-105-mln-63743-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 15 лістапада 2017 году прайшло паседжаньне ЦВК па падрыхтоўцы да мясцовых выбараў, на якім прызначылі апошні тэрмін падачы дакумэнтаў для ўтварэньня [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]] на 21 лістапада. З улікам сельскіх у Беларусі налічвалася 1309 мясцовых Саветаў, адпаведна ліку якіх мелі ўтварыць тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі да 24 лістапада. Да 29 лістапада ў друку падлягалі абнародаваньню нумары, апісаньне і найменьне выбарчых акругаў. Участкі для галасаваньня мелі ўтварыць да 16 сьнежня 2017 году. На нядзелю 31 сьнежня 2017 году прыпадаў апошні тэрмін падачы дакумэнтаў аб вылучэньні ў склад участковых выбарчых камісіяў, якія мелі ўтварыць да 3 студзеня 2018 году. Пры гэтым, на паседжаньні ЦВК Ярмошына заявіла: «Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты будзе ажыцьцяўляцца зь 10 сьнежня па 8 студзеня, прычым 8 студзеня — гэта апошні дзень здачы дакумэнтаў на рэгістрацыю кандыдатаў у дэпутаты». Саму рэгістрацыю прызначылі зь 9 па 18 студзеня 2018 году, пасьля чаго перадвыбарчае [[агітаваньне]] мела доўжыцца да 18 лютага ўключна. Запрашэньні выбарцам прыйсьці на выбарчыя ўчасткі мелі накіраваць да 7 лютага, а забясьпечыць ўчастковыя выбарчылі камісіі бюлетэнямі для галасаваньня — да 12 лютага<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў пачнецца 10 сьнежня|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/vyluchenne-kandydatau-u-deputaty-mjastsovyh-savetau-pachnetstsa-10-snezhnja-63800-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 9 студзеня 2018 году Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі паведаміла пра ўтварэньне 5870 участкаў для галасаваньня на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня. Сярод іх было 250 (4 %) участкаў у [[здраўніца]]х і [[лякарня]]х, а таксама 17 — у [[Вайсковая часьць|вайсковых часьцях]]. У Берасьцейскай вобласьці было 923 выбарчыя ўчасткі, у Віцебскай — 798, у Гарадзенскай — 675, у Гомельскай — 1022, у Магілёўскай — 750, у Менскай — 991 і ў Менску — 711<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Участкі для галасаваньня на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/uchastki-dlja-galasavannja-na-mjastsovyh-vybarah-6438/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 студзеня 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515737886-uchastki-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah|дата копіі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Выбарчыя камісіі === 28 лістапада 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла, што ў склад 1309 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных выбарчых камісіяў]] (ТВК) увайшло 10 507 чалавек. Зь іх 50 % (5285) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 39 % (4099) вылучылі [[Грамадзкае аб'яднаньне|грамадзкія аб'яднаньні]], 10 % (1123) — ад працоўных калектываў і 1 % (125) — ад партыяў. Найбольш прадстаўнікоў у ТВК мелі: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] (ФПБ) — 17 % (1754) і грамадзкае аб’яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» — 6 % (582), [[Камуністычная партыя Беларусі]] — 0,7 % (73) і [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] (РППС) — 0,3 % (35). [[Апазыцыя|Апазыцыйныя]] партыі мелі толькі 7 прадстаўнікоў: [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] — 5, а [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У выбаркамы ўвайшлі 7 чальцоў апазыцыйных партыяў і 582 — з «Белай Русі»|спасылка=https://euroradio.by/u-vybarkamy-uvayshli-34-chalcy-apazicyynyh-partyyau-i-587-z-belay-rusi|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=28 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 сьнежня 2017 году Ярмошына паведаміла, што 4 сьнежня завяршылася ўтварэньне акруговых выбарчых камісіяў па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «колькасьць партыйных вылучэнцаў у складзе акруговых, раённых выбарчых камісій павялічылася на 2 %. А ад прадстаўнікоў грамадзкіх аб’яднаньняў у цэлым — на 8 %». Сярод іншага, гэтыя камісіі прымалі заявы аб рэгістрацыі ініцыятыўных групаў для вылучэньня кандыдатаў шляхам збору подпісаў. Старшыня ЦВК заўважыла, што ў акруговых камісіях павялічылася колькасьць прадстаўнікоў апазыцыйных партыяў: партыі «Справядлівы сьвет» — утрая і [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] — удвая. Таксама РППС павялічыла лік прадстаўнікоў амаль удвая<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ярмошына канстатуе ўсё большую актыўнасьць палітычных партый на першых этапах мясцовых выбараў|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/jarmoshyna-kanstatue-use-bolshuju-aktyunasts-palitychnyh-partyj-na-pershyh-etapah-mjastsovyh-vybarau-64463-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=8 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У склад акруговых камісіяў улучылі 2239 чалавек (55 %) ад грамадзкіх аб’яднаньняў, 1188 (29 %) — шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 384 (9 %) — ад працоўных калектываў і 293 (7 %) — ад партыяў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачалося вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachalosya-vyluchenne-kandydatau-u-depu/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=10 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына згадала, што найбольш месцаў ва ўчастковых камісіях атрымалі ФПБ і [[Беларускі саюз жанчынаў]], а партыі займелі 6 % месцаў<ref name="б"/>. [[Жанчыны]] занялі 73,58 % месцаў ва ўчастковых выбарчых камісіях, то-бок перавышалі лікам мужчынам амаль утрая. Пры гэтым, 15 студзеня 2018 году сустаршыня аргкамітэту «Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі» [[Вольга Кавалькова]] адзначыла: «фальсыфікацыі на выбарах адбываюцца ў камісіях, дзе больш за 70% жанчыны»<ref>{{Навіна|аўтар=Ганна Соўсь|загаловак=Чаму выбары ў Беларусі фальсыфікуюць жанчыны|спасылка=https://www.svaboda.org/a/28976207.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. 15 лютага 2018 году старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] паведаміў: «На сёньня каля 3000 сябраў Беларускага фонду міру ўключаныя ў выбарчыя камісіі рознага ўзроўню — участковыя, акруговыя, тэрытарыяльныя»<ref name="з"/>. 19 лютага кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што 97,8 % сябраў выбарчых камісіяў складалі прадстаўнікі прыхільнікаў ураду, у асноўным ад 4 аб'яднаньняў: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] і «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белай Русі]]», [[Беларускі саюз жанчынаў|Беларускага саюзу жанчынаў]] і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref name="й">{{Навіна|аўтар=Ігар Карней|загаловак=Мясцовыя выбары былі «максымальна бруднымі», — назіральнікі|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047993.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. == Вылучэнцы == На 26 сьнежня 2017 году ўсе 57 выбарчых акругаў Менску мелі больш як па адным кандыдаце ў дэпутаты. Найбольш ініцыятыўных групаў улічылі ў [[Фрунзэнскі раён (Менск)|Фрунзэнскім раёне]] Менску: у [[Каменная Горка (мікрараён)|Каменнагорскай]] выбарчай акрузе — 12 і яшчэ ў 2-х — па 9. Па Акадэмічнай выбарчай акрузе ў [[Першамайскі раён (Менск)|Першамайскім раёне]] сталіцы подпісы зьбіралі 8 групаў, а па [[Вуліца Асаналіева (Менск)|Асаналіеўскай]] у [[Кастрычніцкі раён (Менск)|Кастрычніцкім раёне]] — 7<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Менску ёсьць акруга, па якой у гарсавет ідзе 12 кандыдатаў|спасылка=https://euroradio.by/u-minsku-yosc-akruga-pa-yakoy-u-garsavet-idze-12-kandydatau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=26 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 29 сьнежня кандыдатамі вылучылі 7700 чалавек, зь якіх 96 % былі ў веку за 30 гадоў і больш за 4000 былі жанчынамі. За 11 дзён да заканчэньня ўліку кандыдатаў без вылучэнцаў заставалася 57 % з 18 111 выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У 10 тысячах акругаў няма ніводнага кандыдата ў дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://euroradio.by/u-10-tysyachah-akrugau-nyama-nivodnaga-kandydata-u-deputaty-myascovyh-savetau|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=29 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да 8 студзеня 17 500 ініцыятыўных групаў зьбіралі подпісы грамадзянаў за вылучэньне кандыдатаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачынаецца рэгістрацыя кандыдатаў у дэпутаты|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachynaetstsa-registratsyya-kandydatau-u/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла: «На 18 111 выбарчых акругаў вылучана 22 719 чалавек». У выніку ў сярэднім на выбарчую акругу прыпадала 1,2 кандыдата, тады як у Менску было ў сярэднім па 6 кандыдатаў на акругу<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кандыдатамі ў дэпутаты на мясцовых выбарах хочуць стаць 22,7 тысячы чалавек|спасылка=https://euroradio.by/kandydatami-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-hochuc-stac-227-tysyachy-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] ўлічылі 4142 кандыдаты ў дэпутаты, зь якіх звыш 55 % склалі жанчыны. Сярод іх 83 % (3452) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 21 % (848) — ад працоўных калектываў і 6 % (242) — ад партыяў. [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] мела 80 кандыдатаў, [[Камуністычная партыя Беларусі]] (КПБ) — 77, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] (ЛДПБ) — 56, партыя «[[Справядлівы сьвет]]» — 14, [[Аб'яднаная грамадзянская партыя]] (АГП) — 10, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] — 3 і [[Партыя БНФ]] — 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Жанчын больш за палову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679247-na-gomelshchyne-syarod-kandydatau-u-deputaty-zhanchyn-bolsh-za-palovu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12stu-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]] вылучылі 5305 кандыдатаў, то-бок больш за 2 на акругу. Пры гэтым, стварылі 4155 ініцыятыўных групаў. На месца ў [[Магілёўскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прыпадала 3,6 кандыдаты, у [[Бабруйск]]і — 2,5. На [[сельсавет]] у сярэднім было па 2 кандыдаты. У Магілёўскай вобласьці стварылі 750 участковых выбарчых камісіяў агульным лікам 8215 чалавек, зь якіх 3/4 склалі жанчыны, 44 % — прадстаўнікі грамадзкіх аб'яднаньняў і партыяў і звыш 8 % — [[моладзь]] да 30 гадоў. Сярод іншага, 35 камісіяў стварылі ў здраўніцах і лякарнях. У [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]] вылучылі 171-го кандыдата, зь якіх 47 — ад партыяў і 16 — дзейных дэпутатаў. Пры гэтым, [[ЛДПБ]] вылучыла 26 чалавек, [[АГП]] — 10, «[[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Грамада]]» — 7, «Справядлівы сьвет» і КПБ — па 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Безальтэрнатыўнасьць нам не пагражае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679459-na-magilyoushchyne-na-vybary-vyluchana-bolsh-za-2-kandydaty-na-akrugu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=2|issn=}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына заявіла: «ёсьць безальтэрнатыўныя акругі нават у абласныя Саветы. Няма ніводнай толькі ў горадзе Менску і ў Магілёўскай вобласьці». У Менску ў сярэднім на акругу было па 6 кандыдатаў, а ў абласныя Саветы — па 2,4 чалавекі. У Каменнагорскай выбарчай акрузе Менску ўлічылі найбольш кандыдатаў — 10. Больш за 45 % (10 362) вылучэнцаў склалі дзейныя дэпутаты 27-га скліканьня. Таксама вылучаліся 32 грамадзяніны Расеі. Агулам 69 % кандыдатаў вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 27 % — ад працоўных калектываў і 4 % — ад партыяў. Звыш 30 % кандыдатаў склалі працаўнікі [[Асьвета ў Беларусі|адукацыі]], культуры і навукі, звыш 20 % — працаўнікі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]], 11 % — [[чыноўнік]]і, звыш 9 % — працаўнікі прамысловасьці, транспарту і [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўніцтва]], звыш 4 % — працаўнікі [[Гандаль|гандлю]] і побытавага абслугоўваньня, звыш 3 % — праваахоўнікі і [[Вайсковец|вайскоўцы]], каля 3-х % — [[пэнсія]]нэры, звыш 2 % — [[прадпрымальнік]]і<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Кампанія — у штатным рэжыме|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515775722-kampaniya-u-shtatnym-rezhyme|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/9-28625 9 (28625)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/13stu-2_optim.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref> і каля 1 % — [[Беспрацоўе|беспрацоўныя]]. У [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў]] па 34-х акругах ішло па адным кандыдаце, у Берасьцейскі — па 5. Каля паловы (11 030) ад усіх кандыдатаў у дэпутаты склалі жанчыны<ref name="б">{{Навіна|аўтар=Арцём Мартыновіч|загаловак=Ярмошына: На выбары ў Менску вылучаюцца чатыры студэнты|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-na-vybary-u-minsku-vyluchayucca-chatyry-studenty|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=12 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>, а мужчыны — 51,4 % (11 683). Старэйшымі за 30 гадоў былі 94,6 % (21 485) кандыдатаў, а моладзь да 30 гадоў складала 5,4 % (1 228). У [[Сельскі савет|сельскія Саветы]] дэпутатаў вылучылі 15 421-го кандыдата пры сярэднім ліку кандыдатаў на выбарчую акругу па Беларусі 1,2 чалавека, у раённыя Саветы — 4 854 кандыдатаў (па 1,3 чалавекі на акругу), у абласныя — 859 (па 2,4), у гарадзкія абласнога падпарадкаваньня — 829 (па 2,2), у [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 345 (па 6,1), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 302 (па 1,2) і ў пасялковыя — 103 (1,1). У выніку па адным кандыдаце мела звыш 70 % пасялковых і сельскіх, гарадзкіх раённага падпарадкаваньня і раённых выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=За каго будзем галасаваць на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/za-kago-budzem-galasavats-na-mjastsovyh-vybarah-6472/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 22 студзеня Ярмошына паведаміла пра зьмяншэньне ліку вылучаных кандыдатаў: «Засталося на гэты момант 22 278. Зь ліку выбылых 123 чалавекі адклікалі свае кандыдатуры добраахвотна і 311 (1,37 %) — гэта адмовы ў рэгістрацыі». Таксама старшыня ЦВК згадала пра акругі абласных Саветаў з адным кандыдатам: «Што да Саветаў самага высокага ўзроўню — абласных, то ў Брэсцкім рэгіёне 7 безальтэрнатыўных акругаў, або 12,3 %, у Віцебскай вобласці — 22 (36,7 %), Гомельскай — 3 (5 %), Гарадзенскай — 40 (66,7 %). У Менскай вобласьці 3 безальтэрнатыўныя акругі, што складае 5 %, а ў Магілёўскай няма ніводнай. Прычым там ёсьць акругі з высокай альтэрнатывай. Сярэдні конкурс — крыху менш як 3 кандыдаты на месца». У Менску засталося ў сярэднім звыш 4-х чалавек на месца. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «Калі гаварыць аб сталічных акругах, дзе больш за ўсё кандыдатаў, то самыя буйныя ў гэтым плане Акадэмічная № 48 Першамайскага раёну і Кальварыйская № 38 у Фрунзэнскім раёне. Тут балатуюцца па 8 кандыдатаў. Далей ідуць [[Старавіленская вуліца (Менск)|Старавіленская]] акруга № 41 па [[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральным раёне]] — 7 кандыдатаў. Па 6 чалавек прэтэндуюць на дэпутацкі мандат у [[Вуліца Пляханава (Менск)|Пляханаўскім]], Чыгуначным, [[Сухарава (мікрараён)|Сухараўскім]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 22 тыс. кандыдатаў у дэпутаты зарэгістравана на выбарах|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180122/1516627693-bolsh-za-22-tys-kandydatau-u-deputaty-zaregistravana-na-vybarah|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=23 студзеня 2018|копія=https://euroradio.by/na-myascovyya-vybary-zaregistravali-bolsh-za-22-tysyachy-kandydatau-u-deputaty|дата копіі=22 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 5 лютага 2018 году засталося 145 кандыдатаў на 60 месцаў у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў]]. Па адным кандыдаце было ў 3 акругі: Карастаянаўскую ў [[Гомель|Гомлі]], [[Ельскі раён|Ельскую]] і [[Лельчыцкі раён|Лельчыцкую]]. Найбольш кандыдатаў у было ў Мазурскай выбарчай акрузе Гомля — 5<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Адна з пяці скаргаў задаволена|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180205/1517845131-adna-z-pyaci-skargau-zadavolena|выданьне=Зьвязда|тып=|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/25-28641 25 (28641)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/6lut-3_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 8 лютага 2018 году беспартыйныя складалі звыш 95 % (21 227) зарэгістраваных кандыдатаў. Пры гэтым, сваіх кандыдатаў вылучалі 12 [[Сьпіс палітычных партыяў Беларусі|партыяў Беларусі]]. Да партыйцаў належала 4,7 % (1051) зарэгістраваных, сярод якіх пераважалі: КПБ — 409, ЛДПБ — 228 і [[РППС]] — 177. Сярод апазыцыйных партыяў найбольш вылучылі: АГП — 71-го кандыдата, «Грамада» — 54-х і Партыя БНФ — 23-х<ref>{{Артыкул|аўтар=Надзея Анісовіч.|загаловак=Час актывізавацца прайшоў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518098087-chas-aktyvizavacca-prayshou|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-21_optim.pdf 13]|issn=}}</ref>. Другі сакратар Цэнтральнага камітэту Камуністычнай партыі [[Георгі Атаманаў]] падкрэсьліў 4-кратна большае вылучэньне моладзі, чым у сярэднім па краіне: «Практычна кожны 5-ы кандыдат — ва ўзросьце да 31 году». Першы намесьнік старшыні Лібэральна-дэмакратычнай партыі [[Алег Гайдукевіч]] заўважыў: «У Менску вылучылі прэтэндэнтаў у кожнай акрузе — гэта 57 чалавек. Зарэгістравана зь іх 49. Усяго вылучылі ад партыі 267 кандыдатаў». Старшыня Рэспубліканскай партыі працы і справядлівасьці [[Васіль Задняпраны]] адзначыў: «у нас амаль палова акруговых камісій зарэгістравала па адным кандыдаце» (безальтэрнатыўна на акругу), і патлумачыў: «Кандыдаты ад нашай партыі больш прадстаўленыя ў рэгіёнах. У сталіцы — толькі 18 чалавек» (10 %)<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Партыйныя лідэры пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518103965-partyynyya-lidary-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-12_optim.pdf 4]|issn=}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага сярод кандыдатаў было 10 946 жанчынаў, 10 362 дзейных дэпутатаў, 1169 маладзёнаў у веку да 30 гадоў і 33 грамадзяніны Расеі. 13 лютага Ярмошына паведаміла пра выбарчую акругу без аніводнага кандыдата: «Гэта Савецкая выбарчая акруга № 3 па выбарах дэпутатаў [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў|Ельскага раённага савета дэпутатаў]] у Гомельскай вобласьці»<ref name="д"/>. 15 лютага намесьнік старшыні «Белай Русі» [[Аляксандар Шацько]] паведаміў: «сярод кандыдатаў у мясцовыя Саветы дэпутатаў больш за 9000 сябраў арганізацыі «Белая Русь». Старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] заявіў: «больш за 70 чалавек, сябраў нашай арганізацыі, ёсьць кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў па ўсёй краіне. У Менску ад Фонду міру прадстаўленыя 3 кандыдаты. Яны балатуюцца ў [[Заводзкі раён (Менск)|Заводзкім]], Цэнтральным і Фрунзэнскім раёнах»<ref name="з">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Прадстаўнікі грамадзкіх арганізацый пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518706732-pradstauniki-gramadskih-arganizacyy-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. На 18 лютага 247 тэрытарыяльных выбарчых камісіяў абласнога, раённага і гарадзкога, пасялковага і сельскага ўзроўняў у Менскай вобласьці ўлічылі звыш 3700 кандыдатаў на 3451 дэпутацкае месца, у тым ліку на 2548 месцаў у сельскія Саветы, 702 — у раённыя, 63 — у пасялковыя, 60 — у [[Менскі абласны Савет дэпутатаў]], 40 — у Саветы гарадоў раённага падпарадкаваньня і 38 — у [[Жодзінскі гарадзкі Савет дэпутатаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=Марына Бегункова|загаловак=Маладым выбаршчыкам падарунак — экскурсія на верталёце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518956268-pragalasavac-i-zdzeysnic-aglyadny-palyot-na-vertalyoce|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Агітаваньне == 22 сьнежня 2017 году Сакратарыят [[Таварыства беларускай мовы]] абнародаваў Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў, у якім заявіў: «Мы падтрымліваем тых кандыдатаў, хто вырашыў прыняць удзел у гэтай выбарнай кампаніі і актыўна выкарыстоўвае дзяржаўную [[Беларуская мова|беларускую мову]] падчас агітацыйных мерапрыемстваў. Мы прапануем усім удзельнікам выбараў у мясцовыя саветы дэпутатаў ставіць пытаньне аб адкрыцці беларускамоўных клясаў, школ і [[Гімназія|гімназій]] у кожным [[Раёны Беларусі|раённым цэнтры]], аб пашырэньні ўжываньня беларускай мовы ў візуальнай прасторы кожнага [[мястэчка]] і [[Гарады Беларусі|горада]], у інфармацыйным вяшчаньні мясцовых [[СМІ]]. Бо родная культура і мова – асноўныя чыньнікі [[Народ|нацыі]] і [[Незалежнасьць|незалежнай]] дзяржавы»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў-2018 ад кіраўніцтва ТБМ|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/zvarot-da-udzelnikau-myastsovykh-vybar/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=22 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лютага 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] адзначыла, што [[Банкаўскі рахунак|рахункі]] для перадвыбарчага агітаваньня адкрылі 10,4 % зарэгістраваных кандыдатаў у дэпутаты, што было ўтрая больш параўнальна з папярэднімі [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовымі выбарамі ў 2014 годзе]], калі такія рахункі адкрылі 3,8 % кандыдатаў. Пры гэтым, сярод больш як 15 300 кандыдатаў у дэпутаты [[сельсавет]]аў рахункі займелі толькі 39 чалавек. Каля 20 % кандыдатаў паведамілі пра намер правесьці [[пікет]]ы для сустрэчы з выбарцамі. Права на бясплатны [[радыё]]этэр скарысталі больш як 20 % (1789) кандыдатаў, якія ўзялі ўдзел у адпаведнай жараб’ёўцы<ref name="е"/>. Адразу 2 партыі ладзілі [[байкот выбараў]]: [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] (КХП БНФ), якую ўзначальваў [[Зянон Пазьняк]], і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]], якой кіраваў [[Станіслаў Шушкевіч]]<ref>{{Навіна|аўтар=Яна Запольская|загаловак=Юрась Беленькі: «Нельга лічыць выбаршчыкаў дурнямі»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/yuras-belenki-nelga-lichyts-vybarsh/ |выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Падчас выбарчай кампаніі ў Беларусі заблякавалі доступ да 2-х прыватных інтэрнэт-рэсурсаў навінаў, такіх як «[[Беларускі партызан]]» і «[[Хартыя’97]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заява арганізацый-заснавальнікаў кампаніі «Права выбару» пра выбары ў мясцовыя саветы Рэспублікі Беларусь 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://bchd.info/13998-zayava-arganizacyy-zasnavalnikau-kampanii-prava-vybaru-pra-vybary-u-myascovyya-savety-respubliki-belarus-18-lyutaga-2018-g.html|выдавец=[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 лютага 2018 году Сойм КХП БНФ ухваліў «Паведамленьне пра «выбары», у якім заявіў: «У існуючай антынароднай [[Дзяржаўны лад|палітычнай сыстэме]] адсутнічае інстытут [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]. Мясцовыя Саветы зьяўляюцца намінальнай уладай, іх дзейнасьць мае дэкаратыўны характар. Саветы стварае і поўнасьцю імі кіруе [[Рэжым Лукашэнкі|рэжымная]] вертыкаль. Мясцовыя Саветы выкарыстоўваюцца ў якасьці псэўдадэмакратычнай шырмы, за якой хаваецца [[Карупцыя|карумпаваная]] і хлусьлівая рэжымная [[бюракратыя]]. Галоўная задача цяперашніх «выбараў» надаць бачнасьць легітымнасьці рэжымнай палітычнай сыстэме, дэзарыентаваць беларускае [[грамадзтва]], выпусьціць сацыяльную энэргію незадаволенасьці ў пустое дзеяньне. [[Абсалютная бальшыня]] выбаршчыкаў цудоўна разумее, што аніякіх выбараў у краіне няма. Праводзіцца чарговы рэжымны [[спэктакль]]. Мы мяркуем, што беларусы ня зганьбяць сябе, ня будуць дапамагаць рэжыму ілгаць народу і замежным грамадзянам пра ўсенародную падтрымку, якую яны намалююць, ня будуць падтрымліваць фальшывую антыбеларускую палітыку. Дзеля дабра і справядлівасьці лепш трымацца далей ад рэжымнага балота, але зьберагчы сваё сумленьне, розум і дух»<ref>{{Навіна|аўтар=Сойм [[КХП БНФ]]|загаловак=Паведамленьне пра «выбары»|спасылка=http://www.bielarus.net/archives/2018/02/13/5005|выдавец=Партал «[[Беларуская Салідарнасьць]]»|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Назіраньне == 23 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла пра акрэдытацыю выбарчымі камісіямі 10 500 наглядальнікаў. Больш за ўсё акрэдытавалі наглядальнікаў на выбарах ад [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі|Беларускага рэспубліканскага саюзу моладзі]] (БРСМ), грамадзкага аб’яднаньня «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі на мясцовых выбарах акрэдытавана 10,5 тыс. нацыянальных наглядальнікаў|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-akredytavana-105-tys-natsyjanalnyh-nagljadalnikau-65594-2018/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=24 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла пра вылучэньне каля 700 назіральнікаў. У склад кампаніі ўвайшлі 8 грамадзкіх аб’яднаньняў: [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]], «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]]», [[Беларуская партыя Зялёныя|Беларуская партыя «Зялёныя»]], [[Партыя БНФ]], [[Партыя свабоды і прагрэсу]], Рух «[[За Свабоду]]» і [[Беларускі прафсаюз працаўнікоў радыёэлектроннай прамысловасьці]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Права выбару-2018» назвала асноўныя прычыны нерэгістрацыі дэмакратычных кандыдатаў|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/prava-vybaru-2018-nazvala-asnounyja-pryczyny-ner|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=8 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага кампанія «Права выбару» пачала назіраньне за датэрміновым галасаваньнем на 154-х выбарчых участках<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пры галасаваньні камісія налічыла выбарцаў у 14 разоў больш, чым назіральнікі|спасылка=https://euroradio.by/pry-galasavanni-kamisiya-nalichyla-vybarcau-u-14-razou-bolsh-chym-naziralniki|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У кампаніі ўдзельнічала 308 чалавек, якія падалі ва ўчастковыя камісіі 144 прапановы аб адкрытым падліку галасоў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=«Права выбару» заяўляе пра «рэкордныя разыходжаньні» яўкі выбаршчыкаў з дадзенымі назіральнікаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/prava-vybaru-zayaulyae-pra-rekordnyya-r/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага старшыня [[ЦВК Беларусі]] паведаміла пра акрэдытаваньне на выбарах 28 624-х наглядальнікаў. Сярод іх найбольш прадстаўнікоў мелі: [[БРСМ]] — 24 % (каля 6800), ГА «Белая Русь» — 18 % (5100) і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] — 14 % (каля 4000)<ref name="е"/>. 15 лютага старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] згадаў, што ад яго грамадзкага аб'яднаньня «прыкладна 1400 чалавек зарэгістраваныя назіральнікамі»<ref name="з"/>. 16 лютага кампанія «Права выбару» паведаміла пра выстаўленьне 640 назіральнікаў на 320 выбарчых участках у асноўны дзень галасаваньня і поўнае назіраньне ў 32-х выбарчых акругах у некалькіх абласьцях Беларусі<ref name="і"/>. 19 лютага кампанія «За справядлівыя выбары» паведаміла пра назіраньне на 54-х выбарчых участках у 22-х паселішчах ва ўсіх абласьцях Беларусі і ў Менску. У кампаніі бралі ўдзел 789 назіральнікаў ад 12 грамадзкіх аб’яднаньняў і партыяў, сярод якіх 668 назіралі за выбарамі ў асноўны дзень галасаваньня, 114 — за датэрміновым і асноўным галасаваньнем і 7 — ладзілі доўгатэрміновае назіраньне<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=«Больш брудных выбараў у Беларусі яшчэ не было»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/bolsh-brudnykh-vybarau-u-belarusi-yashche/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Галасаваньне == 13 лютага 2018 году пачалося датэрміновае [[галасаваньне]] на мясцовых выбарах. Выбарчыя ўчасткі працавалі а 10:00—14:00 і 16:00—19:00. Для галасаваньня пры сабе варта было мець: [[пашпарт]], [[Пасьведчаньне асобы|пасьведчаньне]] [[Кіроўца|кіроўцы]], [[вайсковы білет]] (для [[Вайсковец|вайскоўцаў]] тэрміновай службы), [[Пэнсія|пэнсійнае]] пасьведчаньне (з фатаграфіяй у ім), службовае пасьведчаньне [[чыноўнік]]а, [[Студэнт|студэнцкі]] білет, даведку [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|органа ўнутраных справаў]] (пры страце пашпарту) або пасьведчаньне на права жыхарства (для грамадзянаў Расеі)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Датэрміновае галасаваньне|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/daterminovae-galasavanne-6606/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=12 лютага 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180212/1518428008-daterminovae-galasavanne|дата копіі=10 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 5870 участках усталявалі 23 200 выбарчых скрыняў, у тым ліку каля 2000 для датэрміновага галасаваньня<ref name="е">{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў ў Беларусі|спасылка=http://www.klich.by/?p=61524|выдавец=Газэта «[[Кліч Радзімы]]» ([[Шаркоўшчына]])|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 1-ы дзень датэрміновага галасаваньня ЦВК налічыла 4,4 % галасоў выбарцаў<ref name="ж"/>. Пры гэтым, адчынілі 5620 участкаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лідзія Ярмошына: Дэмакратычныя выбары абапіраюцца на меркаваньне выбаршчыкаў і іх права на волевыяўленьне|спасылка=https://blr.belta.by/opinions/view/demakratychnyja-vybary-apirajutstsa-na-merkavanne-vybarshchykau-i-ih-prava-na-volevyjaulenne-2680/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—14 лютага ЦВК налічыла 11,06 % галасоў, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 9,33 %, у Віцебскай — 11,36 %, Гарадзенскай — 9,66 %, Гомельскай — 10,98 %, Магілёўскай — 11,72 %, Менскай — 11,05 % і ў Менску — 12,67 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=За 2 дні датэрмінова прагаласавала 11% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/za-2-dni-daterminova-pragalasavala-11-vy/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|копія=https://novychas.online/palityka/za-2-dni-daterminova-prahalasavala-11-vybarszczyk|дата копіі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—15 лютага ЦВК Беларусі налічыла яўку на датэрміновы галасаваньні ў 18,73 %, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 16,27 %, у Віцебскай — 19,67 %, Гарадзенскай — 16,81 %, Гомельскай — 19,49 %, Магілёўскай — 20 %, Менскай — 19,56 % і ў Менску — 18,92 %<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=За тры дні датэрмінова прагаласавала больш за 18% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/za-try-dni-daterminova-pragalasavala/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага Ярмошына паведаміла, што выбарчыя камісіі налічылі 34,95 % унесеных у сьпісы выбарцаў, якія прагаласавалі датэрмінова. У асноўны дзень галасаваньня 5870 выбарчых участкаў працавалі а 8:00—20:00<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Амаль 35 працэнтаў выбаршчыкаў прагаласавалі датэрмінова на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/amal-35-pratsentau-vybarshchykau-pragalasavali-daterminova-na-mjastsovyh-vybarah-u-belarusi-66338-2018/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/centrvybarkam-yauka-na-daterminovyh-vybarah-sklala-amal-35|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, яўку звыш 70 % засьведчылі назіральнікі кампаніі «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» на выбарчых участках у «Студэнцкай вёсцы» Менску і ў інтэрнатах [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]], [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт інфарматыкі і радыёэлектронікі|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэтуінфарматыкі і радыёэлектронікі]], а таксама [[Менскі дзяржаўны лінгвістычны ўнівэрсытэт|Менскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўнівэрсытэту]]<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]»|загаловак=96,4% - яўка на выбарчым участку ў «Студэнцкай вёсцы» Менска|спасылка=http://elections2018.spring96.org/be/news/89182|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/u-studenckay-vyoscy-minska-yauka-na-daterminovae-galasavanne-964|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Скаргі === У сьнежні 2017 году ў інтэрвію часопісу «[[Беларуская думка]]» старшыня ЦВК [[Лідзія Ярмошына]] патлумачыла неўлучэньне ў выбарчыя камісіі большасьці прадстаўнікоў [[Апазыцыя|апазыцыйных]] партыяў: «выбарчая камісія — калектыў, дзе выпінаньне свайго палітычнага меркаваньня шкодзіць агульнай справе»<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Галоўка, часопіс «[[Беларуская думка]]»|загаловак=Ярмошына: Апазыцыянэраў не бяруць у выбаркамы, каб не выпіналі свае меркаваньні|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-apazicyyanerau-ne-byaruc-u-vybarkamy-kab-ne-vypyachvali-svae-merkavanni|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=5 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 7 студзеня 2018 году сузаснавальніца руху «Дзея» [[Аліна Нагорная]] правяла ў [[Слуцак|Слуцку]] (Менская вобласьць) [[пікет]], прысьвечаны [[100-годзьдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|100-годзьдзю Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Нагорная зарэгістравала ініцыятыўную групу дзеля пікету без спагнаньня і патлумачыла: «Мясцовыя выбары — гэта яшчэ адна фікцыя, якая абыходзіцца народу «ў капеечку». Лічу, што сьпіс кандыдатаў ужо даўно падрыхтаваны і зацьверджаны [[Слуцкі раённы выканаўчы камітэт|Слуцкім райвыканкамам]]. Ад майго ўдзелу ў выбарах і іншых актывістаў ён аніяк ня зьменіцца. Слуцкія ўлады не дазваляюць ніякіх імпрэзаў, прысьвечаных памяці [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]], які змагаўся пад [[Бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белым сьцягам]] БНР. У гэтым годзе мы будзем святкаваць 100-годзьдзе БНР. На дзяржаўным узроўні гэтае сьвята зноў застаецца незаўважаным. Сваім пікетам я і мае сябры нагадваем случчанам пра важны этап у гісторыі нашай дзяржаўнасьці. Бо без абвяшчэньня [[БНР]] магло б не быць і [[БССР]], а таксама сучаснай Рэспублікі». Пікет доўжыўся каля 4-х гадзінаў пад бел-чырвона-белым сьцягам. Пікетоўцы падарылі 300 месьцічам памяткі пра Слуцкі збройны чын, а таксама каляндарыкі з партрэтамі слуцкіх паўстанцаў і выявай бел-чырвона-белага сьцяга. Таксама месьцічы рабілі фотаздымкі на фоне хэштэгу #БНР100<ref>{{Навіна|аўтар=Зінаіда Цімошак|загаловак=Замест збору подпісаў — пікет, прысьвечаны 100-годзьдзю БНР|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/zamest-zboru-podpisau-piket-prysveczany-100-hod|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=7 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пасьля завяршэньня ўтварэньня выбарчых камісіяў 3 студзеня кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што ў склад камісіяў улучылі 97 % вылучаных прадстаўнікоў ад [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]] і 95,9 % сябраў партыяў ва ўрадзе. Пры гэтым, у камісіі дапусьцілі 11 % (26) вылучэнцаў ад апазыцыйных партыяў. З гэтай нагоды 8 студзеня Палітычная рада [[Аб’яднаная грамадзянская партыя|Аб’яднанай грамадзянскай партыі]] (АГП) абнародавала заяву, у якой паведаміла пра вылучэньне ва ўчастковыя камісіі 83-х «[[юрыст]]аў, людзей з досьведам працы ў [[Вярхоўны Савет Беларусі|парлямэнце]] і органах [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]». Аднак у склад камісіяў улучылі толькі аднаго сябра АГП. У заяве АГП цьвердзілася: «Выбарчыя камісіі паводле закону павінныя фармавацца з прадстаўнікоў розных арганізацыяў і палітычных партыяў. Ідэя ў тым, што яны павінныя складацца зь людзей з рознымі палітычнымі поглядамі і інтарэсамі, каб не было змовы для несумленнага падліку галасоў. Што ж адбываецца на практыцы? Як правіла, усе камісіі складаюцца з працаўнікоў аднаго працоўнага калектыву, а ўзначальваюцца кіраўніком гэтага калектыву або яго намесьнікам. Пры [[кантракт]]най сыстэме пярэчаньне начальніку раўнасільнае страце працы»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=АГП: У народа скралі права выбару|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/agp-u-naroda-ukrali-prava-vybaru/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=8 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. [[Партыя БНФ]] правяла ва ўчастковыя камісіі 4 чалавекі з 65 вылучаных, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — 3-х з каля 50 вылучаных, а грамадзкае аб'яданьне «[[Гавары праўду]]» — аднаго з больш як 20. АГП атрымала адмову паводле адпаведнай скаргі ў [[Суд Цэнтральнага раёну]] Менску, а Партыя БНФ — у [[Суд Бярозаўскага раёну]], [[Суд Слуцкага раёну]]<ref>{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=АГП і ПБНФ падалі ў суд на выканкамы|спасылка=https://euroradio.fm/agp-i-pbnf-padali-u-sud-na-vykankamy-nu-yany-hacya-b-pasprabavali|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына паведаміла пра падачу 9 скаргаў на ўтварэньне ўчастковых выбарчых камісіяў<ref name="б"/>. 15 студзеня старшыня ЦВК патлумачыла адмову павялічыць склад камісіяў да 19 чалавек для ўлучэньня прадстаўнікоў апазыцыі, як дазваляе выбарчае заканадаўства: «Мы даём фінансаваньне толькі на 15 чалавек у Менску і на 14 чалавек у вобласьці ва ўчастковыя выбарчыя камісіі. Таму яны і вызначаюць такі склад. Патрэбная эканомія, і таму ніхто ня будзе рабіць 19 ― у нас [[каштарыс]] так разьлічаны»<ref name="в">{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=Ярмошына: Няма грошай на тое, каб з-за апазыцыі рабіць камісіі па 19 чалавек|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-nyama-groshay-na-toe-kab-z-za-apazicyi-rabic-kamisii-pa-19-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, 16 студзеня [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] ўхваліла Пастанову аб унясеньні зьмяненьняў у каштарыс выдаткаў на падрыхтоўку і правядзеньне выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня. Паводле Пастановы, ранейшы каштарыс у суме 21,491 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] скарацілі на 10 % да 19,386 млн рублёў. Заробкі па ўсіх камісіях зьменшылі ў сярэднім на 5,5 %, таму ў дзень выбараў пасьля выліку [[Падатак|падаткаў]] зарплата сябра ўчастковай камісіі мела скласьці 67 рублёў замест 69. Сярод іншага, скарацілі выдаткі на набыцьцё канцылярскіх прыналежнасьцяў і [[Транспарт у Беларусі|перавозкі]], [[Сувязь Беларусі|сувязь]] і камандзіроўкі. Старшыня ЦВК Ярмошына заявіла на паседжаньні пры разглядзе Пастановы: «Калі разьмеркаваць гэтую суму на ўсіх выбаршчыкаў, то выйдзе каля 1,5 даляра на аднаго чалавека. Я думаю, што мы трацім па мінімуме. Гэта вельмі невялікая сума, калі параўнаць з эўрапейскімі стандартамі — там як мінімум 5 даляраў на выбаршчыка»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Эканомім і чакаем замежных назіральнікаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180117/1516168330-vydatki-na-padryhtouku-i-pravyadzenne-myascovyh-vybarau-skarochany-na-10|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=17 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/11-28627 11 (28627)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17stu-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 5 лютага 2018 году на партале «[[Беларускі партызан]]» доктар палітычны навук [[Павал Вусаў]] цьвердзіў: «Прыхільнікі ўдзелу ў сфальсыфікаваных выбарах у Беларусі прыводзяць масу розных, часам дзіўных довадаў, якія павінныя апраўдаць «актыўны» ўдзел беларускай апазыцыі ў выбарчым працэсе. Яны спрабуюць пераканаць сваіх апанэнтаў і выбаршчыкаў, што з дапамогай выбараў, арганізацыя і правядзеньне якіх знаходзяцца пад поўным кантролем [[Аўтарытарызм|аўтарытарнай]] улады, можна зьмяніць гэтую самую ўладу або дамагчыся нейкіх саступак зь яе боку». Вусаў заўважыў: «выбары, асабліва калі яны знаходзяцца пад сыстэмным кантролем аўтарытарнай улады, ніколі не былі самадастатковым фактарам зрынаньня альбо дэмакратызацыі [[дыктатура]]ў. Роля выбараў у гэтым працэсе была і застаецца выключна інструмэнтальнай. Выбарчы працэс ня мае ніякага практычнага значэньня, калі толькі за ім не стаіць актыўнае супрацьдзеяньне насельніцтва палітыцы аўтарытарнай улады». Урэшце, палітоляг патлумачыў на прыкладзе [[Аргентына|Аргентыны]], [[Нікарагуа]] і [[Чылі]], што пасьпяховыя для апазыцыі выбары «ёсьць толькі вынікам барацьбы з дыктатурай і ўнутранага аслабленьня апошняй». Таксама Вусаў назваў яшчэ 3 умовы пераўтварэньня выбараў у прылады дэмакратызацыі: 1) гатоўнасць кіроўнай [[Эліта|эліты]] пайсьці на [[кампраміс]] з апазыцыяй; 2) гатоўнасьць аўтарытарнага кіраўніцтва правесьці сумленныя і вольныя выбары, што прадугледжвае паўсюдны кантроль з боку дэмакратычнай супольнасьці за арганізацыяй і падлікам галасоў; 3) кансалідацыя апазыцыі і мабілізацыя апазіцыйна настроенай супольнасьці, бо толькі гэта зробіць апазыцыю самастойным палітычным гульцом, а таксама дазволіць кантраляваць усе этапы выбарчага працэсу<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Нікалюк|загаловак=Дыктатура і выбары|спасылка=https://novychas.online/palityka/dyktatura-i-vybary|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году начальнік [[Берасьцейская абласная ўправа МНС Беларусі|Берасьцейскай абласной управы МНС Беларусі]] [[Канстанцін Шаршуновіч]], які адпрацаваў 4 скліканьні ў [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскім абласным Савеце дэпутатаў]] адзначыў: «работа ў мясцовых Саветах грамадзкая, за яе ня плацяць, на яе трэба ахвяраваць свой асабісты час альбо адрываць яго ад асноўнай работы»<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Яскевіч.|загаловак=Чатыры скліканьні — гэта ня жарты|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518096567-kanstancin-sharshunovich-vyyaznyya-sesii-i-padyhody-da-vyrashennya-prablem|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-23_optim.pdf 15]|issn=}}</ref>. Старшыня Пастаяннай камісіі [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савету Рэспублікі]] па заканадаўстве і дзяржаўным будаўніцтве [[Ала Бодак]] прызнала: «дэпутат Савету ажыцьцяўляе свае паўнамоцтвы без адрыву ад асноўнай працоўнай дзейнасьці» (за выняткам старшыні). Пры гэтым, Ала Бодак заўважыла: «на час падрыхтоўкі і правядзеньня сэсіяў Савету і паседжаньняў яго органаў дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў з захаваньнем за ім сярэдняй заработнай платы». Сярод іншага, Бодак адзначыла: «для ажыцьцяўленьня дзейнасьці ў выбарчай акрузе дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў (на 1 дзень у месяц) па яго заяве па месцы працы з захаваньнем сярэдняй заработнай платы. Дадзеная гарантыя была забясьпечаная дэпутатам у 2014 годзе па ініцыятыве Савету Рэспублікі. У выпадку выезду дэпутата Савету для ажыцьцяўленьня сваёй дзейнасьці ў Савеце, выбарчай акрузе за межы месца жыхарства яму кампэнсуюцца выдаткі па нормах пакрыцьця выдаткаў пры службовых камандзіроўках». Урэшце, Ала Бодак згадала, што «гарантыяй працоўных правоў дэпутата Савету ёсьць тое, што ў пэрыяд ажыцьцяўленьня сваіх паўнамоцтваў ён ня можа быць звольнены па ініцыятыве наймальніка, выключаны з установы адукацыі без папярэдняй згоды Савету»<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=«Заканадаўчы мэханізм адпрацаваны добра»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518097112-ala-bodak-zakanadauchy-mehanizm-adpracavany-dobra|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-22_optim.pdf 14]|issn=}}</ref>. 8 лютага старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына прызнала, што [[дэпутат]]ы мясцовых Саветаў «не атрымліваюць зарплату і прымаюць толькі калектыўныя, сэсійныя рашэньні». Ярмошына падкрэсьліла: «гэты пост ня ёсьць зайздросным, ён не дае [[даход]]аў і прэфэрэнцыяў». Яна таксама дадала: «грамадзяне нават ня ведаюць, чым займаюцца гэтыя людзі і якія ў іх паўнамоцтвы». Ярмошына згадала і разгляд скаргаў: «У тым жа Менску было пададзена 25 скаргаў — і 5 зь іх былі задаволеныя». Сярод іншага, старшыня ЦВК закранула нізкі ўдзел моладзі ў мясцовых выбарах: «Яны часта не галасуюць, таму і не вылучаюцца, дыстанцуюцца ад гэтага працэсу. Моладзь лічыць выбары фармалізаваным і [[Бюракратыя|бюракратычным]] дзействам, для якога яны не сасьпелі. Яшчэ адна прычына: моладзь проста ня бачыць кандыдатаў, блізкіх паводле ўзросту. У сваю чаргу маладыя кандыдаты думаюць: навошта ім ісьці ў гэта зборышча старых? Атрымліваецца замкнёнае кола». Таксама Ярмошына патлумачыла сваю леташнюю прапанову скасаваць сельскія Саветы і выбіраць кіраўнікоў [[Пасёлак|пасёлкаў]] і [[Мястэчка|мястэчак]] наўпроставым галасаваньнем грамадзянаў: «хачу, каб у нашых маленькіх тэрытарыяльных адзінках мы атрымалі рэальнае [[мясцовае самакіраваньне]] замест часам дэкаратыўных органаў. Калі выбары ў [[сельскі Савет]] праходзяць на безальтэрнатыўнай аснове і пры гэтым ні абраныя дэпутаты, ні грамадзяне не праяўляюць да гэтага цікавасьць, то тады і орган працуе фармальна. Існуе і функцыянуе толькі [[выканаўчая ўлада]], якая прадстаўленая адным чалавекам — старшынёй сельскага Савету, які адначасова ёсьць і старшынёй сель[[Выканаўчы камітэт|выканкаму]]. Дык давайце гэтую рэальную ўладу будзем абіраць усім насельніцтвам. І тады ў нас, па-першае, конкурс будзе, а па-другое, гэта будзе рэальнае мясцовае самакіраваньне, пра якое будзе ведаць насельніцтва». Урэшце, старшыня ЦВК Беларусі прызнала перашкоды ў доступе [[зьнявечаны]]х людзей на выбарчыя ўчасткі, бо далёка «ня ўсе ўваходныя месцы абсталяваныя [[пандус]]амі»<ref name="г">{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=«Хочацца, каб мы атрымалі рэальнае мясцовае самакіраваньне»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518101820-yarmoshyna-hochacca-kab-my-atrymali-realnae-myascovae-samakiravanne|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 13 лютага ў ЦВК Беларусі паступіла 415 вусных і 153 пісьмовыя звароты ад выбарцаў і кандыдатаў<ref name="ж">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Старт дадзены|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518642618-idze-daterminovae-galasavanne-na-vybarah-u-myascovyya-savety|выданьне=Зьвязда|тып=|год=15 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/32-28648 32 (28648)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/15lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 15 лютага Ярмошына прызнала: «нам трэба глядзець у бок партыяў. Яны ў нас не разьвіваюцца, і гэта ненармальна. ...напэўна, у будучыні нам трэба адаптаваць [[Выбарчы лад|выбарчую сыстэму]] пад патрэбы партыяў. Гэта значыць перайсьці да [[Прапарцыйны выбарчы лад|прапарцыйнай]] або [[Мяшаны выбарчы лад|зьмяшанай сыстэмы]], даваць магчымасьць партыям мець нейкія квоты, калі яны зьбяруць неабходную колькасьць галасоў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Кулецкі.|загаловак=«Падставаў для засмучэньня пакуль няма»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518707367-lidziya-yarmoshyna-padstau-dlya-zasmuchennya-pakul-nyama|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. 16 лютага кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла, што [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі]], грамадзкае аб'яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] бралі чынны ўдзел у перадвыбарчым агітаваньні і пры гэтым атрымлівалі сродкі зь [[Бюджэт Рэспублікі Беларусь|дзяржаўнага бюджэту Беларусі]]. Пагатоў, агітавалі за кандыдатаў ва ўрадзе праз працоўныя калектывы, куды не дапускалі апазыцыйных кандыдатаў. Урэшце, акруговыя камісіі зьмянялі біяграфічныя зьвесткі і фотаздымкі кандыдатаў апазыцыі ў інфармацыйных матэрыялах. Нацыянальны каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заўважыў, што ніводны кандыдат ад [[Апазыцыя|апазыцыі]] не патрапіў на сустрэчы з працоўнымі калектывамі<ref name="і">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Агітацыя за праўладных кандыдатаў адбывалася за кошт дзяржавы|спасылка=https://novychas.online/palityka/ahitacyja-za-prauladnyh-kandydatau-adbyvalasja-za|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 16 лютага на сустрэчы са студэнтам [[Акадэмія кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі|Акадэміі кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі]] Ярмошына адзначыла найбольш нізкі адсотак маладых кандыдатаў у сельскай мясцовасьці: «У працэнтных суадносінах колькасьць маладых кандыдатаў зьніжаецца. Гэта зьвязана з тым, што больш за палову прэтэндэнтаў — каля 13 000 чалавек — кандыдаты сельскіх Саветаў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Як паказчык сталасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180216/1518800659-lidziya-yarmoshyna-pravyala-sustrechu-sa-studentami-akademii-kiravannya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/34-28650 34 (28650)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 18 лютага каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заявіў пра выяўленьне іх назіральнікамі найбольшай яўкі выбарцаў на датэрміновае галасаваньне ў Вішнявецкай акрузе № 40 ў [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]], дзе тая склала 20 %. На гэтай падставе Сілкоў назваў агучаную ЦВК датэрміновую яўку ў звыш 34 % «[[Фальсыфікацыя|фальсыфікаванай]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Анастасія Бойка|загаловак=Кампанія «Права выбару»: Найбольшая датэрміновая яўка — 20%|спасылка=https://euroradio.by/kampaniya-prava-vybaru-naybolshaya-daterminovaya-yauka-20|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага на «[[Сталічнае тэлебачаньне|Сталічным тэлебачаньні]]» старшыня ЦВК Беларусі Ярмошына паведаміла: «за тыдзень датэрміновага галасаваньня ў Цэнтральную камісію паступілі 74 пісьмовыя скаргі»<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Сталічнае тэлебачаньне]]»|загаловак=За час датэрміновага галасаваньня ЦВК атрымала 74 скаргі|спасылка=https://euroradio.by/za-chas-daterminovaga-galasavannya-cvk-atrymala-74-skargi|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, 18 лютага палітоляг [[Валер Карбалевіч]] згадаў: «З 10,5 тысяч сябраў тэрытарыяльных выбарчых камісій апазыцыю прадстаўляюць толькі 7 чалавек»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Валер Карбалевіч]]|загаловак=Звыклы сцэнар, прадказальны вынік|спасылка=https://novychas.online/palityka/zvykly-scenar-pradkazalny-vynik|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага кампанія «Праваабаронцы за свабодныя выбары» абвясьціла, што 35 % назіральнікаў у абласьцях паведамілі, што мясцовыя [[СМІ]] надрукавалі праграмы ўсіх кандыдатаў. Таксама назіральнікі адзначылі, што выбарчыя камісіі адмовіліся ўлічыць 71 % вылучэнцаў ад Руху «[[За Свабоду]]» і 33 % — ад «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі]]», якія сабралі подпісы грамадзянаў<ref name="й"/>. Кіраўнік [[Цэнтар эўрапейскай трансфармацыі|Цэнтру эўрапейскай трансфармацыі]] [[Андрэй Ягораў]] заявіў, што апазыцыя «ўдзельнічае ў гэтым выбарчым [[фарс]]е, нібыта ўяўляючы, што праходзіць рэальны працэс выбараў», хоць праз выбары ў Беларусі нельга дасягнуць рэпрэзэнтацыі ў органах кіраваньня. Ягораў патлумачыў: «улады чарговым разам выкарысталі альтэрнатыўныя палітычныя сілы для сымуляцыі выбарчага працэсу, для большай ягонай легітымацыі»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=Палітоляг: Апазыцыя «ўдзельнічае ў выбарчым фарсе» і «падтрымлівае лёгіку палітычнага рэжыму»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048355.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Вынікі == [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што яўка на выбары ў мясцовы Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня перавысіла 77 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=ЦВК агучыў вынікі мясцовых выбараў у абласныя і Менскі гарадскі савет|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518974398-galasavanne-na-myascovyh-vybarah-u-belarusi-zavershana|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref> (5 333 613 чалавек): 79 % — у Берасьцейскай вобласьці, 84 % — у Віцебскай, 80 % — у Гарадзенскай, па 81 % — у Гомельскай, 82 % — у Магілёўскай, 78 % — у Менскай і 61 % — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЦВК заявіў, што на мясцовыя выбары ў Беларусі прыйшлі 77,05% выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/cvk-zayaviu-shto-na-myascovyya-vybary-u-belarusi-pryyshli-7705-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Абраныя дэпутаты === [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што дэпутатамі 1309 мясцовых Саветаў 28-га скліканьня сталі 18 110 чалавек, сярод якіх было 56 % (10 131) дэпутатаў 27-га скліканьня і 48 % (8729) жанчынаў, 4 % (720) [[Моладзь|маладзёнаў]] да 30 гадоў і 2,7 % (485) [[пэнсія]]нэраў, 2,5 % (453) сяброў партыяў і 0,5 % (90) [[Беспрацоўе|беспрацоўных]]. Сярод партыяў найбольш месцаў атрымалі: [[Камуністычная партыя Беларусі]] (КПБ) — 305, [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] (РППС) — 127, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] (СДПНЗ) — 11, [[Беларуская сацыяльна-спартовая партыя]] і [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — па 4, [[Беларуская аграрная партыя]] (БАП) і [[Беларуская патрыятычная партыя]] (БПП) — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=У мясцовыя саветы абраны 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/u-myastsovyya-savety-abrany-21-gramadzyanin/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле занятасьці найбольш дэпутатаў было працаўнікамі адукацыi, [[Культура|культуры]], навукі і [[Ахова здароўя|аховы здароўя]] — 30,62 % (5546 чалавек), працаўнікамі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]] — 21,37 % (3870), [[чыноўнік]]амі — 13,24 % (2398), працаўнікамі прамысловасьцi, [[Транспарт у Беларусі|транспарту]] і [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнiцтва]] — 8,4 % (1521), працаўнікамі [[Гандаль|гандлю]] і [[побыт]]авага абслугоўваньня — 3,91 % (708), праваахоўнікамі — 3,56 % (644) і [[прадпрымальнік]]амі — 1,67 % (303)<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=Каго мы выбiралi|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180222/1519309338-u-cvk-padvyali-papyaredniya-vyniki-myascovyh-vybarau|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=23 лютага 2018|нумар=8 (441)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/23lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прайшлі 19 сябраў партыяў, а агулам ў 6 абласных Саветаў дэпутатаў — 16: у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў|Гомельскі]] — 6, [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскі]] — 4, [[Віцебскі абласны Савет дэпутатаў|Віцебскі]] і [[Менскі абласны Савет дэпутатаў|Менскі]] — па 2, [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў|Гарадзенскі]] і [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў|Магілёўскі]] — па адным. Пры гэтым, месцы атрымалі прадстаўнікі 7 партыяў: КПБ — 16, [[РППС]] — 11, [[БССП]] — 3, [[ЛДПБ]] — 2, [[БАП]], БПП і [[СДПНЗ]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=На мясцовых выбарах сярод партыяў першыя камуністы|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047878.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, ЦВК Беларусі абвясьціла, што ў мясцовыя Саветы дэпутатаў трапіў 21 грамадзянін Расеі (0,12 % ад агульнага ліку дэпутатаў) зь відам на жыхарства ў Беларусі, зь іх 15 — у сельскія Саветы, 4 — у раённыя, і па адным — у абласны і гарадзкі. Найбольш зь іх было ў Віцебскай і Магілёўскай абласьцях — па 7, Гомельскай — 5, Гарадзенскай і Менскай — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У мясцовыя саветы Беларусі трапіў 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://euroradio.by/u-myascovyya-savety-belarusi-trapiu-21-gramadzyanin-rasii|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага 2022 году сустаршыня «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі]]» [[Павал Севярынец]] паведаміў пра пераабраньне аднапартыйца ў [[Блудзенскі сельсавет]] Бярозаўскага раёну Берасьцейскай вобласьці: «дэпутат [[Валеры Білібуха]] зноў стаў дэпутатам сельсавету. ... але сфальсыфікаваць ня здолелі, бо ва ўчастковых камісіях былі сябры [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Актывіст БХД Валеры Білібуха пераабраны дэпутатам сельсавету|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/aktyvist-bkhd-valeryj-bilibukha-peraab/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Таксама 19 лютага ЦВК Беларусі паведаміла пра перавыбары па Савецкай выбарчай акрузе № 3 у [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў]], дзе адзінага кандыдата адклікаў працоўны калектыў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Па адной акрузе адбудуцца паўторныя выбары|спасылка=https://euroradio.by/pa-adnoy-akruze-adbuducca-pautornyya-vybary|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кандыдатам быў 34-гадовы сябра Камуністычнай партыі Віталь Васілёнак, які займаў пасаду кіраўніка [[Ельск]]ай мэблевай фабрыкі і быў папярэдне затрыманы праваахоўнікамі<ref>{{Навіна|аўтар=АЯ|загаловак=У Ельску арыштавалі праўладнага кандыдата, які быў адзіным у акрузе|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048280.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=24 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://novychas.online/tags/mjascovyja-vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://novychas.online/tags/vybary-2018 Выбары-2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://www.racyja.com/tag/myastsovyya-vybary-2018/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.racyja.com/tag/vybary-2018/ Выбары 2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://euroradio.by/vybary-myascovyya-savety-2018|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 сакавіка 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Як у Беларусі праходзілі «мясцовыя» выбары|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29046204/lbl0lbi137318.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.svaboda.org/a/vybary-000-179-paslasmak/29047674.html Мясцовыя выбары, пасьляслоўе: вынікі і рэакцыі] // 19 лютага 2018 г. * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://elections2018.spring96.org/be/top-stories|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/ru/msd-28s-ru/|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} {{Накід:Беларусь}} {{Выбары ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Выбары ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Выбары 2018 году]] [[Катэгорыя:2018 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Мясцовае самакіраваньне]] [[Катэгорыя:18 лютага]] kv0spk3pmmum76e8z3uamgofan4w1lv 10 257839 2329349 2022-07-22T16:17:58Z Hleb23 72152 Створана старонка са зьместам '{{Інфармацыйны зьмест футбольнага спаборніцтва | назва турніру = <!- Назва старонкі--> | год = | іншая_назва = | выява = | памер = <!-- у пікселях; уводзіць толькі цэлыя лічбы--> | апісаньне = | горад = | краіна = | час_праведзеньня = <!-- {{Дата пачатку|ГГГГ...' wikitext text/x-wiki {{Інфармацыйны зьмест футбольнага спаборніцтва | назва турніру = <!- Назва старонкі--> | год = | іншая_назва = | выява = | памер = <!-- у пікселях; уводзіць толькі цэлыя лічбы--> | апісаньне = | горад = | краіна = | час_праведзеньня = <!-- {{Дата пачатку|ГГГГ|ММ|ДзДз}}–<br />{{Дата сканчэньня|ГГГГ|ММ|ДзДз}} --> | афіцыяльнае адкрыцьцё = | колькасьць камандаў = | associations = | пляцоўкі = | гарады = | чэмпіён = | срэбны чэмпіён = | паўфіналісты = | чвэрцьфіналісты = | матчаў = | галоў = | гледачоў_на_стадыёнах = | найлепшы_галеадор = | найлепшы_гулец = | найлепшы_малады_гулец = | найлепшы_брамнік = | апошні_папярэдні_сэзон = | чарговы_наступны_сэзон = | абноўлена = }} r3ijcddswjr6xh9p9fzas4p19b4bg9g 2329364 2329349 2022-07-22T17:49:28Z Hleb23 72152 спробы наладзіць шаблён wikitext text/x-wiki {{Інфармацыйны зьмест футбольнага спаборніцтва |назва турніру = |арыгінальнае = |выява = |памер = |апісаньне = |час_праведзеньня = |краіна = |горад = |колькасьць камандаў = |сайт = |пераможца = |фіналіст = |паўфіналісты = |чвэрцьфіналісты = |Матчаў ўсяго = |галоў = |гледачоў_на_стадыёнах = |наведвальнасьць у сярэднім = |найлепшы_галеадор = |найлепшы_гулец = |найлепшы_малады_гулец = |найлепшы_брамнік = |апошні_папярэдні_сэзон = |чарговы_наступны_сэзон = |абноўлена = }} fy5cgezy2qk5qmmeyxzu4xq5uxqxic3 2329365 2329364 2022-07-22T18:07:30Z Hleb23 72152 спробы наладзіць шаблён 2 wikitext text/x-wiki <pre style="overflow:auto;"> <nowiki>{{</nowiki>Інфармацыйны зьмест футбольнага спаборніцтва | назва турніру = | арыгінальнае = | выява = | памер = | апісаньне = | час_праведзеньня = | краіна = | горад = | колькасьць камандаў = | сайт = | пераможца = | фіналіст = | паўфіналісты = | чвэрцьфіналісты = | матчаў ўсяго = | галоў = | гледачоў_на_стадыёнах = | наведвальнасьць у сярэднім = | найлепшы_галеадор = | найлепшы_гулец = | найлепшы_малады_гулец = | найлепшы_брамнік = | апошні_папярэдні_сэзон = | чарговы_наступны_сэзон = | абноўлена = }} </pre> 2re8kher7t4ich8do26ngn35lox40pb 2329387 2329365 2022-07-23T05:05:15Z Taravyvan Adijene 1924 Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Шаблён:Інфармацыйны зьмест футбольнага спаборніцтва]] у [[Шаблён:Сэзон футбольнага спаборніцтва]]: Памылка ў назове wikitext text/x-wiki <pre style="overflow:auto;"> <nowiki>{{</nowiki>Інфармацыйны зьмест футбольнага спаборніцтва | назва турніру = | арыгінальнае = | выява = | памер = | апісаньне = | час_праведзеньня = | краіна = | горад = | колькасьць камандаў = | сайт = | пераможца = | фіналіст = | паўфіналісты = | чвэрцьфіналісты = | матчаў ўсяго = | галоў = | гледачоў_на_стадыёнах = | наведвальнасьць у сярэднім = | найлепшы_галеадор = | найлепшы_гулец = | найлепшы_малады_гулец = | найлепшы_брамнік = | апошні_папярэдні_сэзон = | чарговы_наступны_сэзон = | абноўлена = }} </pre> 2re8kher7t4ich8do26ngn35lox40pb 2329391 2329387 2022-07-23T05:06:08Z Taravyvan Adijene 1924 пусты [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] wikitext text/x-wiki <noinclude>{{У распрацоўцы}}</noinclude> jadqphioebeqwraq6n7vwpjt4cacs6e 2329392 2329391 2022-07-23T05:08:06Z Taravyvan Adijene 1924 тое, што ёсьць — на падстаронку {{Дакумэнтацыя}} wikitext text/x-wiki <noinclude>{{У распрацоўцы}} {{Дакумэнтацыя}}</noinclude> 4ywpyqa2a1qvk4w6dmh87wdwz8q9jsh 11 257840 2329351 2022-07-22T16:32:22Z Dymitr 10914 /* Назва */ новы разьдзел wikitext text/x-wiki == Назва == Калі маецца на ўвазе шаблён накшталт гэтага [[en:Template:Infobox football league season]], то бок картка да сэзону нейкага футбольнага спаборніцтва, то лепей падаць назву ''Сэзон футбольнай лігі'' ці ''Сэзон футбольнага спаборніцтва'' <span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 19:32, 22 ліпеня 2022 (+03) hf7d5wcby8cqumghifjco1u1vdcsqc2 2329366 2329351 2022-07-22T18:25:26Z Hleb23 72152 /* Назва */ Адказ wikitext text/x-wiki == Назва == Калі маецца на ўвазе шаблён накшталт гэтага [[en:Template:Infobox football league season]], то бок картка да сэзону нейкага футбольнага спаборніцтва, то лепей падаць назву ''Сэзон футбольнай лігі'' ці ''Сэзон футбольнага спаборніцтва'' <span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 19:32, 22 ліпеня 2022 (+03) :дзякуй за падказку, мо вы й маеце праўду, я толькі разьбіраюся ў тым, як функцыянуюць шаблёны, як іх ствараць быццам зразумеў, але, здаецца, трэба HTML засвоіць. я хачу стварыць шаблён інфармацыйны, які будзе несьці зьмест асноўны ў інфармацыі галоўнай, як такі навігацыйны шаблён справа на падобных старонках іншамоўных. я думаў над назвай Сэзон Лігі чэмпіёнаў фармату 2003-2024 (бо потым фармат праведзеньня турніру зьменіцца). але паглядзеў як іншыя робяць, падумаў, што трэба агульнае нешта, каб пад розныя футбольныя спаборніцтвы, так вынайшлася такая назва [[Удзельнік:Hleb23|Hleb23]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Hleb23|гутаркі]]) 21:25, 22 ліпеня 2022 (+03) 7haqvbv4n0skp41tzy6wyotjyacd3ms 2329375 2329366 2022-07-22T19:52:41Z Dymitr 10914 /* Назва */ меркаваньне wikitext text/x-wiki == Назва == Калі маецца на ўвазе шаблён накшталт гэтага [[en:Template:Infobox football league season]], то бок картка да сэзону нейкага футбольнага спаборніцтва, то лепей падаць назву ''Сэзон футбольнай лігі'' ці ''Сэзон футбольнага спаборніцтва'' <span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 19:32, 22 ліпеня 2022 (+03) :дзякуй за падказку, мо вы й маеце праўду, я толькі разьбіраюся ў тым, як функцыянуюць шаблёны, як іх ствараць быццам зразумеў, але, здаецца, трэба HTML засвоіць. я хачу стварыць шаблён інфармацыйны, які будзе несьці зьмест асноўны ў інфармацыі галоўнай, як такі навігацыйны шаблён справа на падобных старонках іншамоўных. я думаў над назвай Сэзон Лігі чэмпіёнаў фармату 2003-2024 (бо потым фармат праведзеньня турніру зьменіцца). але паглядзеў як іншыя робяць, падумаў, што трэба агульнае нешта, каб пад розныя футбольныя спаборніцтвы, так вынайшлася такая назва [[Удзельнік:Hleb23|Hleb23]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Hleb23|гутаркі]]) 21:25, 22 ліпеня 2022 (+03) :: Калі будзе час і жаданьне ў гэтым разьбірацца, то мо вазьму на стварэньне. Сам даўно было жаданьне стварыць такі шаблён ды яшчэ шаблён для фінальных матчаў. --<span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 22:52, 22 ліпеня 2022 (+03) a4rg34wvcl8op6xck5sybo8pguiy5nv 2329389 2329375 2022-07-23T05:05:16Z Taravyvan Adijene 1924 Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Абмеркаваньне шаблёну:Інфармацыйны зьмест футбольнага спаборніцтва]] у [[Абмеркаваньне шаблёну:Сэзон футбольнага спаборніцтва]]: Памылка ў назове wikitext text/x-wiki == Назва == Калі маецца на ўвазе шаблён накшталт гэтага [[en:Template:Infobox football league season]], то бок картка да сэзону нейкага футбольнага спаборніцтва, то лепей падаць назву ''Сэзон футбольнай лігі'' ці ''Сэзон футбольнага спаборніцтва'' <span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 19:32, 22 ліпеня 2022 (+03) :дзякуй за падказку, мо вы й маеце праўду, я толькі разьбіраюся ў тым, як функцыянуюць шаблёны, як іх ствараць быццам зразумеў, але, здаецца, трэба HTML засвоіць. я хачу стварыць шаблён інфармацыйны, які будзе несьці зьмест асноўны ў інфармацыі галоўнай, як такі навігацыйны шаблён справа на падобных старонках іншамоўных. я думаў над назвай Сэзон Лігі чэмпіёнаў фармату 2003-2024 (бо потым фармат праведзеньня турніру зьменіцца). але паглядзеў як іншыя робяць, падумаў, што трэба агульнае нешта, каб пад розныя футбольныя спаборніцтвы, так вынайшлася такая назва [[Удзельнік:Hleb23|Hleb23]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Hleb23|гутаркі]]) 21:25, 22 ліпеня 2022 (+03) :: Калі будзе час і жаданьне ў гэтым разьбірацца, то мо вазьму на стварэньне. Сам даўно было жаданьне стварыць такі шаблён ды яшчэ шаблён для фінальных матчаў. --<span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 22:52, 22 ліпеня 2022 (+03) a4rg34wvcl8op6xck5sybo8pguiy5nv 2329481 2329389 2022-07-23T11:34:32Z Taravyvan Adijene 1924 /* Назва */ меркаваньне wikitext text/x-wiki == Назва == Калі маецца на ўвазе шаблён накшталт гэтага [[en:Template:Infobox football league season]], то бок картка да сэзону нейкага футбольнага спаборніцтва, то лепей падаць назву ''Сэзон футбольнай лігі'' ці ''Сэзон футбольнага спаборніцтва'' <span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 19:32, 22 ліпеня 2022 (+03) :дзякуй за падказку, мо вы й маеце праўду, я толькі разьбіраюся ў тым, як функцыянуюць шаблёны, як іх ствараць быццам зразумеў, але, здаецца, трэба HTML засвоіць. я хачу стварыць шаблён інфармацыйны, які будзе несьці зьмест асноўны ў інфармацыі галоўнай, як такі навігацыйны шаблён справа на падобных старонках іншамоўных. я думаў над назвай Сэзон Лігі чэмпіёнаў фармату 2003-2024 (бо потым фармат праведзеньня турніру зьменіцца). але паглядзеў як іншыя робяць, падумаў, што трэба агульнае нешта, каб пад розныя футбольныя спаборніцтвы, так вынайшлася такая назва [[Удзельнік:Hleb23|Hleb23]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Hleb23|гутаркі]]) 21:25, 22 ліпеня 2022 (+03) :: Калі будзе час і жаданьне ў гэтым разьбірацца, то мо вазьму на стварэньне. Сам даўно было жаданьне стварыць такі шаблён ды яшчэ шаблён для фінальных матчаў. --<span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 22:52, 22 ліпеня 2022 (+03) :: Вам ня трэба разьбірацца ў HTML, бо Вікіпэдыя мае ўласную мову разьметкі. Але не абавязкова нават і ў ёй разьбірацца, бо лепей ствараць шаблён на аснове ўжо гатовай нарыхтоўкі {{Ш|Картка2}}. Прыклады можна паглядзець у любых іншых [https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D1%96_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%83?target=%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD%3A%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BA%D0%B02&namespace=10 шаблёнах-картках] на ейнай аснове. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 14:34, 23 ліпеня 2022 (+03) pjjndwy506ost0mzfcvjzhsqkvog1gx 14 257841 2329352 2022-07-22T16:43:25Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Болей}} [[Катэгорыя:Правінцыі Валенсіі]]' wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Правінцыі Валенсіі]] ljsha35737cdjc14h1t9syxgnkj8l93 14 257842 2329353 2022-07-22T16:48:36Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Правінцыі Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Валенсіі]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Правінцыі Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Валенсіі]] ngtoa0luiz1gvjf9z2ytmgvpd3pxfev 14 257843 2329354 2022-07-22T16:52:34Z Taravyvan Adijene 1924 стварайце [[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыі]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Геаграфія аўтаномнай супольнасьці Валенсіі]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]] 6nzvc11ah9c5ggm8lufddh411lg1j2o 14 257844 2329356 2022-07-22T17:02:02Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Валенсіі]] [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Валенсіі]] [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]] 3a7oy1mjjiaie8xtr675cqxx0tlyyq1 14 257845 2329357 2022-07-22T17:07:06Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Болей}} [[Катэгорыя:Камаркі Валенсіі]]' wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Камаркі Валенсіі]] 3lj8n3jkwcpq7xz3tibcuneuuaxiidp 2329358 2329357 2022-07-22T17:11:55Z Taravyvan Adijene 1924 выдаленая [[Катэгорыя:Камаркі Валенсіі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Кумаркі Валенсіі]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Кумаркі Валенсіі]] 17h534yk7l938xmrf5eflceif2uysls 14 257846 2329359 2022-07-22T17:12:07Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Валенсіі]] [[Катэгорыя:Раёны Гішпаніі|Валенсія]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Валенсіі]] [[Катэгорыя:Раёны Гішпаніі|Валенсія]] h0eweuin1o1h4nrw4o3dl6mho7ztvqh 0 257847 2329360 2022-07-22T17:19:24Z Ліцьвін 847 Перанакіроўвае на [[Казакоўка (Менская вобласьць)]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Казакоўка (Менская вобласьць)]] 11uqti4785abm3bmqncstfloz4e8ooa 0 257848 2329368 2022-07-22T19:02:05Z Гарбацкі 13252 Створана старонка са зьместам ''''Патрыцыя Гайсьміт''' (англ. ''Patricia Highsmith''; пры нараджэньні ''Мэры Патрыцыя Пленгман''; 19 студзеня 1921, Форт-Ўэрт, Тэхас, ЗША ― 4 лютага 1995, Лякарна, Швайцарыя) ― амэрыканская пісьменьніца. {{Пісьменьнік|Імя=Патрыцыя Гайсьміт|Арыгінал імя=Patricia Highs...' wikitext text/x-wiki '''Патрыцыя Гайсьміт''' (англ. ''Patricia Highsmith''; пры нараджэньні ''Мэры Патрыцыя Пленгман''; 19 студзеня 1921, Форт-Ўэрт, Тэхас, ЗША ― 4 лютага 1995, Лякарна, Швайцарыя) ― амэрыканская пісьменьніца. {{Пісьменьнік|Імя=Патрыцыя Гайсьміт|Арыгінал імя=Patricia Highsmith|Імя пры нараджэньні=Mary Patricia Plangman|Псэўданімы=Claire Morgan|Дата нараджэньня=19 студзеня 1921|Месца нараджэньня=Форт-Ўэрт, Тэхас, ЗША|Дата сьмерці=4 лютага 1995|Месца сьмерці=Лякарна, Швайцарыя|Род дзейнасьці=Пісьменьніца|Гады актыўнасьці=1950-1995|Кірунак=Мадэрнізм|Мова=Ангельская|Дэбют=1950|Значныя творы=Цана солі, 1953, Таленавіты містэр Рыплі, 1955, Крык савы, 1962}} == Жыцьцяпіс == Патрыцыя Гайсьміт нарадзілася ў мястэчку Форт-Ўэрт (штат Тэхас), але спачатку выхоўвалася бабуляй па матчынай лініі і жыла ў Нью-Ёрку (пазьней яна назвала гэты час «маленькім пеклам»), а пазьней у маці Мэры Коўтс (13 верасьня 1895 - 12 сакавіка 1991) і айчыма Стэнлі Гайсьміта (Мэры выйшла за яго замуж у 1924), якія былі прафэсійнымі акторамі. Маці Патрысіі разьвялася з бацькам Джэем Бэрнардам Пленгманам (1889-1975) за 10 дзён да нараджэньня дачкі<ref>Bradford, Richard (2021). Devils, Lusts and Strange Desires: The Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury Caravel.</ref>. Юная Гайсьміт мела даволі напружаныя адносіны з маці, часта крыўдзіла айчыма, хоць пазьней часта спрабавала перацягнуць яго на свой бок у сварках з маці. Як распавяла сама П. Гайстміт, яе маці прызналася, што спрабавала перапыніць цяжарнасьць, выпіўшы шкіпінар. Гайсьміт так і не прызвычаілася да такіх адносінаў любові-нянавісьці, якія перасьледвалі яе да канца жыцьця і апісаныя ёю ў апавяданьні «Чарапаха» (пра хлопчыка, які забіў маці)<ref>Harrison, Russell (1997). Patricia Highsmith (Twayne's United States Authors Series, No. 683) (1st ed.). Twayne Publishers.</ref>. Бабуля навучыла Патрыцыю чытаць у раньнім дзяцінстве. Гайсьміт вывучала праштудыявала бібліятэку маці і айчыма. Ва ўзросьце васьмі гадоў Гайсьміт адкрыла для сябе кнігу Карла Мэнінгера «Чалавечы розум» і захапілася абследаваньнем пацыентаў з псыхічнымі расстройствамі, такімі як піраманія і шызафрэнія<ref>Piepenbring, Dan (January 19, 2015). A Dissatisfaction with Life. The Paris Review.</ref>. Па словах біёграфа пісьменьніцы Эндру Ўілсана ў кнізе «Прыгожы цень», жыцьцё Гайсміт было няпростым: яна была алькагаліцай, і ейныя раманы не доўжыліся больш за пару гадоў, а сучасьнікам і знаёмым яна наогул здавалася чалавеканенавісьніцай і жорсткім чалавекам. Яна аддавала перавагу таварыству жывёлаў, а не людзей. Разам зь ёй жылі каты і сьлімакі. Апошнія, па словах Гайсьміт, ўсялялі ў яе дзіўны спакой, у садзе пісьменьніцы было некалькі сотняў гэтых малюскаў, часам яна нават брала некаторых зь іх з сабой у падарожжы<ref>Мейсон Каррі. Щоденні ритуали: так працюють митці = Daily Rituals How Artists Work. — К. : Самміт-книга, 2020. — 415 с.</ref>. Патрыцыя Гайсьміт не была замужам і ня мела дзяцей. У пісьменьніцы былі як лезьбійскія, так і гетэрасэксуальныя повязі, раманы. Адзін зь вядомых усім раманаў зьвязаў яе з амэрыканскай пісьменьніцай Мэрыджэйн Мікер (Marijane Meaker)<ref>Schenkar, Joan (February 25, 2016). What Patricia Highsmith did for love: 'The Price of Salt' and the secrets behind 'Carol'. Los Angeles Times.</ref>. П. Гайсьміт была рашучай атэісткай<ref>Gray, John (May 17, 2013). "A Point of View: Tom Ripley and the meaning of evil". BBC News Magazine. BBC, https://www.bbc.com/news/magazine-22551083</ref>. Нягледзячы на тое, што яна лічыла сябе лібэралкай і ў школьныя гады ладзіла з афра-амэрыканскімі студэнтамі, у наступныя гады яна лічыла, што амэрыканскія мурыны вінаватыя ў крызе сацыяльнага забесьпячэньня ў ЗША<ref>Wilson, Andrew (2003). Beautiful Shadow: A Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury, https://archive.org/details/beautifulshadowl00wils</ref>. А таксама яна не любіла карэйцаў, таму што «яны елі сабак»<ref>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</ref>. Патрыцыя Гайсьміт называла сябе сацыял-дэмакраткай<ref>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</ref>. Яна верыла ў амэрыканскія дэмакратычныя ідэалы і ў «абяцаньні» гісторыі ЗША, але таксама вельмі крытычна ставілася да рэальнасьці культуры і зьнешняй палітыкі краіны 20-га стагодзьдзя. Пачынаючы з 1963 году яна пражывала выключна ў Эўропе. Яна захавала грамадзянства Злучаных Штатаў, нягледзячы на падатковыя штрафы, на якія яна горка скардзілася, жывучы шмат гадоў у Францыі і Швайцарыі<ref>Schenkar, Joan (2009). The Talented Miss Highsmith: The Secret Life and Serious Art of Patricia Highsmith (1st ed.). St. Martin's Press, https://archive.org/details/talentedmisshigh0000sche</ref>. П. Гайсьміт памерла 4 лютага 1995 году ў Лякарна (Швайцарыя) ад лейкеміі<ref>Raskin, Jonah (2009). "The Talented Patricia Highsmith". web.sonoma.edu.</ref>. == Творчасьць == Паўтаральныя матывы ў прозе Патрыцыі Гайсьміт ўключаюць каханьне, нянавісьць, апантанасьць або рэўнасьць. У сваіх творах яна засяроджвалася не столькі на апісаньні злачынстваў, колькі на псыхалагічных асновах выканаўцаў і іх псыхалёгіі<ref>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</ref>. У 1950 годзе яна скончыла раман «Незнаёмцы ў цягніку», які быў экранізаваны Альфрэдам Гічкокам у 1951 годзе пад назвай «Незнаёмцы з цягніку»<ref>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</ref>. У 1955 годзе выйшла адна з самых папулярных ейных кнігаў «Таленавіты містэр Рыплі». Вялікі посьпех падштурхнуў пісьменьніцу працягнуць сэрыю раманаў, прысьвечаную герою Тому Рыплі<ref>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</ref>. «Цана солі» вылучаецца ў творчасьці Гайстміт, якая складаецца ў асноўным з дэтэктыўных раманаў. «Цана солі» таксама вядомы як «Кэрал», гэты лезьбійскі раман натхнёны досьведам аўтаркі. Ён вылучаўся сярод іншых раманаў пра гомасексуальныя адносіны перш за ўсё разьвянчаньнем стэрэатыпаў і завяршэньнем гісторыі гэпі-эндам<ref>Tonkin, Boyd (December 7, 2015). 'Carol', Patricia Highsmith, and how gay literature found its voice in the 1950s. The Independent. </ref>. Па-беларуску раманы пісьменьніцы не даступныя. Некалькі апавяданьняў П. Гайсьміт былі перакладзеныя Ўладзімерам Шчасным, напр. «Гальштук Вудра Вільсана»<ref>«Гальштук Вудра Вільсана», Беларуская палічка, https://knihi.com/Patrycyja_Chajsmit/Halstuk_Vudra_Vilsana.html</ref>. == Творы == === Раманы === • Strangers on a Train (1950) • The Price of Salt (1952) (as Claire Morgan) ( Carol in 1990 under Highsmith's name) • The Blunderer (1954) • Deep Water (1957) • A Game for the Living (1958) • This Sweet Sickness (1960) • The Cry of the Owl (1962) • The Two Faces of January (1964) • The Glass Cell (1964) • A Suspension of Mercy (1965) ( The Story-Teller in the U.S.) • Those Who Walk Away (1967) • The Tremor of Forgery (1969) • A Dog's Ransom (1972) • Edith's Diary (1977) •People Who Knock on the Door (1983) • Found in the Street (1986) • Small g: a Summer Idyll (1995) === Зборнікі апавяданьняў === • Eleven (1970) • Little Tales of Misogyny (1975) • The Animal Lover's Book of Beastly Murder (1975) • Slowly, Slowly in the Wind (1979) • The Black House (1981) • Mermaids on the Golf Course (1985) • Tales of Natural and Unnatural Catastrophes (1987) • Chillers (1990) • Nothing That Meets the Eye: The Uncollected Stories (2002) • Under a Dark Angel's Eye: The Selected Stories of Patricia Highsmith (2021). === Эсэ і артыкулы === • "The Sense of Form," The Writer, January 1948 • "Suspense in Fiction," The Writer, December 1954 • "Not-Thinking with the Dishes" (1982), Whodunit? A Guide to Crime, Suspense and Spy Fiction • "Scene of the Crime" (1989), Granta, Issue No. 29, Winter. == Крыніцы == i43nlq82eplgndyboqd127v7375yhn1 2329369 2329368 2022-07-22T19:16:03Z Гарбацкі 13252 Дададзеныя катэгорыі і спасылкі. wikitext text/x-wiki '''Патрыцыя Гайсьміт''' ([[Ангельская мова|англ.]] ''Patricia Highsmith''; пры нараджэньні ''Мэры Патрыцыя Пленгман''; 19 студзеня 1921, [[Форт-Ўэрт]], [[Тэхас]], [[ЗША]] ― 4 лютага 1995, [[Лякарна]], [[Швайцарыя]]) ― амэрыканская [[пісьменьніца]]. {{Пісьменьнік|Імя=Патрыцыя Гайсьміт|Арыгінал імя=Patricia Highsmith|Імя пры нараджэньні=Mary Patricia Plangman|Псэўданімы=Claire Morgan|Дата нараджэньня=19 студзеня 1921|Месца нараджэньня=Форт-Ўэрт, Тэхас, ЗША|Дата сьмерці=4 лютага 1995|Месца сьмерці=Лякарна, Швайцарыя|Род дзейнасьці=Пісьменьніца|Гады актыўнасьці=1950-1995|Кірунак=Мадэрнізм|Мова=Ангельская|Дэбют=1950|Значныя творы=Цана солі, 1953, Таленавіты містэр Рыплі, 1955, Крык савы, 1962}} == Жыцьцяпіс == Патрыцыя Гайсьміт нарадзілася ў мястэчку [[Форт-Ўэрт]] (штат Тэхас), але спачатку выхоўвалася бабуляй па матчынай лініі і жыла ў [[Нью-Ёрк|Нью-Ёрку]] (пазьней яна назвала гэты час «маленькім пеклам»), а пазьней у маці Мэры Коўтс (13 верасьня 1895 - 12 сакавіка 1991) і айчыма Стэнлі Гайсьміта (Мэры выйшла за яго замуж у 1924), якія былі прафэсійнымі акторамі. Маці Патрысіі разьвялася з бацькам Джэем Бэрнардам Пленгманам (1889-1975) за 10 дзён да нараджэньня дачкі<ref><small>Bradford, Richard (2021). Devils, Lusts and Strange Desires: The Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury Caravel.</small></ref>. Юная Гайсьміт мела даволі напружаныя адносіны з [[Маці|маці,]] часта крыўдзіла [[Айчым|айчыма]], хоць пазьней часта спрабавала перацягнуць яго на свой бок у сварках з маці. Як распавяла сама П. Гайстміт, яе маці прызналася, што спрабавала перапыніць [[цяжарнасьць]], выпіўшы [[шкіпінар]]. Гайсьміт так і не прызвычаілася да такіх адносінаў любові-нянавісьці, якія перасьледвалі яе да канца жыцьця і апісаныя ёю ў апавяданьні «Чарапаха» (пра хлопчыка, які забіў маці)<ref><small>Harrison, Russell (1997). Patricia Highsmith (Twayne's United States Authors Series, No. 683) (1st ed.). Twayne Publishers.</small></ref>. Бабуля навучыла Патрыцыю чытаць у раньнім дзяцінстве. Гайсьміт праштудыявала бібліятэку маці і айчыма. Ва ўзросьце васьмі гадоў Гайсьміт адкрыла для сябе кнігу Карла Мэнінгера «Чалавечы розум» і захапілася абследаваньнем пацыентаў з псыхічнымі расстройствамі, такімі як [[піраманія]] і [[шызафрэнія]]<ref><small>Piepenbring, Dan (January 19, 2015). A Dissatisfaction with Life. The Paris Review.</small></ref>. Па словах біёграфа пісьменьніцы Эндру Ўілсана ў кнізе «Прыгожы цень», жыцьцё Гайсміт было няпростым: яна была алькагаліцай, і ейныя раманы не доўжыліся больш за пару гадоў, а сучасьнікам і знаёмым яна наогул здавалася чалавеканенавісьніцай і жорсткім чалавекам. Яна аддавала перавагу таварыству жывёлаў, а не людзей. Разам зь ёй жылі [[Кот|каты]] і [[сьлімакі]]. Апошнія, па словах Гайсьміт, ўсялялі ў яе дзіўны спакой, у садзе пісьменьніцы было некалькі сотняў гэтых малюскаў, часам яна нават брала некаторых зь іх з сабой у падарожжы<ref><small>Мейсон Каррі. Щоденні ритуали: так працюють митці = Daily Rituals How Artists Work. — К.: Самміт-книга, 2020. — 415 с.</small></ref>. Патрыцыя Гайсьміт не была замужам і ня мела дзяцей. У пісьменьніцы былі як лезьбійскія, так і гетэрасэксуальныя повязі, раманы. Адзін зь вядомых усім раманаў зьвязаў яе з амэрыканскай пісьменьніцай Мэрыджэйн Мікер (Marijane Meaker)<ref><small>Schenkar, Joan (February 25, 2016). What Patricia Highsmith did for love: 'The Price of Salt' and the secrets behind 'Carol'. Los Angeles Times.</small></ref>. П. Гайсьміт была рашучай [[Атэіст|атэісткай]]<ref><small>Gray, John (May 17, 2013). "A Point of View: Tom Ripley and the meaning of evil". BBC News Magazine. BBC, https://www.bbc.com/news/magazine-22551083</small></ref>. Нягледзячы на тое, што яна лічыла сябе лібэралкай і ў школьныя гады ладзіла з афра-амэрыканскімі студэнтамі, у наступныя гады яна лічыла, што амэрыканскія мурыны вінаватыя ў крызе сацыяльнага забесьпячэньня ў [[ЗША]]<ref><small>Wilson, Andrew (2003). Beautiful Shadow: A Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury, https://archive.org/details/beautifulshadowl00wils</small></ref>. А таксама яна не любіла карэйцаў, таму што «яны елі сабак»<ref><small>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</small></ref>. Патрыцыя Гайсьміт называла сябе сацыял-дэмакраткай<ref><small>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</small></ref>. Яна верыла ў амэрыканскія дэмакратычныя ідэалы і ў «абяцаньні» гісторыі ЗША, але таксама вельмі крытычна ставілася да рэальнасьці культуры і зьнешняй палітыкі краіны 20-га стагодзьдзя. Пачынаючы з 1963 году яна пражывала выключна ў [[Эўропа|Эўропе]]. Яна захавала грамадзянства Злучаных Штатаў, нягледзячы на падатковыя штрафы, на якія яна горка скардзілася, жывучы шмат гадоў у [[Францыя|Францыі]] і [[Швайцарыя|Швайцарыі]]<ref><small>Schenkar, Joan (2009). The Talented Miss Highsmith: The Secret Life and Serious Art of Patricia Highsmith (1st ed.). St. Martin's Press, https://archive.org/details/talentedmisshigh0000sche</small></ref>. П. Гайсьміт памерла 4 лютага 1995 году ў Лякарна (Швайцарыя) ад [[Лейкемія|лейкеміі]]<ref><small>Raskin, Jonah (2009). "The Talented Patricia Highsmith". web.sonoma.edu.</small></ref>. == Творчасьць == Паўтаральныя матывы ў прозе Патрыцыі Гайсьміт ўключаюць [[каханьне]], [[нянавісьць]], апантанасьць або рэўнасьць. У сваіх творах яна засяроджвалася не столькі на апісаньні злачынстваў, колькі на псыхалагічных асновах выканаўцаў і іх псыхалёгіі<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. У 1950 годзе яна скончыла раман «Незнаёмцы ў цягніку», які быў экранізаваны [[Альфрэд Гічкок|Альфрэдам Гічкокам]] у 1951 годзе пад назвай «Незнаёмцы з цягніку»<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. У 1955 годзе выйшла адна з самых папулярных ейных кнігаў «Таленавіты містэр Рыплі». Вялікі посьпех падштурхнуў пісьменьніцу працягнуць сэрыю раманаў, прысьвечаную герою Тому Рыплі<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. «Цана солі» вылучаецца ў творчасьці Гайсьміт, якая складаецца ў асноўным з дэтэктыўных раманаў. «Цана солі» таксама вядомы як «Кэрал» ― гэта лезьбійскі раман натхнёны досьведам аўтаркі. Ён вылучаўся сярод іншых раманаў пра гомасексуальныя адносіны перш за ўсё разьвянчаньнем стэрэатыпаў і завяршэньнем гісторыі гэпі-эндам<ref><small>Tonkin, Boyd (December 7, 2015). 'Carol', Patricia Highsmith, and how gay literature found its voice in the 1950s. The Independent.</small> </ref>. Па-беларуску раманы пісьменьніцы не даступныя. Некалькі апавяданьняў П. Гайсьміт былі перакладзеныя [[Уладзімер Шчасны|Ўладзімерам Шчасным]], напр. «Гальштук Вудра Вільсана»<ref><small>«Гальштук Вудра Вільсана», Беларуская палічка, https://knihi.com/Patrycyja_Chajsmit/Halstuk_Vudra_Vilsana.html</small></ref>. == Творы == === Раманы === • Strangers on a Train (1950) • The Price of Salt (1952) (as Claire Morgan) ( Carol in 1990 under Highsmith's name) • The Blunderer (1954) • Deep Water (1957) • A Game for the Living (1958) • This Sweet Sickness (1960) • The Cry of the Owl (1962) • The Two Faces of January (1964) • The Glass Cell (1964) • A Suspension of Mercy (1965) ( The Story-Teller in the U.S.) • Those Who Walk Away (1967) • The Tremor of Forgery (1969) • A Dog's Ransom (1972) • Edith's Diary (1977) •People Who Knock on the Door (1983) • Found in the Street (1986) • Small g: a Summer Idyll (1995) === Зборнікі апавяданьняў === • Eleven (1970) • Little Tales of Misogyny (1975) • The Animal Lover's Book of Beastly Murder (1975) • Slowly, Slowly in the Wind (1979) • The Black House (1981) • Mermaids on the Golf Course (1985) • Tales of Natural and Unnatural Catastrophes (1987) • Chillers (1990) • Nothing That Meets the Eye: The Uncollected Stories (2002) • Under a Dark Angel's Eye: The Selected Stories of Patricia Highsmith (2021). === Эсэ і артыкулы === • "The Sense of Form," The Writer, January 1948 • "Suspense in Fiction," The Writer, December 1954 • "Not-Thinking with the Dishes" (1982), Whodunit? A Guide to Crime, Suspense and Spy Fiction • "Scene of the Crime" (1989), Granta, Issue No. 29, Winter. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 19 студзеня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1921 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў ЗША]] [[Катэгорыя:Пісьменьнікі ЗША]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Лякарна]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Швайцарыі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1995 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ад лейкеміі]] [[Катэгорыя:Памерлі 4 лютага]] [[Катэгорыя:Атэісты]] 49h796u9r1ryv4wau1t21fcn7eenbao 2329370 2329369 2022-07-22T19:17:01Z Гарбацкі 13252 wikitext text/x-wiki '''Патрыцыя Гайсьміт''' ([[Ангельская мова|англ.]] ''Patricia Highsmith''; пры нараджэньні ''Мэры Патрыцыя Пленгман''; 19 студзеня 1921, [[Форт-Ўэрт]], [[Тэхас]], [[ЗША]] ― 4 лютага 1995, [[Лякарна]], [[Швайцарыя]]) ― амэрыканская [[пісьменьніца]]. {{Пісьменьнік|Імя=Патрыцыя Гайсьміт|Арыгінал імя=Patricia Highsmith|Імя пры нараджэньні=Mary Patricia Plangman|Псэўданімы=Claire Morgan|Дата нараджэньня=19 студзеня 1921|Месца нараджэньня=Форт-Ўэрт, Тэхас, ЗША|Дата сьмерці=4 лютага 1995|Месца сьмерці=Лякарна, Швайцарыя|Род дзейнасьці=Пісьменьніца|Гады актыўнасьці=1950-1995|Кірунак=Мадэрнізм|Мова=Ангельская|Дэбют=1950|Значныя творы=Цана солі, 1953, Таленавіты містэр Рыплі, 1955, Крык савы, 1962}} == Жыцьцяпіс == Патрыцыя Гайсьміт нарадзілася ў мястэчку [[Форт-Ўэрт]] (штат Тэхас), але спачатку выхоўвалася бабуляй па матчынай лініі і жыла ў [[Нью-Ёрк|Нью-Ёрку]] (пазьней яна назвала гэты час «маленькім пеклам»), а пазьней у маці Мэры Коўтс (13 верасьня 1895 - 12 сакавіка 1991) і айчыма Стэнлі Гайсьміта (Мэры выйшла за яго замуж у 1924), якія былі прафэсійнымі акторамі. Маці Патрысіі разьвялася з бацькам Джэем Бэрнардам Пленгманам (1889-1975) за 10 дзён да нараджэньня дачкі<ref><small>Bradford, Richard (2021). Devils, Lusts and Strange Desires: The Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury Caravel.</small></ref>. Юная Гайсьміт мела даволі напружаныя адносіны з [[Маці|маці,]] часта крыўдзіла [[Айчым|айчыма]], хоць пазьней часта спрабавала перацягнуць яго на свой бок у сварках з маці. Як распавяла сама П. Гайстміт, яе маці прызналася, што спрабавала перапыніць [[цяжарнасьць]], выпіўшы [[шкіпінар]]. Гайсьміт так і не прызвычаілася да такіх адносінаў любові-нянавісьці, якія перасьледвалі яе да канца жыцьця і апісаныя ёю ў апавяданьні «Чарапаха» (пра хлопчыка, які забіў маці)<ref><small>Harrison, Russell (1997). Patricia Highsmith (Twayne's United States Authors Series, No. 683) (1st ed.). Twayne Publishers.</small></ref>. Бабуля навучыла Патрыцыю чытаць у раньнім дзяцінстве. Гайсьміт праштудыявала бібліятэку маці і айчыма. Ва ўзросьце васьмі гадоў Гайсьміт адкрыла для сябе кнігу Карла Мэнінгера «Чалавечы розум» і захапілася абследаваньнем пацыентаў з псыхічнымі расстройствамі, такімі як [[піраманія]] і [[шызафрэнія]]<ref><small>Piepenbring, Dan (January 19, 2015). A Dissatisfaction with Life. The Paris Review.</small></ref>. Па словах біёграфа пісьменьніцы Эндру Ўілсана ў кнізе «Прыгожы цень», жыцьцё Гайсміт было няпростым: яна была алькагаліцай, і ейныя раманы не доўжыліся больш за пару гадоў, а сучасьнікам і знаёмым яна наогул здавалася чалавеканенавісьніцай і жорсткім чалавекам. Яна аддавала перавагу таварыству жывёлаў, а не людзей. Разам зь ёй жылі [[Кот|каты]] і [[сьлімакі]]. Апошнія, па словах Гайсьміт, ўсялялі ў яе дзіўны спакой, у садзе пісьменьніцы было некалькі сотняў гэтых малюскаў, часам яна нават брала некаторых зь іх з сабой у падарожжы<ref><small>Мейсон Каррі. Щоденні ритуали: так працюють митці = Daily Rituals How Artists Work. — К.: Самміт-книга, 2020. — 415 с.</small></ref>. Патрыцыя Гайсьміт не была замужам і ня мела дзяцей. У пісьменьніцы былі як лезьбійскія, так і гетэрасэксуальныя повязі, раманы. Адзін зь вядомых усім раманаў зьвязаў яе з амэрыканскай пісьменьніцай Мэрыджэйн Мікер (Marijane Meaker)<ref><small>Schenkar, Joan (February 25, 2016). What Patricia Highsmith did for love: 'The Price of Salt' and the secrets behind 'Carol'. Los Angeles Times.</small></ref>. П. Гайсьміт была рашучай [[Атэіст|атэісткай]]<ref><small>Gray, John (May 17, 2013). "A Point of View: Tom Ripley and the meaning of evil". BBC News Magazine. BBC, https://www.bbc.com/news/magazine-22551083</small></ref>. Нягледзячы на тое, што яна лічыла сябе лібэралкай і ў школьныя гады ладзіла з афра-амэрыканскімі студэнтамі, у наступныя гады яна лічыла, што амэрыканскія мурыны вінаватыя ў крызе сацыяльнага забесьпячэньня ў [[ЗША]]<ref><small>Wilson, Andrew (2003). Beautiful Shadow: A Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury, https://archive.org/details/beautifulshadowl00wils</small></ref>. А таксама яна не любіла карэйцаў, таму што «яны елі сабак»<ref><small>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</small></ref>. Патрыцыя Гайсьміт называла сябе сацыял-дэмакраткай<ref><small>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</small></ref>. Яна верыла ў амэрыканскія дэмакратычныя ідэалы і ў «абяцаньні» гісторыі ЗША, але таксама вельмі крытычна ставілася да рэальнасьці культуры і зьнешняй палітыкі краіны 20-га стагодзьдзя. Пачынаючы з 1963 году яна пражывала выключна ў [[Эўропа|Эўропе]]. Яна захавала грамадзянства Злучаных Штатаў, нягледзячы на падатковыя штрафы, на якія яна горка скардзілася, жывучы шмат гадоў у [[Францыя|Францыі]] і [[Швайцарыя|Швайцарыі]]<ref><small>Schenkar, Joan (2009). The Talented Miss Highsmith: The Secret Life and Serious Art of Patricia Highsmith (1st ed.). St. Martin's Press, https://archive.org/details/talentedmisshigh0000sche</small></ref>. П. Гайсьміт памерла 4 лютага 1995 году ў Лякарна (Швайцарыя) ад [[Лейкемія|лейкеміі]]<ref><small>Raskin, Jonah (2009). "The Talented Patricia Highsmith". web.sonoma.edu.</small></ref>. == Творчасьць == Паўтаральныя матывы ў прозе Патрыцыі Гайсьміт ўключаюць [[каханьне]], [[нянавісьць]], апантанасьць або рэўнасьць. У сваіх творах яна засяроджвалася не столькі на апісаньні злачынстваў, колькі на псыхалагічных асновах выканаўцаў і іх псыхалёгіі<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. У 1950 годзе яна скончыла раман «Незнаёмцы ў цягніку», які быў экранізаваны [[Альфрэд Гічкок|Альфрэдам Гічкокам]] у 1951 годзе пад назвай «Незнаёмцы з цягніку»<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. У 1955 годзе выйшла адна з самых папулярных ейных кнігаў «Таленавіты містэр Рыплі». Вялікі посьпех падштурхнуў пісьменьніцу працягнуць сэрыю раманаў, прысьвечаную герою Тому Рыплі<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. «Цана солі» вылучаецца ў творчасьці Гайсьміт, якая складаецца ў асноўным з дэтэктыўных раманаў. «Цана солі» таксама вядомы як «Кэрал» ― гэта лезьбійскі раман натхнёны досьведам аўтаркі. Ён вылучаўся сярод іншых раманаў пра гомасексуальныя адносіны перш за ўсё разьвянчаньнем стэрэатыпаў і завяршэньнем гісторыі гэпі-эндам<ref><small>Tonkin, Boyd (December 7, 2015). 'Carol', Patricia Highsmith, and how gay literature found its voice in the 1950s. The Independent.</small> </ref>. Па-беларуску раманы пісьменьніцы не даступныя. Некалькі апавяданьняў П. Гайсьміт былі перакладзеныя Ўладзімерам Шчасным, напр. «Гальштук Вудра Вільсана»<ref><small>«Гальштук Вудра Вільсана», Беларуская палічка, https://knihi.com/Patrycyja_Chajsmit/Halstuk_Vudra_Vilsana.html</small></ref>. == Творы == === Раманы === • Strangers on a Train (1950) • The Price of Salt (1952) (as Claire Morgan) ( Carol in 1990 under Highsmith's name) • The Blunderer (1954) • Deep Water (1957) • A Game for the Living (1958) • This Sweet Sickness (1960) • The Cry of the Owl (1962) • The Two Faces of January (1964) • The Glass Cell (1964) • A Suspension of Mercy (1965) ( The Story-Teller in the U.S.) • Those Who Walk Away (1967) • The Tremor of Forgery (1969) • A Dog's Ransom (1972) • Edith's Diary (1977) •People Who Knock on the Door (1983) • Found in the Street (1986) • Small g: a Summer Idyll (1995) === Зборнікі апавяданьняў === • Eleven (1970) • Little Tales of Misogyny (1975) • The Animal Lover's Book of Beastly Murder (1975) • Slowly, Slowly in the Wind (1979) • The Black House (1981) • Mermaids on the Golf Course (1985) • Tales of Natural and Unnatural Catastrophes (1987) • Chillers (1990) • Nothing That Meets the Eye: The Uncollected Stories (2002) • Under a Dark Angel's Eye: The Selected Stories of Patricia Highsmith (2021). === Эсэ і артыкулы === • "The Sense of Form," The Writer, January 1948 • "Suspense in Fiction," The Writer, December 1954 • "Not-Thinking with the Dishes" (1982), Whodunit? A Guide to Crime, Suspense and Spy Fiction • "Scene of the Crime" (1989), Granta, Issue No. 29, Winter. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 19 студзеня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1921 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў ЗША]] [[Катэгорыя:Пісьменьнікі ЗША]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Лякарна]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Швайцарыі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1995 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ад лейкеміі]] [[Катэгорыя:Памерлі 4 лютага]] [[Катэгорыя:Атэісты]] 6zlt1jt9srkrzkefu5itxdgaibsfcr8 2329371 2329370 2022-07-22T19:18:32Z Гарбацкі 13252 wikitext text/x-wiki '''Патрыцыя Гайсьміт''' ([[Ангельская мова|англ.]] ''Patricia Highsmith''; пры нараджэньні ''Мэры Патрыцыя Пленгман''; 19 студзеня 1921, [[Форт-Ўэрт]], [[Тэхас]], [[ЗША]] ― 4 лютага 1995, [[Лякарна]], [[Швайцарыя]]) ― амэрыканская [[пісьменьніца]]. {{Пісьменьнік|Імя=Патрыцыя Гайсьміт|Арыгінал імя=Patricia Highsmith|Імя пры нараджэньні=Mary Patricia Plangman|Псэўданімы=Claire Morgan|Дата нараджэньня=19 студзеня 1921|Месца нараджэньня=Форт-Ўэрт, Тэхас, ЗША|Дата сьмерці=4 лютага 1995|Месца сьмерці=Лякарна, Швайцарыя|Род дзейнасьці=Пісьменьніца|Гады актыўнасьці=1950-1995|Кірунак=Мадэрнізм|Мова=Ангельская|Дэбют=1950|Значныя творы=Цана солі, 1953, Таленавіты містэр Рыплі, 1955, Крык савы, 1962}} == Жыцьцяпіс == Патрыцыя Гайсьміт нарадзілася ў мястэчку [[Форт-Ўэрт]] (штат Тэхас), але спачатку выхоўвалася бабуляй па матчынай лініі і жыла ў [[Нью-Ёрк|Нью-Ёрку]] (пазьней яна назвала гэты час «маленькім пеклам»), а пазьней у маці Мэры Коўтс (13 верасьня 1895 - 12 сакавіка 1991) і айчыма Стэнлі Гайсьміта (Мэры выйшла за яго замуж у 1924), якія былі прафэсійнымі акторамі. Маці Патрысіі разьвялася з бацькам Джэем Бэрнардам Пленгманам (1889-1975) за 10 дзён да нараджэньня дачкі<ref><small>Bradford, Richard (2021). Devils, Lusts and Strange Desires: The Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury Caravel.</small></ref>. Юная Гайсьміт мела даволі напружаныя адносіны з [[Маці|маці,]] часта крыўдзіла [[Айчым|айчыма]], хоць пазьней часта спрабавала перацягнуць яго на свой бок у сварках з маці. Як распавяла сама П. Гайстміт, яе маці прызналася, што спрабавала перапыніць [[цяжарнасьць]], выпіўшы [[шкіпінар]]. Гайсьміт так і не прызвычаілася да такіх адносінаў любові-нянавісьці, якія перасьледвалі яе да канца жыцьця і апісаныя ёю ў апавяданьні «Чарапаха» (пра хлопчыка, які забіў маці)<ref><small>Harrison, Russell (1997). Patricia Highsmith (Twayne's United States Authors Series, No. 683) (1st ed.). Twayne Publishers.</small></ref>. Бабуля навучыла Патрыцыю чытаць у раньнім дзяцінстве. Гайсьміт праштудыявала бібліятэку маці і айчыма. Ва ўзросьце васьмі гадоў Гайсьміт адкрыла для сябе кнігу Карла Мэнінгера «Чалавечы розум» і захапілася абследаваньнем пацыентаў з псыхічнымі расстройствамі, такімі як [[піраманія]] і [[шызафрэнія]]<ref><small>Piepenbring, Dan (January 19, 2015). A Dissatisfaction with Life. The Paris Review.</small></ref>. Па словах біёграфа пісьменьніцы Эндру Ўілсана ў кнізе «Прыгожы цень», жыцьцё Гайсміт было няпростым: яна была алькагаліцай, і ейныя раманы не доўжыліся больш за пару гадоў, а сучасьнікам і знаёмым яна наогул здавалася чалавеканенавісьніцай і жорсткім чалавекам. Яна аддавала перавагу таварыству жывёлаў, а не людзей. Разам зь ёй жылі [[Кот|каты]] і [[сьлімакі]]. Апошнія, па словах Гайсьміт, ўсялялі ў яе дзіўны спакой, у садзе пісьменьніцы было некалькі сотняў гэтых малюскаў, часам яна нават брала некаторых зь іх з сабой у падарожжы<ref><small>Мейсон Каррі. Щоденні ритуали: так працюють митці = Daily Rituals How Artists Work. — К.: Самміт-книга, 2020. — 415 с.</small></ref>. Патрыцыя Гайсьміт не была замужам і ня мела дзяцей. У пісьменьніцы былі як лезьбійскія, так і гетэрасэксуальныя повязі, раманы. Адзін зь вядомых усім раманаў зьвязаў яе з амэрыканскай пісьменьніцай Мэрыджэйн Мікер (Marijane Meaker)<ref><small>Schenkar, Joan (February 25, 2016). What Patricia Highsmith did for love: 'The Price of Salt' and the secrets behind 'Carol'. Los Angeles Times.</small></ref>. П. Гайсьміт была рашучай [[Атэіст|атэісткай]]<ref><small>Gray, John (May 17, 2013). "A Point of View: Tom Ripley and the meaning of evil". BBC News Magazine. BBC, https://www.bbc.com/news/magazine-22551083</small></ref>. Нягледзячы на тое, што яна лічыла сябе лібэралкай і ў школьныя гады ладзіла з афра-амэрыканскімі студэнтамі, у наступныя гады яна лічыла, што амэрыканскія мурыны вінаватыя ў крызе сацыяльнага забесьпячэньня ў [[ЗША]]<ref><small>Wilson, Andrew (2003). Beautiful Shadow: A Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury, https://archive.org/details/beautifulshadowl00wils</small></ref>. А таксама яна не любіла карэйцаў, таму што «яны елі сабак»<ref><small>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</small></ref>. Патрыцыя Гайсьміт называла сябе сацыял-дэмакраткай<ref><small>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</small></ref>. Яна верыла ў амэрыканскія дэмакратычныя ідэалы і ў «абяцаньні» гісторыі ЗША, але таксама вельмі крытычна ставілася да рэальнасьці культуры і зьнешняй палітыкі краіны 20-га стагодзьдзя. Пачынаючы з 1963 году яна пражывала выключна ў [[Эўропа|Эўропе]]. Яна захавала грамадзянства Злучаных Штатаў, нягледзячы на падатковыя штрафы, на якія яна горка скардзілася, жывучы шмат гадоў у [[Францыя|Францыі]] і [[Швайцарыя|Швайцарыі]]<ref><small>Schenkar, Joan (2009). The Talented Miss Highsmith: The Secret Life and Serious Art of Patricia Highsmith (1st ed.). St. Martin's Press, https://archive.org/details/talentedmisshigh0000sche</small></ref>. П. Гайсьміт памерла 4 лютага 1995 году ў Лякарна (Швайцарыя) ад [[Лейкемія|лейкеміі]]<ref><small>Raskin, Jonah (2009). "The Talented Patricia Highsmith". web.sonoma.edu.</small></ref>. == Творчасьць == Паўтаральныя матывы ў прозе Патрыцыі Гайсьміт ўключаюць [[каханьне]], [[нянавісьць]], апантанасьць або рэўнасьць. У сваіх творах яна засяроджвалася не столькі на апісаньні злачынстваў, колькі на псыхалагічных асновах выканаўцаў і іх псыхалёгіі<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. У 1950 годзе яна скончыла раман «Незнаёмцы ў цягніку», які быў экранізаваны [[Альфрэд Гічкок|Альфрэдам Гічкокам]] у 1951 годзе пад назвай «Незнаёмцы з цягніку»<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. У 1955 годзе выйшла адна з самых папулярных ейных кнігаў «Таленавіты містэр Рыплі». Вялікі посьпех падштурхнуў пісьменьніцу працягнуць сэрыю раманаў, прысьвечаную герою Тому Рыплі<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. «Цана солі» вылучаецца ў творчасьці Гайсьміт, якая складаецца ў асноўным з дэтэктыўных раманаў. «Цана солі» таксама вядомы як «Кэрал» ― гэта лезьбійскі раман натхнёны досьведам аўтаркі. Ён вылучаўся сярод іншых раманаў пра гомасексуальныя адносіны перш за ўсё разьвянчаньнем стэрэатыпаў і завяршэньнем гісторыі гэпі-эндам<ref><small>Tonkin, Boyd (December 7, 2015). 'Carol', Patricia Highsmith, and how gay literature found its voice in the 1950s. The Independent.</small> </ref>. Па-беларуску раманы пісьменьніцы не даступныя. Некалькі апавяданьняў П. Гайсьміт былі перакладзеныя Ўладзімерам Шчасным, напр. «Гальштук Вудра Вільсана»<ref><small>«Гальштук Вудра Вільсана», Беларуская палічка, https://knihi.com/Patrycyja_Chajsmit/Halstuk_Vudra_Vilsana.html</small></ref>. == Творы == === Раманы === • Strangers on a Train (1950) • The Price of Salt (1952) (as Claire Morgan) ( Carol in 1990 under Highsmith's name) • The Blunderer (1954) • Deep Water (1957) • A Game for the Living (1958) • This Sweet Sickness (1960) • The Cry of the Owl (1962) • The Two Faces of January (1964) • The Glass Cell (1964) • A Suspension of Mercy (1965) ( The Story-Teller in the U.S.) • Those Who Walk Away (1967) • The Tremor of Forgery (1969) • A Dog's Ransom (1972) • Edith's Diary (1977) •People Who Knock on the Door (1983) • Found in the Street (1986) • Small g: a Summer Idyll (1995) === Зборнікі апавяданьняў === • Eleven (1970) • Little Tales of Misogyny (1975) • The Animal Lover's Book of Beastly Murder (1975) • Slowly, Slowly in the Wind (1979) • The Black House (1981) • Mermaids on the Golf Course (1985) • Tales of Natural and Unnatural Catastrophes (1987) • Chillers (1990) • Nothing That Meets the Eye: The Uncollected Stories (2002) • Under a Dark Angel's Eye: The Selected Stories of Patricia Highsmith (2021). === Эсэ і артыкулы === • "The Sense of Form," The Writer, January 1948 • "Suspense in Fiction," The Writer, December 1954 • "Not-Thinking with the Dishes" (1982), Whodunit? A Guide to Crime, Suspense and Spy Fiction • "Scene of the Crime" (1989), Granta, Issue No. 29, Winter. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 19 студзеня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1921 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў ЗША]] [[Катэгорыя:Пісьменьнікі ЗША]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Лякарна]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Швайцарыі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1995 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ад лейкеміі]] [[Катэгорыя:Памерлі 4 лютага]] [[Катэгорыя:Атэісты]] [[Катэгорыя:Аўтары дэтэктыўнай прозы]] g0qnfzh7gtpfjksut04wasfax0n4lpt 2329372 2329371 2022-07-22T19:34:27Z Гарбацкі 13252 Дададзеная катэгорыя wikitext text/x-wiki '''Патрыцыя Гайсьміт''' ([[Ангельская мова|англ.]] ''Patricia Highsmith''; пры нараджэньні ''Мэры Патрыцыя Пленгман''; 19 студзеня 1921, [[Форт-Ўэрт]], [[Тэхас]], [[ЗША]] ― 4 лютага 1995, [[Лякарна]], [[Швайцарыя]]) ― амэрыканская [[пісьменьніца]]. {{Пісьменьнік|Імя=Патрыцыя Гайсьміт|Арыгінал імя=Patricia Highsmith|Імя пры нараджэньні=Mary Patricia Plangman|Псэўданімы=Claire Morgan|Дата нараджэньня=19 студзеня 1921|Месца нараджэньня=Форт-Ўэрт, Тэхас, ЗША|Дата сьмерці=4 лютага 1995|Месца сьмерці=Лякарна, Швайцарыя|Род дзейнасьці=Пісьменьніца|Гады актыўнасьці=1950-1995|Кірунак=Мадэрнізм|Мова=Ангельская|Дэбют=1950|Значныя творы=Цана солі, 1953, Таленавіты містэр Рыплі, 1955, Крык савы, 1962}} == Жыцьцяпіс == Патрыцыя Гайсьміт нарадзілася ў мястэчку [[Форт-Ўэрт]] (штат Тэхас), але спачатку выхоўвалася бабуляй па матчынай лініі і жыла ў [[Нью-Ёрк|Нью-Ёрку]] (пазьней яна назвала гэты час «маленькім пеклам»), а пазьней у маці Мэры Коўтс (13 верасьня 1895 - 12 сакавіка 1991) і айчыма Стэнлі Гайсьміта (Мэры выйшла за яго замуж у 1924), якія былі прафэсійнымі акторамі. Маці Патрысіі разьвялася з бацькам Джэем Бэрнардам Пленгманам (1889-1975) за 10 дзён да нараджэньня дачкі<ref><small>Bradford, Richard (2021). Devils, Lusts and Strange Desires: The Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury Caravel.</small></ref>. Юная Гайсьміт мела даволі напружаныя адносіны з [[Маці|маці,]] часта крыўдзіла [[Айчым|айчыма]], хоць пазьней часта спрабавала перацягнуць яго на свой бок у сварках з маці. Як распавяла сама П. Гайстміт, яе маці прызналася, што спрабавала перапыніць [[цяжарнасьць]], выпіўшы [[шкіпінар]]. Гайсьміт так і не прызвычаілася да такіх адносінаў любові-нянавісьці, якія перасьледвалі яе да канца жыцьця і апісаныя ёю ў апавяданьні «Чарапаха» (пра хлопчыка, які забіў маці)<ref><small>Harrison, Russell (1997). Patricia Highsmith (Twayne's United States Authors Series, No. 683) (1st ed.). Twayne Publishers.</small></ref>. Бабуля навучыла Патрыцыю чытаць у раньнім дзяцінстве. Гайсьміт праштудыявала бібліятэку маці і айчыма. Ва ўзросьце васьмі гадоў Гайсьміт адкрыла для сябе кнігу Карла Мэнінгера «Чалавечы розум» і захапілася абследаваньнем пацыентаў з псыхічнымі расстройствамі, такімі як [[піраманія]] і [[шызафрэнія]]<ref><small>Piepenbring, Dan (January 19, 2015). A Dissatisfaction with Life. The Paris Review.</small></ref>. Па словах біёграфа пісьменьніцы Эндру Ўілсана ў кнізе «Прыгожы цень», жыцьцё Гайсміт было няпростым: яна была алькагаліцай, і ейныя раманы не доўжыліся больш за пару гадоў, а сучасьнікам і знаёмым яна наогул здавалася чалавеканенавісьніцай і жорсткім чалавекам. Яна аддавала перавагу таварыству жывёлаў, а не людзей. Разам зь ёй жылі [[Кот|каты]] і [[сьлімакі]]. Апошнія, па словах Гайсьміт, ўсялялі ў яе дзіўны спакой, у садзе пісьменьніцы было некалькі сотняў гэтых малюскаў, часам яна нават брала некаторых зь іх з сабой у падарожжы<ref><small>Мейсон Каррі. Щоденні ритуали: так працюють митці = Daily Rituals How Artists Work. — К.: Самміт-книга, 2020. — 415 с.</small></ref>. Патрыцыя Гайсьміт не была замужам і ня мела дзяцей. У пісьменьніцы былі як лезьбійскія, так і гетэрасэксуальныя повязі, раманы. Адзін зь вядомых усім раманаў зьвязаў яе з амэрыканскай пісьменьніцай Мэрыджэйн Мікер (Marijane Meaker)<ref><small>Schenkar, Joan (February 25, 2016). What Patricia Highsmith did for love: 'The Price of Salt' and the secrets behind 'Carol'. Los Angeles Times.</small></ref>. П. Гайсьміт была рашучай [[Атэіст|атэісткай]]<ref><small>Gray, John (May 17, 2013). "A Point of View: Tom Ripley and the meaning of evil". BBC News Magazine. BBC, https://www.bbc.com/news/magazine-22551083</small></ref>. Нягледзячы на тое, што яна лічыла сябе лібэралкай і ў школьныя гады ладзіла з афра-амэрыканскімі студэнтамі, у наступныя гады яна лічыла, што амэрыканскія мурыны вінаватыя ў крызе сацыяльнага забесьпячэньня ў [[ЗША]]<ref><small>Wilson, Andrew (2003). Beautiful Shadow: A Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury, https://archive.org/details/beautifulshadowl00wils</small></ref>. А таксама яна не любіла карэйцаў, таму што «яны елі сабак»<ref><small>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</small></ref>. Патрыцыя Гайсьміт называла сябе сацыял-дэмакраткай<ref><small>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</small></ref>. Яна верыла ў амэрыканскія дэмакратычныя ідэалы і ў «абяцаньні» гісторыі ЗША, але таксама вельмі крытычна ставілася да рэальнасьці культуры і зьнешняй палітыкі краіны 20-га стагодзьдзя. Пачынаючы з 1963 году яна пражывала выключна ў [[Эўропа|Эўропе]]. Яна захавала грамадзянства Злучаных Штатаў, нягледзячы на падатковыя штрафы, на якія яна горка скардзілася, жывучы шмат гадоў у [[Францыя|Францыі]] і [[Швайцарыя|Швайцарыі]]<ref><small>Schenkar, Joan (2009). The Talented Miss Highsmith: The Secret Life and Serious Art of Patricia Highsmith (1st ed.). St. Martin's Press, https://archive.org/details/talentedmisshigh0000sche</small></ref>. П. Гайсьміт памерла 4 лютага 1995 году ў Лякарна (Швайцарыя) ад [[Лейкемія|лейкеміі]]<ref><small>Raskin, Jonah (2009). "The Talented Patricia Highsmith". web.sonoma.edu.</small></ref>. == Творчасьць == Паўтаральныя матывы ў прозе Патрыцыі Гайсьміт ўключаюць [[каханьне]], [[нянавісьць]], апантанасьць або рэўнасьць. У сваіх творах яна засяроджвалася не столькі на апісаньні злачынстваў, колькі на псыхалагічных асновах выканаўцаў і іх псыхалёгіі<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. У 1950 годзе яна скончыла раман «Незнаёмцы ў цягніку», які быў экранізаваны [[Альфрэд Гічкок|Альфрэдам Гічкокам]] у 1951 годзе пад назвай «Незнаёмцы з цягніку»<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. У 1955 годзе выйшла адна з самых папулярных ейных кнігаў «Таленавіты містэр Рыплі». Вялікі посьпех падштурхнуў пісьменьніцу працягнуць сэрыю раманаў, прысьвечаную герою Тому Рыплі<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. «Цана солі» вылучаецца ў творчасьці Гайсьміт, якая складаецца ў асноўным з дэтэктыўных раманаў. «Цана солі» таксама вядомы як «Кэрал» ― гэта лезьбійскі раман натхнёны досьведам аўтаркі. Ён вылучаўся сярод іншых раманаў пра гомасексуальныя адносіны перш за ўсё разьвянчаньнем стэрэатыпаў і завяршэньнем гісторыі гэпі-эндам<ref><small>Tonkin, Boyd (December 7, 2015). 'Carol', Patricia Highsmith, and how gay literature found its voice in the 1950s. The Independent.</small> </ref>. Па-беларуску раманы пісьменьніцы не даступныя. Некалькі апавяданьняў П. Гайсьміт былі перакладзеныя Ўладзімерам Шчасным, напр. «Гальштук Вудра Вільсана»<ref><small>«Гальштук Вудра Вільсана», Беларуская палічка, https://knihi.com/Patrycyja_Chajsmit/Halstuk_Vudra_Vilsana.html</small></ref>. == Творы == === Раманы === • Strangers on a Train (1950) • The Price of Salt (1952) (as Claire Morgan) ( Carol in 1990 under Highsmith's name) • The Blunderer (1954) • Deep Water (1957) • A Game for the Living (1958) • This Sweet Sickness (1960) • The Cry of the Owl (1962) • The Two Faces of January (1964) • The Glass Cell (1964) • A Suspension of Mercy (1965) ( The Story-Teller in the U.S.) • Those Who Walk Away (1967) • The Tremor of Forgery (1969) • A Dog's Ransom (1972) • Edith's Diary (1977) •People Who Knock on the Door (1983) • Found in the Street (1986) • Small g: a Summer Idyll (1995) === Зборнікі апавяданьняў === • Eleven (1970) • Little Tales of Misogyny (1975) • The Animal Lover's Book of Beastly Murder (1975) • Slowly, Slowly in the Wind (1979) • The Black House (1981) • Mermaids on the Golf Course (1985) • Tales of Natural and Unnatural Catastrophes (1987) • Chillers (1990) • Nothing That Meets the Eye: The Uncollected Stories (2002) • Under a Dark Angel's Eye: The Selected Stories of Patricia Highsmith (2021). === Эсэ і артыкулы === • "The Sense of Form," The Writer, January 1948 • "Suspense in Fiction," The Writer, December 1954 • "Not-Thinking with the Dishes" (1982), Whodunit? A Guide to Crime, Suspense and Spy Fiction • "Scene of the Crime" (1989), Granta, Issue No. 29, Winter. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 19 студзеня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1921 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў ЗША]] [[Катэгорыя:Пісьменьнікі ЗША]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Лякарна]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Швайцарыі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1995 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ад лейкеміі]] [[Катэгорыя:Памерлі 4 лютага]] [[Катэгорыя:Атэісты]] [[Катэгорыя:Аўтары дэтэктыўнай прозы]] [[Катэгорыя:Літаратура ЗША]] qih5tpirhs3meazwf06ijdrmix3zquc 2329374 2329372 2022-07-22T19:49:54Z Dymitr 10914 стыль wikitext text/x-wiki {{Пісьменьнік |Імя = Патрыцыя Гайсьміт |Арыгінал імя = Patricia Highsmith |Імя пры нараджэньні = Mary Patricia Plangman |Псэўданімы = Claire Morgan |Дата нараджэньня = 19 студзеня 1921 |Месца нараджэньня = Форт-Ўэрт, Тэхас, ЗША |Дата сьмерці = 4 лютага 1995 |Месца сьмерці = Лякарна, Швайцарыя |Род дзейнасьці = Пісьменьніца |Гады актыўнасьці = 1950-1995 |Кірунак = Мадэрнізм |Мова = Ангельская |Дэбют = 1950 |Значныя творы = Цана солі (1953), Таленавіты містэр Рыплі (1955), Крык савы (1962) }} '''Патрыцыя Гайсьміт''' ([[Ангельская мова|англ.]] ''Patricia Highsmith''; пры нараджэньні ''Мэры Патрыцыя Пленгман''; 19 студзеня 1921, [[Форт-Ўэрт]], [[Тэхас]], [[ЗША]] ― 4 лютага 1995, [[Лякарна]], [[Швайцарыя]]) ― амэрыканская [[пісьменьніца]]. == Жыцьцяпіс == Патрыцыя Гайсьміт нарадзілася ў мястэчку [[Форт-Ўэрт]] (штат Тэхас), але спачатку выхоўвалася бабуляй па матчынай лініі і жыла ў [[Нью-Ёрк|Нью-Ёрку]] (пазьней яна назвала гэты час «маленькім пеклам»), а пазьней у маці Мэры Коўтс (13 верасьня 1895 - 12 сакавіка 1991) і айчыма Стэнлі Гайсьміта (Мэры выйшла за яго замуж у 1924), якія былі прафэсійнымі акторамі. Маці Патрысіі разьвялася з бацькам Джэем Бэрнардам Пленгманам (1889-1975) за 10 дзён да нараджэньня дачкі<ref><small>Bradford, Richard (2021). Devils, Lusts and Strange Desires: The Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury Caravel.</small></ref>. Юная Гайсьміт мела даволі напружаныя адносіны з [[Маці|маці,]] часта крыўдзіла [[Айчым|айчыма]], хоць пазьней часта спрабавала перацягнуць яго на свой бок у сварках з маці. Як распавяла сама П. Гайстміт, яе маці прызналася, што спрабавала перапыніць [[цяжарнасьць]], выпіўшы [[шкіпінар]]. Гайсьміт так і не прызвычаілася да такіх адносінаў любові-нянавісьці, якія перасьледвалі яе да канца жыцьця і апісаныя ёю ў апавяданьні «Чарапаха» (пра хлопчыка, які забіў маці)<ref><small>Harrison, Russell (1997). Patricia Highsmith (Twayne's United States Authors Series, No. 683) (1st ed.). Twayne Publishers.</small></ref>. Бабуля навучыла Патрыцыю чытаць у раньнім дзяцінстве. Гайсьміт праштудыявала бібліятэку маці і айчыма. Ва ўзросьце васьмі гадоў Гайсьміт адкрыла для сябе кнігу Карла Мэнінгера «Чалавечы розум» і захапілася абследаваньнем пацыентаў з псыхічнымі расстройствамі, такімі як [[піраманія]] і [[шызафрэнія]]<ref><small>Piepenbring, Dan (January 19, 2015). A Dissatisfaction with Life. The Paris Review.</small></ref>. Па словах біёграфа пісьменьніцы Эндру Ўілсана ў кнізе «Прыгожы цень», жыцьцё Гайсміт было няпростым: яна была алькагаліцай, і ейныя раманы не доўжыліся больш за пару гадоў, а сучасьнікам і знаёмым яна наогул здавалася чалавеканенавісьніцай і жорсткім чалавекам. Яна аддавала перавагу таварыству жывёлаў, а не людзей. Разам зь ёй жылі [[Кот|каты]] і [[сьлімакі]]. Апошнія, па словах Гайсьміт, ўсялялі ў яе дзіўны спакой, у садзе пісьменьніцы было некалькі сотняў гэтых малюскаў, часам яна нават брала некаторых зь іх з сабой у падарожжы<ref><small>Мейсон Каррі. Щоденні ритуали: так працюють митці = Daily Rituals How Artists Work. — К.: Самміт-книга, 2020. — 415 с.</small></ref>. Патрыцыя Гайсьміт не была замужам і ня мела дзяцей. У пісьменьніцы былі як лезьбійскія, так і гетэрасэксуальныя повязі, раманы. Адзін зь вядомых усім раманаў зьвязаў яе з амэрыканскай пісьменьніцай Мэрыджэйн Мікер (Marijane Meaker)<ref><small>Schenkar, Joan (February 25, 2016). What Patricia Highsmith did for love: 'The Price of Salt' and the secrets behind 'Carol'. Los Angeles Times.</small></ref>. П. Гайсьміт была рашучай [[Атэіст|атэісткай]]<ref><small>Gray, John (May 17, 2013). "A Point of View: Tom Ripley and the meaning of evil". BBC News Magazine. BBC, https://www.bbc.com/news/magazine-22551083</small></ref>. Нягледзячы на тое, што яна лічыла сябе лібэралкай і ў школьныя гады ладзіла з афра-амэрыканскімі студэнтамі, у наступныя гады яна лічыла, што амэрыканскія мурыны вінаватыя ў крызе сацыяльнага забесьпячэньня ў [[ЗША]]<ref><small>Wilson, Andrew (2003). Beautiful Shadow: A Life of Patricia Highsmith (1st ed.). Bloomsbury, https://archive.org/details/beautifulshadowl00wils</small></ref>. А таксама яна не любіла карэйцаў, таму што «яны елі сабак»<ref><small>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</small></ref>. Патрыцыя Гайсьміт называла сябе сацыял-дэмакраткай<ref><small>Hodgson, Godfrey (February 6, 1995). "Obituary: Patricia Highsmith". The Independent, https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-patricia-highsmith-1571740.html</small></ref>. Яна верыла ў амэрыканскія дэмакратычныя ідэалы і ў «абяцаньні» гісторыі ЗША, але таксама вельмі крытычна ставілася да рэальнасьці культуры і зьнешняй палітыкі краіны 20-га стагодзьдзя. Пачынаючы з 1963 году яна пражывала выключна ў [[Эўропа|Эўропе]]. Яна захавала грамадзянства Злучаных Штатаў, нягледзячы на падатковыя штрафы, на якія яна горка скардзілася, жывучы шмат гадоў у [[Францыя|Францыі]] і [[Швайцарыя|Швайцарыі]]<ref><small>Schenkar, Joan (2009). The Talented Miss Highsmith: The Secret Life and Serious Art of Patricia Highsmith (1st ed.). St. Martin's Press, https://archive.org/details/talentedmisshigh0000sche</small></ref>. П. Гайсьміт памерла 4 лютага 1995 году ў Лякарна (Швайцарыя) ад [[Лейкемія|лейкеміі]]<ref><small>Raskin, Jonah (2009). "The Talented Patricia Highsmith". web.sonoma.edu.</small></ref>. == Творчасьць == Паўтаральныя матывы ў прозе Патрыцыі Гайсьміт ўключаюць [[каханьне]], [[нянавісьць]], апантанасьць або рэўнасьць. У сваіх творах яна засяроджвалася не столькі на апісаньні злачынстваў, колькі на псыхалагічных асновах выканаўцаў і іх псыхалёгіі<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. У 1950 годзе яна скончыла раман «Незнаёмцы ў цягніку», які быў экранізаваны [[Альфрэд Гічкок|Альфрэдам Гічкокам]] у 1951 годзе пад назвай «Незнаёмцы з цягніку»<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. У 1955 годзе выйшла адна з самых папулярных ейных кнігаў «Таленавіты містэр Рыплі». Вялікі посьпех падштурхнуў пісьменьніцу працягнуць сэрыю раманаў, прысьвечаную герою Тому Рыплі<ref><small>Joshi, S. T. (2019). "Patricia Highsmith: Guilt and Innocence". Varieties of Crime Fiction (1st ed.). Wildside Press. pp. 122–137.</small></ref>. «Цана солі» вылучаецца ў творчасьці Гайсьміт, якая складаецца ў асноўным з дэтэктыўных раманаў. «Цана солі» таксама вядомы як «Кэрал» ― гэта лезьбійскі раман натхнёны досьведам аўтаркі. Ён вылучаўся сярод іншых раманаў пра гомасексуальныя адносіны перш за ўсё разьвянчаньнем стэрэатыпаў і завяршэньнем гісторыі гэпі-эндам<ref><small>Tonkin, Boyd (December 7, 2015). 'Carol', Patricia Highsmith, and how gay literature found its voice in the 1950s. The Independent.</small> </ref>. Па-беларуску раманы пісьменьніцы не даступныя. Некалькі апавяданьняў П. Гайсьміт былі перакладзеныя Ўладзімерам Шчасным, напр. «Гальштук Вудра Вільсана»<ref><small>«Гальштук Вудра Вільсана», Беларуская палічка, https://knihi.com/Patrycyja_Chajsmit/Halstuk_Vudra_Vilsana.html</small></ref>. == Творы == === Раманы === • Strangers on a Train (1950) • The Price of Salt (1952) (as Claire Morgan) ( Carol in 1990 under Highsmith's name) • The Blunderer (1954) • Deep Water (1957) • A Game for the Living (1958) • This Sweet Sickness (1960) • The Cry of the Owl (1962) • The Two Faces of January (1964) • The Glass Cell (1964) • A Suspension of Mercy (1965) ( The Story-Teller in the U.S.) • Those Who Walk Away (1967) • The Tremor of Forgery (1969) • A Dog's Ransom (1972) • Edith's Diary (1977) • People Who Knock on the Door (1983) • Found in the Street (1986) • Small g: a Summer Idyll (1995) === Зборнікі апавяданьняў === • Eleven (1970) • Little Tales of Misogyny (1975) • The Animal Lover's Book of Beastly Murder (1975) • Slowly, Slowly in the Wind (1979) • The Black House (1981) • Mermaids on the Golf Course (1985) • Tales of Natural and Unnatural Catastrophes (1987) • Chillers (1990) • Nothing That Meets the Eye: The Uncollected Stories (2002) • Under a Dark Angel's Eye: The Selected Stories of Patricia Highsmith (2021). === Эсэ і артыкулы === • "The Sense of Form," The Writer, January 1948 • "Suspense in Fiction," The Writer, December 1954 • "Not-Thinking with the Dishes" (1982), Whodunit? A Guide to Crime, Suspense and Spy Fiction • "Scene of the Crime" (1989), Granta, Issue No. 29, Winter. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гайсьміт, Патрыцыя}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся 19 студзеня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1921 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў ЗША]] [[Катэгорыя:Пісьменьнікі ЗША]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Лякарна]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Швайцарыі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1995 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ад лейкеміі]] [[Катэгорыя:Памерлі 4 лютага]] [[Катэгорыя:Атэісты]] [[Катэгорыя:Аўтары дэтэктыўнай прозы]] [[Катэгорыя:Літаратура ЗША]] 2iyd40leunu8gmf000wpoiq3ivv8r9v 10 257849 2329388 2022-07-23T05:05:15Z Taravyvan Adijene 1924 Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Шаблён:Інфармацыйны зьмест футбольнага спаборніцтва]] у [[Шаблён:Сэзон футбольнага спаборніцтва]]: Памылка ў назове wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Шаблён:Сэзон футбольнага спаборніцтва]] 3440fqqiwnpckrbho6g8mzwqsmacl36 11 257850 2329390 2022-07-23T05:05:16Z Taravyvan Adijene 1924 Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Абмеркаваньне шаблёну:Інфармацыйны зьмест футбольнага спаборніцтва]] у [[Абмеркаваньне шаблёну:Сэзон футбольнага спаборніцтва]]: Памылка ў назове wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Абмеркаваньне шаблёну:Сэзон футбольнага спаборніцтва]] j0kt4aoak5u6x1q5gff3kyp6utuyllg 10 257851 2329393 2022-07-23T05:09:02Z Taravyvan Adijene 1924 пачатак wikitext text/x-wiki {{Падстаронка-дакумэнтацыя}} <!-- Катэгорыі зьмяшчайце ўнізе старонкі --> == Выкарыстаньне == <pre style="overflow:auto;"> <nowiki>{{</nowiki>Інфармацыйны зьмест футбольнага спаборніцтва | назва турніру = | арыгінальнае = | выява = | памер = | апісаньне = | час_праведзеньня = | краіна = | горад = | колькасьць камандаў = | сайт = | пераможца = | фіналіст = | паўфіналісты = | чвэрцьфіналісты = | матчаў ўсяго = | галоў = | гледачоў_на_стадыёнах = | наведвальнасьць у сярэднім = | найлепшы_галеадор = | найлепшы_гулец = | найлепшы_малады_гулец = | найлепшы_брамнік = | апошні_папярэдні_сэзон = | чарговы_наступны_сэзон = | абноўлена = }} </pre> == Глядзіце таксама == <includeonly> <!-- Катэгорыі зьмяшчайце тут --> [[Катэгорыя:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Інфармацыя:Футбол]] </includeonly> 4stj97yzorvytq8zfsajz4w4y2kbbsz 2329394 2329393 2022-07-23T05:09:38Z Taravyvan Adijene 1924 стыль wikitext text/x-wiki {{Падстаронка-дакумэнтацыя}} <!-- Катэгорыі зьмяшчайце ўнізе старонкі --> == Выкарыстаньне == <pre style="overflow:auto;"> {{Сэзон футбольнага спаборніцтва | назва турніру = | арыгінальнае = | выява = | памер = | апісаньне = | час_праведзеньня = | краіна = | горад = | колькасьць камандаў = | сайт = | пераможца = | фіналіст = | паўфіналісты = | чвэрцьфіналісты = | матчаў ўсяго = | галоў = | гледачоў_на_стадыёнах = | наведвальнасьць у сярэднім = | найлепшы_галеадор = | найлепшы_гулец = | найлепшы_малады_гулец = | найлепшы_брамнік = | апошні_папярэдні_сэзон = | чарговы_наступны_сэзон = | абноўлена = }} </pre> == Глядзіце таксама == <includeonly> <!-- Катэгорыі зьмяшчайце тут --> [[Катэгорыя:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Інфармацыя:Футбол]] </includeonly> jlsy9utf9u9u70vdmjwc5bxsowg024g 14 257852 2329399 2022-07-23T05:21:13Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Валенсійскае мастацтва|Музыка]] [[Катэгорыя:Гішпанская музыка паводле аўтаномных супольнасьцяў]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Валенсійскае мастацтва|Музыка]] [[Катэгорыя:Гішпанская музыка паводле аўтаномных супольнасьцяў]] 9f2ofco0q9a6yzgmrn626a2y3nvk83n 14 257853 2329400 2022-07-23T05:22:40Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Валенсійская культура|Мастацтва]] [[Катэгорыя:Гішпанскае мастацтва паводле аўтаномных супольнасьцяў]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Валенсійская культура|Мастацтва]] [[Катэгорыя:Гішпанскае мастацтва паводле аўтаномных супольнасьцяў]] 1luprf3cw8i6twaedqypkzwogmxehpq 14 257854 2329401 2022-07-23T05:24:01Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Болей}} [[Катэгорыя:Валенсія|Культура]] [[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле аўтаномных супольнасьцяў]]' wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Валенсія|Культура]] [[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле аўтаномных супольнасьцяў]] g950kadmaw4i4wymxpz78dbzadyxep5 14 257855 2329403 2022-07-23T05:26:00Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Гішпанскі спорт паводле аўтаномных супольнасьцяў]] [[Катэгорыя:Валенсія|Спорт]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Гішпанскі спорт паводле аўтаномных супольнасьцяў]] [[Катэгорыя:Валенсія|Спорт]] f4locmkuvmrgb1tczvgfw69wufq3s5v 14 257856 2329406 2022-07-23T05:30:41Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Турызм у правінцыі Алікантэ]] [[Катэгорыя:Валенсійскія фэсты|Алікантэ]] [[Катэгорыя:Культура правінцыі Алікантэ]] [[Катэгорыя:Гішпанскія фэсты паводле правінцыяў|Алікантэ]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Турызм у правінцыі Алікантэ]] [[Катэгорыя:Валенсійскія фэсты|Алікантэ]] [[Катэгорыя:Культура правінцыі Алікантэ]] [[Катэгорыя:Гішпанскія фэсты паводле правінцыяў|Алікантэ]] fqttnvpb9jyr0sqt84o91xgz6lghwmh 14 257857 2329408 2022-07-23T05:33:10Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алікантэ}} [[Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі паводле правінцыяў]] [[Катэгорыя:Турызм у Валенсіі]] [[Катэгорыя:Эканоміка правінцыі Алікантэ|Турызм]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алікантэ}} [[Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі паводле правінцыяў]] [[Катэгорыя:Турызм у Валенсіі]] [[Катэгорыя:Эканоміка правінцыі Алікантэ|Турызм]] h120sq84eqpqpbxqd80nqgoczwtrlym 14 257858 2329410 2022-07-23T05:35:22Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі паводле правінцыяў| ]] [[Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі| Правінцыі]] [[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле правінцыяў| ]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі паводле правінцыяў| ]] [[Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі| Правінцыі]] [[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле правінцыяў| ]] r4qqlc79u27dmsemn32z65g9ccgx9m1 14 257859 2329412 2022-07-23T05:36:29Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Катэгорыі паводле правінцыяў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі| Правінцыі]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле правінцыяў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі| Правінцыі]] em0k57bfo5obgws599dvnd15ne55mvk 14 257860 2329414 2022-07-23T05:37:48Z Taravyvan Adijene 1924 стварайце [[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыі]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле правінцыяў Гішпаніі|Культура]] [[Катэгорыя:Гішпанская культура| Правінцыі]] clqmf091x9l7tr0mhtwetmkkm2of15z 14 257861 2329416 2022-07-23T05:39:45Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Эканоміка Валенсіі]] [[Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Эканоміка Валенсіі]] [[Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]] ripnd4jzp3xtzxspc224vi62voew5xp 14 257862 2329417 2022-07-23T05:40:50Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Валенсія]] [[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Валенсія]] [[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]] 19bla1kpzf3j58mo0pq2r6k89au7k3x 14 257863 2329418 2022-07-23T05:42:25Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алікантэ}} [[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі паводле правінцыяў]] [[Катэгорыя:Алікантэ (правінцыя)|Эканоміка]] [[Катэгорыя:Эканоміка Валенсіі]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алікантэ}} [[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі паводле правінцыяў]] [[Катэгорыя:Алікантэ (правінцыя)|Эканоміка]] [[Катэгорыя:Эканоміка Валенсіі]] cgi2xtufq0jhl8nmy8g8fbqke52xfcg 14 257864 2329419 2022-07-23T05:44:53Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Фэсты}} [[Катэгорыя:Турызм у Валенсіі]] [[Катэгорыя:Гішпанскія фэсты паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]] [[Катэгорыя:Валенсійская культура]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Фэсты}} [[Катэгорыя:Турызм у Валенсіі]] [[Катэгорыя:Гішпанскія фэсты паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]] [[Катэгорыя:Валенсійская культура]] 5lcgv6v9dl7pzpkywvpc7vzmgnfwuaf 14 257865 2329420 2022-07-23T05:47:04Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле аўтаномных супольнасьцяў| Фэсты]] [[Катэгорыя:Гішпанскія фэсты| Аўтаномныя супольнасьці]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле аўтаномных супольнасьцяў| Фэсты]] [[Катэгорыя:Гішпанскія фэсты| Аўтаномныя супольнасьці]] iwlhozrvgxz5gopzexrqjjbvwi74wfq 14 257866 2329422 2022-07-23T05:49:04Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алікантэ}} [[Катэгорыя:Валенсійская культура]] [[Катэгорыя:Алікантэ (правінцыя)|Культура]] [[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле правінцыяў]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алікантэ}} [[Катэгорыя:Валенсійская культура]] [[Катэгорыя:Алікантэ (правінцыя)|Культура]] [[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле правінцыяў]] avpehh5w21vqwobehzs30c31ishvjk7 14 257867 2329423 2022-07-23T05:50:14Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле правінцыяў| Фэсты]] [[Катэгорыя:Гішпанскія фэсты| Правінцыя]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле правінцыяў| Фэсты]] [[Катэгорыя:Гішпанскія фэсты| Правінцыя]] rgd8b4qhnu881tvi1e3k4uesfoy2nv5 14 257868 2329424 2022-07-23T05:51:23Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Фэсты турыстычнага значэньня Гішпаніі| Міжнародныя]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Фэсты турыстычнага значэньня Гішпаніі| Міжнародныя]] maydz5evvc7ooayg2ehfagxwp774rhy 14 257869 2329425 2022-07-23T05:52:50Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Гішпанскія фэсты|Турыстычнага значэньня]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Гішпанскія фэсты|Турыстычнага значэньня]] nvvcd83mzdb6h39r9n3r50e49nszpyp 14 257870 2329426 2022-07-23T05:54:25Z Taravyvan Adijene 1924 ай, закалупаўся wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Гішпанская музыка|Фэсты]] [[Катэгорыя:Музычныя фэсты паводле краінаў]] [[Катэгорыя:Гішпанскія фэсты|Музыка]] jt9h8ruq3wlap4iprcv7yu3vci6626e 0 257871 2329450 2022-07-23T07:52:38Z W 11741 Перанакіроўвае на [[Чарніца (прыток Лучосы)]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Чарніца (прыток Лучосы)]] pp18zxkvdmwrb0pm3pu96jg2d5sx08d 0 257872 2329455 2022-07-23T09:13:57Z Red Winged Duck 39 Red Winged Duck перанёс старонку [[Першамайск (Дарагічынскі раён)]] у [[Прышыхвасты]]: [[ВП:БТГН]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Прышыхвасты]] t7eqizrhiyz2mu88vkfvqp811dopmpf 0 257873 2329462 2022-07-23T09:47:46Z W 11741 +[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2022]] wikitext text/x-wiki {{Заказьнік |Назва = Бабінавіцкі заказьнік |Назва ў родным склоне = Бабінавіцкага заказьніка |Выява = Берег озера Зелененского - panoramio.jpg |Подпіс да выявы = Бераг [[Зелянское возера|Зелянскога возера]] (2016 год) |Плошча = 11 514,72 [[га]] |Краіна = Беларусь |Месцазнаходжаньне = [[Лёзьненскі раён]] |Утварэньне = {{Дата пачатку|17|9|1998|1}}<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бабінавіцкі заказьнік|спасылка=https://bis.nlb.by/by/documents/149031|выдавец=Анлайн-энцыкляпэдыя «[[Беларусь у асобах і падзеях]]»|дата публікацыі=2013|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref> |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 52 |Шырата сэкундаў = 15 |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 38 |Даўгата сэкундаў = 9 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = }} '''Бабінавіцкі заказьнік'''<ref>{{Кніга|аўтар=[[Ігар Шаруха]], [[Александрына Сарока]].|частка=Тэма 18. Прыродаахоўныя тэрыторыі Беларусі|загаловак=Фізычная, эканамічная і сацыяльная геаграфія Беларусі : у 2 ч.|арыгінал=Фізічная, эканамічная і сацыяльная геаграфія Беларусі : у 2 ч.|спасылка=https://libr.msu.by/bitstream/123456789/5286/1/4295m.pdf|адказны=рэд. А.Л. Пазьнякоў|выданьне=|месца=Магілёў|выдавецтва=[[Магілёўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт]]|год=2017|том=1. Фізычная геаграфія Беларусі|старонкі=57|старонак=76|сэрыя=|isbn=978-985-568-335-4|наклад=51}}</ref> — рэспубліканскі [[заказьнік]] Беларусі, абвешчаны ў верасьні 1998 году на поўдні [[Лёзьненскі раён|Лёзьненскага раёну]] Віцебскай вобласьці. Быў заснаваны для захаваньня [[краявід]]аў з каштоўнымі лясамі і рэдкімі відамі жывёлаў і расьлінаў. На 2004 год плошча складала 10 547 [[гектар]]аў. Краявіды былі на 75 % з паверхневым заляганьнем азёрна-ледавіковых [[Пясок|пяскоў]] і супескаў, а таксама на 25 % узвышаныя [[плято]]падобныя з заляганьнем азёрна-[[ледавік]]овых суглінкаў і [[Гліна|гліны]]. Плоскі [[рэльеф]] быў месцамі бугрысты з рачнымі далінамі і [[лагчына]]мі, [[выдма]]мі, [[Камы|камавымі]] і марэннымі ўзроркамі. Пераважалі [[Дзярнова-падзолістыя глебы|дзярнова-слабападзолістыя]] і пясчаныя, супясчаныя і сугліністыя глебы. Пад [[лес]]ам было 94 % земляў. У асноўным гэта былі хваёвыя, яловыя і [[Бяроза (дрэва)|бярозавыя]] лясы. Таксама сустракаліся [[Поплаў|паплавы]] і сухадольныя [[луг]]і. [[Расьлінны сьвет]] налічваў каля 500 відаў найвышэйшых [[Сьпіс судзінкавых расьлінаў Беларусі|судзінкавых расьлінаў]], зь іх 11 было ў [[Чырвоная кніга Беларусі|Чырвонай кнізе Беларусі]]: [[шыракалісты званочак]], [[паўночная лінея]] і [[ажывальны луньнік]], [[чарапіцавы шпажнік]] і [[мужчынскі ятрышнік]]. [[Жывёльны сьвет]] улучаў 145 відаў надземных [[Хрыбетныя|хрыбетных]], у тым ліку 11 відаў, занесеных у Чырвоную кнігу: [[чорны бусел]], [[вялікі кулён]] і [[буры мядзьведзь]], [[пугач]] і [[рысь]], [[сплюшка]] і [[дамавы сыч]]<ref>{{Кніга|аўтар=[[П.І. Лабанок]].|частка=Бабінавіцкі|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=https://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2004|том=[https://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.18-1.djvu 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя]|старонкі=[https://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.18-1.djvu/340_996x9999.jpeg 340]|старонак=472|сэрыя=|isbn=985-11-0295-4|наклад=10 000}}</ref>. У заказьніку месьціліся [[Зелянское возера]] і возера [[Сітна (возера)|Сітна]], а таксама вадасховішча [[Валкосьсе]] з [[гідраэлектрастанцыя]]й. У расьлінным сьвеце сустракаліся 460 відаў травяністых, 18 відаў [[хмызьняк]]оў і 17 відаў [[дрэва]]ў. Праз Бабінавіцкі заказьнік працякалі 4 ракі: [[Лучоса]], [[Чарніца (прыток Лучосы)|Чарніца]], [[Вярхіта]]<ref>{{Кніга|аўтар=[[Алена Грачышнікава]].|частка=§1. Лёзьненскі раён на карце Рэспублікі Беларусь (4. Чырвоная кніга Лёзьненшчыны)|загаловак=Мая Лёзьненшчына: нарысы па гісторыі і культуры краю|арыгінал=|спасылка=http://www.libliozno.of.by/uploads/b1/s/13/841/basic/1/892/Maya_L_znenshchyina.pdf?t=1606211790|адказны=|выданьне=|месца=[[Лёзна]]|выдавецтва=|год=2018|старонкі=16–17|старонак=342|сэрыя=Лёзназнаўства|isbn=|наклад=}}</ref> і [[Узьменка|Ўзьменка]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бабінавіцкі заказьнік. Лёзьненскі раён|спасылка=http://pridvinie.vlib.by/index.php/zapavedniki-zakazniki-parki/257-zakazniki/4239-babinavitski-zakaznik-ljoznenski-rajon|выдавец=[[Віцебская абласная бібліятэка]]|дата публікацыі=5 сьнежня 2019|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref>. 24 сьнежня 2019 году [[Савет міністраў Беларусі]] ўхваліў Пастанову № «Аб пераўтварэньні рэспубліканскіх заказьнікаў «Бабінавіцкі» і «[[Казьянскі заказьнік|Казьянскі]]», якія перасталі быць краявіднымі<ref>{{Артыкул|аўтар=Алена Дзядзюля.|загаловак=Чаму жывое балота лепшае за торф|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200511/1589206536-chamu-zhyvoe-balota-lepshae-za-torf |выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=12 траўня 2020|нумар=[https://zviazda.by/be/number/90-29204 90 (29204)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12may-2020_1-13.pdf 13]|issn=1990-763x}}</ref>. Паводле Пастановы, Бабінавіцкі заказьнік перадалі ў кіраваньне [[Лёзьненскі раённы выканаўчы камітэт|Лёзьненскага раённага выканаўчага камітэту]]. Яго плошчу пашырылі на 9 % да 11 514,72 [[га]]. Заказьнік месьціўся на 11 051,22 га (96 %) «[[Лёзьненская лясная гаспадарка|Лёзьненскай лясной гаспадаркі]]» ў [[Бабінавічы|Бабінавіцкім]] і [[Дабрамысьлі|Дабрамысьлінскім]] [[лясьніцтва]]х, а таксама на 224,62 га ААТ «[[Віцебскі алеяэкстракцыйны завод]]», 190,74 га «[[Барсееўскі сельсавет|Барсеева]]» і 48,14 га Лёзьненскага райвыканкаму<ref>{{Навіна|аўтар=[[Сяргей Румас]]|загаловак=Пастанова Савету міністраў Рэспублікі Беларусь ад 24 сьнежня 2019 г. № 906 «Аб пераўтварэньні рэспубліканскіх заказьнікаў «Бабінавіцкі» і «Казьянскі»|спасылка=https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=C21900906|выдавец=[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=28 сьнежня 2019|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref>. Улетку 2021 году ў заказьніку стварылі экасьцяжыну даўжынёй 800 мэтраў, уздоўж якой усталявалі інфармацыйныя стэнды, агарадзілі [[мураш]]нікі і разьмясьцілі [[фэрамон]]ныя пасткі для [[Жук-караед|жукоў-караедаў]]. У стварэньні экасьцяжыны ўзялі ўдзел «Лёзьненская лясная гаспадарка», Лёзьненская раённая інспэкцыя прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя, а таксама сярэдняя школа Дабрамысьляў<ref>{{Навіна|аўтар=Тацьцяна Ігнаценка|загаловак=Прырода, экалёгія, мастацтва|спасылка=http://lesgazeta.by/people/zhizn-kak-ona-est/pryroda-jekalogija-mastactva…|выдавец=«[[Беларуская лясная газэта]]»|дата публікацыі=29 ліпеня 2021|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref>. == Глядзіце таксама == * [[Бабінавіцкі сельсавет]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Накід:Беларусь}} {{Заказьнікі Беларусі}} [[Катэгорыя:Заказьнікі рэспубліканскага значэньня Беларусі]] [[Катэгорыя:Геаграфія Лёзьненскага раёну]] [[Катэгорыя:Катэгорыя МСАП IV]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1998 годзе]] p8gbbtr42jcb0jgf7qlqi8wabtr8w4v 2329468 2329462 2022-07-23T10:02:40Z W 11741 . wikitext text/x-wiki {{Заказьнік |Назва = Бабінавіцкі заказьнік |Назва ў родным склоне = Бабінавіцкага заказьніка |Выява = Берег озера Зелененского - panoramio.jpg |Подпіс да выявы = Бераг [[Зелянское возера|Зелянскога возера]] (2016 год) |Плошча = 11 514,72 [[га]] |Краіна = Беларусь |Месцазнаходжаньне = [[Лёзьненскі раён]] |Утварэньне = {{Дата пачатку|17|9|1998|1}}<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бабінавіцкі заказьнік|спасылка=https://bis.nlb.by/by/documents/149031|выдавец=Анлайн-энцыкляпэдыя «[[Беларусь у асобах і падзеях]]»|дата публікацыі=2013|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref> |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 52 |Шырата сэкундаў = 15 |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 38 |Даўгата сэкундаў = 9 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = }} '''Бабінавіцкі заказьнік'''<ref>{{Кніга|аўтар=[[Ігар Шаруха]], [[Александрына Сарока]].|частка=Тэма 18. Прыродаахоўныя тэрыторыі Беларусі|загаловак=Фізычная, эканамічная і сацыяльная геаграфія Беларусі : у 2 ч.|арыгінал=Фізічная, эканамічная і сацыяльная геаграфія Беларусі : у 2 ч.|спасылка=https://libr.msu.by/bitstream/123456789/5286/1/4295m.pdf|адказны=рэд. А.Л. Пазьнякоў|выданьне=|месца=Магілёў|выдавецтва=[[Магілёўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт]]|год=2017|том=1. Фізычная геаграфія Беларусі|старонкі=57|старонак=76|сэрыя=|isbn=978-985-568-335-4|наклад=51}}</ref> — рэспубліканскі [[заказьнік]] Беларусі, абвешчаны ў верасьні 1998 году на поўдні [[Лёзьненскі раён|Лёзьненскага раёну]] Віцебскай вобласьці. Быў заснаваны для захаваньня [[краявід]]аў з каштоўнымі лясамі і рэдкімі відамі жывёлаў і расьлінаў. На 2004 год плошча складала 10 547 [[гектар]]аў. Краявіды былі на 75 % з паверхневым заляганьнем азёрна-ледавіковых [[Пясок|пяскоў]] і супескаў, а таксама на 25 % узвышаныя [[плято]]падобныя з заляганьнем азёрна-[[ледавік]]овых суглінкаў і [[Гліна|гліны]]. Плоскі [[рэльеф]] быў месцамі бугрысты з рачнымі далінамі і [[лагчына]]мі, [[выдма]]мі, [[Камы|камавымі]] і марэннымі ўзроркамі. Пераважалі [[Дзярнова-падзолістыя глебы|дзярнова-слабападзолістыя]] і пясчаныя, супясчаныя і сугліністыя глебы. Пад [[лес]]ам было 94 % земляў. У асноўным гэта былі хваёвыя, яловыя і [[Бяроза (дрэва)|бярозавыя]] лясы. Таксама сустракаліся [[Поплаў|паплавы]] і сухадольныя [[луг]]і. [[Расьлінны сьвет]] налічваў каля 500 відаў найвышэйшых [[Сьпіс судзінкавых расьлінаў Беларусі|судзінкавых расьлінаў]], зь іх 11 было ў [[Чырвоная кніга Беларусі|Чырвонай кнізе Беларусі]]: [[шыракалісты званочак]], [[паўночная лінея]] і [[ажывальны луньнік]], [[чарапіцавы шпажнік]] і [[мужчынскі ятрышнік]]. [[Жывёльны сьвет]] улучаў 145 відаў надземных [[Хрыбетныя|хрыбетных]], у тым ліку 11 відаў, занесеных у Чырвоную кнігу: [[чорны бусел]], [[вялікі кулён]] і [[буры мядзьведзь]], [[пугач]] і [[рысь]], [[сплюшка]] і [[дамавы сыч]]<ref>{{Кніга|аўтар=[[П.І. Лабанок]].|частка=Бабінавіцкі|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=https://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2004|том=[https://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.18-1.djvu 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя]|старонкі=[https://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.18-1.djvu/340_996x9999.jpeg 340]|старонак=472|сэрыя=|isbn=985-11-0295-4|наклад=10 000}}</ref>. У заказьніку месьціліся [[Зелянское возера]] і возера [[Сітна (возера)|Сітна]], а таксама вадасховішча [[Валкосьсе]] з [[гідраэлектрастанцыя]]й. У расьлінным сьвеце сустракаліся 460 відаў травяністых, 18 відаў [[хмызьняк]]оў і 17 відаў [[дрэва]]ў. Праз Бабінавіцкі заказьнік працякалі 4 ракі: [[Лучоса]], [[Чарніца (прыток Лучосы)|Чарніца]], [[Вярхіта]]<ref>{{Кніга|аўтар=[[Алена Грачышнікава]].|частка=§1. Лёзьненскі раён на карце Рэспублікі Беларусь (4. Чырвоная кніга Лёзьненшчыны)|загаловак=Мая Лёзьненшчына: нарысы па гісторыі і культуры краю|арыгінал=|спасылка=http://www.libliozno.of.by/uploads/b1/s/13/841/basic/1/892/Maya_L_znenshchyina.pdf?t=1606211790|адказны=|выданьне=|месца=[[Лёзна]]|выдавецтва=|год=2018|старонкі=16–17|старонак=342|сэрыя=Лёзназнаўства|isbn=|наклад=}}</ref> і [[Узьменка|Ўзьменка]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бабінавіцкі заказьнік. Лёзьненскі раён|спасылка=http://pridvinie.vlib.by/index.php/zapavedniki-zakazniki-parki/257-zakazniki/4239-babinavitski-zakaznik-ljoznenski-rajon|выдавец=[[Віцебская абласная бібліятэка]]|дата публікацыі=5 сьнежня 2019|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref>. 24 сьнежня 2019 году [[Савет міністраў Беларусі]] ўхваліў Пастанову № «Аб пераўтварэньні рэспубліканскіх заказьнікаў «Бабінавіцкі» і «[[Казьянскі заказьнік|Казьянскі]]», якія перасталі быць краявіднымі<ref>{{Артыкул|аўтар=Алена Дзядзюля.|загаловак=Чаму жывое балота лепшае за торф|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200511/1589206536-chamu-zhyvoe-balota-lepshae-za-torf |выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=12 траўня 2020|нумар=[https://zviazda.by/be/number/90-29204 90 (29204)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12may-2020_1-13.pdf 13]|issn=1990-763x}}</ref>. Паводле Пастановы, Бабінавіцкі заказьнік перадалі ў кіраваньне [[Лёзьненскі раённы выканаўчы камітэт|Лёзьненскага раённага выканаўчага камітэту]]. Яго плошчу пашырылі на 9 % да 11 514,72 [[га]]. Заказьнік месьціўся на 11 051,22 га (96 %) «[[Лёзьненская лясная гаспадарка|Лёзьненскай лясной гаспадаркі]]» ў [[Бабінавічы|Бабінавіцкім]] і [[Дабрамысьлі|Дабрамысьлінскім]] [[лясьніцтва]]х, а таксама на 224,62 га ААТ «[[Віцебскі алеяэкстракцыйны завод]]», 190,74 га ААТ «[[Барсееўскі сельсавет|Барсеева]]» і 48,14 га Лёзьненскага райвыканкаму<ref>{{Навіна|аўтар=[[Сяргей Румас]]|загаловак=Пастанова Савету міністраў Рэспублікі Беларусь ад 24 сьнежня 2019 г. № 906 «Аб пераўтварэньні рэспубліканскіх заказьнікаў «Бабінавіцкі» і «Казьянскі»|спасылка=https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=C21900906|выдавец=[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=28 сьнежня 2019|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref>. Улетку 2021 году ў заказьніку стварылі экасьцяжыну даўжынёй 800 мэтраў, уздоўж якой усталявалі інфармацыйныя стэнды, агарадзілі [[мураш]]нікі і разьмясьцілі [[фэрамон]]ныя пасткі для [[Жук-караед|жукоў-караедаў]]. У стварэньні экасьцяжыны ўзялі ўдзел «Лёзьненская лясная гаспадарка», Лёзьненская раённая інспэкцыя прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя, а таксама сярэдняя школа Дабрамысьляў<ref>{{Навіна|аўтар=Тацьцяна Ігнаценка|загаловак=Прырода, экалёгія, мастацтва|спасылка=http://lesgazeta.by/people/zhizn-kak-ona-est/pryroda-jekalogija-mastactva…|выдавец=«[[Беларуская лясная газэта]]»|дата публікацыі=29 ліпеня 2021|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref>. == Глядзіце таксама == * [[Бабінавіцкі сельсавет]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Накід:Беларусь}} {{Заказьнікі Беларусі}} [[Катэгорыя:Заказьнікі рэспубліканскага значэньня Беларусі]] [[Катэгорыя:Геаграфія Лёзьненскага раёну]] [[Катэгорыя:Катэгорыя МСАП IV]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1998 годзе]] 8e3w3gibfqigrpdrcmud9gx33ovf5uo 2329469 2329468 2022-07-23T10:14:33Z W 11741 +[[Шаблён:Націск]] паводле [[Беларуская энцыкляпэдыя]] wikitext text/x-wiki {{Заказьнік |Назва = Бабінавіцкі заказьнік |Назва ў родным склоне = Бабінавіцкага заказьніка |Выява = Берег озера Зелененского - panoramio.jpg |Подпіс да выявы = Бераг [[Зелянское возера|Зелянскога возера]] (2016 год) |Плошча = 11 514,72 [[га]] |Краіна = Беларусь |Месцазнаходжаньне = [[Лёзьненскі раён]] |Утварэньне = {{Дата пачатку|17|9|1998|1}}<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бабінавіцкі заказьнік|спасылка=https://bis.nlb.by/by/documents/149031|выдавец=Анлайн-энцыкляпэдыя «[[Беларусь у асобах і падзеях]]»|дата публікацыі=2013|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref> |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 52 |Шырата сэкундаў = 15 |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 38 |Даўгата сэкундаў = 9 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = }} '''Бабі́навіцкі заказьнік'''<ref>{{Кніга|аўтар=[[Ігар Шаруха]], [[Александрына Сарока]].|частка=Тэма 18. Прыродаахоўныя тэрыторыі Беларусі|загаловак=Фізычная, эканамічная і сацыяльная геаграфія Беларусі : у 2 ч.|арыгінал=Фізічная, эканамічная і сацыяльная геаграфія Беларусі : у 2 ч.|спасылка=https://libr.msu.by/bitstream/123456789/5286/1/4295m.pdf|адказны=рэд. А.Л. Пазьнякоў|выданьне=|месца=Магілёў|выдавецтва=[[Магілёўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт]]|год=2017|том=1. Фізычная геаграфія Беларусі|старонкі=57|старонак=76|сэрыя=|isbn=978-985-568-335-4|наклад=51}}</ref> — рэспубліканскі [[заказьнік]] Беларусі, абвешчаны ў верасьні 1998 году на поўдні [[Лёзьненскі раён|Лёзьненскага раёну]] Віцебскай вобласьці. Быў заснаваны для захаваньня [[краявід]]аў з каштоўнымі лясамі і рэдкімі відамі жывёлаў і расьлінаў. На 2004 год плошча складала 10 547 [[гектар]]аў. Краявіды былі на 75 % з паверхневым заляганьнем азёрна-ледавіковых [[Пясок|пяскоў]] і супескаў, а таксама на 25 % узвышаныя [[плято]]падобныя з заляганьнем азёрна-[[ледавік]]овых суглінкаў і [[Гліна|гліны]]. Плоскі [[рэльеф]] быў месцамі бугрысты з рачнымі далінамі і [[лагчына]]мі, [[выдма]]мі, [[Камы|камавымі]] і марэннымі ўзроркамі. Пераважалі [[Дзярнова-падзолістыя глебы|дзярнова-слабападзолістыя]] і пясчаныя, супясчаныя і сугліністыя глебы. Пад [[лес]]ам было 94 % земляў. У асноўным гэта былі хваёвыя, яловыя і [[Бяроза (дрэва)|бярозавыя]] лясы. Таксама сустракаліся [[Поплаў|паплавы]] і сухадольныя [[луг]]і. [[Расьлінны сьвет]] налічваў каля 500 відаў найвышэйшых [[Сьпіс судзінкавых расьлінаў Беларусі|судзінкавых расьлінаў]], зь іх 11 было ў [[Чырвоная кніга Беларусі|Чырвонай кнізе Беларусі]]: [[шыракалісты званочак]], [[паўночная лінея]] і [[ажывальны луньнік]], [[чарапіцавы шпажнік]] і [[мужчынскі ятрышнік]]. [[Жывёльны сьвет]] улучаў 145 відаў надземных [[Хрыбетныя|хрыбетных]], у тым ліку 11 відаў, занесеных у Чырвоную кнігу: [[чорны бусел]], [[вялікі кулён]] і [[буры мядзьведзь]], [[пугач]] і [[рысь]], [[сплюшка]] і [[дамавы сыч]]<ref>{{Кніга|аўтар=[[П.І. Лабанок]].|частка=Бабінавіцкі|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=https://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2004|том=[https://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.18-1.djvu 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя]|старонкі=[https://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.18-1.djvu/340_996x9999.jpeg 340]|старонак=472|сэрыя=|isbn=985-11-0295-4|наклад=10 000}}</ref>. У заказьніку месьціліся [[Зелянское возера]] і возера [[Сітна (возера)|Сітна]], а таксама вадасховішча [[Валкосьсе]] з [[гідраэлектрастанцыя]]й. У расьлінным сьвеце сустракаліся 460 відаў травяністых, 18 відаў [[хмызьняк]]оў і 17 відаў [[дрэва]]ў. Праз Бабінавіцкі заказьнік працякалі 4 ракі: [[Лучоса]], [[Чарніца (прыток Лучосы)|Чарніца]], [[Вярхіта]]<ref>{{Кніга|аўтар=[[Алена Грачышнікава]].|частка=§1. Лёзьненскі раён на карце Рэспублікі Беларусь (4. Чырвоная кніга Лёзьненшчыны)|загаловак=Мая Лёзьненшчына: нарысы па гісторыі і культуры краю|арыгінал=|спасылка=http://www.libliozno.of.by/uploads/b1/s/13/841/basic/1/892/Maya_L_znenshchyina.pdf?t=1606211790|адказны=|выданьне=|месца=[[Лёзна]]|выдавецтва=|год=2018|старонкі=16–17|старонак=342|сэрыя=Лёзназнаўства|isbn=|наклад=}}</ref> і [[Узьменка|Ўзьменка]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бабінавіцкі заказьнік. Лёзьненскі раён|спасылка=http://pridvinie.vlib.by/index.php/zapavedniki-zakazniki-parki/257-zakazniki/4239-babinavitski-zakaznik-ljoznenski-rajon|выдавец=[[Віцебская абласная бібліятэка]]|дата публікацыі=5 сьнежня 2019|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref>. 24 сьнежня 2019 году [[Савет міністраў Беларусі]] ўхваліў Пастанову № «Аб пераўтварэньні рэспубліканскіх заказьнікаў «Бабінавіцкі» і «[[Казьянскі заказьнік|Казьянскі]]», якія перасталі быць краявіднымі<ref>{{Артыкул|аўтар=Алена Дзядзюля.|загаловак=Чаму жывое балота лепшае за торф|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200511/1589206536-chamu-zhyvoe-balota-lepshae-za-torf |выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=12 траўня 2020|нумар=[https://zviazda.by/be/number/90-29204 90 (29204)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12may-2020_1-13.pdf 13]|issn=1990-763x}}</ref>. Паводле Пастановы, Бабінавіцкі заказьнік перадалі ў кіраваньне [[Лёзьненскі раённы выканаўчы камітэт|Лёзьненскага раённага выканаўчага камітэту]]. Яго плошчу пашырылі на 9 % да 11 514,72 [[га]]. Заказьнік месьціўся на 11 051,22 га (96 %) «[[Лёзьненская лясная гаспадарка|Лёзьненскай лясной гаспадаркі]]» ў [[Бабінавічы|Бабінавіцкім]] і [[Дабрамысьлі|Дабрамысьлінскім]] [[лясьніцтва]]х, а таксама на 224,62 га ААТ «[[Віцебскі алеяэкстракцыйны завод]]», 190,74 га ААТ «[[Барсееўскі сельсавет|Барсеева]]» і 48,14 га Лёзьненскага райвыканкаму<ref>{{Навіна|аўтар=[[Сяргей Румас]]|загаловак=Пастанова Савету міністраў Рэспублікі Беларусь ад 24 сьнежня 2019 г. № 906 «Аб пераўтварэньні рэспубліканскіх заказьнікаў «Бабінавіцкі» і «Казьянскі»|спасылка=https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=C21900906|выдавец=[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=28 сьнежня 2019|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref>. Улетку 2021 году ў заказьніку стварылі экасьцяжыну даўжынёй 800 мэтраў, уздоўж якой усталявалі інфармацыйныя стэнды, агарадзілі [[мураш]]нікі і разьмясьцілі [[фэрамон]]ныя пасткі для [[Жук-караед|жукоў-караедаў]]. У стварэньні экасьцяжыны ўзялі ўдзел «Лёзьненская лясная гаспадарка», Лёзьненская раённая інспэкцыя прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя, а таксама сярэдняя школа Дабрамысьляў<ref>{{Навіна|аўтар=Тацьцяна Ігнаценка|загаловак=Прырода, экалёгія, мастацтва|спасылка=http://lesgazeta.by/people/zhizn-kak-ona-est/pryroda-jekalogija-mastactva…|выдавец=«[[Беларуская лясная газэта]]»|дата публікацыі=29 ліпеня 2021|дата доступу=23 ліпеня 2022}}</ref>. == Глядзіце таксама == * [[Бабінавіцкі сельсавет]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Накід:Беларусь}} {{Заказьнікі Беларусі}} [[Катэгорыя:Заказьнікі рэспубліканскага значэньня Беларусі]] [[Катэгорыя:Геаграфія Лёзьненскага раёну]] [[Катэгорыя:Катэгорыя МСАП IV]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1998 годзе]] o6czk5vwl015vbh0ibom6apiq6rykoh