Вікіпэдыя be_x_oldwiki https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter Мэдыя Спэцыяльныя Абмеркаваньне Удзельнік Гутаркі ўдзельніка Вікіпэдыя Абмеркаваньне Вікіпэдыі Файл Абмеркаваньне файла MediaWiki Абмеркаваньне MediaWiki Шаблён Абмеркаваньне шаблёну Дапамога Абмеркаваньне дапамогі Катэгорыя Абмеркаваньне катэгорыі Партал Абмеркаваньне парталу TimedText TimedText talk Модуль Абмеркаваньне модулю Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk N.R.M. 0 910 2329268 2291679 2022-07-21T20:18:16Z Plac Francyska 62646 /* Самотнікі */ wikitext text/x-wiki {{Музычны гурт |Назва = N.R.M. |Фота = N.R.M._2011.jpg |Подпіс = Канцэрт N.R.M. у 2011 годзе, [[Горкі]], 11 чэрвеня 2011 |Гады = 1994 — нашы дні |Адкуль = [[Менск]], [[Беларусь]] |Мова = [[беларуская мова|беларуская]] |Жанр = [[рок-музыка|рок]] |Выдавец = [[West Records]] ды інш. |Зьвязаныя праекты = [[Мроя]]<br />[[Zet]]<br />[[Крамбамбуля (гурт)|Крамбамбуля]]<br />[[Garadzkija]]<br />[[Pete-Paff]] |Афіцыйная старонка = |Удзельнікі = [[Алег Дземідовіч]]<br />[[Юрась Ляўкоў]]<br />[[Піт Паўлаў]] |Былыя ўдзельнікі = [[Лявон Вольскі]] }} '''N.R.M.''' ('''Незале́жная Рэспу́бліка Мро́я''') — беларускі [[рок-гурт]]. Заснаваны ў 1994 годзе ўдзельнікамі рок-гурту «[[Мроя]]». == Гісторыя == [[Файл:Вп леонид вольский.jpg|міні|180пкс|Лявон Вольскі, 2009 год]] Гурт быў створаны ў 1994 годзе на падмурку гурту «[[Мроя]]». Зьмена назвы была зьвязаная з пажаданьнем адысьці ад стэрэатыпаў, зьвязаных з «Мрояй», і пачаць граць новую музыку на новым узроўні. Альбом «[[Пашпарт грамадзяніна N.R.M.]]» (1998) стаў самай папулярнай працай гурту. Песьні зь яго (асабліва «Песьня пра каханьне» й «Паветраны шар») сталі сапраўднае культавымі сярод нацыянальна-арыентаванай моладзі. З тых часоў N.R.M. застаецца самым папулярным рок-гуртам у [[Беларусь|Беларусі]]. Альбом «[[Try čarapachi]]» (2000) стаў якасным пераходам гурту на новую ступень у працы над музыкай. Зьлёгку зьмянілася музыка й стылістыка тэкстаў, што стала прычынай адыходу некаторых старых аматараў гурту й зьяўленьня шматлікіх новых. Музыка стала цяжэйшай, тэксты — больш глыбокімі й актуальнымі. Наагул альбом значна болей прафэсійны за папярэднія. Адной з самых гітовых песень N.R.M. стала «Try čarapachi», безь якой цяпер не абыходзіцца ніводны канцэрт. З 2000 году ўдзельнікі сталі больш свайго часу выдзяляць на працу ў іншых музычных праектах (у выніку чаго амаль уся [[рок-музыка|рок]]-сцэна [[Беларусь|Беларусі]] так ці іначай зьвязаная з удзельнікамі гурту N.R.M.), таму альбомы сталі зьяўляцца радзей, і колькасьць сольных канцэртаў паменшылася. «[[Dom kultury]]» (2002) стаў замацаваньнем пераходу, пазначанага ў 2000 годзе. Прыкметныя гіты — «Try čarapachi — 2» і «Fabryka». З 2002 году пачалі цыркуляваць чуткі аб хуткім развале гурту. Ускосна на гэта паказваў той факт, што з таго часу не было выдана ніводнага новага альбому (толькі дзьве новыя песьні на «[[Справаздача 1994—2004|Справаздачы 1994—2004]]»)<ref>{{Cite web|аўтар=Олег Климов|суаўтары=Сергей Шаруба.|date=|title=Убить N.R.M., или К неутешительным итогам музыкального года|url=http://www.nestor.minsk.by/mg/2004/04/mg40401.html|dead-url=no|archiveurl=http://web.archive.org/web/20200911121416/http://www.nestor.minsk.by/mg/2004/04/mg40401.html|archivedate=2020-09-11|accessdate=2020-09-11|website=|publisher=[[Музыкальная газета]]|language=ru|issue=4|year=2004|аўтарlink=Алег Клімаў}}</ref>. На працягу наступных трох гадоў гурт працягваў актыўную канцэртную дзейнасьць. Адбыліся шматлікія выступы за мяжой: у [[Польшча|Польшчы]], [[Нямеччына|Нямеччыне]], [[Славаччына|Славаччыне]], [[Швэцыя|Швэцыі]]. У Беларусі гурт уваходзіў у сьпіс забароненых<ref>{{Спасылка|аўтар = Jeremy Page |дата публікацыі = 5 лютага 2005| url = http://www.timesonline.co.uk/article/0,,3-1470860,00.html| загаловак = Belarus hardman drowns out the sounds of revolution| назва праекту = Times Online| дата = 12 сакавіка 2011| мова=en}}</ref>, таму канцэрты адбываліся рэдка й у паўпадпольных умовах. За 2006 год не адбылося ніводнага афіцыйнага канцэрту<ref>{{Спасылка|аўтар = Сяргей Будкін|дата публікацыі = 17 сьнежня 2007| url = http://music.fromby.net/article/474/| загаловак = Супярэчлівы год беларускага року| назва праекту = [[Tuzin.fm]]| дата = 12 сакавіка 2011}}</ref> і не было магчымасьці рэклямаваць канцэрты,<ref>{{Спасылка|загаловак=N.R.M. нарэшце прэзэнтавалі «06» у Менску|url=http://music.fromby.net/article/869/|аўтар=Zap, Алена Скарабагатава, «Тузін Гітоў»|дата публікацыі=11 кастрычніка 2007|назва праекту=[[Tuzin.fm]]|дата=12 сакавіка 2011}}</ref> але музыкі зьявіліся на зборным шоў у падтрымку выпуску сэрыі складанак «[[Песьні свабоды]]», на які сабраліся ўдзельнікі [[Neuro Dubel]], [[Крама (гурт)|Крама]], [[Indiga]], [[Hair Peace Salon]] і шэрагу іншых знакамітых [[Беларусь|беларускіх]] [[Рок-гурт|рок-калектываў]], які адбыўся на [[Плошча Бангалор (Менск)|плошчы Бангалор]] 25 жніўня 2006 году.<ref>{{Cite web|url=https://www.liveinternet.ru/users/1140207/rubric/221284/|title=25 жніўня, пл. Бангалор, “Песні Свабоды” {{!}} Записи в рубрике 25 жніўня, пл. Бангалор, “Песні Свабоды” {{!}} Дзёньнік : LiveInternet — Российский Сервис Онлайн-Дневников|аўтар=СЛЭП|website=liveinternet.ru|language=be|date=2006-08-31|accessdate=2018-11-18}}</ref> У 2007 годзе быў выдадзены шосты студыйны альбом «[[06 (альбом)|06]]». Ён быў запісаны, па словах Лявона Вольскага, пад уплывам палітычных падзеяў вясны 2006 году.<ref>{{Спасылка |аўтар=Зьміцер Панкавец| дата публікацыі = 10 траўня 2007| url = http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=8724&p=1&c2=calcym&combo_calmonth=6&combo_calyear=2009| загаловак = Памяці 2006 году | назва праекту = [[Наша Ніва]]| дата = 12 сакавіка 2011 | камэнтар = Лідэр NRM Лявон Вольскі расказвае пра новы альбом гурту.}}</ref> Альбом «06» складзены з рознастылёвых песьняў і вылучаецца тым, што пры запісу былі выкарыстаныя новыя для гурту інструмэнты — віялянчэль, мандаліна, клявішы. Акрамя таго, ўпершыню песьні выконвае ня толькі Лявон Вольскі, але і астатнія ўдзельнікі гурту й нават дзіцячы хор. Пазьней у 2007 годзе гурт быў выкрэсьлены са сьпісу забароненых<ref>{{Спасылка|дата публікацыі = 7 сакавіка 2008| url = http://charter97.org/ru/news/hottopic/11/| загаловак = Как рокеры в Администрацию ходили| назва праекту = [[Хартыя’97]]| дата = 12 сакавіка 2011}}</ref>, што дало яму мажлівасьць выступаць зь легальнымі канцэртамі па ўсяе Беларусі, чым гурт і займаўся, праводзячы актыўную канцэртную дзейнасьць цягам ўсяго 2008 году. На «Рок-каранацыі» ў лютым 2011 году гурт выступіў у новым складзе — безь Лявона Вольскага.<ref>{{Спасылка|дата публікацыі = | url = http://generation.by/news4292.html| загаловак = Усе інтрыгі Рок-каранацыі ў адной — Generation.by| назва праекту = | дата = 10 сакавіка 2011}}</ref> Увесь 2011 год гурт выступаў безь яго, прэзэнтаваў новую песьню «Аўтарадыё» ў падтрымку [[Аўтарадыё|зачыненай радыёстанцыі]]<ref>{{cite web|date=2011-03-02|url=http://ultra-music.com/news/3458|title=N.R.M. записали песню в поддержку «Авторадио»|author=Вячеслав Радионов.|language=ru|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Ultra-music.com|Ultra-music.com|be|Ultra-music.com}}|acccessdate=2011-03-02}}</ref> і рыхтаваў песьні да новага альбому пад працоўнай назвай «ДПБЧ». 17 лютага 2012 году N.R.M. прэзэнтавалі відэа-кліп на песьню «Прамень»<ref>{{Спасылка|дата публікацыі = 17 лютага 2012| url = http://ultra-music.com/news/7453| загаловак = N.R.M. знялі «залаты» кліп | назва праекту = Ultra-Music | дата = 17 лютага 2012}}</ref>, які ў першы ж тыдзень сабраў больш за 10 тысячаў праглядаў на [[YouTube]]. У 2013 годзе N.R.M. выдалі новы дыск пад назвай «Д. П.Б. Ч.». Альбом існуе на вініле, на CD і ў лічбавым фармаце 24/48 на флэшцы. Альбом быў запісаны ўласнымі сіламі за ўласны кошт. Гэта сёмы студыйны альбом гурта пасьля амаль шасьцігадовага перапынку. Супольны арт-праект N.R.M. і Паўла Альтхамэра ўдзельнічаў у Бэрлінскім біенале сучаснага мастацтва<ref>https://web.archive.org/web/20131130054131/http://premierartscene.com/magazine/7th-berlin-biennale/</ref>. Менская частка мастацкай акцыі «Прамень Сонца» прайшла ў клюбе «Юла». У межах Жэшаўскага фэстывалю «Эўрапейскі стадыён культур» / «Europejski Stadion Kultury 2013» песьня «Прамень» была выканана з польскім рок-гуртом «[[Myslovitz]]»<ref>https://www.youtube.com/watch?v=thfuSP6nyXE</ref>. Вэрсія гуральскай народнай песьні «Кузьнічка» прыняла ўдзел у нацыянальным адборачным туры «Эўравізія-2012». Песьня «Ты маўчыш, я маўчу» была напісана, як жэст салідарнасьці з «Аўтарадыё». У першапачатковай вэрсіі выконвалася разам з праграмным дырэктарам «Аўтарадыё» Ірынай Львовай<ref>https://www.youtube.com/watch?v=52aCq886-dc</ref>. == Дыскаграфія == === Альбомы === * ''[[ŁaŁaŁaŁa]]'' (1995, перавыдадзены ў 2007) * ''[[Одзірыдзідзіна]]'' (1996) * ''[[Made in N.R.M.]]'' (1997) * ''[[Пашпарт грамадзяніна N.R.M.]]'' (1998) * ''[[Акустычныя канцэрты канца XX стагодзьдзя]]'' (1999) * ''[[Try čarapachi]]'' (2000, перавыдадзены ў 2005) * ''[[Dom kultury]]'' (2002) * ''[[Справаздача 1994—2004]]'' (2004) * ''[[06 (альбом)|06]]'' (2007) * ''Д. П.Б. Ч.'' (2013) === Самотнікі === * «[[Samotnik]]» (2000)<ref>[http://www.experty.by/node/2302 N.R.M. «Д. П.Б. Ч.»] — Experty.by{{Ref-ru}}</ref> * Lubiš - Lubi (2019) == Удзел у супольных праектах == * ''[[Народны Альбом]]'' (1997) * ''[[Сьвяты Вечар|Сьвяты Вечар 2000]]'' (1999) * ''[[Я нарадзіўся тут]]'' (2000) == Удзел у складанках == * ''[[Песьнярок]]'' (1997) — «Я паставіў коніка» * ''[[Вольныя танцы: слухай сваё]]'' (1999) — «Песьні пра каханьне», «Песьня падземных жыхароў» * ''[[Вольныя танцы: альтэрнатыва by]]'' (2001) — «Katlet-matlet (remix)» * ''[[Сэрца Эўропы in rock]]'' (2001) — «Najnajnaj» * ''[[Personal Depeche]]'' (2002) — «Твой Езус» * ''[[Наша музыка 1]]'' (2003) — «Лёгкія-лёгкія» * ''[[Генералы айчыннага року]]'' (2004) — «Лясная песьня» * ''[[Дыхаць!]]'' (2006) — «Гадзючнік» * ''[[Песьні свабоды-3]]'' (2007) — «Гадзючнік» * ''[[Прэм’ер Тузін 2007]]'' (2008) — «Miensk i Minsk» * ''[[НезалежныЯ]]'' (2008) — «Тры чарапахі (new)» * [[Не русский|''Не русский'']] ([[2008]]) — * [[Budzma The Best Rock / Budzma The Best Rock/New|''Budzma The Best Rock / Budzma The Best Rock/New'']] (2009) — «Katuj-Ratuj», «Svabody Hłytok» == Удзельнікі == * [[Піт Паўлаў]] — [[Гітара|сола-гітара]] (<small>1994 — наш час</small>), [[сьпеў]] (<small>2010 — наш час</small>), [[Сьпеў|дадатковы сьпеў]] (<small>1994 — 2010</small>) * [[Юрась Ляўкоў]] — [[бас-гітара]] (<small>1994 — наш час</small>), [[Сьпеў|дадатковы сьпеў]] (<small>2010 — наш час</small>) * [[Алег Дземідовіч|Алег «Алезiс» Дземідовіч]] — [[бубны]] (<small>1994 — наш час</small>), [[Сьпеў|дадатковы сьпеў]] (<small>2010 — наш час</small>) * Ян-Вiнцэнт Луцэвiч — [[Гітара|рытм-гітара]] (<small>2015 — наш час</small>) ==== Колішнія ўдзельнікі ==== * [[Лявон Вольскі]] — [[сьпеў]], [[Гітара|рытм-гітара]] (<small>1994 — 2010, 2020</small><ref name=":02">{{Cite web|lang=|url=https://people-onliner-by.turbopages.org/people.onliner.by/s/2020/08/12/gruppa-n-r-m-sobralas-klassicheskim-sostavom-smotrite-kak-pavlov-i-volskij-vmeste-igrayut-try-charapaxi|title=Группа N.R.M. собралась классическим составом. Смотрите, как Павлов и Вольский вместе играют «Тры чарапахі»|author=|website=|date=|publisher=}}</ref>) == Храналёгія == <timeline> ImageSize = width:1000 height:auto barincrement:25 PlotArea = left:150 bottom:60 top:0 right:20 Alignbars = justify DateFormat = dd/mm/yyyy Period = from:1994 till:2020 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Legend = orientation:horizontal position:bottom ScaleMajor = increment:1 start:1994 ScaleMinor = increment:1 start:1994 Colors = id:Lead value:red legend:Сьпеў id:Guitar value:green legend:Сола-гiтара id:RGuitar value:brightgreen legend:Рытм-гiтара id:Bass value:blue legend:Бас-гiтара id:Drums value:orange legend:Бубны id:Lines value:black legend:Альбомы id:grid1 value:gray(0.3) id:Tours value:gray(0.5) Legend = orientation:horizontal position:bottom ScaleMajor = unit:year increment:2 start:1994 ScaleMinor = unit:year increment:1 start:1994 LineData = at:01/07/1995 color:black layer:back at:01/07/1996 color:black layer:back at:01/07/1998 color:black layer:back at:01/07/2000 color:black layer:back at:01/07/2002 color:black layer:back at:01/07/2007 color:black layer:back at:01/07/2013 color:black layer:back BarData = bar:LV text:"Лявон Вольскі" bar:PP text:"Піт Паўлаў" bar:YL text:"Юрась Ляўкоў" bar:OD text:"Алег Дземідовіч" bar:JV text:"Ян-Вінцэнт Луцэвіч" PlotData = width:10 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:LV from:start till:01/12/2010 color:Lead bar:LV from:start till:01/12/2010 color:RGuitar width:3 bar:LV from:12/08/2020 till:12/08/2020 color:Lead bar:LV from:12/08/2020 till:12/08/2020 color:RGuitar width:3 bar:PP from:start till:end color:Guitar bar:PP from:start till:end color:Lead width:3 bar:PP from:01/12/2010 till:end color:Lead bar:PP from:01/12/2010 till:end color:Guitar width:3 bar:YL from:start till:end color:Bass bar:YL from:01/12/2010 till:end color:Lead width:3 bar:OD from:start till:end color:Drums bar:OD from:01/12/2010 till:end color:Lead width:3 bar:JV from:06/09/2015 till:11/08/2020 color:RGuitar bar:JV from:13/08/2020 till:end color:RGuitar </timeline> == Пабочныя праекты == * [[Крамбамбуля (гурт)|Крамбамбуля]]: [[Лявон Вольскі]] * [[Zet]]: [[Лявон Вольскі]] * [[Garadzkija]]: [[Піт Паўлаў]] * [[Pete-Paff]]: [[Піт Паўлаў]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} * [https://web.archive.org/web/20040110012430/http://nrm.by.com/ Афіцыйная хатняя старонка (копія на web.archive.com)] * [http://nrsm.org/ Афіцыйны фан-клюб] * [http://www.myspace.com/mroja Старонка N.R.M. на партале Myspace] * [https://web.archive.org/web/20120125133146/http://www.nn.by/index.pl?theme=nn%2F2004%2F05&article=02 «Дасье» «Нашай Нівы» на N.R.M.] * [http://generation.by/news2386.html Акустычны канцэрт N.R.M.: раяль у кустах, лепшыя песьні і прызнаньні ў каханьні] * [http://generation.by/news1879.html NRMу ўсьміхнулася «Фартуна» — у Беларусі адбыўся вялікі канцэрт!] * [http://generation.by/news1492.html NRM у горадзе M] {{N.R.M.}} [[Катэгорыя:N.R.M.| ]] [[Катэгорыя:Беларускія рок-гурты]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1994 годзе]] [[Катэгорыя:Культура Менску]] 3lno7aqouycta3tkyy22l72xyubrakn Мроя 0 1010 2329273 2272536 2022-07-21T21:14:14Z Plac Francyska 62646 /* Храналогія */ wikitext text/x-wiki {{Музычны гурт |Назва = Мроя |Фота = mroja_basowiszcza_2009.JPG |Подпіс = «Мроя» на «Басовішчы-2009» |Гады = 1981—1994 |Адкуль = |Мова = [[беларуская мова|беларуская]] |Жанр = [[рок-музыка|рок]] |Выдавец = |Зьвязаныя праекты = [[N.R.M.]], [[Крамбамбуля (гурт)|Крамбамбуля]], [[Garadzkija]], [[Zet]] |Афіцыйная старонка = |Удзельнікі = [[Лявон Вольскі]]<br />[[Юрась Ляўкоў]]<br />[[Алег Дземідовіч]]<br />[[Піт Паўлаў]] |Былыя ўдзельнікі = [[Уладзімер Давыдоўскі]]<br />[[Венедыкт Конеў-Пятушкевіч]]<br />Алег Піпін<br />Леанід Шырын<br />[[Віктар Смольскі]]<br />Віктар Шот<br />Юрась Цянкевіч }} '''Мроя''' — беларускі [[рок-гурт]]. == Гісторыя == Гурт «Мроя» заснаваны ў 1981 годзе студэнтамі другога курсу Менскай мастацкай вучэльні [[Лявон Вольскі|Лявонам Вольскім]] ды [[Уладзімер Давыдоўскі|Ўладзімерам Давыдоўскім]]. Вольскі сьпяваў ды граў на польскім сынтэзатары-іёніцы, Давыдоўскі спачатку граў на бас-гітары, потым — на барысаўскай «Фарманце». Неўзабаве да гурту далучыўся школьны знаёмы Давыдоўскага [[Юрась Ляўкоў]], які пачаў граць на бас-гітары. Потым далучыўся аднагрупнік Вольскага [[Алег Дземідовіч]] і пачаў граць на барабанах. Гурт спачатку ўзяў назву «Эскалатор». Першы канцэрт адбыўся 7 лістапада 1981 году. Спачатку песьні ствараліся й выконваліся па-расейску, але паступова гурт перайшоў на беларускія песьні. Музычны стыль фармаваўся пад уплывам такіх гуртоў, як [[The Beatles]] ды «[[Машина времени]]». Рэпэтыцыі праводзіліся спачатку ў цесным пакойчыку ў вучэльні, потым у розных службовых памяшканьнях (нават у вёсцы [[Дзегцяроўка]]). У 1984 годзе «Мроя» выступіла з вулічным канцэртам у [[Траецкае прадмесьце|Траецкім прадмесьці]], на якім прысутнічаў [[Піт Паўлаў]]. У 1985 годзе пасьля заканчэньня вучэльні Лявона, Уладзімера ды Алега забралі на тэрміновую службу ў войска. Улетку 1986 году гурт сабраўся зноў. На першых этапах гурт запісаў некалькі альбомаў на магнітных касэтах, актыўна канцэртаваў, рэпетыцыі праходзілі ў сутанэньнях Дому літаратара. У 1987 годзе [[Талака (таварыства)|Талака]] зладзіла паход супраць будаўніцтва Дзьвінскай ГЭС, у якім прынялі ўдзел і музыкі Мроі. За гэты ўдзел іх пазбавілі магчымасьці рэпетаваць у доме літаратара. У 1989 годзе — падчас перабудовы «Мроя» запісала кружэлку на перасоўнай студыі «Мэлёдыя» «[[Дваццаць восьмая зорка]]», гукарэжысэрам якога быў Аляксандар Шцільман. Пасьля зыходу Ўладзімера Давыдоўскага 10 верасьня 1989 году тры гады ў гурце граў [[Венедыкт Конеў-Пятушкевіч]]. 24 верасьня 1989 году гурт выступіў на фэстывалі «Чырвона рута» ў [[Чарнаўцы|Чарнаўцах]], дзе выканалі песьні «Шмат», «Аўстралійская полька» ды «Мама-мафія». Напрыканцы красавіка 1990 года Мроя разам з гуртамі Мясцовы час, Кадэцкі корпус, Грамада і Муха выступіла на дабрачынным канцэрце «Ахвяруем дзецям Чарнобыля» у Віцебску<ref>{{артыкул|аўтар=Пруднікаў В.|загаловак=Удар па музычнай мафіі|выданьне=Витебский курьер|год=1990|нумар=2|старонкі=7}}</ref>. Напрацягу 1992—1993 гадоў у гурце зьмянілася некалькі гітарыстаў, якія не адпавядалі стылістыцы «Мроі». У 1993 годзе пры дапамозе [[Згуртаваньне беларусаў сьвету Бацькаўшчына|Згуртаваньня беларусаў сьвету]] на кампакт-касэтах выйшла складанка «Выбраныя песьні 1989—1993», у якую ўвайшлі новыя песьні. Часткова з-за рознагалосьсяў у самім гурце, часткова з-за канкурэнцыі з боку іншых — больш маладых гуртоў у верасьні 1994 годзе ўдзельнікі «Мроі» прыпыняюць працу з-за фармальных прычын. Праз пэўны час было прынятае рашэньне ўзяць назву гурта [[N.R.M.]] і зьмяніць музычны стыль. У 2009 годзе на юбілейным, 20-м «[[Басовішча|Басовішчы]]» гурт часова адрадзіўся дзеля выкананьня стосу старых песьняў у аўтэнтычнай вопратцы. У гэтым жа годзе BMA-group зрабіла перавыданьне альбому «[[Дваццаць восьмая зорка]]» на CD, у якое ўключыла дзьве дадатковыя песьні і відэа з канцэрту ў 1993-м годзе. == Удзельнікі == * [[Лявон Вольскі]] — сьпеў, клявішныя (1981—1994) * [[Уладзімер Давыдоўскі]] — гітара (1981-1989) * [[Юрась Ляўкоў]] — бас-гітара (1981—1994) * [[Алег Дземідовіч]] — бубны, сьпеў (1981—1994) * Сяргей Лоскутаў — бубны, потым гітара (1981) * [[Венедыкт Конеў-Пятушкевіч]] — гітара (1989—1992) * Алег Піпін — гітара (1992) * Леанід Шырын — гітара (ліпень, 1992) * Віктар Шот — гітара (верасень, 1992) * Юрась Цянкевіч — пэркусія (ад 1992) * [[Віктар Смольскі]] — гітара (1993) * [[Піт Паўлаў]] — гітара (1993—1994) == Храналогія == <timeline> ImageSize = width:1000 height:auto barincrement:25 PlotArea = left:150 bottom:60 top:0 right:20 Alignbars = justify DateFormat = dd/mm/yyyy Period = from:01/01/1981 till:01/09/1994 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Legend = orientation:horizontal position:bottom ScaleMajor = increment:1 start:01/01/1981 ScaleMinor = increment:1 start:01/01/1981 Colors = id:Lead value:red legend:Сьпеў id:Guitar value:green legend:Гітара id:Bass value:blue legend:Бас-гітара id:Drums value:orange legend:Бубны id:Keyboard value:purple legend:Клавішныя id:Misc value:yellow legend:Пэркусыя id:Lines value:black legend:Альбомы id:grid1 value:gray(0.3) id:Tours value:gray(0.5) Legend = orientation:horizontal position:bottom ScaleMajor = unit:year increment:2 start:1981 ScaleMinor = unit:year increment:1 start:1981 LineData = at:01/07/1986 color:black layer:back at:01/07/1987 color:black layer:back at:01/07/1989 color:black layer:back at:04/09/1990 color:black layer:back at:01/07/1991 color:black layer:back BarData = bar:LV text:"Лявон Вольскі" bar:VD text:"Уладзімер Давыдоўскі" bar:SL text:"Сяргей Лоскутаў" bar:BK text:"Венедыкт Конеў-Пятушкевіч" bar:OP text:"Алег Піпін" bar:LS text:"Леанід Шырын" bar:VSh text:"Віктар Шот" bar:VS text:"Віктар Смольскi" bar:PP text:"Піт Паўлаў" bar:YL text:"Юрась Ляўкоў" bar:OD text:"Алег Дземідовіч" bar:YT text:"Юрась Цянкевіч" PlotData = width:10 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:LV from:start till:end color:Lead bar:LV from:start till:end color:Keyboard width:3 bar:VD from:start till:10/09/1989 color:Guitar bar:SL from:start till:31/12/1981 color:Guitar bar:BK from:10/09/1989 till:01/01/1992 color:Guitar bar:OP from:01/01/1992 till:01/06/1992 color:Guitar bar:LS from:01/06/1992 till:01/09/1992 color:Guitar bar:VSh from:01/09/1992 till:01/01/1993 color:Guitar bar:YT from:01/01/1992 till:end color:Misc bar:VS from:01/01/1993 till:01/06/1993 color:Guitar bar:PP from:01/06/1993 till:end color:Guitar bar:PP from:01/06/1993 till:end color:Lead width:3 bar:YL from:start till:end color:Bass bar:YL from:start till:end color:Lead width:3 bar:OD from:start till:end color:Drums </timeline> == Дыскаграфія == === Альбомы === * ''[[Стары храм]]'' (1984 — дэма кампакт-касэта, 1986) * ''Зрок'' (1987 — кампакт-касэта) * ''[[Студыя БМ]]'' (1988-1989 — кампакт-касэта) * ''[[Дваццаць восьмая зорка]]'' («Мэлёдыя», 1989, перавыдадзены ў 1997 і 2009) * ''[[Біяполе]]'' (1990 — кампакт-касэта, перавыдадзены ў 1997) Усе альбомы студыйныя. Першыя два альбомы пазьней не выдаваліся. === Складанкі === * ''[[Лепшыя песьні з альбомаў 1988—1990|Лепшыя песьні з праграмаў 1987—1990 гадоў]]'' («Ковчег», 1992) * ''Выбраныя песьні 1989—1993'' (ЗБС, 1993)<ref>[http://www.last.fm/music/Мроя/+images/23700089 Выява вокладкі альбому на last.fm]</ref> == Супольныя праекты == * ''Рок супраць рэвалюцыяў'' (жывы запіс «Глыток віна і луста хлеба» ды «Дзяўчына з чароўнаю ўсьмешкай», 1993) * ''[[Генералы айчыннага року]]'' («Я рок-музыкант», 2004) * ''[[Чарнобыльскі вецер]]'' («Шмат», 2006) * ''[[Дыхаць!]]'' («Краіна крывавых дажджоў», 2006) У праект «Рок супраць рэвалюцыяў» увайшлі дзьве песьні, якія ня трапілі ў альбомы, у запісе ўдзельнічаў Піт Паўлаў. == Узнагароды == * Прыз глядацкіх сымпатыяў на фэсьце «Рок-крок» (1988, Горадня) * Ляўрэаты фэсту «[[Тры колеры]] — 3» (1990) * Ляўрэаты фэсту «[[Басовішча]]» (1991, Польшча) == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Дзятліковіч Віктар. Іх Мроя. Іх N.R.M. Менск: «Сучасны літаратар», 2005. 320 с +32 вкл. * {{Кніга |аўтар = [[Зьміцер Падбярэскі|Д.П.]], А. Адамчык |імя = |прозьвішча = |частка = «МРОЯ» |загаловак = Энцыклапедыя беларускай папулярнай музыкі |арыгінал = |спасылка = |адказны = уклад. [[Зьміцер Падбярэскі|Дз. Падбярэзскі]] і інш |выданьне = |месца = [[Менск|Мінск]] |выдавецтва = [[Зьміцер Колас|Зміцер Колас]] |год = 2008 |том = |старонкі = 189–190 |старонак = 368 |сэрыя = |isbn = 978-985-6783-42-8 |наклад = 2000 |мова=be }} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20041123230648/http://arche.home.by/2001-2/sacha201.html Сяргей Сахараў. Хроніка гурту «Мроя» //Arche №2/2001.] * [https://web.archive.org/web/20081201112336/http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/hramadztva/dyski/05.htm Артыкул пра «Мрою» ў кнізе «Залатыя дыскі беларускага рок-н-рола» на партале '''Kamunikat'''] * [http://old.fromby.net/zala/mroja.html Артыкул пра «Мрою» ў «Залі Славы» парталу [[Tuzin.fm]]] * [http://34mag.net/post/volski-mroya Гісторыя аднаго фотасэту: Вольскі і гурт «Мроя» ў Менску 80-х]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[34mag]] {{Заля славы беларускага рок-н-ролу}} [[Катэгорыя:Мроя| ]] [[Катэгорыя:Музычныя гурты, якія зьявіліся ў 1981 годзе]] [[Катэгорыя:Беларускія рок-гурты]] 5v7jmmb1uvvmcgn5mn5s1d1zkwrrslb Віктар Юшчанка 0 1932 2329239 2303408 2022-07-21T18:18:22Z NachtReisender 55803 wikitext text/x-wiki {{Палітык | выява = Портрет 3-го президента України Віктора Ющенка.jpeg | памер_выявы = 300пкс | подпіс = | пачатак_тэрміну = [[23 студзеня]] [[2005]] | канец_тэрміну = [[25 лютага]] [[2010]] | прэм'ер-міністар = [[Юлія Цімашэнка]]<br />[[Юры Еханураў]]<br />[[Віктар Януковіч]] | папярэднік = [[Леанід Кучма]] | наступнік = [[Віктар Януковіч]] | месца_нараджэньня = {{сьцяг УССР}} [[Харужаўка]], [[Сумская вобласьць]], [[Украіна|Украінская ССР]] | жонка = [[Кацярына Юшчанка]] | прафэсія = эканаміст | рэлігія = [[праваслаўе]] | партыя = [[Наша Ўкраіна]] | пасада = 3-і [[Прэзыдэнт Украіны]] | пасада2 = 11-ы [[Прэм’ер-міністар Украіны]] | пачатак_тэрміну2 = [[22 сьнежня]] [[1999]] | канец_тэрміну2 = [[29 траўня]] [[2001]] | папярэднік2 = [[Валер Пуставойтэнка]] | наступнік2 = [[Анатоль Кінах]] | прэзыдэнт2 = [[Леанід Кучма]] | узнагароды = {{Блёк узнагародаў|{{Ордэн Трох зорак}}|{{Вялікі крыж ордэна Адраджэньня Польшчы}}|{{Ордэн Вітаўта Вялікага з ланцугом}}|{{Ордэн Гейдара Аліева}} }} }} '''Ві́ктар Андрэ́евіч Ю́шчанка''' ({{мова-uk|Ющенко Віктор Андрійович}}, {{Праслухаць|Uk-Ющенко.oga}}, нарадзіўся [[23 лютага]] [[1954]] году) — трэці [[прэзыдэнт]] [[Украіна|Украіны]] (2005—2010). Былы [[прэм’ер-міністар]] Украіны ([[1999]]—[[2001]]), лідэр палітычнага блёку «[[Наша Ўкраіна]]», лідэр «[[Аранжавая рэвалюцыя|Аранжавай рэвалюцыі]]». == Біяграфія == Віктар Юшчанка нарадзіўся на поўначы Ўкраіны ў [[Сумская вобласьць|Сумской вобласьці]] ў сям’і вясковых настаўнікаў. Па сканчэньні сярэдняй школы Юшчанка паступіў у [[Тарнопальскі фінансава-эканамічны інстытут]], які скончыў у 1975 годзе па спэцыяльнасьці [[бугальтарскі ўлік]]. Пасьля гэтага працаваў калгасным бугальтарам. Праз год ён ужо перайшоў на працу ў мясцовае аддзяленьне [[Дзяржбанк]]у [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]], адкуль яго перавялі ў [[Кіеў]] у 1985 годзе ў аддзел крэдытаваньня і фінансаваньня сельскай гаспадаркі. У 1989 годзе Юшчанка стаў намесьнікам старшыні праўленьня «Агропромбанку» (у 1990 годзе перайменаваны ў банк «Україна»). У 1993 годзе, пасьля атрыманьня Ўкраінай незалежнасьці, ён узначаліў [[Нацыянальны банк Украіны]]. Ён кіраваў увядзеньнем нацыянальнай валюты, [[украінская грыўна|украінскай грыўны]], што ўважаецца за немалую эканамічную перамогу. Таксама лічыцца, што менавіта дзякуючы Юшчанку ўкраінская грыўна не абвалілася падчас сусьветнага фінансавага крызісу ў 1998 годзе. У 1999 годзе [[Леанід Кучма]] прызначыў Віктара Юшчанку прэм’ер-міністрам Украіны, з ухвалы [[Міжнародны валютны фонд|Міжнароднага валютнага фонду]] й іншых заходніх установаў. Урад Юшчанкі атрымаў вотум недаверу ў 2001 годзе, пасьля чаго ён заснаваў кааліцыю партыяў «[[Наша Ўкраіна]]» («Наша Україна»). У 2004 годзе Віктар Юшчанка выставіў сваю кандыдатуру на пасаду прэзыдэнта. Прэзыдэнцкая гонка была надзвычай доўгая (тры туры) і поўная скандалаў. 5-6 верасьня Віктар Юшчанка праўдападобна быў атручаны нейкімі хімічнымі рэчывамі, верагодна дыяксінамі (атручэньне моцна паўплывала на твар Віктара Юшчанкі). Ва ўпартай і працяглай барацьбе, у выніку трох галасаваньняў ([[Вярхоўны суд Украіны]] загадаў правесьці паўторнае галасаваньне другога туру з прычыны фальсыфікацыяў) Віктар Юшчанка нарэшце перамог свайго супраціўніка — тагачаснага прэм’ер-міністра [[Віктар Януковіч|Віктара Януковіча]]. Перагаласаваньне было прызначана пасьля таго, як украінцы распачалі масавыя вулічныя акцыі пратэстаў на майдане Незалежнасьці ў Кіеве і іншых гарадох. Гэтыя пратэсты атрымалі назву «Памаранчавая рэвалюцыя». 10 студзеня 2005 году Цэнтральная выбарчая камісія Ўкраіны абвясьціла Віктара Юшчанку пераможцам прэзыдэнцкіх выбараў. Згодна з выніковым пратаколам, Юшчанка набраў 51,99% галасоў, а ягоны супраціўнік Віктар Януковіч — 44,2% галасоў. За Юшчанку прагаласавалі ў 17 рэгіёнах Украіны і ў замежнай выбарчай акрузе. Януковіч здабыў большасьць галасоў у 10 рэгіёнах краіны. [[23 студзеня]] [[2005]] году Віктар Юшчанка заняў пасаду прэзыдэнта Ўкраіны. Адным зь першых ягоных рашэньняў было прызначэньне на пасаду прэм’ер-міністра найбліжэйшай паплечніцы [[Юлія Цімашэнка|Юліі Цімашэнкі]]. У верасьні 2005 году праз буйны скандал ў яго набліжэньні, адправіў ў адстаўку прэм’ер-міністра [[Юлія Цімашэнка|Юлію Цімашэнку]], Дзяржаўнага Сакратара [[Аляксандар Зінчанка|Зінчанку]] ды Сакратара Рады Нацыянальнай бясьпекі і абароны [[Пётар Парашэнка|Пятра Парашэнку]]. На парлямэнцкіх выбарах 2006 году яго блёк «[[Наша Ўкраіна]]» атрымаў 3 539 140 галасоў выбарцаў, або 13,95% (трэцяе месца). Гэта стала нечаканай паразай. Паводле вынікаў гэтых выбараў, спачатку кааліцыя фракцыяў, неабходная для фармаваньня большасьці, была створаная на базе [[Блёк Юліі Цімашэнкі|Блёку Юліі Цімашэнкі]], «[[Наша Ўкраіна|Нашай Ўкраіны]]» ды [[Сацыялістычная Партыя Ўкраіны|Сацыялістычнай партыі]]. Але затым [[Сацыялістычная Партыя Ўкраіны|Сацыялістычная партыя]] ўвайшла ў кааліцыю з [[Партыя рэгіёнаў|Партыяй рэгіёнаў]] ды [[Камуністычная партыя Ўкраіны|камуністамі]]. Юшчанка вымагаў ад свайго блёку ўвайсьці ў гэтую кааліцыю, што частка дэпутатаў і зрабіла. == Вонкавыя спасылкі == * [[Віктар Юшчанка|Віктор Андрійович Ющенко]]. [https://archive.org/details/ViktorY Недержавні Таємниці. (аудіокнига) Харків, Фоліо. - 2014, 512 с.]{{ref-ua}} {{commons|Category:Viktor Yuschenko}} {{Пачатак блёку}} {{Адзінка блёку |папярэднік=[[Леанід Кучма]] |назва=[[Прэзыдэнты Ўкраіны|Прэзыдэнт Украіны]] |гады=[[23 студзеня]] [[2005]] — [[25 лютага]] [[2010]] |наступнік= [[Віктар Януковіч]] }} {{Канец блёку}} {{Прэзыдэнты Ўкраіны}} {{Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны на выбарах 2010 году}} {{Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны на выбарах 2004 году}} {{Прэм’ер-міністры Ўкраіны}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Юшчанка, Віктар}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Сумской вобласьці]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнай рады Ўкраіны 4-га скліканьня]] [[Катэгорыя:Украінскія палітыкі]] [[Катэгорыя:Прэм’ер-міністры Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Прэзыдэнты Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Дактары honoris causa Люблінскага каталіцкага ўнівэрсытэту імя Яна Паўла II]] [[Катэгорыя:Украінскія банкіры]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Аранжавай рэвалюцыі]] dawr0utcg1ghkz5xexr6svy79u3in8m 2329259 2329239 2022-07-21T19:57:16Z Taravyvan Adijene 1924 [[ВП:СТРАЗ]] wikitext text/x-wiki {{Палітык | выява = Портрет 3-го президента України Віктора Ющенка.jpeg | памер_выявы = 300пкс | подпіс = | пачатак_тэрміну = 23 студзеня 2005 | канец_тэрміну = 25 лютага 2010 | прэм'ер-міністар = [[Юлія Цімашэнка]]<br />[[Юры Еханураў]]<br />[[Віктар Януковіч]] | папярэднік = [[Леанід Кучма]] | наступнік = [[Віктар Януковіч]] | месца_нараджэньня = {{сьцяг УССР}} [[Харужаўка]], [[Сумская вобласьць]], [[Украіна|Украінская ССР]] | жонка = [[Кацярына Юшчанка]] | прафэсія = эканаміст | рэлігія = [[праваслаўе]] | партыя = [[Наша Ўкраіна]] | пасада = 3-і [[Прэзыдэнт Украіны]] | пасада2 = 11-ы [[Прэм’ер-міністар Украіны]] | пачатак_тэрміну2 = 22 сьнежня 1999 | канец_тэрміну2 = 29 траўня 2001 | папярэднік2 = [[Валер Пуставойтэнка]] | наступнік2 = [[Анатоль Кінах]] | прэзыдэнт2 = [[Леанід Кучма]] | узнагароды = {{Блёк узнагародаў|{{Ордэн Трох зорак}}|{{Вялікі крыж ордэна Адраджэньня Польшчы}}|{{Ордэн Вітаўта Вялікага з ланцугом}}|{{Ордэн Гейдара Аліева}} }} }} '''Ві́ктар Андрэ́евіч Ю́шчанка''' ({{мова-uk|Ющенко Віктор Андрійович}}, {{Праслухаць|Uk-Ющенко.oga}}, нарадзіўся 23 лютага 1954 году) — трэці [[прэзыдэнт Украіны]] (2005—2010). Былы [[прэм’ер-міністар Украіны]] (1999—2001), лідэр палітычнага блёку «[[Наша Ўкраіна]]», лідэр «[[Аранжавая рэвалюцыя|Аранжавай рэвалюцыі]]». == Біяграфія == Віктар Юшчанка нарадзіўся на поўначы Ўкраіны ў [[Сумская вобласьць|Сумской вобласьці]] ў сям’і вясковых настаўнікаў. Па сканчэньні сярэдняй школы Юшчанка паступіў у [[Тарнопальскі фінансава-эканамічны інстытут]], які скончыў у 1975 годзе па спэцыяльнасьці [[бугальтарскі ўлік]]. Пасьля гэтага працаваў калгасным бугальтарам. Праз год ён ужо перайшоў на працу ў мясцовае аддзяленьне [[Дзяржбанк]]у [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]], адкуль яго перавялі ў [[Кіеў]] у 1985 годзе ў аддзел крэдытаваньня і фінансаваньня сельскай гаспадаркі. У 1989 годзе Юшчанка стаў намесьнікам старшыні праўленьня «Агропромбанку» (у 1990 годзе перайменаваны ў банк «Україна»). У 1993 годзе, пасьля атрыманьня Ўкраінай незалежнасьці, ён узначаліў [[Нацыянальны банк Украіны]]. Ён кіраваў увядзеньнем нацыянальнай валюты, [[украінская грыўна|украінскай грыўны]], што ўважаецца за немалую эканамічную перамогу. Таксама лічыцца, што менавіта дзякуючы Юшчанку ўкраінская грыўна не абвалілася падчас сусьветнага фінансавага крызісу ў 1998 годзе. У 1999 годзе [[Леанід Кучма]] прызначыў Віктара Юшчанку прэм’ер-міністрам Украіны, з ухвалы [[Міжнародны валютны фонд|Міжнароднага валютнага фонду]] й іншых заходніх установаў. Урад Юшчанкі атрымаў вотум недаверу ў 2001 годзе, пасьля чаго ён заснаваў кааліцыю партыяў «[[Наша Ўкраіна]]» («Наша Україна»). У 2004 годзе Віктар Юшчанка выставіў сваю кандыдатуру на пасаду прэзыдэнта. Прэзыдэнцкая гонка была надзвычай доўгая (тры туры) і поўная скандалаў. 5-6 верасьня Віктар Юшчанка праўдападобна быў атручаны нейкімі хімічнымі рэчывамі, верагодна дыяксінамі (атручэньне моцна паўплывала на твар Віктара Юшчанкі). Ва ўпартай і працяглай барацьбе, у выніку трох галасаваньняў ([[Вярхоўны суд Украіны]] загадаў правесьці паўторнае галасаваньне другога туру з прычыны фальсыфікацыяў) Віктар Юшчанка нарэшце перамог свайго супраціўніка — тагачаснага прэм’ер-міністра [[Віктар Януковіч|Віктара Януковіча]]. Перагаласаваньне было прызначана пасьля таго, як украінцы распачалі масавыя вулічныя акцыі пратэстаў на майдане Незалежнасьці ў Кіеве і іншых гарадох. Гэтыя пратэсты атрымалі назву «Памаранчавая рэвалюцыя». 10 студзеня 2005 году Цэнтральная выбарчая камісія Ўкраіны абвясьціла Віктара Юшчанку пераможцам прэзыдэнцкіх выбараў. Згодна з выніковым пратаколам, Юшчанка набраў 51,99% галасоў, а ягоны супраціўнік Віктар Януковіч — 44,2% галасоў. За Юшчанку прагаласавалі ў 17 рэгіёнах Украіны і ў замежнай выбарчай акрузе. Януковіч здабыў большасьць галасоў у 10 рэгіёнах краіны. 23 студзеня 2005 году Віктар Юшчанка заняў пасаду прэзыдэнта Ўкраіны. Адным зь першых ягоных рашэньняў было прызначэньне на пасаду прэм’ер-міністра найбліжэйшай паплечніцы [[Юлія Цімашэнка|Юліі Цімашэнкі]]. У верасьні 2005 году праз буйны скандал ў яго набліжэньні, адправіў ў адстаўку прэм’ер-міністра [[Юлія Цімашэнка|Юлію Цімашэнку]], Дзяржаўнага Сакратара [[Аляксандар Зінчанка|Зінчанку]] ды Сакратара Рады Нацыянальнай бясьпекі і абароны [[Пётар Парашэнка|Пятра Парашэнку]]. На парлямэнцкіх выбарах 2006 году яго блёк «[[Наша Ўкраіна]]» атрымаў 3 539 140 галасоў выбарцаў, або 13,95% (трэцяе месца). Гэта стала нечаканай паразай. Паводле вынікаў гэтых выбараў, спачатку кааліцыя фракцыяў, неабходная для фармаваньня большасьці, была створаная на базе [[Блёк Юліі Цімашэнкі|Блёку Юліі Цімашэнкі]], «[[Наша Ўкраіна|Нашай Ўкраіны]]» ды [[Сацыялістычная Партыя Ўкраіны|Сацыялістычнай партыі]]. Але затым [[Сацыялістычная Партыя Ўкраіны|Сацыялістычная партыя]] ўвайшла ў кааліцыю з [[Партыя рэгіёнаў|Партыяй рэгіёнаў]] ды [[Камуністычная партыя Ўкраіны|камуністамі]]. Юшчанка вымагаў ад свайго блёку ўвайсьці ў гэтую кааліцыю, што частка дэпутатаў і зрабіла. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [[Віктар Юшчанка|Віктор Андрійович Ющенко]]. [https://archive.org/details/ViktorY Недержавні Таємниці. (аудіокнига) Харків, Фоліо. — 2014, 512 с.]{{ref-ua}} {{Пачатак блёку}} {{Адзінка блёку |папярэднік=[[Леанід Кучма]] |назва=[[Прэзыдэнты Ўкраіны|Прэзыдэнт Украіны]] |гады = 23 студзеня 2005 — 25 лютага 2010 |наступнік= [[Віктар Януковіч]] }} {{Канец блёку}} {{Прэзыдэнты Ўкраіны}} {{Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны на выбарах 2010 году}} {{Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны на выбарах 2004 году}} {{Прэм’ер-міністры Ўкраіны}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Юшчанка, Віктар}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Сумской вобласьці]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнай рады Ўкраіны 4-га скліканьня]] [[Катэгорыя:Украінскія палітыкі]] [[Катэгорыя:Прэм’ер-міністры Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Прэзыдэнты Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Дактары honoris causa Люблінскага каталіцкага ўнівэрсытэту імя Яна Паўла II]] [[Катэгорыя:Украінскія банкіры]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Аранжавай рэвалюцыі]] myngruvj2ky183j0ulvz9himto7nf1d А1 (тэлекам-правайдэр) 0 2889 2329340 2324417 2022-07-22T11:44:23Z Bahach 2404 /* Фіксаваная сувязь */ абнаўленьне зьвестак wikitext text/x-wiki {{Артаграфія}} {{Кампанія |назва = Унітарнае прадпрыемства «А1» |лягатып = [[Файл:A1_Logo_Red.jpg|200пкс]] |тып = [[унітарнае прадпрыемства]] |дэвіз = |заснаваная = 30 ліпеня 1998 г. (камэрцыйная дзейнасьць — 16 красавіка 1999 г.) |заснавальнікі = «[[Самаві Бразэрз Тэлеком]]» ([[Кіпр]]) |разьмяшчэньне = [[Менск]], вул. Інтэрнацыянальная, д. 36 |ключавыя фігуры = [[Гэльмут Дуз]] (генеральны дырэктар) |галіна = [[Сувязь (тэхніка)|сувязь]] |прадукцыя = Паслугі мабільнай і фіксаванай сувязі, анлайн-тэлебачаньне, выраб забаўляльнага кантэнту, паслугі ICT |матчына кампанія = «{{артыкул у іншым разьдзеле|A1 Telekom Austria Group|A1 Telekom Austria Group|pl|A1 Telekom Austria Group}}» ([[Вена]]) |абарачэньне = {{рост}} 419,6 млн [[€]] (2021)<ref name="a1groupresults2019">[https://www.a1.group/en/ir/interim-results Interim Results - A1 Telekom Austria Group]{{Ref-en}}</ref> |апэрацыйны прыбытак = {{рост}} 180,5 млн [[€]] (2021)<ref name="a1groupresults2019" /> |лік супрацоўнікаў = ~3000 чал. (2021) |сайт = [https://www.A1.by/be www.A1.by] }} '''Унітарнае прадпрыемства «А1»''' (А1, да 2019 — velcom) — прыватны правайдэр тэлекамунікацыйных, ІКТ і кантэнт-паслуг у Беларусі<ref>[https://belretail.by/news/velcom-obyyavil-o-repozitsionirovanii-na-ryinke-i-smenit-brend-na-a velcom объявил о репозиционировании на рынке и сменит бренд на А1]</ref>, другі паводле колькасьці абанэнтаў апэратар сотавай сувязі ў Беларусі<ref>[http://www.belnetmon.bn.by/tracking.html BELNETMON — Net Monitor in Belarus — Колькасьць абанэнтаў у Беларусі]</ref>. Прадастаўляе паслугі сувязі стандарту [[GSM]] 900/1800, UMTS ([[WCDMA]]/HSDPA/HSUPA/HSPA+) і 4G (празь сетку beCloud), паслугі доступу ў інтэрнэт па стандартах ADSL, Ethernet і GPON, паслугі лічбавага тэлебачаньня IPTV пад брэндам [[VOKA]]. == Гісторыя == [[Файл:Velcom-old.jpg|міні|Лягатып кампаніі з 1999 па 2008 год]] У ліпені 1998 году адбылося заснаваньне сумеснага беларуска-кіпрскага [[таварыства з абмежаванай адказнасьцю]] «Мабільная лічбавая сувязь», што атрымала дазвол на праектаваньне, будаўніцтва і выкарыстаньне агульнакраёвай сеткі сотавай сувязі стандарту GSM-900, а таксама на наданьне [[паслуга]]ў сувязі стандарту GSM. Кампанія пачала ажыцьцяўляць камэрцыйную дзейнасьць па прадстаўленьні паслуг і тавараў мабільнай сувязі 16 красавіка 1999 году і стала першым сотавым апэратарам стандарту GSM у Беларусі (першы сотавы апэратар — NMT-апэратар «[[БелСел]]»). Да старту камэрцыйнай эксплюатацыі былі запушчаныя 10 базавых станцыяў (9 у [[Менск]]у, 1 — у Арэшніках па дарозе на Нацыянальны аэрапорт «Менск»). Да лета 2000 году да сеткі А1 былі падключаныя ўсе абласныя гарады Беларусі. Мабільная сувязь зьявілася на трасе Менск — Берасьце — Ворша і ў найбліжэйшых населеных пунктах. З 23 красавіка 2007 году мабільная сувязь А1 стала даступная ўсяму гарадзкому насельніцтву Беларусі. У красавіку 2019 апэратар запусьціў першую GSM-сетку на тэрыторыі [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік|Палескага дзяржаўнага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка]]<ref>{{Спасылка|url=https://tech.onliner.by/2019/04/23/svyaz-6|title=В зоне отчуждения в Чернобыле запустили мобильную связь|publisher=[[Onliner.by]]|language=ru|accessdate=2019-04-23}}</ref>. З 15 сакавіка 2001 году абанэнты А1 атрымалі магчымасьць адпраўляць і прымаць [[SMS]]<ref>{{Спасылка|url=https://tech.onliner.by/2019/04/09/20-let-gsm-velcom|title=Девять БС и один человек в кол-центре. Как 20 лет назад начиналась GSM-связь в Беларуси|publisher=[[Onliner.by]]|language=ru|accessdate=2019-04-10}}</ref>, у чэрвені 2005 году — MMS. 2 чэрвеня 2003 году апэратар запусьціў паслугу GPRS. У сьнежні 2005 году ў трох абласьцёх Беларусі стала даступная тэхналёгія [[EDGE]].<ref>{{Cite web|title=velcom: технология EDGE доступна в трех областях Беларуси |url=https://a1.by/ru/company/p/30.5082|publisher=A1.by|language=ru|accessdate=2019-08-16}}</ref> 19 траўня 2004 году стаў першым сотавым апэратарам, што займеў беларускамоўную вэрсію сайту<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =19 траўня 2004| url =http://www.generation.by/news232.html| копія = | загаловак =Velcom па-беларуску| фармат = | назва праекту = | выдавец =Беларускае пакаленьне Y| дата = 3 лістапада 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref><ref>{{Спасылка | аўтар =[[Севярын Квяткоўскі]]| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =20 кастрычніка 2004| url =http://www.svaboda.by/articleprintview/787712.html| копія = | загаловак =Расейская кампанія МТС афіцыйна заявіла пра беларусізацыю сваіх паслугаў у Беларусі| фармат = | назва праекту =Эканоміка| выдавец =[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]| дата = 13 лістапада 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref>. 30 сакавіка 2006 году кампанія А1 першай у Беларусі распачала тэставую эксплюатацыю сувязі трэцяга пакаленьня. 3G-сетка была разгорнута за 27 дзён. Камэрцыйны запуск сеткі 3G у Менску і [[Гомель|Гомлі]] адбыўся 17 сакавіка 2010 г<ref>{{Спасылка | аўтар =[[Аляксей Арэшка]]| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =9 чэрвеня 2010| url =http://by.belapan.by/archive/2010/06/09/391262_391265/| копія = | загаловак =Апэратар сотавай сувязі velcom пачаў камэрцыйную эксплюатацыю сеткі 3G/3G+ у Пінску| фармат = | назва праекту =Эканоміка| выдавец =БелаПАН| дата = 13 лістапада 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref>. У лютым 2016-га А1 першым у Беларусі запусьціў 3G-сетку ў дыяпазоне 900 МГц, а ў траўні 2019 палепшыў прапускную здольнасьць 3G-сеткі, першым аснасьціўшы базавыя станцыі чацьвертай апорнай радыёчастатой у дыяпазоне 2100 МГц.<ref>{{Спасылка|url=https://tech.onliner.by/2019/05/03/velcom-a1-2|title=velcom A1 получил четвертую частоту для 3G|publisher=[[Onliner.by]]|language=ru|accessdate=2019-05-04}}</ref> [[Файл:Velcom_logo.svg|міні|Лягатып кампаніі «Вэлком» у 2008—2019 гадах]] Зь лістапада 2007 году кампанія ўвайшла ў склад A1 Telekom Austria Group у выніку набыцьця спачатку 70% (лістапад 2007 г.), а потым астатніх 30% (кастрычнік 2010 году) акцыяў. Зь чэрвеня 2019 абанэнты A1 могуць карыстацца інтэрнэтам па дамашняй цане ў сетках апэратараў A1 Telekom Austria Group.<ref>{{Cite web|title=За границей как дома: velcom &#124; A1 предложил 1 ГБ трафика в роуминге всего за Br5,9|url=https://www.interfax.by/article/1259481|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2019-06-03}}</ref> У траўні 2008 году кампанія правяла рэбрэндынг, зьмяніўшы лагатып і назву на УП «Вэлком»<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://velcom.by/ru/news/15-05-2008_news.html| копія = http://web.archive.org/20080519102717/http://velcom.by/ru/news/15-05-2008_news.html| дата копіі = 19 траўня 2008| загаловак = ИП «МЦС» изменило своё официальное название на ИП «Велком» и модернизировало бренд| фармат = | назва праекту = | выдавец = | дата доступу = | мова = | камэнтар = }}</ref>. У траўні 2009 году кампанія падпісала эксклюзіўны дагавор з ТАА СП «[[БелСел]]» аб прадстаўленьні паслуг шырокапалоснага доступу ў інтэрнэт на аснове тэхналёгіі CDMA2000 (EV-DO Rev.A). Паслугі прадастаўляліся да траўня 2013 году<ref>{{Cite web|url=https://a1.by/ru/company/p/30.20651|title=О приостановлении оказания услуги «Высокоскоростной мобильный интернет» в некоторых областных и районных центрах|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-15}}</ref>. У 2014 годзе запушчанае лічбавае тэлебачаньне VOKA, распачатае будаўніцтва ўласнага дата-цэнтру кампаніі, адкрытая афіцыйная інтэрнэт-крама. У траўні 2020 году кампанія пашырыла каналы анлайн-продажаў і адчыніла першую віртуальную краму<ref>{{Cite web |url=https://interfax.by/news/tovary_i_uslugi/torgovlya/1275577/|title=A1 запустил первый в Беларуси виртуальный магазин|publisher=interfax.by |lang=ru |accessdate=2020-05-8}}</ref>. Да 2017 году А1 ператвараецца ў буйнога гульца на рынку фіксаванай сувязі Беларусі шляхам набыцьця шэрагу інтэрнэт-правайдэраў. У гэтым жа годзе кампанія А1 стала першым мабільным апэратарам у сьвеце, які запусьціў у камэрцыйную эксплюатацыю цалкам віртуальнае ядро мабільнай сеткі. У 2017 годзе А1 атрымаў дазвол на камэрцыйны запуск першай у Беларусі вузкапалоснай сеткі NB-IoT<ref>{{Cite web |url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.42604 |title=velcom запустил первую в стране сеть для «интернета вещей»|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-16}}</ref>, прызначанай для «[[Інтэрнэт рэчаў|інтэрнэту рэчаў]]». На 2019 год гэта тэхналёгія запушчаная ў Менску і ва ўсіх абласных гарадах Беларусі. У красавіку 2018 году абанэнтам А1 сталі даступныя званкі па [[Wi-Fi]] з выкарыстаньнем тэхналёгіі [[VoWiFi]] (Voice over Wi-Fi, альбо Wi-Fi Calling)<ref>{{Спасылка|url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.44670 |title=velcom запустил для своих абонентов звонки по Wi-Fi |publisher=A1.by |lang=ru |accessdate=2019-08-16}}</ref>. У сьнежьні 2019 году А1 першым у краіне ўкараніў тэхналёгію VoLTE (Voice over LTE)<ref>{{Cite web |title=A1 первым в Беларуси запустил VoLTE |url=https://42.tut.by/665047 |website=42.TUT.BY |lang=ru |accessdate=2019-12-18}}</ref>. Улетку 2018 года А1 у партнэрстве з ЗАТ «[[Банк Рашэньне]]» і міжнароднай плацежнай сыстэмай Visa запусьціў віртуальную картку з кэшбэкам A1 banking для аплаты шырокага спэктру паслуг. У лістападьзе 2020 года А1 і Visa падпісалі пагадьненьне аб стратэгічным партьнёрстьве з мэтай развіцьця лічбавых фінансавых сэрвісаў у краіне, а таксама пашырэньня фінансавых паслуг [[мабільны дастасунак|дастасунку]] А1 banking<ref>{{Cite web |url=http://doingbusiness.by/a1-i-visa-zaklyuchili-soglashenie-o-strategicheskom-partnerstve-s-celyu-razvitiya-cifrovih-finansovih-servisov|title=А1 и Visa заключили соглашение о стратегическом партнерстве с целью развития цифровых финансовых сервисов|publisher=doingbusiness.by|lang=ru|accessdate=2020-12-21}}</ref>. 21 сакавіка 2019 году А1 пачаў прадастаўляць паслугі перадачы зьвестак па тэхналёгіі 4G<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.49269|title=Абонентам телеком-оператора velcom стала доступна 4G-сеть |publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-16}}</ref>. Да канца 2019 году 4G-сетка стала даступна абанэнтам А1 ва ўсіх буйных гарадах у дыяпазоне радыёчастасьцяў 1800 МГц. У сьнежні 2019 году кампанія абьвясьціла аб стратэгічным партнэрстве з інфраструктурным апэратарам beCloud па разьвіцьці мабільнай сувязі стандарту 4G у Беларусі, якое разьлічана на 3 гады<ref>{{Cite web |url=https://www.a1.by/ru/company/news/p/4g-set-po-vsej-strane|title=A1 и beCloud развернут в Беларуси 4G-сеть по всей стране |publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-12-13}}</ref>. Каб 4G-сетка ў частотным дыяпазоне 800 МГц стала даступная ў сельскай мясцовасьці, у 2020 годзе А1 прадаставіла сваю інфраструктуру пад базавыя станцыі, а таксама тарнспартную сетку на аснове гібрыдных, радыёрэлейных і оптвалаконных ліній сувязі. Дьзякуючы гэтаму з жьніўня 2020 года па сакавік 2022 года зона пакрыцьця сетцы 4G: у Гомельскай вобласьці пашырылася да 96,4 %<ref>{{Cite web |url=https://www.naviny.media/new/20200731/1596192379-a1-sravnyal-pokrytie-4g-i-3g-po-vsey-gomelskoy-oblasti|title=A1 сравнял покрытие 4G и 3G по всей Гомельской области|publisher=naviny.by|lang=ru|accessdate=2022-04-28}}</ref>, у Магілёўскай вобласьці да 81 % <ref>{{Cite web|url=https://officelife.media/news/25009-teper-i-v-selskoy-mestnosti-a1-i-besloud-uvelichili-4g-pokrytie-na-mogilevshchine-v-7-raz/|title=Теперь и в сельской местности: A1 и beСloud увеличили 4G-покрытие на Могилевщине в 7 раз|publisher=officelife.media|lang=ru|accessdate=2022-04-28}}</ref>, у Менскай вобласьці да 89 %<ref>{{Cite web |url=https://primepress.by/news/kompanii/operatory_a1_i_becloud_uvelichili_4g_pokrytie_dlya_minskoy_oblasti_v_pyat_raz-33069/|title=Операторы А1 и beCloud увеличили 4G-покрытие для Минской области в пять раз|publisher=primepress.by|lang=ru|accessdate=2022-04-28}}</ref>, у Віцебскай вобласьці да 75 %<ref>{{Cite web |url=https://interfax.by/news/tovary_i_uslugi/svyaz/1302968/|title=Более 5200 населенных пунктов: A1 и beСloud запустили 4G в сельских районах Витебщины|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2022-04-28}}</ref>, у Бярэсцкай вобласьці да 67%<ref>{{Cite web |url=https://brestcity.com/blog/a1-rasshiryaet-pokrytie|title=Более 1200 населенных пунктов: А1 расширяет покрытие 4G для Брестской области|publisher=brestcity.com|lang=ru|accessdate=2022-04-28}}</ref>. 8 красавіка 2019 году кампанія аб’явіла аб пачатку рэбрэндынгу. У пераходны пэрыяд да жніўня ў камунікацыях выкарыстоўваўся дуал-брэнд «velcom | A1». З 12 жніўня — адзіны брэнд А1. У красавіку 2019 году A1 забясьпечыў бясплатны доступ у інтэрнэт па тэхналёгіі Wi-Fi у 18 электрацягніках Беларускай чыгункі<ref>{{Cite web |url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.50102|title=velcom &#124; A1 завершил проект по улучшению качества связи вдоль «критских коридоров» |publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-16}}</ref>. У чэрвені 2019 году апэратар запусьціў 38 новых базавых станцый уздоўж чыгуначных шляхоў для паляпшэньня якасьці мабільнай сувязі ў цягніках. З красавіка па травень 2019 году А1 забясьпечыў мабільнай сувязьзю ўсі тунэлі Маскоўскай і Аўтазаводзкай ліній Менскага мэтрапалітэну<ref>{{Cite web |title=velcom &#124; A1 запустил в тестовом режиме связь в тоннелях Московской линии метро |url=https://tech.onliner.by/2019/04/29/velcom-218 |author=Ян Альшэўскі |date=2019-04-29 |website=Onliner.by |lang=ru |accessdate=2019-04-29}}</ref><ref>{{Cite web |title=velcom &#124; A1 обеспечил связью тоннели Автозаводской линии минского метро |url=https://www.interfax.by/article/1258591 |date=2019-05-14 |website=interfax.by |lang=ru |accessdate=2019-05-14}}</ref>, у лістападьзе 2020 года сувязь стала даступная на Зеленалужскай лініі<ref>{{Cite web |title=А1 обеспечил связь к открытию третьей линии минского метро|url=https://interfax.by/news/tovary_i_uslugi/svyaz/1286067/|date=2020-10-30|website=interfax.by |lang=ru |accessdate=2020-12-21}}</ref>. 12 жніўня 2019 году кампанія першай у Беларусі запусьціла віртуальныя eSIM-карткі<ref>{{Cite web |title=A1 первым в Беларуси запустил eSIM |url=https://tvnews.by/comm/14741-a1-pervym-v-belarusi-zapustil-esim.html|date=2019-08-12 |website=tvnews.by |lang=ru |accessdate=2019-08-15}}</ref>, а ў лістападзе 2019 дала магчымасьць перайсьці на eSIM он-лайн у асабістым кабінеце. У 2021 годзе з'явілася магчымасьць стаць абанэнтам кампаніі дыстанцыйны праз рэгістрацыю eSIM-карты ў мабільным дастасунку «Мой А1», у тым ліку праз перанос нумара з іншых сетак<ref>{{Cite web |title=Абоненты других операторов могут удаленно перенести номер в сеть А1 в приложении "Мой А1"|url=https://interfax.by/news/tovary_i_uslugi/svyaz/1304993/|date=2021-10-25|website=interfax.by |lang=ru |accessdate=2022-04-28}}</ref>. У жніўне А1 прадставіў першы смартфон пад уласнай гандлёвай маркай — А1 Альфа<ref>{{Cite web |title=Уласны смартфон, «разумны дом», кіно ў панарамным фармаце: A1 распавёў, што будзе рабіць далей|url=https://m.nn.by/articles/235431/ |date=2019-08-12 |website=nn.by |lang=be |accessdate=2019-08-15}}</ref>, у ліпені 2020 года стартавалі продажы «А1 Альфа 20+»<ref>{{Cite web |title=А1 предложил смартфон «A1 Альфа 20+» за 529 рублей |url=https://tech.onliner.by/2020/07/29/a1-predlozhil-smartfon-a1-alfa-20-za-529-rublej |date=2020-07-29 |website=tech.onliner.by|lang=ru |accessdate=2020-12-21}}</ref>. 12 лістапада 2019 пры ўдзеле А1 была падпісана сумесная беларуска-аўстрыйская дэклярацыя па ўмацаваньні супрацоўніцтва ў сфэры сувязі, інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій і разьвіцьця тэхналёгіі 5G<ref>{{Cite web |title=При участии А1 подписана декларация о развитии 5G между Австрией и Беларусью |url=https://www.a1.by/ru/company/news/p/deklaratsiya-o-razvitii-5g |date=2019-08-12 |website=A1.by |lang=ru |accessdate=2019-11-13}}</ref>. Кампанія падала заяўку на выдзяленьне радыёчастотнага спэктру, які адказвае патрабаваньням міжнародных стандартаў, а таксама вядзе распрацоўку архітэктуры сэткі 5G. 22 траўня 2020 года А1 у тэставым рэжыме запусьціла ў эксплуатацыю першую ў Беларусі сэтку 5G SA (Standalone), створаную на аснове аўтаномнай архэтэктуры<ref>{{Cite web |title=A1 запустила в Минске тестовую зону «чистого» 5G |url=https://naviny.by/new/20200522/1590140585-a1-zapustila-v-minske-testovuyu-zonu-chistogo-5g|publisher=[[naviny.by]]|language=ru |accessdate=2020-06-29}}</ref>. 25 траўня 2020 года ў гэтай сэткі быў здзейсьнены першы ў Беларусі і СНД званок па тэхналёгіі VoNR<ref>{{Cite web |title=Первый в СНГ 5G-звонок совершен в сети А1|url=https://interfax.by/news/tovary_i_uslugi/svyaz/1276550/|language=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. 14 траўня 2020 году кампанія прадставіла сістэму «А1 Разумны дом»<ref>{{Cite web |title=Дома всё в порядке: А1 представил собственную систему умного дома |url=https://naviny.by/article/20200514/1589466055-doma-vsyo-v-poryadke-a1-predstavil-sobstvennuyu-sistemu-umnogo-doma|publisher=[[naviny.by]]|lang=ru |accessdate=2020-06-29}}</ref>. 18 лютага 2021 году кампанія прадставіла музычны сэрвіс А1 Xplore Music от Deezer. Абанэнты кампаніі атрымалі доступ да стрымінгавай платформы на спэцыяльных умовах<ref>{{Cite web |title=A1 предлагает абонентам подписку на известный сервис с музыкой за 5,9 рубля |url=https://42.tut.by/719471|website=42.tut.by|lang=ru |accessdate=2021-03-31}}</ref>. 12 траўня 2021 году кампанія А1 другой у краіне пачала рэалізоўваць SIM-карты для самарэгэстрацыі ў крамах сэтак-партнераў<ref>{{Cite web |title=SIM-to-go: SIM-карты А1 с возможностью самостоятельной регистрации уже доступны в рознице|url=https://interfax.by/news/nauka_i_tekhnologii/it_biznes/1296399/|website=interfax.by|lang=ru |accessdate=2022-04-28}}</ref>. == Уладальнікі і кіраўніцтва == Да студзеня 2005 году 69,9% акцыяў А1 належала [[кіпр]]скай кампаніі Samauwi Brothers Telecom (SB Telecom Ltd.), 30% — ЗАТ «Белтэхэкспарт», 0,1% — РУП «Белтэлекам». У студзені 2005 г. у лік трымальнікаў акцый кампаніі ўвайшла дзяржава: яна атрымала 30,9%, за SB Telecom засталося 49%, ЗАТ «Белтэхэкспарт» — 20%, «Белтэлекам» — 0,1%<ref>[http://www.comnews.ru/index.cfm?id=14067 Часопіс «Стандарт», люты 2005]</ref><ref>''Дзядко Т.'' Першы прыватны апэратар // Ведомости, №157 (1931), 23 жніўня 2007</ref>. У жніўні 2007 году кіпрская кампанія SB Telecom выкупіла 100% акцыяў прадпрыемства за $556 млн<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 22 жніўня 2007| url = http://www.charter97.org/bel/news/2007/08/22/velcom| копія = http://web.archive.org/20070930201948/http://www.charter97.org/bel/news/2007/08/22/velcom| дата копіі = 30 верасня 2007| загаловак = velcom действительно продали| фармат = | назва праекту = | выдавец = Хартия’97| дата доступу = | мова = ru| камэнтар = }}</ref>. У пачатку кастрычніка 2007 г. аўстрыйская кампанія A1 Telekom Austria Group падпісала дагавор аб куплі 70% акцыяў SB Telecom<ref>[https://www.a1.group/en/newsroom/2007-10-3-telekom-austria-group-enters-the-belarusian-mobile-communications-1 Telekom Austria Group Enters the Belarusian Mobile Communications Market {{Ref-en}}]</ref>, а ў кастрычніку 2010 году — астатніх 30% акцыяў. Генэральным дырэктарам кампаніі {{паводле стану на|2022|нр=так}} год зьяўляецца Гельмут Дуз. == Дзейнасьць == === Мабільная сувязь === Кампанія А1 прадастаўляе паслугі сувязі стандартаў GSM 900/1800, UMTS (WCDMA/HSDPA/HSUPA/HSPA+), 4G на тэрыторыі Беларусі. Абанэнтам апэратара даступныя базавыя паслугі (галасавая сувязь, перадача зьвестак, SMS, MMS, галасавая пошта й інш.), а таксама дадатковыя сэрвісы (роўмінг, паслугі для бізнэсу і забаўляльныя паслугі). ==== Нумары абанэнтаў ==== * +375 '''29 1''' xx xx xx, +375 '''29 3''' xx xx xx, +375 '''29 6''' xx xx xx, +375 '''29 9''' xx xx xx * +375 '''44 4''' xx xx xx, +375 '''44 5''' xx xx xx, +375 '''44 7''' xx xx xx У сувязі з уводам у Рэспубліцы Беларусь паслугі па [[Міграцыя нумароў|міграцыі нумароў]] нумары абанэнтаў могуць прымаць значэньні: +375 '''25''' xxx xx xx, +375 '''29''' xxx xx xx, +375 '''33''' xxx xx xx. === Фіксаваная сувязь === Кампанія пачала будаўніцтва ўласнай аптавалаконнай сеткі для кліентаў — юрыдычных асобаў у верасьні 2014 году<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.27065|title=velcom предлагает бизнесу выгодный безлимитный фиксированный интернет|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-17}}</ref>. У 2016—2018 гадах А1 правёў шэраг зьдзелак па набыцьці беларускіх інтэрнэт-правайдэраў — «Атлант Тэлекам» (Менск)<ref>{{Cite web|title=Официально: velcom покупает "Атлант Телеком"|url=https://42.tut.by/521868|accessdate=2018-03-31|language=ru}}</ref>, «Айчына плюс» (Менск)<ref>{{Cite web|url=https://tvnews.by/comm/13739-velcom-operator-sammit.html|title=Провайдеры "Саммит", "Айчына Плюс" и "Драйв" передали активы velcom|publisher=tvnews.by|lang=ru|accessdate=2018-12-28}}</ref>, «Белінфанэт» (Менск), «Гарант» (Гомель<ref>{{Cite web|url=https://tech.onliner.by/2017/08/01/velcom-171|title=velcom купил еще одного интернет-провайдера — гомельский «Гарант». Возможны новые поглощения - Технологии onliner.by|author=Константин Сидорович|publisher=Onliner.by|lang=ru|accessdate=2018-03-31}}</ref> і Віцебск<ref>{{Cite web|url=https://news.vitebsk.cc/2018/04/24/velcom-soobshhil-o-zavershenii-sdelki-po-pokupke-vitebskogo-garanta/|title=velcom сообщил о завершении сделки по покупке витебского «Гаранта»|publisher=Народные новости Витебска|lang=ru|accessdate=2018-10-06}}</ref>), «Ранак Мэдыя» (Сьветлагорск). А таксама большасьці прыватных і некаторых карпаратыўных абанэнтаў інтэрнэт-правайдэра «[[Дзелавая сетка]]» (Менск)<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.43442|title=velcom продолжает расширять базу клиентов фиксированного интернета|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-17}}</ref>. У цяперашні час А1 прадастаўляе паслугі доступу ў інтэрнэт па стандартах [[GPON]], [[Ethernet]], [[ADSL]] ва ўсіх абласных цэнтрах Беларусі, а таксама ў Бабруйску, Жлобіне, Добрушы, Рэчыцы, Сьветлагорску, Наваполацаке. На 30 чэрьвеня 2022 г. абанэнцкая база сеткі фіксаванай сувязі ад А1 складала каля 718,5 тыс. карыстальнікаў<ref name="a1groupresults" />. Большасьць інтэрнэт-тарыфаў апэратару зьяўляюцца комплекснымі, то бок маюць на ўвазе адначасовае атрыманьне і паслугі лічбавага тэлебачаньня пад брэндам VOKA<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.43838|title=Абоненты домашнего интернета velcom переходят на единую платформу VOKA|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-17}}</ref>. === Відэасэрвіс VOKA === {{Асноўны артыкул|VOKA}} Відэасэрвіс ад А1 прадастаўляецца пад брэндам [[VOKA]]. Для кліентаў фіксаванага інтэрнэту А1 сэрвіс працуе па тэхналёгіі [[IPTV]] і прадастаўляе 149 каналаў (у тым ліку 47 у HD-якасьці)<ref>[https://tech.onliner.by/2018/05/17/velcom-200 velcom ввел «оптовый» тариф для телевидения VOKA]</ref>. У сетках іншых апэратараў мабільнай і фіксаванай сувязі паслуга прадстаўляецца па тэхналёгіі [[OTT]] і ўключае ў сябе больш за 145 тэлеканалаў (у тым ліку 39 у HD-якасьці). VOKA падтрымлівае розныя інтэрактыўныя функцыі: паўза, перамотка і архіў тэлеперадач, а таксама магчымасьць працягнуць прагляд на іншай прыладзе. Для ўсіх карыстальнікаў сэрвісу даступныя фільмы, мультфільмы і сэрыялы он-лайн-кінатэатраў MEGOGO, «Амедиатека», START, ivi, а таксама кантэнт студыі Disney. Сэрвіс даступны для мабільных прыладаў на Android і iOS, для SmartTV на Tizen, WebOS, Android TV, праз прыстаўкі Redbox Mini, Xiaomi Mi Box 3, Apple TV (праз AirPlay). На кампутарах карыстацца відэасэрвісам можна праз праграму VOKA для Windows або праз вэб-версію. У 2018 годьзе ў сэрвісу VOKA пачаў з’яўляцца эксклюзіўны кантэнт уласнай вытворчасьці: раздьзел VOKA local з аглядамі, дакумянтальнымі фільмамі, міні-рэаліці і ТВ-шоу; раздьзел “Спорт” з трансляцыямі матчаў з удзелам беларускіх клубаў і зборных; live-трансляцыі канцэртаў, музычных фэстываляў, кібэрспартыўных турніраў, канфэрэнцый і форумаў. Таксама для карыстальнікаў даступны раздзел “CINEVOKA”, у якім размяшчаюцца вядомыя фільмы, мультфільмы, сэрыялы ў прафісійнай агучцы на беларускай мове <ref>[https://probusiness.io/press/5500-samyy-interaktivnyy-videoservis-belarusi-istoriya-prodvizheniya-voka-v-2018-godu.html Самый интерактивный видеосервис Беларуси. История продвижения VOKA в 2018 году]</ref>. Некаторыя з іх былі эксклюзіўна перакладьзеныя і агучыныя па замове відэасэрвісу<ref>{{Cite web|url=https://interesnoe.me/source-44883411/post-1255697|title=«Секс в большом городе» по-белорусски уже доступен для просмотра|publisher=interesnoe.me|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://tvnews.by/kino/14245-velcom-a1-pokazhet-finalnyj-sezon-igry-prestolov-na-belorusskom-jazyke.html|title=velcom A1 покажет финальный сезон "Игры престолов" на белорусском языке|publisher=tvnews.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://citydog.by/post/zaden-bel-chornobl/|title=«Чернобыль» покажут на большом экране. По-белорусски. Бесплатно|publisher=citydog.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. 28 студзеня 2019 г. у відэасэрвісе VOKA зьявілася самая вялікая ў краіне бібліятэка кантэнту ў ультравысокай разьдзяляльнасьці [[Ultra High-Definition]] (4K) <ref>[https://tvnews.by/tb/13886-v-videoservise-voka-pojavilsja-4k-kontent.html В видеосервисе VOKA появился 4K-контент]</ref>. ==== VOKA CINEMA ==== У жніўні 2017 г. у партнэрстве зь сеткай кінатэатраў [[Silver Screen]] адкрыўся [[мультыплекс]] VOKA CINEMA (да 2019 году — velcom cinema). Кінатэатар уключае ў сябе сем высокатэхналягічных кіназаляў<ref>{{Cite web|url=https://realt.onliner.by/2017/08/09/kino-dana-mall|title=Интерьер hi-tech, 7 кинозалов, билеты от 7 до 26 рублей. Как выглядит новый мультиплекс в Dana Mall |publisher=www.onliner.by|lang=ru|accessdate=2019-04-18}}</ref>. У 2018 годьзе на базе VOKA запушчаны праект па паказе [[артхаўс]]нага кіно Silver ART<ref>{{Cite web|url=https://officelife.media/news/in-minsk-will-show-three-films-almodovar-with-general-world-collection-of-nearly-76-billion/|title=В Минске покажут три фильма Альмодовара с общим мировым сбором почти $76 млн |publisher=officelife.media|lang=ru|accessdate=2019-04-18}}</ref>, а ў 1019 адкрыты кінаклюб «Артфармат» для аматараў аўтарскага кіно<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/news/p/otkrytie-kinoklub-artformat|title=В VOKA CINEMA открывается киноклуб «Артформат»|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-11-13}}</ref>. У 2019 годьзе ў рамках праэкта «[[Тутэйшын Студыя]]» VOKA і Silver Screen былі перакладьзены на беларускую мову і агучаны фільмы «[[Нулявуд]]» і «[[Шлюбная гарачка]]»<ref>{{Cite web|url=https://bolshoi.by/other/premera-filma-nulyavud-dzheymsa-franka-na-belaruskom-yazyike/|title=Премьера фильма «Нулявуд» Джеймса Франка на беларуском языке|publisher=bolshoi.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. ==== VOKA Smartfilm ==== Пачынаючы з 2010 года кампанія А1 пры падтрымцы [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь|Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь]] штогод праводьзіць фестываль мабільнага кіно. З 2016 года фестываль набыў міжнародны статус<ref>{{Cite web|url=https://smartfilm.by/news/79|title=velcom Smartfilm – старт в новом формате|publisher=smartfilm.by|lang=ru|accessdate=2020-02-20}}</ref>. З кожным годам колькасьць работ і геаграфія ўдьзельнікаў павялічваецца. У 2020 годьзе прайшоў дьзевяты Міжнародны фэстываль мабільнага кіно VOKA Smartfilm, у конкурснай праграме якога было прадстаўлена 356 караткамэтражных фільмаў з 75 краін сьвету<ref>{{Cite web|url=https://smartfilm.by/news/148|title=Гран-при фестиваля VOKA Smartfilm получил белорусский фильм «86»|publisher=smartfilm.by|lang=ru|accessdate=2020-04-17}}</ref>. === Кібэрспорт === У лютым 2020 году пры садьзейнічаньні кампаніі А1 было створана і зарэгістравана Рэспубліканскае грамадскае аб'яднаньне «Беларуская фэдэрацыя камп'ютэрнага спорту».<ref>{{Cite web|url= https://naviny.by/new/20200303/1583235731-v-belarusi-sozdana-federaciya-kompyuternogo-sporta|title=В Беларуси создана федерация компьютерного спорта|publisher=naviny.by|lang=ru|accessdate=2020-03-27}}</ref>17 красавіка 2020 году зарэгістравана Беларуская асацыяцыя камп'ютэрнага спорту (БАКС) <ref>{{Cite web|url= https://naviny.by/new/20200424/1587742463-v-belarusi-poyavilas-associaciya-kompyuternogo-sporta|title=В Беларуси появилась ассоциация компьютерного спорта|publisher=naviny.by|lang=ru|accessdate=2020-05-8}}</ref>. Членамі БАКС з'яўляюцца А1, відэасэрвіс VOKA і Беларуская фэдэрацыя камп'ютэрнага спорту. Асацыяцыя створана для развіцця і папулярызацыі камп'ютэрнага спорту ў Беларусі, развіцьця і падтрымькі прафесійных гульцоў, трэнераў і суддьзяў, правядьзеньня спаборьніцтваў і разьвіцьця міжнародных кантактаў. 4 траўня 2020 года ў тэставай сэткі 5G SA кампаніі А1 прайшоў першы кібэрспартыўны матч па мабільным анлайн-гульням. Падчас тэставаньня хуткасьць перадачы зьвестак склала 1,2 Гбіт / с, а ping - 10 мілісэкунд<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/nauka_i_tekhnologii/internet/1277100/|title=А1 испытала мобильный гейминг в тестовой сети 5G SA|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. === Дата-цэнтар і ІКТ-паслугі === У верасьні 2017 г. у Менску А1 запусьціў адзін з найбуйнейшых у Беларусі цэнтраў апрацоўкі зьвестак (ЦАЗ)<ref>{{Cite web|url=https://a1data.by/data-center/news/data_centr/|title=velcom открыл крупнейший в Беларуси дата-центр|publisher=a1data.by|lang=ru|accessdate=2019-08-17}}</ref>. Чатыры модулі ЦАЗ разьлічаныя на 800 сэрвэрных стоек і маюць уласнае аптычнае колца з прапускной здольнасьцю 1 Тбіт/сек. Па стане на чэрьвень 2018 году запушчаны ў эксплюатацыю 1-ы модуль на 200 сэрвэрных стоек<ref>{{Cite web|url=https://www.kv.by/post/1054738-ekskursiya-po-data-centru-velcom|title=Экскурсия по дата-центру velcom|publisher=kv.by|lang=ru|accessdate=2021-05-07}}</ref>. Дата-цэнтар А1 мае міжнародны сэртыфікат Uptime Institute (UI) па ўзроўні адмоваўстойлівасьці Tier III у катэгорыях Design і Facility, таксама сэртыфікат PCI DSS, які пацьвярджае забесьпячэньне бясьпекі інфраструктуры кліентаў і абарону зьвестак аплатных карт<ref>{{Cite web|url=https://primepress.by/news/kompanii/data_tsentr_operatora_velcom_a1_podtverdil_sootvetstvie_standartam_bezopasnosti_pci_dss-11464/?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop|title=Дата-центр оператора velcom A1 подтвердил соответствие стандартам безопасности PCI DSS|publisher=primepress.by|lang=ru|accessdate=2021-04-29}}</ref>. У сакавіку 2019 года дата-цэнтр атрымаў атэстат адпавэднасьці нацыянальным патрабаваньням па абароне інфармацыі<ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/informatsiju-zaschischaet-zakon-i-oblako-62-354894-2019/|title=Информацию защищает закон… и "Облако-62"|publisher=belta.by|lang=ru|accessdate=2021-05-07}}</ref>. У жніўні 2019 года дата-цэнтр А1 падцьвердьзіў адпаведнасць стандарту ISO 27001<ref>{{Cite web|url=https://dev.by/news/a1-predstavil-paket-novykh-produktov-i-uslug|title=A1 представил пакет новых продуктов и услуг|publisher=dev.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>, у траўні 2020 года — дьзяржаўнаму стандарту Рэспублікі Беларусь ISO / IEC 27001-2016<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/biznes/novosti__kompaniy/1275875/|title=Дата-центр А1 подтвердил соответствие требованиям стандарта СТБ ISO/IEC 27001-2016|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. У верасьні 2020 года кампанія атрымала ліцэнзію на выкананьне работ і аказаньне паслуг у галіне забеспячэньня інфармацыйнай бясьпекі крытычна важных аб'ектаў інфарматызацыі (КВАІ) <ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/biznes/novosti__kompaniy/1282486/|title=А1 получила лицензию на выполнение работ в области обеспечения инфобезопасности КВОИ|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2021-04-29}}</ref>. У кастрычніку 2020 года кампанія A1 атрымала статус плацінавага партнёра «Лабараторыі Касперскага»<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/biznes/businesses/1285194/|title=А1 стала платиновым партнером "Лаборатории Касперского"|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2021-04-29}}</ref>. У цяперашні час дата-цэнтр прадастаўляе наступныя паслугі: арэнда воблачных рашэньняў (IaaS, прыватныя воблакі, «Воблака-62»), размяшчэньне сэрвэрнага і сэткавага абсталяваньня (Colocation, HaaS), сэрвісы і рашэньне ІКТ (Baas, Veeam Cloud Connect, DraaS, комплексная тэхнічная падтрымка Oracle і інш.), IT-кансалтынг, аддалены офіс, а таксама карыстаньне праграмнымі прадуктамі Microsoft на ўмовах падпіські<ref>{{Cite web|url=https://probusiness.io/special_project/6847-sosredotochtes-na-razvitii-biznesa-a-nam-doverte-tekhnicheskiy-aspekt-ego-optimizacii-intervyu-s-top-menedzherom-a1-robertom-dashyanom.html|title=«Сосредоточьтесь на развитии бизнеса, а нам доверьте технический аспект его оптимизации». Интервью с топ-менеджером А1 Робертом Дашяном|publisher=probusiness.io|lang=ru|accessdate=2021-05-07}}</ref>. З 1 красавіка 2021 году Унітарнае прадпрыэмства «А1» перадало правы і абавязькі па шэрагу дамоваў аказаньня ІКТ-паслуг новай кампаніі «А1 ІКТ сэрвісы». ТАА «А1 ІКТ сэрвісы» працуе пад брэндам А1 і зарэгістравана ў якасьці рэзідэнта Парку высокіх тэхналогій<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/biznes/novosti__kompaniy/1292707/|title=Одним из новых резидентов ПВТ стала компания "А1 ИКТ сервисы"|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2021-05-07}}</ref>. === Сонечная электрастанцыя === Улетку 2016 году паблізу [[Брагін]]а (Гомельская вобласьць) А1 запусьціў [[Сонечная электрастанцыя|сонечную электрастанцыю]], якая складаецца з 85 тысячаў сонечных панэляў<ref>{{Cite web|url=https://tech.onliner.by/2016/08/19/velcom-149|title=velcom запустил солнечную электростанцию размером с 60 футбольных полей|publisher=www.onliner.by|lang=ru|accessdate=2018-11-11}}</ref>. Станцыя пабудавана на тэрыторыі, якая пацярпела ад [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] і таму мала прыдатная для вядзеньня сельскай гаспадаркі. Для злучэньня паміж сабой усіх сонечных модуляў кампанія А1 праклала каля 800 км кабэльных ліній. У кастрычніку 2017 г. у Любанскім раёне Менскай вобласьці А1 запусьціў першую ў Беларусі базавую станцыю сувязі, якая працуе на сонечнай энэргіі<ref>{{Cite web|url=https://naviny.by/article/20171004/1507110844-velcom-zapustil-bazovuyu-stanciyu-na-solnechnyh-batareyah|title=velcom запустил базовую станцию на солнечных батареях|publisher=naviny.by|lang=ru|accessdate=2019-04-03}}</ref>. == Бяспека й крытыка == Аўстрыйскіх інвэстараў з 2007 году абвінавачвалі ў прыхільнасьці да «[[Апошняя дыктатура Эўропы|апошняга дыктатара Эўропы]]» дзеля пасьпяховага бізнэсу<ref name="Österreichs">{{артыкул|год=2020|аўтар=Simone Brunner.|загаловак=Alexanders Werk und Österreichs Beitrag|выданьне={{артыкул у іншым разьдзеле|profil|profil|de|profil (Zeitschrift)}}|мова=de|нумар=42|старонкі=66–67}}</ref>. Масавыя акцыі пратэсту пасьля [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2010 году]], у прыватнасьці [[Плошча 2010]], былі жорстка здушаны, але пазьней высьветлілася, што ўлады шпіёнілі за пратэстоўцамі, выкарыстоўваючы зьвесткі іх мабільных тэлефонаў<ref name="Österreichs" />. «A1» заўсёды падкрэсьлівала, што не перадавала актыўна аніякія зьвесткі кліентаў: «У адрозьненьне ад большасьці іншых краінаў любы доступ да асабістых зьвестак і зьвестак выклікаў ажыцьцяўляецца без рашэньня суда й без удзелу апэратара мабільнай сеткі», – тлумачыў апэратар у той час<ref name="Österreichs" />. У ліпені 2016 году праваабарончая арганізацыя «[[Міжнародная амністыя]]» абвінаваціла «A1 Беларусь» у датычнасьці да сачэньня за беларускімі грамадзянамі. Паводле справаздачы праваабаронцаў, кампанія прадастаўляе ўладам практычна неабмежаваны доступ да размоваў сваіх кліентаў і іх зьвестак. «[[A1 Telekom Austria Group]]» адрэагавала на абвінавачваньні, у сваім адказе спаслаўшыся на тое, што яна ўсяго толькі выконвае заканадаўства краіны<ref>{{Cite web|last=|first=|date=7 ліпеня 2016|title=Weißrussland: Telekom Austria erfüllt nur ihre Pflicht|url=https://www.diepresse.com/5044823/weissrussland-telekom-austria-erfullt-nur-ihre-pflicht|dead-url=no|archiveurl=https://archive.vn/2VpZo|archivedate=21 верасьня 2020|accessdate=21 верасьня 2020|website=|publisher=[[Die Presse]]|language=de}}</ref>. Са слоў сына жонкі [[Мікалай Статкевіч|Мікалая Статкевіча]], напярэдадні сьвяткаваньня [[100-годзьдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|100-годзьдзя БНР]] у сакавіку 2017 году аператарам былі заблякаваныя смартфоны беларускага палітыка [[Мікалай Статкевіч|Мікалая Статкевіча]] й былі перададзены ягоныя паролі ад [[Facebook]] і [[Viber]]<ref>{{Cite web|last=|first=|date=25 сакавіка 2017|title=Статкевича, его жену и ее сына «отрубили от любой связи»|url=https://nashaniva.by/?c=ar&i=187795&lang=ru|dead-url=no|archiveurl=https://archive.vn/PUJ2T|archivedate=21 верасьня 2020|accessdate=21 верасьня 2020|website=|publisher=[[Наша Ніва]]|language=ru}}</ref>. 23 жніўня 2020 году падчас мітынгу ў Менску ва ўсіх апэратараў мабільнай сувязі ўзніклі праблемы з інтэрнэтам<ref>{{cite web| author =|language=ru| date =23 жніўня 2020| url =https://42.tut.by/697767/| title =«По требованию госорганов». А1 пояснил, откуда сегодня проблемы с интернетом в Минске|publisher =[[TUT.BY]]| accessdate = 24 жніўня 2020}}</ref>. Паводле паведамленьня А1, гэта было зроблена згодна з патрабаваньнем дзяржаўных ворганаў для забеспячэньня нацыянальнай бясьпекі<ref name="a1-soobshhil">{{cite web| author =| date =26 жніўня 2020| url =https://tech.onliner.by/2020/08/26/a1-soobshhil-ob-uxudshenii-kachestva-mobilnogo-interneta-po-trebovaniyu-gosorganov|language=ru| title =A1, МТС и life:) сообщили об ухудшении качества связи по требованию госорганов|publisher =[[Onliner.by]]|accessdate =27 жніўня 2020}}</ref>. У гэты ж дзень прадастаўленьне паслугі перадачы зьвестак было адноўлена ў поўным аб’ёме. 26 жніўня кампанія загадзя папярэдзіла абанентаў аб падобных праблемах<ref name="a1-soobshhil"/>. Веерныя адключэньні інтэрнэту працягваліся й у наступныя месяцы<ref>{{Cite web|last=|first=|date=25 кастрычніка 2020|title=«По требованиям госорганов». В Минске снова проблемы с мобильным интернетом|url=https://42.tut.by/705309|dead-url=no|archiveurl=https://archive.vn/NUgAG|archivedate=25 кастрычніка 2020|accessdate=25 кастрычніка 2020|website=|publisher=[[TUT.BY]]|language=ru}}</ref>. У справаздачы беларускай праваабарончай арганізацыі «Human Constanta» спыненьне працы было прыраўнена да парушэньня правоў чалавека, бо гэта фактычна ''«разгон мірнай дэманстрацыі, толькі анлайн»''<ref>{{Cite web|last=|first=|date=7 верасьня 2020|title=Wie ein österreichischer Mobilfunkanbieter dem Regime in Belarus hilft|url=https://web.de/magazine/politik/oesterreich-mobilfunk-anbieter-a1-regime-belarus-hilfe-35062664|dead-url=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200916201127/https://web.de/magazine/politik/oesterreich-mobilfunk-anbieter-a1-regime-belarus-hilfe-35062664|archivedate=21 верасьня 2020|accessdate=21 верасьня 2020|website=|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|WEB.DE|WEB.DE|de|WEB.DE}}|language=de}}</ref>. 21 верасьня 2020 Асацыяцыя эўрапейскіх тэлекамунікацыйных апэратараў сувязі (ETNO) выступіла з заявай па сытуацыі з адключэньнем інтэрнэту ў Беларусі. У ім ёсьць і публічная пазыцыя A1 Telekom Austria Group: «А1 ў Беларусі ня можа прадастаўляць паслугі сувязі без доступу да манапалізаванага дзяржавай знешняга каналу - галасавая сувязь і перадача зьвестак як на нацыянальным, так і міжнародным узроўнях знаходзяцца пад кантролем ўпаўнаважаных дзяржаўных органаў»<ref>{{cite web| author =| date =21 верасьня 2020| url =https://aif.by/it-news/associaciya_operatorov_evropy_prokommentirovala_otklyucheniya_interneta_v_rb| language=ru|title =Ассоциация операторов Европы прокомментировала отключения интернета в РБ|website =aif.by| accessdate =21 сьнежня 2020}}</ref>. У кастрычніку 2020 Міжнародная кааліцыя #KeepItOn апублікавала адкрыты ліст з заклікам да беларускіх пастаўшчыкоў тэлэкам-паслуг процідзейнічаць адключэньню інтэрнэту. У адказе ад кампаніі А1 гаворыцца: «Абмежаваньне доступу да інтэрнэт-паслугаў не ляжыць ні ў плоскасьці інтэрэсаў кампаніі, ні яе кліентаў. Аднак, як і ў любой краіне, у якой працуе A1 Telekom Austria Group, кампанія абавязаная выконваць мясцовыя заканадаўчыя і нарматыўныя патрабаваньні. У выпадку невыкананьня такіх патрабаваньняў наступствы ад іх рэалізацыі могуць насіць значна больш маштабны характар»<ref>{{cite web| author =| date =30 кастрычніка 2020| url =https://42.tut.by/706025| language=ru|title =Международная коалиция призвала операторов Беларуси бороться с отключениями интернета. А1 ответил|publisher =[[TUT.BY]]| accessdate =21 сьнежня 2020}}</ref>. [[Вераніка Цапкала]], якая шмат гадоў працавала ў «velcom» у аддзелах продажаў і карпаратыўных кліентаў, ў кастрычніку 2020 году сказала: ''«Я не лічу правільным, што кампанія з [[Эўрапейскі Зьвяз|ЭЗ]] так відавочна падтрымлівае [[Аляксандар Лукашэнка|Лукашэнку]] й яго недэмакратычныя каштоўнасьці. Па-іншаму нельга назваць яе паводзіны, калі яна адключае мабільны Інтэрнэт кожную нядзелю. Што робіць А1, каб дыстанцыявацца ад гэтага крывавага [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму]]?»''<ref name="Österreichs" /> У чэрвені 2021 году прапагандыст [[Дзяніс Мельянцоў]] агучыў пагрозу нацыяналізаваць тэлекамунікацыйнага апэратара, які належыць аўстрыйскім інвэстарам, у адказ на ўвядзеньне [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскім Зьвязам]] санкцыяў<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=275051 Дзяніс Мельянцоў: Можна нацыяналізаваць Прыёрбанк і А1] — [[Наша Ніва]], 25 чэрвеня 2021</ref>. == Статыстыка == На 31 сакавіка 2022 году паслугамі мабільнай сувязі кампаніі карысталіся 4,901 млн абанэнтаў. Колькасьць карыстальнікаў, у якіх падключаны паслугі фіксаванага інтэрнэта і ТБ, склала 664,1 тыс. Доля кампаніі на рынку мабільнай сувязі склала 42,2%<ref name="a1groupresults">[https://www.a1.group/en/ir/interim-results Interim Results — A1 Telekom Austria Group]{{Ref-en}}</ref>. Мабільнай сувязьзю [[2G]] ахоплена 97,7% тэрыторыі краіны, на якой пражывае 99,9% насельніцтва (100% гарадзкіх жыхароў). [[3G]] даступна на 97,1% тэрыторыі краіны. Паводле стану на чэрвень 2010 году ў сетцы А1 працавала 3301 базавая станцыя і 28754 прыёмаперадатчыкі ў 1360 населеных пунктах краіны<ref>{{Cite web |url=https://www.a1.by/ru/company/news/p/30.11097 |title=Новости развития сети в июне|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-22}}</ref>, а таксама 8 камутатараў: 3 у Менску і па аднаму ў кожным абласным цэнтры. Кліенты кампаніі могуць карыстацца паслугай міжнароднага роўмінгу ў 191 краіне сьвету ў сетках 382 апэратараў<ref>{{Cite web |url=https://www.a1.by/ru/company/news/p/30.35916 |title=velcom предоставил услуги интернет-роуминга абонентам ПРИВЕТ|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-22}}</ref>. Унітарнае прадпрыемства «А1» мае ўласную сэтку цэнтраў цыфравых паслуг, якая складаецца больш з 80 офісаў<ref>[https://a1.by/be/company/ Пра кампанію{{Ref-be}}]</ref>. Дылерская сетка налічвае больш за 500 салёнаў па ўсёй краіне. {| class="wikitable" style="text-align:center;" |+ |- ! Дата ! 1 сьнежня 2000 ! 1 кастрычніка 2001 ! 31 кастрычніка 2003 ! 15 студзеня 2004 ! 29 кастрычніка 2004 ! 1 студзеня 2005 ! 1 студзеня 2006 ! 1 жніўня 2006 ! 31 сьнежня 2007 ! 31 сьнежня 2008 ! 31 сьнежня 2009 |- ! Колькасьць (тыс.) і дзель сотавых абанэнтаў | 26<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Тэрэза Хаюціна]], БелТА|загаловак=«Privet» па мабільнаму|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=3&archiv=21122000|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=21 сьнежня 2000|нумар=259 (24110)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref> (60,5%) | 85 (80,9%<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Welcome МТС!|арыгінал=|спасылка=http://www.nn.by/2001/40/09.htm|выданьне=[[Наша Ніва]]|тып=Газэта|год=1 кастрычніка 2001|нумар=[http://www.kamunikat.org/download.php?item=19749-1.pdf 40 (249)]|старонкі=6|issn=1819-1614}}</ref>) | 580 (61,7%<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Вікторыя Захарава]]|загаловак=Дзясятая частка беларусаў — «мабільныя»|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=7&archiv=31102003|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=31 кастрычніка 2003|нумар=273-274|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 620 (56,8%<ref>{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Захарава|загаловак=«Мабільных» беларусаў стала больш|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=12&archiv=15012004|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=15 студзеня 2004|нумар=10 (25023)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 1000 (48,1%<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Вікторыя Целяшук]]|загаловак=Першаму апэратару — другі «мабільны» мільён|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=14&archiv=29102004|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=29 кастрычніка 2004|нумар=260-261|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 1135 (46,6%<ref>{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Захарава|загаловак=Кожны чацьвёрты — мабільны|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=22&archiv=06012005|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=6 студзеня 2005|нумар=3 (25335)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 1885 (46,1%<ref>{{Артыкул|аўтар=Іна Арэхава|загаловак=«Мабільная» Беларусь|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=17&archiv=10012006|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=10 студзеня 2006|нумар=4 (25593)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 2360 (45,8%<ref>{{Артыкул|аўтар=Аляксей Раманчук, БелТА|загаловак=Нас, «мабільных», — 5 мільёнаў|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=28&archiv=04082006|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=4 жніўня 2006|нумар=171 (25760)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 3059 (43,4%<ref name="a1groupresults" />) | 3698 (44,8%<ref name="a1groupresults" />) | 4102 (42,7%<ref name="a1groupresults" />) |- ! Ахоп насельніцтва | ''0,26%''<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Сяргей Сьнегін]], БелаПАН|загаловак=Насельніцтва Беларусі зьменшылася на 29,3 тысячы чалавек|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=2&p=18&archiv=02032001|выданьне=Зьвязда|тып=Газэта|год=2 сакавіка 2001|нумар=46 (24162)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref> | 0,85%<ref>{{Спасылка|аўтар =[[Галіна Абакунчык]], Радыё «Свабода»| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =22 студзеня 2002| url =http://news.tut.by/society/12625_print.html| копія = | загаловак =З-за эканамічнага крызісу ў Беларусі імкліва меншае насельніцтва| фармат = | назва праекту =Грамадзтва| выдавец =[[TUT.BY|Tut.by]]| дата = 13 лістапада 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref> | 5,94%<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url =http://translate.google.by/translate?hl=be&sl=en&tl=be&u=http://belstat.gov.by/homep/en/indicators/population.php| копія = | загаловак =Памер і натуральны прырост насельніцтва| фармат = | назва праекту =Рэспубліка Беларусь у лічбах, 1995-2011| выдавец =[[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]| дата = 13 лістапада 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref> | 6,35% | 10,31% | 11,7% | 19,57% | 24,64% | | 38,89% | |- ! Дата ! 31 сьнежня 2010 ! 31 сьнежня 2011 ! 31 сьнежня 2012 ! 31 сьнежня 2013 ! 31 сьнежня 2014 ! 31 сьнежня 2015 ! 31 сьнежня 2016 ! 31 сьнежня 2017 ! 31 сьнежня 2018 ! 31 сьнежня 2019 ! 31 сьнежня 2020 |- ! Колькасьць (тыс.) і дзель сотавых абанэнтаў | 4354 (41,9%<ref name="a1groupresults" />) | 4620 (41,1%<ref name="a1groupresults" />) | 4800 (43,5%<ref name="a1groupresults" />) | 4947 (42,5%<ref name="a1groupresults" />) | 4950 (42,4%<ref name="a1groupresults" />) | 4956 (42,5%<ref name="a1groupresults" />) | 4945 (43,2%<ref name="a1groupresults" />) | 4864 (42,5%<ref name="a1groupresults" />) | 4873 (42%<ref name="a1groupresults" />) | 4890 (41,8%<ref name="a1groupresults" />) | 4916 (42,0%<ref name="a1groupresults" />) |- ! Ахоп насельніцтва | 48,81% | | | | | | | | | | |- ! Абанэнтаў фіксаванай сувязі (карыстальнікі паслуг інтэрнэта і ТБ), млн | - | - | - | - | - | - | 0,279 | 0,463 | 0,657 | 0,616 | 0,627 |- ! Дата ! 1 сьнежня 2021 |- ! Колькасьць (тыс.) і дзель сотавых абанэнтаў | 4938 (42,2%<ref name="a1groupresults" />) |- ! Ахоп насельніцтва | |- ! Абанэнтаў фіксаванай сувязі (карыстальнікі паслуг інтэрнэта і ТБ), млн | 0,651 |} Выручка кампаніі (паводле зьвестак [[МСФС|міжнароднай фінансавай справаздачнасьці]]) па выніках за 1 квартал 2022 г. склала 98,7 млн эўра, паказчык EBITDA (прыбытак да выліку выдаткаў па працэнтах, выплаты падаткаў і амартызацыйных адлічэньняў) — 47,5 млн эўра. За 2021 год сума выручкі склала 419,6 млн еўра, EBITDA — 180,5 млн еўра<ref name="a1groupresults" />. {| class="wikitable" style="text-align:center;" !Год||Выручка, млн эўра||EBITDA, млн эўра||EBITDA Margin||Апэрацыйны даход, млн эўра||Capex |- | '''2011''' | 260,9 | 106,6 | 40,9 % | -255,2 | 44,9 |- | '''2012''' | 301,2 | 124,4 | 41,3 % | 29,5 | 43,7 |- | '''2013''' | 331,7 | 155,9 | 47,0 % | 71,6 | 34,0 |- | '''2014''' | 355,0 | 172,4 | 48,6 % | 82,2 | 48,5 |- | '''2015''' | 332,2 | 163,7 | 49,3 % | 86,6 | 66,1 |- | '''2016''' | 321,0 | 151,5 | 47,2 % | 87,8 | 73,7 |- | '''2017''' | 390,5 | 181,3 | 46,4 % | 123,1 | 47,1 |- | '''2018''' | 390,9 | 177,7 | 45,5 % | 90,3 | 49,7 |- | '''2019''' | 426,1 | 190,9 | 44,8 % | 100,7 | 105,1 |- | '''2020''' | 402,6 | 172,8 | 42,9 % | 109,3 | 26,8 |- | '''2021''' | 419,6 | 180,5 | 43,02 % | 122,4 | 240,4 |} == Карпаратыўная сацыяльная адказнасьць == У сьпісе прыярытэтных напрамкаў карпаратыўнай сацыяльнай адказнасьці кампаніі — дапамога дзецям, садзейнічаньне захаваньню нацыянальных каштоўнасьцей і экалёгія <ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/biznes/novosti__kompaniy/1269927/|title=А1 начинает реализацию экологических проектов|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-01-16}}</ref>. === Дапамога дзецям === Падтрымкай людзей з аўтызмам А1 займаецца з 2015 г. У 2016 г. па ініцыятыве МДГА «Дзеці. Аўтызм. Бацькі» і кампаніі А1 на базе Студыі Пушкаровай быў створаны Сямейны інклюзіў-тэатар «і», якому кампанія аказвае фінансавую і інфармацыйную падтрымку ў якасьці генэральнага партнэра. З 2016 г. А1 прымае ўдзел у штогадовай міжнароднай акцыі Light It Up Blue 2 красавіка, накіраванай на падтрымку людзей з аўтызмам<ref>[https://telegraf.by/2016/04/48/318337-zajgi-sinim-v-ramkah-socialnoi-akcii-velcom-minskie-zdaniya-vklyuchili-sinyuyu-podsvetku «Зажги синим!»: в рамках социальной акции velcom минские здания включили синюю подсветку]</ref>. У 2015-2019 гг. кампанія штогод ладьзіла дабрачынныя акцыі #velcombegom. Мэта праэкта — аказаньне дапамогі дьзіцячым медыцынскім установам, прасоўваньне здаровага ладу жыцьця і папулярызацыі бегу. За час правядьзеньня бенефіцыярам акцыі (розныя дьзіцячыя медыцынскія ўстановы) было пералічына больш за 700 000 беларускіх рублёў фінансавай дапамогі<ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/evropejskie-zabegi-velcombegom-probezhali-200-000-kilometrov-v-pomosch-detjam-na-rekordnuju-summu-v-352616-2019|title="Европейские забеги" #velcombegom пробежали 200 000 километров в помощь детям на рекордную сумму в 200 000 рублей|publisher=belta.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. У 2018 г. акцыя «Бягучыя гарады» #velcombegom стала пераможцам Міжнароднага конкурсу камунікацыйных праэктаў Eventiada IPRA Golden World Awards 2018 у намінацыі «За лепшы праэкт у сферы здаровага ладу жыцьця»<ref>[http://marketing.by/novosti-rynka/proekt-begushchie-goroda-velcombegom-stal-pobeditelem-mezhdunarodnogo-konkursa-kommunikatsionnykh-pr/ «Бегущие города #velcombegom» стал победителем Международного конкурса коммуникационных проектов в Москве]</ref>. З 2016 па 2020 гады капманія А1 рэалізоўвала праект «Я бачу!» сумесна зь Беларускім дзіцячым фондам пры падтрымцы Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь. Мэта праекту — дапамога ў своечасовай дыягностыцы і выяўленьне раньніх парушэньняў зроку ў дзяцей школьнага веку, якія пражываюць у сельскай мясцовасьці. За 4 гады 35 лекараў-афтальмолагаў наведалі 693 школы ў Магілёўскай, Гомельскай, Берасьцейская і Віцебскай вобласцях і правялі дыягностыку зроку ў 51 474 школьнікаў<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/news/itogi-proekta-a1-i-bdf-ya-vizhu-osmotreno-bolee-51-tys-detej-iz-62-rajonov-belarusi/p/itogi-ya-vizhu|title=Итоги проекта А1 и БДФ«Я вижу!»: осмотрено более 51 тыс. детей из 62 районов Беларуси|publisher=a1.by|lang=ru|accessdate=2020-03-04}}</ref>. Да фіналу праекта пры ўдзеле прадстаўнікоў творчага аб'яднаньня «Сучасны комікс» быў падрыхтаваны і выпушчаны зборнік коміксаў «Я бачу!» <ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/obshchestvo/kultura/1272316/|title=Три в одном: вышла коллекция комиксов про суперочки «Я вижу!»|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-03-04}}</ref>. У верасьні 2019 г. А1 стаў генэральным партнёрам футбольнай школы «Юніёр». Супрацоўніцтва складацца зь некалькіх напрамкаў па разьвіцьці дзіцяча-юнацкага спорту, уключаючы распрацоўку брэнду «А1 Юніёр» і закупку новай экіпіроўцы для гульцоў клюбу<ref>{{Cite web|url=https://fc-junior.by/a1yunior/|title=А1 Юниор|publisher=fc-junior.by|lang=ru|accessdate=2019-10-03}}</ref>. 23 чэрвеня 2020 года кампанія А1 запусьціла дабрачынную спартыўную анлайн-акцыю «100 гадьзін з А1»<ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/blagotvoritelnost-i-sport-onlajn-a1-i-nok-belarusi-zapuskajut-aktsiju-v-pomosch-detjam-395842-2020|title=Благотворительность и спорт онлайн: А1 и НОК Беларуси запускают акцию в помощь детям|publisher=belta.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. Па выніках акцыі А1 аказала фінансавую падтрымку Рэспубліканскаму кьлінічнаму цэнтру паліятыўнай медыцынскай дапамогі дзецям. 1 чэрвеня 2021 года стартаваў другі сэзон «100 гадьзін з А1», зьвязаны з тэмай экалогіі. Па вынікам акцыі А1 перачысліла 50 000 рублеў Міжнароднай грамадскай арганізацыі «SOS-Дьзіцячыя вёскі». На выдьзеленыя сродкі ў SOS-Дьзіцячай вёсцы Магілёў усталявалі 300 сонечных панэляў і паветравую цеплавую помпу, на тэрыторыі SOS-Дьзіцячай вёскі Бараўляны высаджана алэя з імяннымі дрэвамі актыўных удьзельнікаў акцыі<ref>{{Cite web|url=https://officelife.media/article/colleagues-say/26721-50-000-gadzin-z-a1-uchastniki-blagotvoritelnoy-aktsii-dosrochno-dostigli-glavnoy-tseli/|title=«50 000 ГАДЗІН З А1»: УЧАСТНИКИ БЛАГОТВОРИТЕЛЬНОЙ АКЦИИ ДОСРОЧНО ДОСТИГЛИ ГЛАВНОЙ ЦЕЛИ|publisher=officelife.media|lang=ru|accessdate=2021-08-29}}</ref>. === Падтрымка беларускай мовы і культуры === А1 падтрымлівае ініцыятывы, накіраваныя на павышэньне цікавасьці да беларускай нацыянальнай спадчыны, традыцый, гісторыі, культуры і мастацтва. У 2015 годзе кампанія А1 распачала сацыяльна арыентаваны і адукацыйны праэкт «Чытаем па-беларуску», а ў 2016 ініцыятыва ахапіла школы па ўсёй Беларусі. Перад вучнямі пачатковых клясаў выступалі Ўладзімер Ліпскі, [[Юры Жыгамонт]], Раіса Баравікова, [[Тацяна Сівец]], [[Андрусь Такінданг]], [[Аліна Талай]] і іншыя. У 2017-2018 навучэнцам 7-8 класаў з усёй Беларусі прапанавалася запісаць відэа, на якім яны чытаюць адзін з твораў беларускай літаратуры. На прапанову арганізатараў праекту адгукнуліся таксама прадстаўнікі амбасадаў Швэцыі, Кыргыстану, Славаччыны, Чэхіі і Фінляндыі, яны прачыталі на відэа творы беларускіх аўтараў у падтрымку ўдзельнікаў конкурсу<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=201717 Паслы замежных дзяржаў масава загаварылі па-беларуску]</ref>. З 2016 па 2019 сумесна з «[[Кінаконг]]» кампанія праводзіла праект «Беларускія ўікэнды». За гэты час былі перакладзены і агучаны па-беларуску больш за 20 карцін. Фільмы праекта былі паказаны ў больш за 60 кінатэатрах краіны, а сеансы наведалі больш за 50 тысяч гледачоў<ref>[http://marketing.by/keysy/57-tysyach-gledacho-belaruskikh-uikenda-yak-u-velcom-atrymalasya-padtrymats-kino-na-belaruskay-move-/ 57 тысяч гледачоў «Беларускіх уікэндаў»: як у velcom атрымалася падтрымаць кіно на беларускай мове]</ref>. У 2018-2019 гг. кампанія А1 правяла сацыяльна-адукацыйны праект velcom YOUTH для старшакляснікаў з камунікацыяй на беларускай мове. У праэкце прынялі ўдьзел больш за 800 старшакласнікаў з 230 навучальных устаноў па ўсёй краіне<ref>[http://www.belmir.by/2019/01/15/участники-velcom-youth-приступают-к-реализации/ Участники velcom YOUTH приступают к реализации своих идей]</ref>. З 2019 года кампанія А1 праводьзіць праект «Першыя», у якім школьнікі з усёй Беларусі прэзентуюць ідэі на тэмы тэхналогій, культуры, экалогіі, інклюзіі, урбаністыкі<ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/pershyja-startuet-konkurs-idej-dlja-starsheklassnikov-na-belorusskom-jazyke-364980-2019/|title="Першыя": стартует конкурс идей для старшеклассников на белорусском языке|publisher=belta.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. Для ўдьзельнікаў таксама прадугледжана спэцыяльная адукацыйная праграма. Штогод фіналістам конкурсу даецца магчымасць падрыхтаваць свае ідэі для прэзэнтацыі шырокай аўдыторыі разам з ментарамі<ref>{{Cite web|url=https://www.kp.ru/daily/27234/4361298/|title=А1 открывает прием заявок на новый конкурс идей для старшеклассников «Першыя»|publisher=kp.ru|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. У 2019-2020 гадах А1 выступіў генэральным партнёрам 100-га сэзона [[Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы|Нацыянальнага акадэмічнага тэатру імя Янкі Купалы]]<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/be/company/news/p/a1-generalnyj-partner|title=А1 – генеральны партнёр 100-га сезона Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы|publisher=A1.by|lang=be|accessdate=2019-09-14}}</ref>. Дзякуючы партнёрству арганізавана бясплатная прамая трансляцыя знакавых спектакляў тэатра на відэасэрвісе VOKA, такіх як «Радзіва „Прудок“», «Дзве душы», «Людзі на балоце», «Паўлінка» і іншыя <ref>{{Cite web|url=https://naviny.by/new/20200302/1583149352-spektakl-shabany-kupalovskogo-teatra-pokazhut-v-pryamom-efire-na-voka|title=Спектакль «Шабаны» Купаловского театра покажут в прямом эфире на VOKA|publisher=naviny.by|lang=ru|accessdate=2020-03-27}}</ref>. 28 сьнежьня 2019 года А1 выступіў генэральным партьнёрам Венскага балю ў Палацы Незалежнасьці. Па выніках мерапрыемства кампанія аказала фінансавую дапамогу грамадскаму аб'яднаньню «SOS-Дзіцячыя вёські Беларусь»<ref>{{Cite web|url=https://marketing.by/novosti-rynka/a1-priobretaet-status-partnera-venskogo-bala-vo-dvortse-nezavisimosti/|title=А1 приобрел статус партнера Венского бала во Дворце независимости, но вызвал возмущение пользователей|publisher=marketing.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. З кастрычьніка 2019 года кампанія А1 сумесна з Цэнтрам беларуска-яўрэйскай культурнай спадчыны і Музеем гісторыі Віцебскага народнага мастацкага вучылішча рэалізуе праект #UNOVIS100<ref>{{Cite web|url=http://kimpress.by/index.phtml?page=2&id=16854|title=Праект #UNOVIS100|publisher=kimpress.by|lang=be|accessdate=2020-02-20}}</ref> у гонар 100-годдьзя мастацкага аб'яднаньня УНОВІС. 15 лютага 2020 года ў [[Нацыянальны мастацкі музэй Рэспублікі Беларусь|Нацыянальным мастацкім музэі Беларусі]] адкрылася першая ў краіне выстава мастака-супрэматыста Лазара Хідэкеля «Нас зразумеюць праз 100 гадоў»<ref>{{Cite web|url=https://afisha.tut.by/news/anews/672687.html|title=В художественном музее открывается выставка Лазаря Хидекеля. Вот чем она крута|publisher=afisha.tut.by|lang=ru|accessdate=2020-02-20}}</ref>. 21 лютага кампанія А1 прадставіла новы праект, у рамках якога ў некаторых гарадах страны з’явіліся наборы інтэрактыўныя арт-інсталяцыі<ref>{{Cite web|url=https://naviny.by/new/20200221/1582279953-mova-belaruskih-garadou-vyasnoy-u-minsku-i-ablasnyh-centrah-zyavicca-seryya|title=«МОВА» беларускіх гарадоў: вясной у Мінску і абласных цэнтрах з’явіцца серыя арт-інсталяцый|publisher=naviny.by|lang=be|accessdate=2020-02-28}}</ref>. З мая па снежань 2020 года скульптуры-літары, якія ўяўляюць сабой вулічную мэбля і разам утвараюць слова «мова», устаноўлены ў Гомелі, Брэсце, Магілёве, Віцебску і Гродне <ref>{{Cite web|url=https://mogilev.online/2020/12/10/173866.html|title=В Могилеве появилась арт-инсталляция «МОВА» Беларуси от А1 |publisher=mogilev.online|lang=ru|accessdate=2020-12-11}}</ref>. Праект рэалізаваны А1 сумесна з ініцыятывай «Веліч роднай мовы». ===Экалёгія=== У 2020 годзе кампаніяй А1 і грамадскай арганізацыяй «Ахова птушак Бацькаўшчыны» запушчана сацыяльная кампанія «Выйдзі на сувязь з прыродай»<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/obshchestvo/priroda/1276388/|title=У белорусских птиц появились телефонные номера|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. З 21 траўня кожны жадаючы можа патэлефанаваць па персанальным нумарах птушкам і паслухаць іх спевы. З траўня 2020 па люты 2021 на нумары беларуськім птушкам патэлефанавалі 183 285 раз<ref>{{Cite web|url=http://www.belmir.by/2021/03/01/%D0%B7%D0%B0-9-%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%8F%D1%86%D0%B5%D0%B2-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B-%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%BB%D0%B8-%D0%BF%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0%D0%BC/|title=За 9 месяцев белорусы позвонили птицам более 180 тысяч раз|publisher=Беларусь и мир|lang=ru|accessdate=2021-03-05}}</ref>. У чэрвені-ліпені 2020 года прайшоў конкурс «Энергія сонца для Зялёных школ», экалягічны праект кампаніі А1 у партьнёрстьве з Міністэрствам прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь, Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь і Праграмай Развіцьця ААН у Беларусі <ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/ekologija-na-praktike-a1-nachinaet-sovmestnyj-obrazovatelnyj-proekt-s-zelenymi-shkolami-belarusi-393601-2020/|title=Экология на практике: А1 начинает совместный образовательный проект с зелеными школами Беларуси|publisher=[[Белорусское телеграфное агентство|БелТА]]|lang=ru|accessdate=2020-07-08}}</ref>. Па яго выніках былі абраныя 7 «Зялёных школ» - па адной у кожнай вобласьці Беларусі і ў Мінску <ref>{{Cite web|url=https://rcek.by/pobediteli-ekologicheskogo-konkursa-energiya-solntsa-dlya-zelenyh-shkol/|title=Определены семь победителей экологического конкурса «Энергия солнца для Зеленых школ»|publisher=rcek.by|lang=ru|accessdate=2020-11-11}}</ref>. Да сьнежьня 2020 года кампанія завяршыла ўстаноўку сонечных панэляў у навучальных установах, якія перамаглі ў конкурсе <ref>{{Cite web|url=https://rcek.by/a1-ustanovil-solnechnye-paneli-v-semi-zelenyh-shkolah-belarusi/|title=А1 УСТАНОВИЛ СОЛНЕЧНЫЕ ПАНЕЛИ В СЕМИ «ЗЕЛЕНЫХ ШКОЛАХ» БЕЛАРУСИ|publisher=rcek.by|lang=ru|accessdate=2020-12-11}}</ref>. У 2021 годзе А1 у адпаведнасці з прынцыпамі ўстойлівага экалёгічнага, сацыяльнага і карпаратыўнага кіравання (ESG) запусціла маштабную ініцыятыву для дасягнення вугляроднай нейтральнасці: укараніла тэхналогіі натуральнага ахаладжэння абсталявання базавых станцый і мадэрнізавала электрасілкавальныя ўстаноўкі на тэхналагічных аб'ектах<ref>{{Cite web|url=https://www.kp.ru/daily/28296.5/4434677/|title=За год на 5500 тонн CO2 меньше: А1 запустил масштабную инициативу по достижению углеродной нейтральности|publisher=kp.ru|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. 16 красавіка 2021 года запушчаны праэкт «А1гарод», у рамках якога на даху галаўнога офіса А1 ў Менску з'явілася экалаёгічная прастора - агарод. Кампанія рэалізуе канцэпцыю «зялёнага офіса», мінімізуе выкарыстаньне паперы, укараняе электронны дакумэнтаабарот і вядьзе раздьзельны збор і сартаваньне смецця<ref>{{Cite web|url=https://www.belrynok.by/2021/04/16/a1-razvivaet-zelenyj-ofis-v-minske-posadili-ogorod-na-kryshe/|title=А1 развивает «Зеленый офис»: в Минске посадили огород на крыше|publisher=belrynok.by|lang=ru|accessdate=2021-04-20}}</ref>. === Лічбавая пісьменнасць=== У кастрычніку 2020 года кампанія А1 запусьціла валаньцёрські праект #яонлайн. Мэта праекта - дапамагчы навучыць людьзей, якія хочуць стаць свабоднымі карыстальнікамі мабільнага інтэрнэту <ref>{{Cite web|url=https://dev.by/news/yaonlain-A1|title=Волонтёры объяснят бабушкам и дедушкам, зачем им интернет|publisher=dev.by|lang=ru|accessdate=2020-10-09}}</ref>. У 2021 годзе ў партнёрстве з ЮНФПА запусцілі адукацыйную праграму для павышэння лічбавай граматнасці людзей старэйшага ўзросту. У чэрвені 2021 года выпушчаны #яонлайн — анлайн-даведнік па мабільных тэхналогіях. З ліпеня па верасень ва ўсіх рэгіёнах Беларусі прайшло #яонлайн-навучанне для валанцёраў у афлайн і анлайн фармаце<ref>{{Cite web|url=https://www.kv.by/news/1063963-uzhe-god-yaonlayn-kak-volontery-proekta-a1-delayut-mobilnye-tehnologii-dostupnymi-dlya|title=Уже год #яонлайн: как волонтеры проекта А1 делают мобильные технологии доступными для всех|publisher=kv.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. ==Праца А1 у перыяд пандэміі COVID-19== У сакавіку 2020 года кампанія А1 запусьціла ініцыятыву #оставайсяонлайн з мэтай падтрымькі сваіх абанэнтаў і насельніцтва ва ўмовах распаўсюджваньня COVID-19<ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/ostavajsjaonlajn-a1-predostavil-besplatnyj-bezlimitnyj-internet-i-otkryl-dostup-k-videoservisu-voka-384784-2020/|title=#оставайсяонлайн: А1 предоставил бесплатный безлимитный интернет и открыл доступ к видеосервису VOKA абонентам|publisher=belta.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/stayonline|title=#оставайсяонлайн с А1|publisher=a1.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. З пачатку пандэміі кампанія аказала фінансавую дапамогу Мінскай гарадской клінічнай інфекцыйнай бальніцы, Гарадской дьзецкай клінічнай інфекцыйнай бальніцы, таксама забясьпечыла мэдыкаў смартфонамі і бясплатнай рабочай мабільнай сувязьзю. Кампаніяй запушчаны USSD-нумар і кароткі нумар для дабрачынных ахьвяраваньняў на карысьць мэдыцынськіх работнікаў. Зробьлены бясплатнымі званькі на гарачую лінію Міністэрства аховы здароўя па пытаньнях каранавіруснай інфекцыі, на нумары дыпламатычных прадстаўніцтваў Беларусі за мяжой для сваіх абанэнтаў, якія знаходзяцца ў роўмінгу, на гарачую лінію для пацярьпелых ад хатняга гвалту і на інфармацыйную лінію для пажылых людзей<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/zdorove/meduslugi/1287714/|title=А1 поможет детской "инфекционке" закупить оборудование и препараты для лечения COVID-19|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-12-21}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы|3}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.A1.by/be Афіцыйны сайт кампаніі] * [https://www.a1.group/en/home A1 Telekom Austria Group]{{ref-en}} {{Апэратары мабільнай сувязі Беларусі}} [[Катэгорыя:Апэратары мабільнай сувязі Беларусі]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1999 годзе]] [[Катэгорыя:Прадпрыемствы Беларусі]] sw8rcij5p96agtt8aylwvo9g9xdshw5 2329341 2329340 2022-07-22T11:45:58Z Bahach 2404 /* Статыстыка */ абнаўленьне зьвестак wikitext text/x-wiki {{Артаграфія}} {{Кампанія |назва = Унітарнае прадпрыемства «А1» |лягатып = [[Файл:A1_Logo_Red.jpg|200пкс]] |тып = [[унітарнае прадпрыемства]] |дэвіз = |заснаваная = 30 ліпеня 1998 г. (камэрцыйная дзейнасьць — 16 красавіка 1999 г.) |заснавальнікі = «[[Самаві Бразэрз Тэлеком]]» ([[Кіпр]]) |разьмяшчэньне = [[Менск]], вул. Інтэрнацыянальная, д. 36 |ключавыя фігуры = [[Гэльмут Дуз]] (генеральны дырэктар) |галіна = [[Сувязь (тэхніка)|сувязь]] |прадукцыя = Паслугі мабільнай і фіксаванай сувязі, анлайн-тэлебачаньне, выраб забаўляльнага кантэнту, паслугі ICT |матчына кампанія = «{{артыкул у іншым разьдзеле|A1 Telekom Austria Group|A1 Telekom Austria Group|pl|A1 Telekom Austria Group}}» ([[Вена]]) |абарачэньне = {{рост}} 419,6 млн [[€]] (2021)<ref name="a1groupresults2019">[https://www.a1.group/en/ir/interim-results Interim Results - A1 Telekom Austria Group]{{Ref-en}}</ref> |апэрацыйны прыбытак = {{рост}} 180,5 млн [[€]] (2021)<ref name="a1groupresults2019" /> |лік супрацоўнікаў = ~3000 чал. (2021) |сайт = [https://www.A1.by/be www.A1.by] }} '''Унітарнае прадпрыемства «А1»''' (А1, да 2019 — velcom) — прыватны правайдэр тэлекамунікацыйных, ІКТ і кантэнт-паслуг у Беларусі<ref>[https://belretail.by/news/velcom-obyyavil-o-repozitsionirovanii-na-ryinke-i-smenit-brend-na-a velcom объявил о репозиционировании на рынке и сменит бренд на А1]</ref>, другі паводле колькасьці абанэнтаў апэратар сотавай сувязі ў Беларусі<ref>[http://www.belnetmon.bn.by/tracking.html BELNETMON — Net Monitor in Belarus — Колькасьць абанэнтаў у Беларусі]</ref>. Прадастаўляе паслугі сувязі стандарту [[GSM]] 900/1800, UMTS ([[WCDMA]]/HSDPA/HSUPA/HSPA+) і 4G (празь сетку beCloud), паслугі доступу ў інтэрнэт па стандартах ADSL, Ethernet і GPON, паслугі лічбавага тэлебачаньня IPTV пад брэндам [[VOKA]]. == Гісторыя == [[Файл:Velcom-old.jpg|міні|Лягатып кампаніі з 1999 па 2008 год]] У ліпені 1998 году адбылося заснаваньне сумеснага беларуска-кіпрскага [[таварыства з абмежаванай адказнасьцю]] «Мабільная лічбавая сувязь», што атрымала дазвол на праектаваньне, будаўніцтва і выкарыстаньне агульнакраёвай сеткі сотавай сувязі стандарту GSM-900, а таксама на наданьне [[паслуга]]ў сувязі стандарту GSM. Кампанія пачала ажыцьцяўляць камэрцыйную дзейнасьць па прадстаўленьні паслуг і тавараў мабільнай сувязі 16 красавіка 1999 году і стала першым сотавым апэратарам стандарту GSM у Беларусі (першы сотавы апэратар — NMT-апэратар «[[БелСел]]»). Да старту камэрцыйнай эксплюатацыі былі запушчаныя 10 базавых станцыяў (9 у [[Менск]]у, 1 — у Арэшніках па дарозе на Нацыянальны аэрапорт «Менск»). Да лета 2000 году да сеткі А1 былі падключаныя ўсе абласныя гарады Беларусі. Мабільная сувязь зьявілася на трасе Менск — Берасьце — Ворша і ў найбліжэйшых населеных пунктах. З 23 красавіка 2007 году мабільная сувязь А1 стала даступная ўсяму гарадзкому насельніцтву Беларусі. У красавіку 2019 апэратар запусьціў першую GSM-сетку на тэрыторыі [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік|Палескага дзяржаўнага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка]]<ref>{{Спасылка|url=https://tech.onliner.by/2019/04/23/svyaz-6|title=В зоне отчуждения в Чернобыле запустили мобильную связь|publisher=[[Onliner.by]]|language=ru|accessdate=2019-04-23}}</ref>. З 15 сакавіка 2001 году абанэнты А1 атрымалі магчымасьць адпраўляць і прымаць [[SMS]]<ref>{{Спасылка|url=https://tech.onliner.by/2019/04/09/20-let-gsm-velcom|title=Девять БС и один человек в кол-центре. Как 20 лет назад начиналась GSM-связь в Беларуси|publisher=[[Onliner.by]]|language=ru|accessdate=2019-04-10}}</ref>, у чэрвені 2005 году — MMS. 2 чэрвеня 2003 году апэратар запусьціў паслугу GPRS. У сьнежні 2005 году ў трох абласьцёх Беларусі стала даступная тэхналёгія [[EDGE]].<ref>{{Cite web|title=velcom: технология EDGE доступна в трех областях Беларуси |url=https://a1.by/ru/company/p/30.5082|publisher=A1.by|language=ru|accessdate=2019-08-16}}</ref> 19 траўня 2004 году стаў першым сотавым апэратарам, што займеў беларускамоўную вэрсію сайту<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =19 траўня 2004| url =http://www.generation.by/news232.html| копія = | загаловак =Velcom па-беларуску| фармат = | назва праекту = | выдавец =Беларускае пакаленьне Y| дата = 3 лістапада 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref><ref>{{Спасылка | аўтар =[[Севярын Квяткоўскі]]| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =20 кастрычніка 2004| url =http://www.svaboda.by/articleprintview/787712.html| копія = | загаловак =Расейская кампанія МТС афіцыйна заявіла пра беларусізацыю сваіх паслугаў у Беларусі| фармат = | назва праекту =Эканоміка| выдавец =[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]| дата = 13 лістапада 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref>. 30 сакавіка 2006 году кампанія А1 першай у Беларусі распачала тэставую эксплюатацыю сувязі трэцяга пакаленьня. 3G-сетка была разгорнута за 27 дзён. Камэрцыйны запуск сеткі 3G у Менску і [[Гомель|Гомлі]] адбыўся 17 сакавіка 2010 г<ref>{{Спасылка | аўтар =[[Аляксей Арэшка]]| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =9 чэрвеня 2010| url =http://by.belapan.by/archive/2010/06/09/391262_391265/| копія = | загаловак =Апэратар сотавай сувязі velcom пачаў камэрцыйную эксплюатацыю сеткі 3G/3G+ у Пінску| фармат = | назва праекту =Эканоміка| выдавец =БелаПАН| дата = 13 лістапада 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref>. У лютым 2016-га А1 першым у Беларусі запусьціў 3G-сетку ў дыяпазоне 900 МГц, а ў траўні 2019 палепшыў прапускную здольнасьць 3G-сеткі, першым аснасьціўшы базавыя станцыі чацьвертай апорнай радыёчастатой у дыяпазоне 2100 МГц.<ref>{{Спасылка|url=https://tech.onliner.by/2019/05/03/velcom-a1-2|title=velcom A1 получил четвертую частоту для 3G|publisher=[[Onliner.by]]|language=ru|accessdate=2019-05-04}}</ref> [[Файл:Velcom_logo.svg|міні|Лягатып кампаніі «Вэлком» у 2008—2019 гадах]] Зь лістапада 2007 году кампанія ўвайшла ў склад A1 Telekom Austria Group у выніку набыцьця спачатку 70% (лістапад 2007 г.), а потым астатніх 30% (кастрычнік 2010 году) акцыяў. Зь чэрвеня 2019 абанэнты A1 могуць карыстацца інтэрнэтам па дамашняй цане ў сетках апэратараў A1 Telekom Austria Group.<ref>{{Cite web|title=За границей как дома: velcom &#124; A1 предложил 1 ГБ трафика в роуминге всего за Br5,9|url=https://www.interfax.by/article/1259481|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2019-06-03}}</ref> У траўні 2008 году кампанія правяла рэбрэндынг, зьмяніўшы лагатып і назву на УП «Вэлком»<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://velcom.by/ru/news/15-05-2008_news.html| копія = http://web.archive.org/20080519102717/http://velcom.by/ru/news/15-05-2008_news.html| дата копіі = 19 траўня 2008| загаловак = ИП «МЦС» изменило своё официальное название на ИП «Велком» и модернизировало бренд| фармат = | назва праекту = | выдавец = | дата доступу = | мова = | камэнтар = }}</ref>. У траўні 2009 году кампанія падпісала эксклюзіўны дагавор з ТАА СП «[[БелСел]]» аб прадстаўленьні паслуг шырокапалоснага доступу ў інтэрнэт на аснове тэхналёгіі CDMA2000 (EV-DO Rev.A). Паслугі прадастаўляліся да траўня 2013 году<ref>{{Cite web|url=https://a1.by/ru/company/p/30.20651|title=О приостановлении оказания услуги «Высокоскоростной мобильный интернет» в некоторых областных и районных центрах|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-15}}</ref>. У 2014 годзе запушчанае лічбавае тэлебачаньне VOKA, распачатае будаўніцтва ўласнага дата-цэнтру кампаніі, адкрытая афіцыйная інтэрнэт-крама. У траўні 2020 году кампанія пашырыла каналы анлайн-продажаў і адчыніла першую віртуальную краму<ref>{{Cite web |url=https://interfax.by/news/tovary_i_uslugi/torgovlya/1275577/|title=A1 запустил первый в Беларуси виртуальный магазин|publisher=interfax.by |lang=ru |accessdate=2020-05-8}}</ref>. Да 2017 году А1 ператвараецца ў буйнога гульца на рынку фіксаванай сувязі Беларусі шляхам набыцьця шэрагу інтэрнэт-правайдэраў. У гэтым жа годзе кампанія А1 стала першым мабільным апэратарам у сьвеце, які запусьціў у камэрцыйную эксплюатацыю цалкам віртуальнае ядро мабільнай сеткі. У 2017 годзе А1 атрымаў дазвол на камэрцыйны запуск першай у Беларусі вузкапалоснай сеткі NB-IoT<ref>{{Cite web |url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.42604 |title=velcom запустил первую в стране сеть для «интернета вещей»|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-16}}</ref>, прызначанай для «[[Інтэрнэт рэчаў|інтэрнэту рэчаў]]». На 2019 год гэта тэхналёгія запушчаная ў Менску і ва ўсіх абласных гарадах Беларусі. У красавіку 2018 году абанэнтам А1 сталі даступныя званкі па [[Wi-Fi]] з выкарыстаньнем тэхналёгіі [[VoWiFi]] (Voice over Wi-Fi, альбо Wi-Fi Calling)<ref>{{Спасылка|url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.44670 |title=velcom запустил для своих абонентов звонки по Wi-Fi |publisher=A1.by |lang=ru |accessdate=2019-08-16}}</ref>. У сьнежьні 2019 году А1 першым у краіне ўкараніў тэхналёгію VoLTE (Voice over LTE)<ref>{{Cite web |title=A1 первым в Беларуси запустил VoLTE |url=https://42.tut.by/665047 |website=42.TUT.BY |lang=ru |accessdate=2019-12-18}}</ref>. Улетку 2018 года А1 у партнэрстве з ЗАТ «[[Банк Рашэньне]]» і міжнароднай плацежнай сыстэмай Visa запусьціў віртуальную картку з кэшбэкам A1 banking для аплаты шырокага спэктру паслуг. У лістападьзе 2020 года А1 і Visa падпісалі пагадьненьне аб стратэгічным партьнёрстьве з мэтай развіцьця лічбавых фінансавых сэрвісаў у краіне, а таксама пашырэньня фінансавых паслуг [[мабільны дастасунак|дастасунку]] А1 banking<ref>{{Cite web |url=http://doingbusiness.by/a1-i-visa-zaklyuchili-soglashenie-o-strategicheskom-partnerstve-s-celyu-razvitiya-cifrovih-finansovih-servisov|title=А1 и Visa заключили соглашение о стратегическом партнерстве с целью развития цифровых финансовых сервисов|publisher=doingbusiness.by|lang=ru|accessdate=2020-12-21}}</ref>. 21 сакавіка 2019 году А1 пачаў прадастаўляць паслугі перадачы зьвестак па тэхналёгіі 4G<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.49269|title=Абонентам телеком-оператора velcom стала доступна 4G-сеть |publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-16}}</ref>. Да канца 2019 году 4G-сетка стала даступна абанэнтам А1 ва ўсіх буйных гарадах у дыяпазоне радыёчастасьцяў 1800 МГц. У сьнежні 2019 году кампанія абьвясьціла аб стратэгічным партнэрстве з інфраструктурным апэратарам beCloud па разьвіцьці мабільнай сувязі стандарту 4G у Беларусі, якое разьлічана на 3 гады<ref>{{Cite web |url=https://www.a1.by/ru/company/news/p/4g-set-po-vsej-strane|title=A1 и beCloud развернут в Беларуси 4G-сеть по всей стране |publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-12-13}}</ref>. Каб 4G-сетка ў частотным дыяпазоне 800 МГц стала даступная ў сельскай мясцовасьці, у 2020 годзе А1 прадаставіла сваю інфраструктуру пад базавыя станцыі, а таксама тарнспартную сетку на аснове гібрыдных, радыёрэлейных і оптвалаконных ліній сувязі. Дьзякуючы гэтаму з жьніўня 2020 года па сакавік 2022 года зона пакрыцьця сетцы 4G: у Гомельскай вобласьці пашырылася да 96,4 %<ref>{{Cite web |url=https://www.naviny.media/new/20200731/1596192379-a1-sravnyal-pokrytie-4g-i-3g-po-vsey-gomelskoy-oblasti|title=A1 сравнял покрытие 4G и 3G по всей Гомельской области|publisher=naviny.by|lang=ru|accessdate=2022-04-28}}</ref>, у Магілёўскай вобласьці да 81 % <ref>{{Cite web|url=https://officelife.media/news/25009-teper-i-v-selskoy-mestnosti-a1-i-besloud-uvelichili-4g-pokrytie-na-mogilevshchine-v-7-raz/|title=Теперь и в сельской местности: A1 и beСloud увеличили 4G-покрытие на Могилевщине в 7 раз|publisher=officelife.media|lang=ru|accessdate=2022-04-28}}</ref>, у Менскай вобласьці да 89 %<ref>{{Cite web |url=https://primepress.by/news/kompanii/operatory_a1_i_becloud_uvelichili_4g_pokrytie_dlya_minskoy_oblasti_v_pyat_raz-33069/|title=Операторы А1 и beCloud увеличили 4G-покрытие для Минской области в пять раз|publisher=primepress.by|lang=ru|accessdate=2022-04-28}}</ref>, у Віцебскай вобласьці да 75 %<ref>{{Cite web |url=https://interfax.by/news/tovary_i_uslugi/svyaz/1302968/|title=Более 5200 населенных пунктов: A1 и beСloud запустили 4G в сельских районах Витебщины|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2022-04-28}}</ref>, у Бярэсцкай вобласьці да 67%<ref>{{Cite web |url=https://brestcity.com/blog/a1-rasshiryaet-pokrytie|title=Более 1200 населенных пунктов: А1 расширяет покрытие 4G для Брестской области|publisher=brestcity.com|lang=ru|accessdate=2022-04-28}}</ref>. 8 красавіка 2019 году кампанія аб’явіла аб пачатку рэбрэндынгу. У пераходны пэрыяд да жніўня ў камунікацыях выкарыстоўваўся дуал-брэнд «velcom | A1». З 12 жніўня — адзіны брэнд А1. У красавіку 2019 году A1 забясьпечыў бясплатны доступ у інтэрнэт па тэхналёгіі Wi-Fi у 18 электрацягніках Беларускай чыгункі<ref>{{Cite web |url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.50102|title=velcom &#124; A1 завершил проект по улучшению качества связи вдоль «критских коридоров» |publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-16}}</ref>. У чэрвені 2019 году апэратар запусьціў 38 новых базавых станцый уздоўж чыгуначных шляхоў для паляпшэньня якасьці мабільнай сувязі ў цягніках. З красавіка па травень 2019 году А1 забясьпечыў мабільнай сувязьзю ўсі тунэлі Маскоўскай і Аўтазаводзкай ліній Менскага мэтрапалітэну<ref>{{Cite web |title=velcom &#124; A1 запустил в тестовом режиме связь в тоннелях Московской линии метро |url=https://tech.onliner.by/2019/04/29/velcom-218 |author=Ян Альшэўскі |date=2019-04-29 |website=Onliner.by |lang=ru |accessdate=2019-04-29}}</ref><ref>{{Cite web |title=velcom &#124; A1 обеспечил связью тоннели Автозаводской линии минского метро |url=https://www.interfax.by/article/1258591 |date=2019-05-14 |website=interfax.by |lang=ru |accessdate=2019-05-14}}</ref>, у лістападьзе 2020 года сувязь стала даступная на Зеленалужскай лініі<ref>{{Cite web |title=А1 обеспечил связь к открытию третьей линии минского метро|url=https://interfax.by/news/tovary_i_uslugi/svyaz/1286067/|date=2020-10-30|website=interfax.by |lang=ru |accessdate=2020-12-21}}</ref>. 12 жніўня 2019 году кампанія першай у Беларусі запусьціла віртуальныя eSIM-карткі<ref>{{Cite web |title=A1 первым в Беларуси запустил eSIM |url=https://tvnews.by/comm/14741-a1-pervym-v-belarusi-zapustil-esim.html|date=2019-08-12 |website=tvnews.by |lang=ru |accessdate=2019-08-15}}</ref>, а ў лістападзе 2019 дала магчымасьць перайсьці на eSIM он-лайн у асабістым кабінеце. У 2021 годзе з'явілася магчымасьць стаць абанэнтам кампаніі дыстанцыйны праз рэгістрацыю eSIM-карты ў мабільным дастасунку «Мой А1», у тым ліку праз перанос нумара з іншых сетак<ref>{{Cite web |title=Абоненты других операторов могут удаленно перенести номер в сеть А1 в приложении "Мой А1"|url=https://interfax.by/news/tovary_i_uslugi/svyaz/1304993/|date=2021-10-25|website=interfax.by |lang=ru |accessdate=2022-04-28}}</ref>. У жніўне А1 прадставіў першы смартфон пад уласнай гандлёвай маркай — А1 Альфа<ref>{{Cite web |title=Уласны смартфон, «разумны дом», кіно ў панарамным фармаце: A1 распавёў, што будзе рабіць далей|url=https://m.nn.by/articles/235431/ |date=2019-08-12 |website=nn.by |lang=be |accessdate=2019-08-15}}</ref>, у ліпені 2020 года стартавалі продажы «А1 Альфа 20+»<ref>{{Cite web |title=А1 предложил смартфон «A1 Альфа 20+» за 529 рублей |url=https://tech.onliner.by/2020/07/29/a1-predlozhil-smartfon-a1-alfa-20-za-529-rublej |date=2020-07-29 |website=tech.onliner.by|lang=ru |accessdate=2020-12-21}}</ref>. 12 лістапада 2019 пры ўдзеле А1 была падпісана сумесная беларуска-аўстрыйская дэклярацыя па ўмацаваньні супрацоўніцтва ў сфэры сувязі, інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій і разьвіцьця тэхналёгіі 5G<ref>{{Cite web |title=При участии А1 подписана декларация о развитии 5G между Австрией и Беларусью |url=https://www.a1.by/ru/company/news/p/deklaratsiya-o-razvitii-5g |date=2019-08-12 |website=A1.by |lang=ru |accessdate=2019-11-13}}</ref>. Кампанія падала заяўку на выдзяленьне радыёчастотнага спэктру, які адказвае патрабаваньням міжнародных стандартаў, а таксама вядзе распрацоўку архітэктуры сэткі 5G. 22 траўня 2020 года А1 у тэставым рэжыме запусьціла ў эксплуатацыю першую ў Беларусі сэтку 5G SA (Standalone), створаную на аснове аўтаномнай архэтэктуры<ref>{{Cite web |title=A1 запустила в Минске тестовую зону «чистого» 5G |url=https://naviny.by/new/20200522/1590140585-a1-zapustila-v-minske-testovuyu-zonu-chistogo-5g|publisher=[[naviny.by]]|language=ru |accessdate=2020-06-29}}</ref>. 25 траўня 2020 года ў гэтай сэткі быў здзейсьнены першы ў Беларусі і СНД званок па тэхналёгіі VoNR<ref>{{Cite web |title=Первый в СНГ 5G-звонок совершен в сети А1|url=https://interfax.by/news/tovary_i_uslugi/svyaz/1276550/|language=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. 14 траўня 2020 году кампанія прадставіла сістэму «А1 Разумны дом»<ref>{{Cite web |title=Дома всё в порядке: А1 представил собственную систему умного дома |url=https://naviny.by/article/20200514/1589466055-doma-vsyo-v-poryadke-a1-predstavil-sobstvennuyu-sistemu-umnogo-doma|publisher=[[naviny.by]]|lang=ru |accessdate=2020-06-29}}</ref>. 18 лютага 2021 году кампанія прадставіла музычны сэрвіс А1 Xplore Music от Deezer. Абанэнты кампаніі атрымалі доступ да стрымінгавай платформы на спэцыяльных умовах<ref>{{Cite web |title=A1 предлагает абонентам подписку на известный сервис с музыкой за 5,9 рубля |url=https://42.tut.by/719471|website=42.tut.by|lang=ru |accessdate=2021-03-31}}</ref>. 12 траўня 2021 году кампанія А1 другой у краіне пачала рэалізоўваць SIM-карты для самарэгэстрацыі ў крамах сэтак-партнераў<ref>{{Cite web |title=SIM-to-go: SIM-карты А1 с возможностью самостоятельной регистрации уже доступны в рознице|url=https://interfax.by/news/nauka_i_tekhnologii/it_biznes/1296399/|website=interfax.by|lang=ru |accessdate=2022-04-28}}</ref>. == Уладальнікі і кіраўніцтва == Да студзеня 2005 году 69,9% акцыяў А1 належала [[кіпр]]скай кампаніі Samauwi Brothers Telecom (SB Telecom Ltd.), 30% — ЗАТ «Белтэхэкспарт», 0,1% — РУП «Белтэлекам». У студзені 2005 г. у лік трымальнікаў акцый кампаніі ўвайшла дзяржава: яна атрымала 30,9%, за SB Telecom засталося 49%, ЗАТ «Белтэхэкспарт» — 20%, «Белтэлекам» — 0,1%<ref>[http://www.comnews.ru/index.cfm?id=14067 Часопіс «Стандарт», люты 2005]</ref><ref>''Дзядко Т.'' Першы прыватны апэратар // Ведомости, №157 (1931), 23 жніўня 2007</ref>. У жніўні 2007 году кіпрская кампанія SB Telecom выкупіла 100% акцыяў прадпрыемства за $556 млн<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 22 жніўня 2007| url = http://www.charter97.org/bel/news/2007/08/22/velcom| копія = http://web.archive.org/20070930201948/http://www.charter97.org/bel/news/2007/08/22/velcom| дата копіі = 30 верасня 2007| загаловак = velcom действительно продали| фармат = | назва праекту = | выдавец = Хартия’97| дата доступу = | мова = ru| камэнтар = }}</ref>. У пачатку кастрычніка 2007 г. аўстрыйская кампанія A1 Telekom Austria Group падпісала дагавор аб куплі 70% акцыяў SB Telecom<ref>[https://www.a1.group/en/newsroom/2007-10-3-telekom-austria-group-enters-the-belarusian-mobile-communications-1 Telekom Austria Group Enters the Belarusian Mobile Communications Market {{Ref-en}}]</ref>, а ў кастрычніку 2010 году — астатніх 30% акцыяў. Генэральным дырэктарам кампаніі {{паводле стану на|2022|нр=так}} год зьяўляецца Гельмут Дуз. == Дзейнасьць == === Мабільная сувязь === Кампанія А1 прадастаўляе паслугі сувязі стандартаў GSM 900/1800, UMTS (WCDMA/HSDPA/HSUPA/HSPA+), 4G на тэрыторыі Беларусі. Абанэнтам апэратара даступныя базавыя паслугі (галасавая сувязь, перадача зьвестак, SMS, MMS, галасавая пошта й інш.), а таксама дадатковыя сэрвісы (роўмінг, паслугі для бізнэсу і забаўляльныя паслугі). ==== Нумары абанэнтаў ==== * +375 '''29 1''' xx xx xx, +375 '''29 3''' xx xx xx, +375 '''29 6''' xx xx xx, +375 '''29 9''' xx xx xx * +375 '''44 4''' xx xx xx, +375 '''44 5''' xx xx xx, +375 '''44 7''' xx xx xx У сувязі з уводам у Рэспубліцы Беларусь паслугі па [[Міграцыя нумароў|міграцыі нумароў]] нумары абанэнтаў могуць прымаць значэньні: +375 '''25''' xxx xx xx, +375 '''29''' xxx xx xx, +375 '''33''' xxx xx xx. === Фіксаваная сувязь === Кампанія пачала будаўніцтва ўласнай аптавалаконнай сеткі для кліентаў — юрыдычных асобаў у верасьні 2014 году<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.27065|title=velcom предлагает бизнесу выгодный безлимитный фиксированный интернет|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-17}}</ref>. У 2016—2018 гадах А1 правёў шэраг зьдзелак па набыцьці беларускіх інтэрнэт-правайдэраў — «Атлант Тэлекам» (Менск)<ref>{{Cite web|title=Официально: velcom покупает "Атлант Телеком"|url=https://42.tut.by/521868|accessdate=2018-03-31|language=ru}}</ref>, «Айчына плюс» (Менск)<ref>{{Cite web|url=https://tvnews.by/comm/13739-velcom-operator-sammit.html|title=Провайдеры "Саммит", "Айчына Плюс" и "Драйв" передали активы velcom|publisher=tvnews.by|lang=ru|accessdate=2018-12-28}}</ref>, «Белінфанэт» (Менск), «Гарант» (Гомель<ref>{{Cite web|url=https://tech.onliner.by/2017/08/01/velcom-171|title=velcom купил еще одного интернет-провайдера — гомельский «Гарант». Возможны новые поглощения - Технологии onliner.by|author=Константин Сидорович|publisher=Onliner.by|lang=ru|accessdate=2018-03-31}}</ref> і Віцебск<ref>{{Cite web|url=https://news.vitebsk.cc/2018/04/24/velcom-soobshhil-o-zavershenii-sdelki-po-pokupke-vitebskogo-garanta/|title=velcom сообщил о завершении сделки по покупке витебского «Гаранта»|publisher=Народные новости Витебска|lang=ru|accessdate=2018-10-06}}</ref>), «Ранак Мэдыя» (Сьветлагорск). А таксама большасьці прыватных і некаторых карпаратыўных абанэнтаў інтэрнэт-правайдэра «[[Дзелавая сетка]]» (Менск)<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.43442|title=velcom продолжает расширять базу клиентов фиксированного интернета|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-17}}</ref>. У цяперашні час А1 прадастаўляе паслугі доступу ў інтэрнэт па стандартах [[GPON]], [[Ethernet]], [[ADSL]] ва ўсіх абласных цэнтрах Беларусі, а таксама ў Бабруйску, Жлобіне, Добрушы, Рэчыцы, Сьветлагорску, Наваполацаке. На 30 чэрьвеня 2022 г. абанэнцкая база сеткі фіксаванай сувязі ад А1 складала каля 718,5 тыс. карыстальнікаў<ref name="a1groupresults" />. Большасьць інтэрнэт-тарыфаў апэратару зьяўляюцца комплекснымі, то бок маюць на ўвазе адначасовае атрыманьне і паслугі лічбавага тэлебачаньня пад брэндам VOKA<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/p/30.43838|title=Абоненты домашнего интернета velcom переходят на единую платформу VOKA|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-17}}</ref>. === Відэасэрвіс VOKA === {{Асноўны артыкул|VOKA}} Відэасэрвіс ад А1 прадастаўляецца пад брэндам [[VOKA]]. Для кліентаў фіксаванага інтэрнэту А1 сэрвіс працуе па тэхналёгіі [[IPTV]] і прадастаўляе 149 каналаў (у тым ліку 47 у HD-якасьці)<ref>[https://tech.onliner.by/2018/05/17/velcom-200 velcom ввел «оптовый» тариф для телевидения VOKA]</ref>. У сетках іншых апэратараў мабільнай і фіксаванай сувязі паслуга прадстаўляецца па тэхналёгіі [[OTT]] і ўключае ў сябе больш за 145 тэлеканалаў (у тым ліку 39 у HD-якасьці). VOKA падтрымлівае розныя інтэрактыўныя функцыі: паўза, перамотка і архіў тэлеперадач, а таксама магчымасьць працягнуць прагляд на іншай прыладзе. Для ўсіх карыстальнікаў сэрвісу даступныя фільмы, мультфільмы і сэрыялы он-лайн-кінатэатраў MEGOGO, «Амедиатека», START, ivi, а таксама кантэнт студыі Disney. Сэрвіс даступны для мабільных прыладаў на Android і iOS, для SmartTV на Tizen, WebOS, Android TV, праз прыстаўкі Redbox Mini, Xiaomi Mi Box 3, Apple TV (праз AirPlay). На кампутарах карыстацца відэасэрвісам можна праз праграму VOKA для Windows або праз вэб-версію. У 2018 годьзе ў сэрвісу VOKA пачаў з’яўляцца эксклюзіўны кантэнт уласнай вытворчасьці: раздьзел VOKA local з аглядамі, дакумянтальнымі фільмамі, міні-рэаліці і ТВ-шоу; раздьзел “Спорт” з трансляцыямі матчаў з удзелам беларускіх клубаў і зборных; live-трансляцыі канцэртаў, музычных фэстываляў, кібэрспартыўных турніраў, канфэрэнцый і форумаў. Таксама для карыстальнікаў даступны раздзел “CINEVOKA”, у якім размяшчаюцца вядомыя фільмы, мультфільмы, сэрыялы ў прафісійнай агучцы на беларускай мове <ref>[https://probusiness.io/press/5500-samyy-interaktivnyy-videoservis-belarusi-istoriya-prodvizheniya-voka-v-2018-godu.html Самый интерактивный видеосервис Беларуси. История продвижения VOKA в 2018 году]</ref>. Некаторыя з іх былі эксклюзіўна перакладьзеныя і агучыныя па замове відэасэрвісу<ref>{{Cite web|url=https://interesnoe.me/source-44883411/post-1255697|title=«Секс в большом городе» по-белорусски уже доступен для просмотра|publisher=interesnoe.me|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://tvnews.by/kino/14245-velcom-a1-pokazhet-finalnyj-sezon-igry-prestolov-na-belorusskom-jazyke.html|title=velcom A1 покажет финальный сезон "Игры престолов" на белорусском языке|publisher=tvnews.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://citydog.by/post/zaden-bel-chornobl/|title=«Чернобыль» покажут на большом экране. По-белорусски. Бесплатно|publisher=citydog.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. 28 студзеня 2019 г. у відэасэрвісе VOKA зьявілася самая вялікая ў краіне бібліятэка кантэнту ў ультравысокай разьдзяляльнасьці [[Ultra High-Definition]] (4K) <ref>[https://tvnews.by/tb/13886-v-videoservise-voka-pojavilsja-4k-kontent.html В видеосервисе VOKA появился 4K-контент]</ref>. ==== VOKA CINEMA ==== У жніўні 2017 г. у партнэрстве зь сеткай кінатэатраў [[Silver Screen]] адкрыўся [[мультыплекс]] VOKA CINEMA (да 2019 году — velcom cinema). Кінатэатар уключае ў сябе сем высокатэхналягічных кіназаляў<ref>{{Cite web|url=https://realt.onliner.by/2017/08/09/kino-dana-mall|title=Интерьер hi-tech, 7 кинозалов, билеты от 7 до 26 рублей. Как выглядит новый мультиплекс в Dana Mall |publisher=www.onliner.by|lang=ru|accessdate=2019-04-18}}</ref>. У 2018 годьзе на базе VOKA запушчаны праект па паказе [[артхаўс]]нага кіно Silver ART<ref>{{Cite web|url=https://officelife.media/news/in-minsk-will-show-three-films-almodovar-with-general-world-collection-of-nearly-76-billion/|title=В Минске покажут три фильма Альмодовара с общим мировым сбором почти $76 млн |publisher=officelife.media|lang=ru|accessdate=2019-04-18}}</ref>, а ў 1019 адкрыты кінаклюб «Артфармат» для аматараў аўтарскага кіно<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/news/p/otkrytie-kinoklub-artformat|title=В VOKA CINEMA открывается киноклуб «Артформат»|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-11-13}}</ref>. У 2019 годьзе ў рамках праэкта «[[Тутэйшын Студыя]]» VOKA і Silver Screen былі перакладьзены на беларускую мову і агучаны фільмы «[[Нулявуд]]» і «[[Шлюбная гарачка]]»<ref>{{Cite web|url=https://bolshoi.by/other/premera-filma-nulyavud-dzheymsa-franka-na-belaruskom-yazyike/|title=Премьера фильма «Нулявуд» Джеймса Франка на беларуском языке|publisher=bolshoi.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. ==== VOKA Smartfilm ==== Пачынаючы з 2010 года кампанія А1 пры падтрымцы [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь|Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь]] штогод праводьзіць фестываль мабільнага кіно. З 2016 года фестываль набыў міжнародны статус<ref>{{Cite web|url=https://smartfilm.by/news/79|title=velcom Smartfilm – старт в новом формате|publisher=smartfilm.by|lang=ru|accessdate=2020-02-20}}</ref>. З кожным годам колькасьць работ і геаграфія ўдьзельнікаў павялічваецца. У 2020 годьзе прайшоў дьзевяты Міжнародны фэстываль мабільнага кіно VOKA Smartfilm, у конкурснай праграме якога было прадстаўлена 356 караткамэтражных фільмаў з 75 краін сьвету<ref>{{Cite web|url=https://smartfilm.by/news/148|title=Гран-при фестиваля VOKA Smartfilm получил белорусский фильм «86»|publisher=smartfilm.by|lang=ru|accessdate=2020-04-17}}</ref>. === Кібэрспорт === У лютым 2020 году пры садьзейнічаньні кампаніі А1 было створана і зарэгістравана Рэспубліканскае грамадскае аб'яднаньне «Беларуская фэдэрацыя камп'ютэрнага спорту».<ref>{{Cite web|url= https://naviny.by/new/20200303/1583235731-v-belarusi-sozdana-federaciya-kompyuternogo-sporta|title=В Беларуси создана федерация компьютерного спорта|publisher=naviny.by|lang=ru|accessdate=2020-03-27}}</ref>17 красавіка 2020 году зарэгістравана Беларуская асацыяцыя камп'ютэрнага спорту (БАКС) <ref>{{Cite web|url= https://naviny.by/new/20200424/1587742463-v-belarusi-poyavilas-associaciya-kompyuternogo-sporta|title=В Беларуси появилась ассоциация компьютерного спорта|publisher=naviny.by|lang=ru|accessdate=2020-05-8}}</ref>. Членамі БАКС з'яўляюцца А1, відэасэрвіс VOKA і Беларуская фэдэрацыя камп'ютэрнага спорту. Асацыяцыя створана для развіцця і папулярызацыі камп'ютэрнага спорту ў Беларусі, развіцьця і падтрымькі прафесійных гульцоў, трэнераў і суддьзяў, правядьзеньня спаборьніцтваў і разьвіцьця міжнародных кантактаў. 4 траўня 2020 года ў тэставай сэткі 5G SA кампаніі А1 прайшоў першы кібэрспартыўны матч па мабільным анлайн-гульням. Падчас тэставаньня хуткасьць перадачы зьвестак склала 1,2 Гбіт / с, а ping - 10 мілісэкунд<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/nauka_i_tekhnologii/internet/1277100/|title=А1 испытала мобильный гейминг в тестовой сети 5G SA|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. === Дата-цэнтар і ІКТ-паслугі === У верасьні 2017 г. у Менску А1 запусьціў адзін з найбуйнейшых у Беларусі цэнтраў апрацоўкі зьвестак (ЦАЗ)<ref>{{Cite web|url=https://a1data.by/data-center/news/data_centr/|title=velcom открыл крупнейший в Беларуси дата-центр|publisher=a1data.by|lang=ru|accessdate=2019-08-17}}</ref>. Чатыры модулі ЦАЗ разьлічаныя на 800 сэрвэрных стоек і маюць уласнае аптычнае колца з прапускной здольнасьцю 1 Тбіт/сек. Па стане на чэрьвень 2018 году запушчаны ў эксплюатацыю 1-ы модуль на 200 сэрвэрных стоек<ref>{{Cite web|url=https://www.kv.by/post/1054738-ekskursiya-po-data-centru-velcom|title=Экскурсия по дата-центру velcom|publisher=kv.by|lang=ru|accessdate=2021-05-07}}</ref>. Дата-цэнтар А1 мае міжнародны сэртыфікат Uptime Institute (UI) па ўзроўні адмоваўстойлівасьці Tier III у катэгорыях Design і Facility, таксама сэртыфікат PCI DSS, які пацьвярджае забесьпячэньне бясьпекі інфраструктуры кліентаў і абарону зьвестак аплатных карт<ref>{{Cite web|url=https://primepress.by/news/kompanii/data_tsentr_operatora_velcom_a1_podtverdil_sootvetstvie_standartam_bezopasnosti_pci_dss-11464/?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop|title=Дата-центр оператора velcom A1 подтвердил соответствие стандартам безопасности PCI DSS|publisher=primepress.by|lang=ru|accessdate=2021-04-29}}</ref>. У сакавіку 2019 года дата-цэнтр атрымаў атэстат адпавэднасьці нацыянальным патрабаваньням па абароне інфармацыі<ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/informatsiju-zaschischaet-zakon-i-oblako-62-354894-2019/|title=Информацию защищает закон… и "Облако-62"|publisher=belta.by|lang=ru|accessdate=2021-05-07}}</ref>. У жніўні 2019 года дата-цэнтр А1 падцьвердьзіў адпаведнасць стандарту ISO 27001<ref>{{Cite web|url=https://dev.by/news/a1-predstavil-paket-novykh-produktov-i-uslug|title=A1 представил пакет новых продуктов и услуг|publisher=dev.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>, у траўні 2020 года — дьзяржаўнаму стандарту Рэспублікі Беларусь ISO / IEC 27001-2016<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/biznes/novosti__kompaniy/1275875/|title=Дата-центр А1 подтвердил соответствие требованиям стандарта СТБ ISO/IEC 27001-2016|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. У верасьні 2020 года кампанія атрымала ліцэнзію на выкананьне работ і аказаньне паслуг у галіне забеспячэньня інфармацыйнай бясьпекі крытычна важных аб'ектаў інфарматызацыі (КВАІ) <ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/biznes/novosti__kompaniy/1282486/|title=А1 получила лицензию на выполнение работ в области обеспечения инфобезопасности КВОИ|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2021-04-29}}</ref>. У кастрычніку 2020 года кампанія A1 атрымала статус плацінавага партнёра «Лабараторыі Касперскага»<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/biznes/businesses/1285194/|title=А1 стала платиновым партнером "Лаборатории Касперского"|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2021-04-29}}</ref>. У цяперашні час дата-цэнтр прадастаўляе наступныя паслугі: арэнда воблачных рашэньняў (IaaS, прыватныя воблакі, «Воблака-62»), размяшчэньне сэрвэрнага і сэткавага абсталяваньня (Colocation, HaaS), сэрвісы і рашэньне ІКТ (Baas, Veeam Cloud Connect, DraaS, комплексная тэхнічная падтрымка Oracle і інш.), IT-кансалтынг, аддалены офіс, а таксама карыстаньне праграмнымі прадуктамі Microsoft на ўмовах падпіські<ref>{{Cite web|url=https://probusiness.io/special_project/6847-sosredotochtes-na-razvitii-biznesa-a-nam-doverte-tekhnicheskiy-aspekt-ego-optimizacii-intervyu-s-top-menedzherom-a1-robertom-dashyanom.html|title=«Сосредоточьтесь на развитии бизнеса, а нам доверьте технический аспект его оптимизации». Интервью с топ-менеджером А1 Робертом Дашяном|publisher=probusiness.io|lang=ru|accessdate=2021-05-07}}</ref>. З 1 красавіка 2021 году Унітарнае прадпрыэмства «А1» перадало правы і абавязькі па шэрагу дамоваў аказаньня ІКТ-паслуг новай кампаніі «А1 ІКТ сэрвісы». ТАА «А1 ІКТ сэрвісы» працуе пад брэндам А1 і зарэгістравана ў якасьці рэзідэнта Парку высокіх тэхналогій<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/biznes/novosti__kompaniy/1292707/|title=Одним из новых резидентов ПВТ стала компания "А1 ИКТ сервисы"|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2021-05-07}}</ref>. === Сонечная электрастанцыя === Улетку 2016 году паблізу [[Брагін]]а (Гомельская вобласьць) А1 запусьціў [[Сонечная электрастанцыя|сонечную электрастанцыю]], якая складаецца з 85 тысячаў сонечных панэляў<ref>{{Cite web|url=https://tech.onliner.by/2016/08/19/velcom-149|title=velcom запустил солнечную электростанцию размером с 60 футбольных полей|publisher=www.onliner.by|lang=ru|accessdate=2018-11-11}}</ref>. Станцыя пабудавана на тэрыторыі, якая пацярпела ад [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] і таму мала прыдатная для вядзеньня сельскай гаспадаркі. Для злучэньня паміж сабой усіх сонечных модуляў кампанія А1 праклала каля 800 км кабэльных ліній. У кастрычніку 2017 г. у Любанскім раёне Менскай вобласьці А1 запусьціў першую ў Беларусі базавую станцыю сувязі, якая працуе на сонечнай энэргіі<ref>{{Cite web|url=https://naviny.by/article/20171004/1507110844-velcom-zapustil-bazovuyu-stanciyu-na-solnechnyh-batareyah|title=velcom запустил базовую станцию на солнечных батареях|publisher=naviny.by|lang=ru|accessdate=2019-04-03}}</ref>. == Бяспека й крытыка == Аўстрыйскіх інвэстараў з 2007 году абвінавачвалі ў прыхільнасьці да «[[Апошняя дыктатура Эўропы|апошняга дыктатара Эўропы]]» дзеля пасьпяховага бізнэсу<ref name="Österreichs">{{артыкул|год=2020|аўтар=Simone Brunner.|загаловак=Alexanders Werk und Österreichs Beitrag|выданьне={{артыкул у іншым разьдзеле|profil|profil|de|profil (Zeitschrift)}}|мова=de|нумар=42|старонкі=66–67}}</ref>. Масавыя акцыі пратэсту пасьля [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2010 году]], у прыватнасьці [[Плошча 2010]], былі жорстка здушаны, але пазьней высьветлілася, што ўлады шпіёнілі за пратэстоўцамі, выкарыстоўваючы зьвесткі іх мабільных тэлефонаў<ref name="Österreichs" />. «A1» заўсёды падкрэсьлівала, што не перадавала актыўна аніякія зьвесткі кліентаў: «У адрозьненьне ад большасьці іншых краінаў любы доступ да асабістых зьвестак і зьвестак выклікаў ажыцьцяўляецца без рашэньня суда й без удзелу апэратара мабільнай сеткі», – тлумачыў апэратар у той час<ref name="Österreichs" />. У ліпені 2016 году праваабарончая арганізацыя «[[Міжнародная амністыя]]» абвінаваціла «A1 Беларусь» у датычнасьці да сачэньня за беларускімі грамадзянамі. Паводле справаздачы праваабаронцаў, кампанія прадастаўляе ўладам практычна неабмежаваны доступ да размоваў сваіх кліентаў і іх зьвестак. «[[A1 Telekom Austria Group]]» адрэагавала на абвінавачваньні, у сваім адказе спаслаўшыся на тое, што яна ўсяго толькі выконвае заканадаўства краіны<ref>{{Cite web|last=|first=|date=7 ліпеня 2016|title=Weißrussland: Telekom Austria erfüllt nur ihre Pflicht|url=https://www.diepresse.com/5044823/weissrussland-telekom-austria-erfullt-nur-ihre-pflicht|dead-url=no|archiveurl=https://archive.vn/2VpZo|archivedate=21 верасьня 2020|accessdate=21 верасьня 2020|website=|publisher=[[Die Presse]]|language=de}}</ref>. Са слоў сына жонкі [[Мікалай Статкевіч|Мікалая Статкевіча]], напярэдадні сьвяткаваньня [[100-годзьдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|100-годзьдзя БНР]] у сакавіку 2017 году аператарам былі заблякаваныя смартфоны беларускага палітыка [[Мікалай Статкевіч|Мікалая Статкевіча]] й былі перададзены ягоныя паролі ад [[Facebook]] і [[Viber]]<ref>{{Cite web|last=|first=|date=25 сакавіка 2017|title=Статкевича, его жену и ее сына «отрубили от любой связи»|url=https://nashaniva.by/?c=ar&i=187795&lang=ru|dead-url=no|archiveurl=https://archive.vn/PUJ2T|archivedate=21 верасьня 2020|accessdate=21 верасьня 2020|website=|publisher=[[Наша Ніва]]|language=ru}}</ref>. 23 жніўня 2020 году падчас мітынгу ў Менску ва ўсіх апэратараў мабільнай сувязі ўзніклі праблемы з інтэрнэтам<ref>{{cite web| author =|language=ru| date =23 жніўня 2020| url =https://42.tut.by/697767/| title =«По требованию госорганов». А1 пояснил, откуда сегодня проблемы с интернетом в Минске|publisher =[[TUT.BY]]| accessdate = 24 жніўня 2020}}</ref>. Паводле паведамленьня А1, гэта было зроблена згодна з патрабаваньнем дзяржаўных ворганаў для забеспячэньня нацыянальнай бясьпекі<ref name="a1-soobshhil">{{cite web| author =| date =26 жніўня 2020| url =https://tech.onliner.by/2020/08/26/a1-soobshhil-ob-uxudshenii-kachestva-mobilnogo-interneta-po-trebovaniyu-gosorganov|language=ru| title =A1, МТС и life:) сообщили об ухудшении качества связи по требованию госорганов|publisher =[[Onliner.by]]|accessdate =27 жніўня 2020}}</ref>. У гэты ж дзень прадастаўленьне паслугі перадачы зьвестак было адноўлена ў поўным аб’ёме. 26 жніўня кампанія загадзя папярэдзіла абанентаў аб падобных праблемах<ref name="a1-soobshhil"/>. Веерныя адключэньні інтэрнэту працягваліся й у наступныя месяцы<ref>{{Cite web|last=|first=|date=25 кастрычніка 2020|title=«По требованиям госорганов». В Минске снова проблемы с мобильным интернетом|url=https://42.tut.by/705309|dead-url=no|archiveurl=https://archive.vn/NUgAG|archivedate=25 кастрычніка 2020|accessdate=25 кастрычніка 2020|website=|publisher=[[TUT.BY]]|language=ru}}</ref>. У справаздачы беларускай праваабарончай арганізацыі «Human Constanta» спыненьне працы было прыраўнена да парушэньня правоў чалавека, бо гэта фактычна ''«разгон мірнай дэманстрацыі, толькі анлайн»''<ref>{{Cite web|last=|first=|date=7 верасьня 2020|title=Wie ein österreichischer Mobilfunkanbieter dem Regime in Belarus hilft|url=https://web.de/magazine/politik/oesterreich-mobilfunk-anbieter-a1-regime-belarus-hilfe-35062664|dead-url=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200916201127/https://web.de/magazine/politik/oesterreich-mobilfunk-anbieter-a1-regime-belarus-hilfe-35062664|archivedate=21 верасьня 2020|accessdate=21 верасьня 2020|website=|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|WEB.DE|WEB.DE|de|WEB.DE}}|language=de}}</ref>. 21 верасьня 2020 Асацыяцыя эўрапейскіх тэлекамунікацыйных апэратараў сувязі (ETNO) выступіла з заявай па сытуацыі з адключэньнем інтэрнэту ў Беларусі. У ім ёсьць і публічная пазыцыя A1 Telekom Austria Group: «А1 ў Беларусі ня можа прадастаўляць паслугі сувязі без доступу да манапалізаванага дзяржавай знешняга каналу - галасавая сувязь і перадача зьвестак як на нацыянальным, так і міжнародным узроўнях знаходзяцца пад кантролем ўпаўнаважаных дзяржаўных органаў»<ref>{{cite web| author =| date =21 верасьня 2020| url =https://aif.by/it-news/associaciya_operatorov_evropy_prokommentirovala_otklyucheniya_interneta_v_rb| language=ru|title =Ассоциация операторов Европы прокомментировала отключения интернета в РБ|website =aif.by| accessdate =21 сьнежня 2020}}</ref>. У кастрычніку 2020 Міжнародная кааліцыя #KeepItOn апублікавала адкрыты ліст з заклікам да беларускіх пастаўшчыкоў тэлэкам-паслуг процідзейнічаць адключэньню інтэрнэту. У адказе ад кампаніі А1 гаворыцца: «Абмежаваньне доступу да інтэрнэт-паслугаў не ляжыць ні ў плоскасьці інтэрэсаў кампаніі, ні яе кліентаў. Аднак, як і ў любой краіне, у якой працуе A1 Telekom Austria Group, кампанія абавязаная выконваць мясцовыя заканадаўчыя і нарматыўныя патрабаваньні. У выпадку невыкананьня такіх патрабаваньняў наступствы ад іх рэалізацыі могуць насіць значна больш маштабны характар»<ref>{{cite web| author =| date =30 кастрычніка 2020| url =https://42.tut.by/706025| language=ru|title =Международная коалиция призвала операторов Беларуси бороться с отключениями интернета. А1 ответил|publisher =[[TUT.BY]]| accessdate =21 сьнежня 2020}}</ref>. [[Вераніка Цапкала]], якая шмат гадоў працавала ў «velcom» у аддзелах продажаў і карпаратыўных кліентаў, ў кастрычніку 2020 году сказала: ''«Я не лічу правільным, што кампанія з [[Эўрапейскі Зьвяз|ЭЗ]] так відавочна падтрымлівае [[Аляксандар Лукашэнка|Лукашэнку]] й яго недэмакратычныя каштоўнасьці. Па-іншаму нельга назваць яе паводзіны, калі яна адключае мабільны Інтэрнэт кожную нядзелю. Што робіць А1, каб дыстанцыявацца ад гэтага крывавага [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму]]?»''<ref name="Österreichs" /> У чэрвені 2021 году прапагандыст [[Дзяніс Мельянцоў]] агучыў пагрозу нацыяналізаваць тэлекамунікацыйнага апэратара, які належыць аўстрыйскім інвэстарам, у адказ на ўвядзеньне [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскім Зьвязам]] санкцыяў<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=275051 Дзяніс Мельянцоў: Можна нацыяналізаваць Прыёрбанк і А1] — [[Наша Ніва]], 25 чэрвеня 2021</ref>. == Статыстыка == На 30 чэрьвеня 2022 году паслугамі мабільнай сувязі кампаніі карысталіся 4,889 млн абанэнтаў. Колькасьць карыстальнікаў, у якіх падключаны паслугі фіксаванага інтэрнэта і ТБ, склала 718,5 тыс. Доля кампаніі на рынку мабільнай сувязі склала 42,2%<ref name="a1groupresults">[https://www.a1.group/en/ir/interim-results Interim Results — A1 Telekom Austria Group]{{Ref-en}}</ref>. Мабільнай сувязьзю [[2G]] ахоплена 97,7% тэрыторыі краіны, на якой пражывае 99,9% насельніцтва (100% гарадзкіх жыхароў). [[3G]] даступна на 97,1% тэрыторыі краіны. Паводле стану на чэрвень 2010 году ў сетцы А1 працавала 3301 базавая станцыя і 28754 прыёмаперадатчыкі ў 1360 населеных пунктах краіны<ref>{{Cite web |url=https://www.a1.by/ru/company/news/p/30.11097 |title=Новости развития сети в июне|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-22}}</ref>, а таксама 8 камутатараў: 3 у Менску і па аднаму ў кожным абласным цэнтры. Кліенты кампаніі могуць карыстацца паслугай міжнароднага роўмінгу ў 191 краіне сьвету ў сетках 382 апэратараў<ref>{{Cite web |url=https://www.a1.by/ru/company/news/p/30.35916 |title=velcom предоставил услуги интернет-роуминга абонентам ПРИВЕТ|publisher=A1.by|lang=ru|accessdate=2019-08-22}}</ref>. Унітарнае прадпрыемства «А1» мае ўласную сэтку цэнтраў цыфравых паслуг, якая складаецца больш з 80 офісаў<ref>[https://a1.by/be/company/ Пра кампанію{{Ref-be}}]</ref>. Дылерская сетка налічвае больш за 500 салёнаў па ўсёй краіне. {| class="wikitable" style="text-align:center;" |+ |- ! Дата ! 1 сьнежня 2000 ! 1 кастрычніка 2001 ! 31 кастрычніка 2003 ! 15 студзеня 2004 ! 29 кастрычніка 2004 ! 1 студзеня 2005 ! 1 студзеня 2006 ! 1 жніўня 2006 ! 31 сьнежня 2007 ! 31 сьнежня 2008 ! 31 сьнежня 2009 |- ! Колькасьць (тыс.) і дзель сотавых абанэнтаў | 26<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Тэрэза Хаюціна]], БелТА|загаловак=«Privet» па мабільнаму|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=3&archiv=21122000|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=21 сьнежня 2000|нумар=259 (24110)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref> (60,5%) | 85 (80,9%<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Welcome МТС!|арыгінал=|спасылка=http://www.nn.by/2001/40/09.htm|выданьне=[[Наша Ніва]]|тып=Газэта|год=1 кастрычніка 2001|нумар=[http://www.kamunikat.org/download.php?item=19749-1.pdf 40 (249)]|старонкі=6|issn=1819-1614}}</ref>) | 580 (61,7%<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Вікторыя Захарава]]|загаловак=Дзясятая частка беларусаў — «мабільныя»|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=7&archiv=31102003|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=31 кастрычніка 2003|нумар=273-274|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 620 (56,8%<ref>{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Захарава|загаловак=«Мабільных» беларусаў стала больш|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=12&archiv=15012004|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=15 студзеня 2004|нумар=10 (25023)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 1000 (48,1%<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Вікторыя Целяшук]]|загаловак=Першаму апэратару — другі «мабільны» мільён|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=14&archiv=29102004|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=29 кастрычніка 2004|нумар=260-261|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 1135 (46,6%<ref>{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Захарава|загаловак=Кожны чацьвёрты — мабільны|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=22&archiv=06012005|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=6 студзеня 2005|нумар=3 (25335)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 1885 (46,1%<ref>{{Артыкул|аўтар=Іна Арэхава|загаловак=«Мабільная» Беларусь|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=17&archiv=10012006|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=10 студзеня 2006|нумар=4 (25593)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 2360 (45,8%<ref>{{Артыкул|аўтар=Аляксей Раманчук, БелТА|загаловак=Нас, «мабільных», — 5 мільёнаў|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&p=28&archiv=04082006|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=4 жніўня 2006|нумар=171 (25760)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>) | 3059 (43,4%<ref name="a1groupresults" />) | 3698 (44,8%<ref name="a1groupresults" />) | 4102 (42,7%<ref name="a1groupresults" />) |- ! Ахоп насельніцтва | ''0,26%''<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Сяргей Сьнегін]], БелаПАН|загаловак=Насельніцтва Беларусі зьменшылася на 29,3 тысячы чалавек|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=2&p=18&archiv=02032001|выданьне=Зьвязда|тып=Газэта|год=2 сакавіка 2001|нумар=46 (24162)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref> | 0,85%<ref>{{Спасылка|аўтар =[[Галіна Абакунчык]], Радыё «Свабода»| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =22 студзеня 2002| url =http://news.tut.by/society/12625_print.html| копія = | загаловак =З-за эканамічнага крызісу ў Беларусі імкліва меншае насельніцтва| фармат = | назва праекту =Грамадзтва| выдавец =[[TUT.BY|Tut.by]]| дата = 13 лістапада 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref> | 5,94%<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url =http://translate.google.by/translate?hl=be&sl=en&tl=be&u=http://belstat.gov.by/homep/en/indicators/population.php| копія = | загаловак =Памер і натуральны прырост насельніцтва| фармат = | назва праекту =Рэспубліка Беларусь у лічбах, 1995-2011| выдавец =[[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]| дата = 13 лістапада 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref> | 6,35% | 10,31% | 11,7% | 19,57% | 24,64% | | 38,89% | |- ! Дата ! 31 сьнежня 2010 ! 31 сьнежня 2011 ! 31 сьнежня 2012 ! 31 сьнежня 2013 ! 31 сьнежня 2014 ! 31 сьнежня 2015 ! 31 сьнежня 2016 ! 31 сьнежня 2017 ! 31 сьнежня 2018 ! 31 сьнежня 2019 ! 31 сьнежня 2020 |- ! Колькасьць (тыс.) і дзель сотавых абанэнтаў | 4354 (41,9%<ref name="a1groupresults" />) | 4620 (41,1%<ref name="a1groupresults" />) | 4800 (43,5%<ref name="a1groupresults" />) | 4947 (42,5%<ref name="a1groupresults" />) | 4950 (42,4%<ref name="a1groupresults" />) | 4956 (42,5%<ref name="a1groupresults" />) | 4945 (43,2%<ref name="a1groupresults" />) | 4864 (42,5%<ref name="a1groupresults" />) | 4873 (42%<ref name="a1groupresults" />) | 4890 (41,8%<ref name="a1groupresults" />) | 4916 (42,0%<ref name="a1groupresults" />) |- ! Ахоп насельніцтва | 48,81% | | | | | | | | | | |- ! Абанэнтаў фіксаванай сувязі (карыстальнікі паслуг інтэрнэта і ТБ), млн | - | - | - | - | - | - | 0,279 | 0,463 | 0,657 | 0,616 | 0,627 |- ! Дата ! 1 сьнежня 2021 |- ! Колькасьць (тыс.) і дзель сотавых абанэнтаў | 4938 (42,2%<ref name="a1groupresults" />) |- ! Ахоп насельніцтва | |- ! Абанэнтаў фіксаванай сувязі (карыстальнікі паслуг інтэрнэта і ТБ), млн | 0,651 |} Выручка кампаніі (паводле зьвестак [[МСФС|міжнароднай фінансавай справаздачнасьці]]) па выніках за 2 квартал 2022 г. склала 106,8 млн эўра, паказчык EBITDA (прыбытак да выліку выдаткаў па працэнтах, выплаты падаткаў і амартызацыйных адлічэньняў) — 52,4 млн эўра. За 2021 год сума выручкі склала 419,6 млн еўра, EBITDA — 180,5 млн еўра<ref name="a1groupresults" />. {| class="wikitable" style="text-align:center;" !Год||Выручка, млн эўра||EBITDA, млн эўра||EBITDA Margin||Апэрацыйны даход, млн эўра||Capex |- | '''2011''' | 260,9 | 106,6 | 40,9 % | -255,2 | 44,9 |- | '''2012''' | 301,2 | 124,4 | 41,3 % | 29,5 | 43,7 |- | '''2013''' | 331,7 | 155,9 | 47,0 % | 71,6 | 34,0 |- | '''2014''' | 355,0 | 172,4 | 48,6 % | 82,2 | 48,5 |- | '''2015''' | 332,2 | 163,7 | 49,3 % | 86,6 | 66,1 |- | '''2016''' | 321,0 | 151,5 | 47,2 % | 87,8 | 73,7 |- | '''2017''' | 390,5 | 181,3 | 46,4 % | 123,1 | 47,1 |- | '''2018''' | 390,9 | 177,7 | 45,5 % | 90,3 | 49,7 |- | '''2019''' | 426,1 | 190,9 | 44,8 % | 100,7 | 105,1 |- | '''2020''' | 402,6 | 172,8 | 42,9 % | 109,3 | 26,8 |- | '''2021''' | 419,6 | 180,5 | 43,02 % | 122,4 | 240,4 |} == Карпаратыўная сацыяльная адказнасьць == У сьпісе прыярытэтных напрамкаў карпаратыўнай сацыяльнай адказнасьці кампаніі — дапамога дзецям, садзейнічаньне захаваньню нацыянальных каштоўнасьцей і экалёгія <ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/biznes/novosti__kompaniy/1269927/|title=А1 начинает реализацию экологических проектов|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-01-16}}</ref>. === Дапамога дзецям === Падтрымкай людзей з аўтызмам А1 займаецца з 2015 г. У 2016 г. па ініцыятыве МДГА «Дзеці. Аўтызм. Бацькі» і кампаніі А1 на базе Студыі Пушкаровай быў створаны Сямейны інклюзіў-тэатар «і», якому кампанія аказвае фінансавую і інфармацыйную падтрымку ў якасьці генэральнага партнэра. З 2016 г. А1 прымае ўдзел у штогадовай міжнароднай акцыі Light It Up Blue 2 красавіка, накіраванай на падтрымку людзей з аўтызмам<ref>[https://telegraf.by/2016/04/48/318337-zajgi-sinim-v-ramkah-socialnoi-akcii-velcom-minskie-zdaniya-vklyuchili-sinyuyu-podsvetku «Зажги синим!»: в рамках социальной акции velcom минские здания включили синюю подсветку]</ref>. У 2015-2019 гг. кампанія штогод ладьзіла дабрачынныя акцыі #velcombegom. Мэта праэкта — аказаньне дапамогі дьзіцячым медыцынскім установам, прасоўваньне здаровага ладу жыцьця і папулярызацыі бегу. За час правядьзеньня бенефіцыярам акцыі (розныя дьзіцячыя медыцынскія ўстановы) было пералічына больш за 700 000 беларускіх рублёў фінансавай дапамогі<ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/evropejskie-zabegi-velcombegom-probezhali-200-000-kilometrov-v-pomosch-detjam-na-rekordnuju-summu-v-352616-2019|title="Европейские забеги" #velcombegom пробежали 200 000 километров в помощь детям на рекордную сумму в 200 000 рублей|publisher=belta.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. У 2018 г. акцыя «Бягучыя гарады» #velcombegom стала пераможцам Міжнароднага конкурсу камунікацыйных праэктаў Eventiada IPRA Golden World Awards 2018 у намінацыі «За лепшы праэкт у сферы здаровага ладу жыцьця»<ref>[http://marketing.by/novosti-rynka/proekt-begushchie-goroda-velcombegom-stal-pobeditelem-mezhdunarodnogo-konkursa-kommunikatsionnykh-pr/ «Бегущие города #velcombegom» стал победителем Международного конкурса коммуникационных проектов в Москве]</ref>. З 2016 па 2020 гады капманія А1 рэалізоўвала праект «Я бачу!» сумесна зь Беларускім дзіцячым фондам пры падтрымцы Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь. Мэта праекту — дапамога ў своечасовай дыягностыцы і выяўленьне раньніх парушэньняў зроку ў дзяцей школьнага веку, якія пражываюць у сельскай мясцовасьці. За 4 гады 35 лекараў-афтальмолагаў наведалі 693 школы ў Магілёўскай, Гомельскай, Берасьцейская і Віцебскай вобласцях і правялі дыягностыку зроку ў 51 474 школьнікаў<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/news/itogi-proekta-a1-i-bdf-ya-vizhu-osmotreno-bolee-51-tys-detej-iz-62-rajonov-belarusi/p/itogi-ya-vizhu|title=Итоги проекта А1 и БДФ«Я вижу!»: осмотрено более 51 тыс. детей из 62 районов Беларуси|publisher=a1.by|lang=ru|accessdate=2020-03-04}}</ref>. Да фіналу праекта пры ўдзеле прадстаўнікоў творчага аб'яднаньня «Сучасны комікс» быў падрыхтаваны і выпушчаны зборнік коміксаў «Я бачу!» <ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/obshchestvo/kultura/1272316/|title=Три в одном: вышла коллекция комиксов про суперочки «Я вижу!»|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-03-04}}</ref>. У верасьні 2019 г. А1 стаў генэральным партнёрам футбольнай школы «Юніёр». Супрацоўніцтва складацца зь некалькіх напрамкаў па разьвіцьці дзіцяча-юнацкага спорту, уключаючы распрацоўку брэнду «А1 Юніёр» і закупку новай экіпіроўцы для гульцоў клюбу<ref>{{Cite web|url=https://fc-junior.by/a1yunior/|title=А1 Юниор|publisher=fc-junior.by|lang=ru|accessdate=2019-10-03}}</ref>. 23 чэрвеня 2020 года кампанія А1 запусьціла дабрачынную спартыўную анлайн-акцыю «100 гадьзін з А1»<ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/blagotvoritelnost-i-sport-onlajn-a1-i-nok-belarusi-zapuskajut-aktsiju-v-pomosch-detjam-395842-2020|title=Благотворительность и спорт онлайн: А1 и НОК Беларуси запускают акцию в помощь детям|publisher=belta.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. Па выніках акцыі А1 аказала фінансавую падтрымку Рэспубліканскаму кьлінічнаму цэнтру паліятыўнай медыцынскай дапамогі дзецям. 1 чэрвеня 2021 года стартаваў другі сэзон «100 гадьзін з А1», зьвязаны з тэмай экалогіі. Па вынікам акцыі А1 перачысліла 50 000 рублеў Міжнароднай грамадскай арганізацыі «SOS-Дьзіцячыя вёскі». На выдьзеленыя сродкі ў SOS-Дьзіцячай вёсцы Магілёў усталявалі 300 сонечных панэляў і паветравую цеплавую помпу, на тэрыторыі SOS-Дьзіцячай вёскі Бараўляны высаджана алэя з імяннымі дрэвамі актыўных удьзельнікаў акцыі<ref>{{Cite web|url=https://officelife.media/article/colleagues-say/26721-50-000-gadzin-z-a1-uchastniki-blagotvoritelnoy-aktsii-dosrochno-dostigli-glavnoy-tseli/|title=«50 000 ГАДЗІН З А1»: УЧАСТНИКИ БЛАГОТВОРИТЕЛЬНОЙ АКЦИИ ДОСРОЧНО ДОСТИГЛИ ГЛАВНОЙ ЦЕЛИ|publisher=officelife.media|lang=ru|accessdate=2021-08-29}}</ref>. === Падтрымка беларускай мовы і культуры === А1 падтрымлівае ініцыятывы, накіраваныя на павышэньне цікавасьці да беларускай нацыянальнай спадчыны, традыцый, гісторыі, культуры і мастацтва. У 2015 годзе кампанія А1 распачала сацыяльна арыентаваны і адукацыйны праэкт «Чытаем па-беларуску», а ў 2016 ініцыятыва ахапіла школы па ўсёй Беларусі. Перад вучнямі пачатковых клясаў выступалі Ўладзімер Ліпскі, [[Юры Жыгамонт]], Раіса Баравікова, [[Тацяна Сівец]], [[Андрусь Такінданг]], [[Аліна Талай]] і іншыя. У 2017-2018 навучэнцам 7-8 класаў з усёй Беларусі прапанавалася запісаць відэа, на якім яны чытаюць адзін з твораў беларускай літаратуры. На прапанову арганізатараў праекту адгукнуліся таксама прадстаўнікі амбасадаў Швэцыі, Кыргыстану, Славаччыны, Чэхіі і Фінляндыі, яны прачыталі на відэа творы беларускіх аўтараў у падтрымку ўдзельнікаў конкурсу<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=201717 Паслы замежных дзяржаў масава загаварылі па-беларуску]</ref>. З 2016 па 2019 сумесна з «[[Кінаконг]]» кампанія праводзіла праект «Беларускія ўікэнды». За гэты час былі перакладзены і агучаны па-беларуску больш за 20 карцін. Фільмы праекта былі паказаны ў больш за 60 кінатэатрах краіны, а сеансы наведалі больш за 50 тысяч гледачоў<ref>[http://marketing.by/keysy/57-tysyach-gledacho-belaruskikh-uikenda-yak-u-velcom-atrymalasya-padtrymats-kino-na-belaruskay-move-/ 57 тысяч гледачоў «Беларускіх уікэндаў»: як у velcom атрымалася падтрымаць кіно на беларускай мове]</ref>. У 2018-2019 гг. кампанія А1 правяла сацыяльна-адукацыйны праект velcom YOUTH для старшакляснікаў з камунікацыяй на беларускай мове. У праэкце прынялі ўдьзел больш за 800 старшакласнікаў з 230 навучальных устаноў па ўсёй краіне<ref>[http://www.belmir.by/2019/01/15/участники-velcom-youth-приступают-к-реализации/ Участники velcom YOUTH приступают к реализации своих идей]</ref>. З 2019 года кампанія А1 праводьзіць праект «Першыя», у якім школьнікі з усёй Беларусі прэзентуюць ідэі на тэмы тэхналогій, культуры, экалогіі, інклюзіі, урбаністыкі<ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/pershyja-startuet-konkurs-idej-dlja-starsheklassnikov-na-belorusskom-jazyke-364980-2019/|title="Першыя": стартует конкурс идей для старшеклассников на белорусском языке|publisher=belta.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. Для ўдьзельнікаў таксама прадугледжана спэцыяльная адукацыйная праграма. Штогод фіналістам конкурсу даецца магчымасць падрыхтаваць свае ідэі для прэзэнтацыі шырокай аўдыторыі разам з ментарамі<ref>{{Cite web|url=https://www.kp.ru/daily/27234/4361298/|title=А1 открывает прием заявок на новый конкурс идей для старшеклассников «Першыя»|publisher=kp.ru|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. У 2019-2020 гадах А1 выступіў генэральным партнёрам 100-га сэзона [[Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы|Нацыянальнага акадэмічнага тэатру імя Янкі Купалы]]<ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/be/company/news/p/a1-generalnyj-partner|title=А1 – генеральны партнёр 100-га сезона Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы|publisher=A1.by|lang=be|accessdate=2019-09-14}}</ref>. Дзякуючы партнёрству арганізавана бясплатная прамая трансляцыя знакавых спектакляў тэатра на відэасэрвісе VOKA, такіх як «Радзіва „Прудок“», «Дзве душы», «Людзі на балоце», «Паўлінка» і іншыя <ref>{{Cite web|url=https://naviny.by/new/20200302/1583149352-spektakl-shabany-kupalovskogo-teatra-pokazhut-v-pryamom-efire-na-voka|title=Спектакль «Шабаны» Купаловского театра покажут в прямом эфире на VOKA|publisher=naviny.by|lang=ru|accessdate=2020-03-27}}</ref>. 28 сьнежьня 2019 года А1 выступіў генэральным партьнёрам Венскага балю ў Палацы Незалежнасьці. Па выніках мерапрыемства кампанія аказала фінансавую дапамогу грамадскаму аб'яднаньню «SOS-Дзіцячыя вёські Беларусь»<ref>{{Cite web|url=https://marketing.by/novosti-rynka/a1-priobretaet-status-partnera-venskogo-bala-vo-dvortse-nezavisimosti/|title=А1 приобрел статус партнера Венского бала во Дворце независимости, но вызвал возмущение пользователей|publisher=marketing.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. З кастрычьніка 2019 года кампанія А1 сумесна з Цэнтрам беларуска-яўрэйскай культурнай спадчыны і Музеем гісторыі Віцебскага народнага мастацкага вучылішча рэалізуе праект #UNOVIS100<ref>{{Cite web|url=http://kimpress.by/index.phtml?page=2&id=16854|title=Праект #UNOVIS100|publisher=kimpress.by|lang=be|accessdate=2020-02-20}}</ref> у гонар 100-годдьзя мастацкага аб'яднаньня УНОВІС. 15 лютага 2020 года ў [[Нацыянальны мастацкі музэй Рэспублікі Беларусь|Нацыянальным мастацкім музэі Беларусі]] адкрылася першая ў краіне выстава мастака-супрэматыста Лазара Хідэкеля «Нас зразумеюць праз 100 гадоў»<ref>{{Cite web|url=https://afisha.tut.by/news/anews/672687.html|title=В художественном музее открывается выставка Лазаря Хидекеля. Вот чем она крута|publisher=afisha.tut.by|lang=ru|accessdate=2020-02-20}}</ref>. 21 лютага кампанія А1 прадставіла новы праект, у рамках якога ў некаторых гарадах страны з’явіліся наборы інтэрактыўныя арт-інсталяцыі<ref>{{Cite web|url=https://naviny.by/new/20200221/1582279953-mova-belaruskih-garadou-vyasnoy-u-minsku-i-ablasnyh-centrah-zyavicca-seryya|title=«МОВА» беларускіх гарадоў: вясной у Мінску і абласных цэнтрах з’явіцца серыя арт-інсталяцый|publisher=naviny.by|lang=be|accessdate=2020-02-28}}</ref>. З мая па снежань 2020 года скульптуры-літары, якія ўяўляюць сабой вулічную мэбля і разам утвараюць слова «мова», устаноўлены ў Гомелі, Брэсце, Магілёве, Віцебску і Гродне <ref>{{Cite web|url=https://mogilev.online/2020/12/10/173866.html|title=В Могилеве появилась арт-инсталляция «МОВА» Беларуси от А1 |publisher=mogilev.online|lang=ru|accessdate=2020-12-11}}</ref>. Праект рэалізаваны А1 сумесна з ініцыятывай «Веліч роднай мовы». ===Экалёгія=== У 2020 годзе кампаніяй А1 і грамадскай арганізацыяй «Ахова птушак Бацькаўшчыны» запушчана сацыяльная кампанія «Выйдзі на сувязь з прыродай»<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/obshchestvo/priroda/1276388/|title=У белорусских птиц появились телефонные номера|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. З 21 траўня кожны жадаючы можа патэлефанаваць па персанальным нумарах птушкам і паслухаць іх спевы. З траўня 2020 па люты 2021 на нумары беларуськім птушкам патэлефанавалі 183 285 раз<ref>{{Cite web|url=http://www.belmir.by/2021/03/01/%D0%B7%D0%B0-9-%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%8F%D1%86%D0%B5%D0%B2-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B-%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%BB%D0%B8-%D0%BF%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0%D0%BC/|title=За 9 месяцев белорусы позвонили птицам более 180 тысяч раз|publisher=Беларусь и мир|lang=ru|accessdate=2021-03-05}}</ref>. У чэрвені-ліпені 2020 года прайшоў конкурс «Энергія сонца для Зялёных школ», экалягічны праект кампаніі А1 у партьнёрстьве з Міністэрствам прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь, Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь і Праграмай Развіцьця ААН у Беларусі <ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/ekologija-na-praktike-a1-nachinaet-sovmestnyj-obrazovatelnyj-proekt-s-zelenymi-shkolami-belarusi-393601-2020/|title=Экология на практике: А1 начинает совместный образовательный проект с зелеными школами Беларуси|publisher=[[Белорусское телеграфное агентство|БелТА]]|lang=ru|accessdate=2020-07-08}}</ref>. Па яго выніках былі абраныя 7 «Зялёных школ» - па адной у кожнай вобласьці Беларусі і ў Мінску <ref>{{Cite web|url=https://rcek.by/pobediteli-ekologicheskogo-konkursa-energiya-solntsa-dlya-zelenyh-shkol/|title=Определены семь победителей экологического конкурса «Энергия солнца для Зеленых школ»|publisher=rcek.by|lang=ru|accessdate=2020-11-11}}</ref>. Да сьнежьня 2020 года кампанія завяршыла ўстаноўку сонечных панэляў у навучальных установах, якія перамаглі ў конкурсе <ref>{{Cite web|url=https://rcek.by/a1-ustanovil-solnechnye-paneli-v-semi-zelenyh-shkolah-belarusi/|title=А1 УСТАНОВИЛ СОЛНЕЧНЫЕ ПАНЕЛИ В СЕМИ «ЗЕЛЕНЫХ ШКОЛАХ» БЕЛАРУСИ|publisher=rcek.by|lang=ru|accessdate=2020-12-11}}</ref>. У 2021 годзе А1 у адпаведнасці з прынцыпамі ўстойлівага экалёгічнага, сацыяльнага і карпаратыўнага кіравання (ESG) запусціла маштабную ініцыятыву для дасягнення вугляроднай нейтральнасці: укараніла тэхналогіі натуральнага ахаладжэння абсталявання базавых станцый і мадэрнізавала электрасілкавальныя ўстаноўкі на тэхналагічных аб'ектах<ref>{{Cite web|url=https://www.kp.ru/daily/28296.5/4434677/|title=За год на 5500 тонн CO2 меньше: А1 запустил масштабную инициативу по достижению углеродной нейтральности|publisher=kp.ru|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. 16 красавіка 2021 года запушчаны праэкт «А1гарод», у рамках якога на даху галаўнога офіса А1 ў Менску з'явілася экалаёгічная прастора - агарод. Кампанія рэалізуе канцэпцыю «зялёнага офіса», мінімізуе выкарыстаньне паперы, укараняе электронны дакумэнтаабарот і вядьзе раздьзельны збор і сартаваньне смецця<ref>{{Cite web|url=https://www.belrynok.by/2021/04/16/a1-razvivaet-zelenyj-ofis-v-minske-posadili-ogorod-na-kryshe/|title=А1 развивает «Зеленый офис»: в Минске посадили огород на крыше|publisher=belrynok.by|lang=ru|accessdate=2021-04-20}}</ref>. === Лічбавая пісьменнасць=== У кастрычніку 2020 года кампанія А1 запусьціла валаньцёрські праект #яонлайн. Мэта праекта - дапамагчы навучыць людьзей, якія хочуць стаць свабоднымі карыстальнікамі мабільнага інтэрнэту <ref>{{Cite web|url=https://dev.by/news/yaonlain-A1|title=Волонтёры объяснят бабушкам и дедушкам, зачем им интернет|publisher=dev.by|lang=ru|accessdate=2020-10-09}}</ref>. У 2021 годзе ў партнёрстве з ЮНФПА запусцілі адукацыйную праграму для павышэння лічбавай граматнасці людзей старэйшага ўзросту. У чэрвені 2021 года выпушчаны #яонлайн — анлайн-даведнік па мабільных тэхналогіях. З ліпеня па верасень ва ўсіх рэгіёнах Беларусі прайшло #яонлайн-навучанне для валанцёраў у афлайн і анлайн фармаце<ref>{{Cite web|url=https://www.kv.by/news/1063963-uzhe-god-yaonlayn-kak-volontery-proekta-a1-delayut-mobilnye-tehnologii-dostupnymi-dlya|title=Уже год #яонлайн: как волонтеры проекта А1 делают мобильные технологии доступными для всех|publisher=kv.by|lang=ru|accessdate=2022-03-29}}</ref>. ==Праца А1 у перыяд пандэміі COVID-19== У сакавіку 2020 года кампанія А1 запусьціла ініцыятыву #оставайсяонлайн з мэтай падтрымькі сваіх абанэнтаў і насельніцтва ва ўмовах распаўсюджваньня COVID-19<ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/ostavajsjaonlajn-a1-predostavil-besplatnyj-bezlimitnyj-internet-i-otkryl-dostup-k-videoservisu-voka-384784-2020/|title=#оставайсяонлайн: А1 предоставил бесплатный безлимитный интернет и открыл доступ к видеосервису VOKA абонентам|publisher=belta.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.a1.by/ru/company/stayonline|title=#оставайсяонлайн с А1|publisher=a1.by|lang=ru|accessdate=2020-06-29}}</ref>. З пачатку пандэміі кампанія аказала фінансавую дапамогу Мінскай гарадской клінічнай інфекцыйнай бальніцы, Гарадской дьзецкай клінічнай інфекцыйнай бальніцы, таксама забясьпечыла мэдыкаў смартфонамі і бясплатнай рабочай мабільнай сувязьзю. Кампаніяй запушчаны USSD-нумар і кароткі нумар для дабрачынных ахьвяраваньняў на карысьць мэдыцынськіх работнікаў. Зробьлены бясплатнымі званькі на гарачую лінію Міністэрства аховы здароўя па пытаньнях каранавіруснай інфекцыі, на нумары дыпламатычных прадстаўніцтваў Беларусі за мяжой для сваіх абанэнтаў, якія знаходзяцца ў роўмінгу, на гарачую лінію для пацярьпелых ад хатняга гвалту і на інфармацыйную лінію для пажылых людзей<ref>{{Cite web|url=https://interfax.by/news/zdorove/meduslugi/1287714/|title=А1 поможет детской "инфекционке" закупить оборудование и препараты для лечения COVID-19|publisher=interfax.by|lang=ru|accessdate=2020-12-21}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы|3}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.A1.by/be Афіцыйны сайт кампаніі] * [https://www.a1.group/en/home A1 Telekom Austria Group]{{ref-en}} {{Апэратары мабільнай сувязі Беларусі}} [[Катэгорыя:Апэратары мабільнай сувязі Беларусі]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1999 годзе]] [[Катэгорыя:Прадпрыемствы Беларусі]] lq93raay0ase2dd8phldiu56kozq85o Армэнія 0 6894 2329194 2302489 2022-07-21T12:02:00Z Knedlik-Pod 14918 выпраўленьне спасылак wikitext text/x-wiki {{Краіна |Назва = Армэнія |НазваЎРоднымСклоне = Армэніі |НазваНаДзяржаўнайМове = Հայաստանի Հանրապետություն<br />Hayastani Hanrapetutyun |Сьцяг = Flag_of_Armenia.svg |Герб = Coat of arms of Armenia.svg |НацыянальныДэвіз = |ДзяржаўныГімн = Mer Hayrenik |Месцазнаходжаньне = LocationArmenia.svg |ПодпісПадВыявайМесцазнаходжаньня = |АфіцыйнаяМова = [[Армянская мова|армянская]] |Сталіца = [[Ерэван]] |НайбуйнейшыГорад = Ерэван |ТыпУраду = [[Паўпрэзыдэнцкая сыстэма|Паўпрэзыдэнцкая]] [[рэспубліка]] |ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм’ер-міністар]] |ІмёныКіраўнікоў = [[Армэн Саркісян]]<br />[[Нікол Пашынян]] |Плошча = 29 743 |МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 141-е |АдсотакВады = 4,71 |ГодАцэнкіНасельніцтва = 2014 |МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 134-е |Насельніцтва = 3 009 800<ref name="Հայաստանի Հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը 2014 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ">Հայաստանի Հանրապետության Ազգային վիճակագրության ծառայություն: [http://www.armstat.am/file/article/bnakch_1.07.2014.pdf Հայաստանի Հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը 2014 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ]</ref> |ШчыльнасьцьНасельніцтва = 101,5 |ЭтнічныСклад = {{Просты сьпіс| * 97,9% [[армяне]] * 1,3% [[езыды]] * 0,5% [[расейцы]] * 0,3% іншыя }} |КанфэсійныСклад = |Пісьменнасьць = |ГодАцэнкіСУП = 2013 |МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 130 |СУП = ${{лік|22116}} млрд<ref>{{спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=49&pr.y=4&sy=2011&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=911&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|загаловак=Армэнія|выдавец=Міжнародны валютны фонд|дата=6 верасьня 2014}}</ref> |СУПНаДушуНасельніцтва = $6442 |Валюта = [[Армянскі драм]] |КодВалюты = AMD |ЧасавыПас = UTC |ЧасРозьніцаUTC = +4 |ЧасавыПасУлетку = |ЧасРозьніцаUTCУлетку = |ТэлефонныКод = 374 |НезалежнасьцьПадзеі = — ад [[СССР]]<br />— прызнаная |НезалежнасьцьДаты = <br />23 жніўня 1990<br />21 верасьня 1991 |АўтамабільныЗнак = |ДамэнВерхнягаЎзроўню = am |Дадаткі = [[Файл:Am-map1.png|280пкс|цэнтар|Мапа Армэніі]] }} {{Гісторыя Армэніі|разгорнуты = пэрыяд5}} '''Рэспу́бліка Армэ́нія''' ({{Мова-hy|Հայաստանի Հանրապետություն}}) ці '''Армэ́нія''' ({{Мова-hy|Հայաստան|скарочана}}) — сухапутная краіна на паўднёвым [[Каўказ]]е, паміж [[Чорнае мора|Чорным]] і [[Касьпійскае мора|Касьпійскім марамі]]. Мяжуе з [[Турэччына]]й на захадзе, з [[Грузія]]й на поўначы, з [[Азэрбайджан]]ам на ўсходзе, з [[Іран]]ам і [[Нахічэванскі экскляў|Нахічэванскім эксклявам]] Азэрбайджану на поўдні. Армэнія — унітарная, шматпартыйная, дэмакратычная дзяржава-нацыя з даўняй гісторыяй і культурнай спадчынай. [[Армянская сатрапія]] ўтварылася ў [[VI стагодзьдзе да н. э.|VI стагодзьдзі да н. э.]] пасьля заняпаду дзяржавы [[Урарту|Ўрарту]]. Найбольшага разьвіцьця [[Вялікая Армэнія|Армянскае каралеўства]] дасягнула ў [[I стагодзьдзе да н. э.|I стагодзьдзі да н. э.]] за валадараньнем [[Тыгран II|Тыграна Вялікага]]. Армэнія першай у сьвеце прызнала хрысьціянства дзяржаўнай рэлігіяй<ref>{{Кніга|аўтар = Nina Garsoïan.|частка = |загаловак = Armenian People from Ancient to Modern Times|арыгінал = |спасылка = |адказны = ed. R.G. Hovannisian|выданьне = |месца = |выдавецтва = Palgrave Macmillan|год = 1997|том = |старонкі = Volume 1, p.81|старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>, зрабіўшы гэта прыкладна ў канцы III — пачатку IV стагодзьдзяў (афіцыйнай датай лічыцца 301 рок)<ref>{{Кніга|аўтар = René Grousset.|частка = |загаловак = Histoire de l'Arménie|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = 1984|месца = |выдавецтва = Payot|год = 1947|том = |старонкі = 122|старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. На ўзьбярэжжы [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]] ў XI—XIV стагодзьдзях існавала Армянскае княства, пасьля вядомае як [[Армянскае каралеўства Кілікія|Кілікійская Армэнія]]. У XVI—XIX стагодзьдзях спрадвечныя армянскія тэрыторыі — [[Усходняя Армэнія|Усходняя]] і [[Заходняя Армэнія]] — папераменна пераходзілі пад уладу варагуючых [[Асманская імпэрыя|Асманскай]] і [[Пэрсідзкая імпэрыя|Пэрсідзкай імпэрый]]. Да сярэдзіны XIX стагодзьдзя Ўсходняя Армэнія была [[Расейска-пэрсыдзкія войны|заваяваная Расейскай імпэрыяй]], а большая частка Заходняй Армэніі заставалася пад асманскім панаваньнем. У I сусьветную вайну армяне ў Асманскай імпэрыі [[Генацыд армянаў|сыстэматычна вынішчаліся]]. Пасьля амаль 600 гадоў безьдзяржаўнасьці ў 1918 року Армэнія [[Першая Рэспубліка Армэнія|атрымала незалежнасьць]], аднак у 1920 стала [[АрССР|савецкай]]. У 1922—1991 Армэнія ўваходзіла ў склад [[СССР]]. Армэнія ўваходзіць у [[Эўразійскі эканамічны зьвяз]], [[Рада Эўропы|Раду Эўропы]] і [[Арганізацыя Дамовы аб калектыўнай бясьпецы|Арганізацыю Дамовы аб калектыўнай бясьпецы]]. Краіна [[Аддзяленьне царквы ад дзяржавы|сэкулярная]], аднак пануючай рэлігійнай арганізацыяй зьяўляецца [[Армянская апостальская царква]]. Унікальны [[армянскі альфабэт]] вынайшаў у 405 року [[Мясроп Маштоц]]. == Этымалёгія == {{Асноўны артыкул|Назвы Армэніі}} Уласная [[Армянская назва|армянская]] назва краіны — ''{{Мова|hy-Latn|Айк}}'' (ад легендарнага патрыярха [[Армяне|армянаў]] [[Айк]]а ({{Мова|hy|Հայկ}}), пра-праўнука [[Ной|Ноя]], які, паводле [[Маўсэс Харанаці|Маўсэса Харанаці]], у [[3 тысячагодзьдзе да н. э.|2492 да н. э.]] перамог [[Сьпіс бабілёнскіх каралёў|бабілёнскага цара]] Бэла і паклаў пачаткі нацыі ў ваколіцах [[Арарат (горад у Армэніі)|Арарат]]у)<ref>{{Кніга|аўтар = Razmik Panossian.|частка = |загаловак = The Armenians: From Kings And Priests to Merchants And Commissars|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = Columbia University Press|год = 2006|том = |старонкі = 106|старонак = |сэрыя = |isbn = 978-0-231-13926-7|наклад = }}</ref>. У [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]] шляхам даданьня [[Пэрсыдзкая мова|пэрсыдзкага]] суфіксу ''[[-стан]]'' (месца) назва пашырылася да ''Аястан''. [[Экзонім]] ''Армэнія'' зьяўляецца ў [[Старапэрсыдзкая мова|старапэрсыдзкім]] [[Бэгістунскі надпіс|Бэгістунскім надпісе]] (515 да н. э.) як ''Арміна'' ([[Файл:Old Persian a.png|30x20pxpx]] [[Файл:Old Persian ra.png|30x20pxpx]] [[Файл:Old Persian mi.png|30x20pxpx]] [[Файл:Old Persian i.png|30x20pxpx]] [[Файл:Old Persian na.png|30x20pxpx]]). [[Старажытнагрэцкая мова|Старажытнагрэцкія]] тэрміны {{Мова|grc|Ἀρμενία}} (''Армэнія'') і {{Мова|grc|Ἀρμένιοι}} (''Армэніёй'', «Армяне») упершыню выкарыстоўвае [[Гекатэўс Мілецкі]] ({{Каля}} 550 да н. э. — {{Каля}} 476 да н. э.).<ref>{{Кніга|аўтар = Mark Chahin.|частка = |загаловак = The Kingdom of Armenia|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = London|выдавецтва = Routledge|год = 2001|том = |старонкі = fr. 203|старонак = |сэрыя = |isbn = 978-0-7007-1452-0|наклад = }}</ref>. Грэцкі стратыг [[Ксэнафонт]], удзельнік некаторых пэрсыдзкіх выправаў, апісвае мноства бакоў армянскага сялянскага жыцьця і гасьціннасьці прыкладна ў 401 да н. э. Ён заўважае, што людзі размаўлялі мовай, для яго вуха падобнай да мовы [[Пэрсы|пэрсаў]]<ref>{{Кніга|аўтар = Xenophon.|частка = |загаловак = Anabasis|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = IV.v.2–9|старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. Згодна з вэрсіямі як Маўсэса Харанаці, так і [[Мікаэль Чамчан|Мікаэля Чамчана]], ''Армэнія'' паходзіць ад імя [[Арам (імя)|Арам]], прамога нашчадка Айка<ref>{{Кніга|аўтар = Moses of Chorene.|частка = Book 1, Ch. 12|загаловак = The History of Armenia|арыгінал = |спасылка = http://www.vehi.net/istoriya/armenia/khorenaci/index.html|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref><ref name=battles>{{Кніга|аўтар = Father Michael Chamich.|частка = |загаловак = History of Armenia from B.C. 2247 to the Year of Christ 1780, or 1229 of the Armenian era|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Calcutta|выдавецтва = Bishop’s College Press|год = 1827|том = |старонкі = 19|старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. == Гісторыя == [[Файл:Armenian Empire.png|зьлева|міні|Армянскае каралеўства пры Тыгране Вялікім]] Армянскае каралеўства падчас найбольшага росквіту пры [[Тыгран Вялікі|Тыгране Вялікім]] ([[95 да н. э.|95]]—[[66 да н. э.]]) У 301 годзе пры [[Тырыдат ІІІ|Тырыдаце ІІІ]] Армэнія прыняла [[хрысьціянства]] ў якасьці дзяржаўнай рэлігіі, што спрыяла далейшаму ўцягваньню яе ва ўсходнерымскі культурны сьвет і адыходу ад [[Іран]]у, зь якім яна была цесна зьвязаная пачынаючы з [[4 стагодзьдзе да н. э.|VI ст. да н. э.]] Аднак нягледзячы на афіцыйнае прызнаньне, працэс хрысьціянізацыі працягваўся яшчэ доўга — цягам усяго IV і часткова V ст. Пасьля падзеньня ў 428 годзе Армянскага царства, большая частка Армэніі была ўключаная як марзбанства (марзпанат) у іранскую імпэрыю Сасанідаў. Пасьля армянскага паўстаньня 451 году, хрысьціянская Армэнія захавала сваю рэлігійную свабоду, а край атрымаў аўтаномію. Пасьля марзбанскага пэрыяду (428—636) Армэнія была заваяваная арабамі і быў утвораны Армянскі эмірат — аўтаномная княства Арабскага халіфату, да якога былі далучаныя таксама армянскія землі захопленыя раней Ўсходнерымскай імпэрыяй ([[Бізантыя]]й). Сталіца княства, у якое таксама ўваходзілі некаторыя раёны [[Грузія|Грузіі]] і Каўскаскай Альбаніі ([[Азэрбайджан]]у) была ў армянскім месьце Двін. Эмірат пратрываў да 884 году, калі была адноўленая незалежнасьць ад аслабелага Халіфату. Новапаўсталае Армянскае царства кіравалася дынастыяй Багратуні дый праіснавала да 1045 году. З часам некаторыя раёны Багратунскай (Багратыдзкай) Армэніі аддзяліліся, сталі незалежнымі каралеўствамі і княствамі, як то Каралеўства Васпуракана, кіраванае дынастыяй Арцруні, якая, праўда, адначасова прызнавала вяршэнства Багратуні. У 1045 годзе [[Бізантыйская імпэрыя]] заваявала Багратыдзкую Армэнію. Неўзабаве пад бізантыйскай уладай апынуліся і іншыя армянскія землі. Бізантыйскае панаваньне працягнулася нядоўга, бо ўжо ў 1071 годзе туркі-сэльджукі перамагалі бізантыйцаў і занялі Армэнію ў бітве пры Манзікерце, стварыўшы [[Сэльджуцкая імпэрыя|Сэльджуцкую імпэрыю]]. Каб пазьбегнуць сьмерці ці няволі ад тых, хто забіў яго родзіча [[Гагік II]], кароль Ані разам зь некаторымі суродзічамі сышоў у цясьніны Таўрскіх гораў, а пасьля ў Тарсус у рэгіёне [[Кілікія]]. Там ім даў прытулак бізантыйскі губэрнатар, і там было пасьля заснаванае армянскае Кілікійскае царства. Сэльджуцкая імпэрыя пачала распадацца. На пачатку 14 стагодзьдзя армянскія князі дынастыі Закарыдаў стварылі напаўнезалежнае армянскае княства ў Паўночнай і Ўсходняй Армэніі, вядомае як Закарыдзкая Армэнія. 22 траўня 2021 году прэс-служба [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]] назвала [[Нагорны Карабах]] «вызваленымі тэрыторыямі»<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/11444623 Лукашенко и Алиев обсудили ситуацию на армяно-азербайджанской границе], [[ТАСС]], 22.05.2021 г.</ref>. == Назва == Назва краіны паходзіць ад пэрсыдзкай назвы «''Armanestân i Arman''». Лічыцца, што слова ''Армэн'' можа адносіцца да старажытнага паўлегендарнага героя ''Арама''. Іранцы называюць краіну «''Armeni''» ці «''Ormianie''». == Палітыка == У Армэніі дзейнічае [[Канстытуцыя Армэніі|канстытуцыя]], якая была прынятая ў 1995 годзе на [[рэфэрэндум]]е. Кіраўніком дзяржавы зьяўляецца [[прэзыдэнт]], які выбіраецца на ўсеагульных выбарах на пяцігадовы тэрмін. [[Заканадаўчая ўлада]] належыць [[Нацыянальны сход Армэніі|аднапалатнаму парлямэнту]], дэпутаты якога выбіраюцца на 4-гадовы тэрмін. 131 дэпутат парлямэнту выбіраецца на ўсеагульных выбарах. [[Выканаўчая ўлада]] належыць ураду на чале з прэзыдэнтам, усіх міністраў, па прадстаўніцтве [[прэм’ер-міністар|прэм’ер-міністра]], прэзыдэнт назначае сам. == Адміністрацыйны падзел == [[Файл:Armenia map numbered.svg|міні|Адміністрацыйны падзел Армэніі]] Армэнія дзеліцца на 10 [[марз]]аў (правінцыяў ці абласьцей)({{мова-hy|մարզեր}}) і адзін асобны горад: # [[Арагацотн]] (па-армянску: Արագածոտնի մարզ) # [[Арарат (марз)|Арарат]] (па-армянску: Արարատի մարզ) # [[Армавір (марз)|Армавір]] (па-армянску: Արմավիրի մարզ) # [[Гегаркунік]] (па-армянску: Գեղարքունիքի մարզ) # [[Катайк]] (па-армянску: Կոտայքի մարզ) # [[Лары (марз)|Лары]] (па-армянску: Լոռու մարզ) # [[Шырак (марз)|Шырак]] (па-армянску: Շիրակի մարզ) # [[Сьюнік]] (па-армянску: Սյունիքի մարզ) # [[Тавуш]] (па-армянску: Տավուշի մարզ) # [[Ваёц Дзвор]] (па-армянску: Վայոց Ձորի մարզ) # [[Ерэван]] (сталіца) (па-армянску: Երևան) == Геаграфія == [[Файл:Armenia be mapa.png|міні|Тапаграфічная мапа]] Армэнія знаходзіцца ў паўночна-ўсходняй частцы [[Армянскае ўзвышша|Армянскага ўзвышша]]. Каля 90% краіны знаходзіцца на вышыні болей за 1000 мэтраў, самым высокім пунктам лічыцца вулькан [[Арагац]] (4090 м). Армэнія знаходзіцца ў сэйсьмічна актыўнай зоне, апошнія моцныя землятрусы адбыліся ў 1988 і 1993 гадах. У тэктанічным разломе, на вышыні 1900 м, знаходзіцца самае вялікае на Каўказе возера [[Сэван]] (плошча паверхні 1240 км², глыбіня да 83 мэтраў). У паўднёва-заходняй частцы краіны знаходзіцца [[Арарацкая нізіна]]. Самая доўгая рака Армэніі — [[Аракс]], па якой у некаторых частках праходзіць мяжа з [[Турэччына]]й і [[Іран]]ам. Армэнія ня мае выхаду да [[мора]]. На раўнінах пануе [[субтропікі|субтрапічны клімат]] з кароткімі халоднымі зімамі і сьпякотнымі летамі. Сярэдняя тэмпэратура [[студзень|студзеня]] −3&nbsp;°C, а [[ліпень|ліпеня]] ад 24&nbsp;°C да 26&nbsp;°C. Сярэднегадавая колькасьць ападкаў складае ад 200 да 500 мм. На ўзвышшах пануе ўмераны клімат, а на вышынях болей за 2000 м — горны. Колькасьць ападкаў тут складае болей за 800 мм у год. == Эканоміка == Эканоміка Армэніі знаходзіцца ў неразьвітым стане. Адмоўны ўплыў аказвае эканамічная блякада з боку [[Турэччына|Турэччыны]] і [[Азэрбайджан]]у. Эканамічнае супрацоўніцтва ідзе толькі празь межы [[Грузія|Грузіі]] і [[Іран]]у. З 1994 году пры падтрымцы [[МВФ]] ідзе мадэрнізацыя эканомікі, якая выклікала эканамічны рост. 13 лютага 2001 году заснавалі «[[Армянская фондавая біржа|Армянскую фондавую біржу]]». 5 лютага 2003 году Армэнія ўвайшла ў [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|Сусьветную гандлёвую арганізацыю]]<ref>[https://web.archive.org/web/20170316124707/https://www.wto.int/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm WTO Members and Observers]{{Ref-en}}</ref>. Дзякуючы [[прыватызацыя|прыватызацыі]] сярэдніх і малых прадпрыемстваў краіне ўдалося абмежаваць [[інфляцыя|інфляцыю]] і стабілізаваць [[армянскі драм|валюту]]. Нястача [[электрычнасьць|электрычнасьці]] і паліва выклікала аднаўленьне працы атамнай станцыі ў Мэкамор, што дазволіла краіне забясьпечыць патрэбы ў электрычнасьці, але выклікала адмоўную рэакцыю з боку [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]]. [[Сельская гаспадарка]] слаба разьвітая, таму краіна ня можа забясьпечыць сябе харчаваньнем. Значную частку нацыянальнага прыбытку забясьпечваюць грашовыя пераказы нацыянальнай дыяспары ў [[Расея|Расеі]]. На 2020 год найбольшым горнарудным прадпрыемствам быў «[[Зангязурскі медна-малібдэнавы камбінат]]» (Каджаран). == Дэмаграфія == Насельніцтва Армэніі складаецца з [[армяне|армянаў]] (98%), [[расейцы|расейцаў]] (1%), [[грэкі|грэкаў]], [[асырыйцы|асырыйцаў]], [[украінцы|украінцаў]], [[курды|курдаў]]. 95% насельніцтва адносяць сябе да прыхільнікаў [[Армянская апостальская царква|Армянскай апостальскай царквы]]. Увогуле 99% насельніцтва зьяўляюцца хрысьціянамі. Пасьля вайны з Азэрбайджанам за [[Нагорны Карабах]] у Армэнію прыбыла каля 260 тыс. бежанцаў з Азэрбайджану, а ў Азэрбайджан перасялілася каля 200 тыс. чалавек. == Культура == Сярод вядомых паэтаў Армэніі — [[Саят-Нава]]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Партал|Азія}} {{Краіны Эўропы}} {{Краіны праграмы Ўсходняга Партнэрства}} {{АБСЭ}} {{Гістарычныя вобласьці Армэніі}} 6anivflicq80tovwr9j33qgzw82n382 Арланда Мэджык 0 15038 2329195 2220501 2022-07-21T12:02:33Z Knedlik-Pod 14918 выпраўленьне спасылак wikitext text/x-wiki {{Клюб НБА |колер1 = 0077C0 |колер2 = 000000 |колер3 = ffffff |колер4 = 0077C0 | Назоў = Арланда Мэджык | Арыгінал назова = Orlando Magic | Цяперашні сэзон = 2019—2020 | Эмблема = Арланда Мэджык.svg | Подпіс = Лагатып Арланда Мэджык | Канфэрэнцыя = Усходняя | Дывізіён = Паўднёва-ўсходні | Арэна = [[Эмўэй Цэнтр]] | Горад = [[Арланда]], штат [[Флорыда]] | Колеры клюбу = сіні, чорны, срэбны<br>{{color box|#0077C0}} {{color box|#000000}} {{color box|#C4CED4}} | ДЛіга = [[Лэйклэнд Мэджык]] | Год заснаваньня = 1989 | Ранейшыя назовы = | Уладальнікі = [[RDV Sports, Inc.]] ([[Дэн ДэВоз]], старшыня) | Прэзыдэнт = [[Джэф Ўэлтмэн]] | Дырэктар = [[Алекс Мартынз]] | Мэнэджэр = [[Джон Хэманд]] | Трэнэр = [[Стыў Кліфард]] | Спонсар = [[Walt Disney World]] | Тытулы = '''0''' | Канфэрэнцыі = '''2:''' [[Плэй-оф НБА 1995|1995]], [[Плэй-оф НБА 2009|2009]] | Дывізіёны = '''6:''' [[НБА ў сэзоне 1994—1995 гадоў|1995]], [[НБА ў сэзоне 1995—1996 гадоў|1996]], [[НБА ў сэзоне 2007—2008 гадоў|2008]], [[НБА ў сэзоне 2008—2009 гадоў|2009]], [[НБА ў сэзоне 2009—2010 гадоў|2010]], [[НБА ў сэзоне 2018—2019 гадоў|2019]] | Нумары = '''1:''' [[Шосты гулец (заўзятары)|6]] | Сайт = http://www.nba.com/magic/ | а_вопратка = | а_узор_вопраткі = _2018-19_ORL_association | а_шорты = | а_узор_шортаў = _2018-19_ORL_association | і_вопратка = | і_узор_вопраткі = _2018-19_ORL_icon | і_шорты = | і_узор_шортаў = _2018-19_ORL_icon | 3_вопратка = | 3_узор_вопраткі = _2018-19_ORL_statement | 3_шорты = | 3_узор_шортаў = _2018-19_ORL_statement | 4_назва = | 4_вопратка = | 4_узор_вопраткі = | 4_шорты = | 4_узор_шортаў = }} «'''Арланда Мэджык'''» ({{мова-en|Orlando Magic}}) — прафэсійны [[баскетбол]]ьны клюб, які выступае ў [[Нацыянальная баскетбольная асацыяцыя|Нацыянальнай баскетбольнай асацыяцыі]]. Каманда была заснаваная ў 1989 годзе. Клюб месьціцца ў горадзе [[Арланда]], штат [[Флорыда]]. == Статыстыка == ''В = выйгрышы, П = паразы, А% = адсотак выйграных матчаў'' {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- bgcolor="#efefef" ! Сэзон !! В !! П !! А% !! Плэй-оф !! Вынікі |- |[[НБА ў сэзоне 1989—1990 гадоў|1989—1990]] || 18 || 64 || .220|| || |- |[[НБА ў сэзоне 1990—1991 гадоў|1990—1991]] || 31 || 51 || .378|| || |- |[[НБА ў сэзоне 1991—1992 гадоў|1991—1992]] || 21 || 61 || .463|| || |- |[[НБА ў сэзоне 1992—1993 гадоў|1992—1993]] || 41 || 41 || .500|| || |- |[[НБА ў сэзоне 1993—1994 гадоў|1993—1994]] || 50 || 32 || .610 || Прайгралі ў першым раўндзе || [[Індыяна Пэйсэрз|Індыяна]] 3, Арланда 0 |- |[[НБА ў сэзоне 1994—1995 гадоў|1994—1995]] || 57 || 25 || .695 || Выйгралі ў першым раўндзе<br />Выйгралі ў паўфінале канфэрэнцыі<br />Выйгралі ў фінале канфэрэнцыі<br />Прайгралі ў фінале || Арланда 3, [[Бостан Сэлтыкс|Бостан]] 1<br />Арланда 4, [[Чыкага Булз|Чыкага]] 2<br />Арланда 4, [[Індыяна Пэйсэрз|Індыяна]] 3<br />[[Г’юстан Рокітс|Г’юстан]] 4, Арланда 0 |- |[[НБА ў сэзоне 1995—1996 гадоў|1995—1996]] || 60 || 22 || .732 || Выйгралі ў першым раўндзе<br />Выйгралі ў паўфінале канфэрэнцыі<br />Прайгралі ў фінале канфэрэнцыі || Арланда 3, [[Дэтройт Пістанз|Дэтройт]] 0<br /> Арланда 4, [[Атланта Гокс|Атланта]] 1<br /> [[Чыкага Булз|Чыкага]] 4, Арланда 0 |- |[[НБА ў сэзоне 1996—1997 гадоў|1996—1997]] || 45 || 37 || .549 || Прайгралі ў першым раўндзе || [[Маямі Гіт|Маямі]] 3, Арланда 2 |- |[[НБА ў сэзоне 1997—1998 гадоў|1997—1998]] || 41 || 41 || .500|| || |- |[[НБА ў сэзоне 1998—1999 гадоў|1998—1999]] || 33 || 17 || .660 || Прайгралі ў першым раўндзе || [[Філадэлфія Сэвэнці Сыксэрз|Філадэлфія]] 3, Арланда 1 |- |[[НБА ў сэзоне 1999—2000 гадоў|1999—2000]] || 41 || 41 || .500|| || |- |[[НБА ў сэзоне 2000—2001 гадоў|2000—2001]] || 43 || 39 || .524 || Прайгралі ў першым раўндзе || [[Мілўокі Бакс|Мілўокі]] 3, Арланда 1 |- |[[НБА ў сэзоне 2001—2002 гадоў|2001—2002]] || 44 || 38 || .537 || Прайгралі ў першым раўндзе || [[Нью-Арлеан Пэліканз|Шарлот]] 3, Арланда 1 |- |[[НБА ў сэзоне 2002—2003 гадоў|2002—2003]] || 42 || 40 || .512 || Прайгралі ў першым раўндзе || [[Дэтройт Пістанз|Дэтройт]] 3:4 |- |[[НБА ў сэзоне 2003—2004 гадоў|2003—2004]] || 21 || 61 || .256|| || |- |[[НБА ў сэзоне 2004—2005 гадоў|2004—2005]] || 36 || 46 || .439|| || |- |[[НБА ў сэзоне 2005—2006 гадоў|2005—2006]] || 36 || 46 || .439|| || |- |[[НБА ў сэзоне 2006—2007 гадоў|2006—2007]] || 40 || 42 || .488|| Прайгралі ў першым раўндзе || [[Дэтройт Пістанз|Дэтройт]] 0:4 |- |[[НБА ў сэзоне 2007—2008 гадоў|2007—2008]] || 52 || 30 || .634|| Выйгралі ў першым раўндзе<br />Прайгралі ў паўфінале канфэрэнцыі || [[Таронта Рэптарз|Таронта]] 4:1<br />[[Дэтройт Пістанз|Дэтройт]] 1:4 |- |[[НБА ў сэзоне 2008—2009 гадоў|2008—2009]] || 59 || 23 || .720|| Выйгралі ў першым раўндзе<br />Выйгралі ў паўфінале канфэрэнцыі<br />Выйгралі ў фінале канфэрэнцыі<br />Прайгралі ў фінале НБА || [[Філадэлфія Сэвэнці Сыксэрз|Філадэлфія]] 4:2<br />[[Бостан Сэлтыкс|Бостан]] 4:3<br />[[Кліўлэнд Кавальерз|Кліўлэнд]] 4:2<br />[[Лос-Анджэлес Лэйкерз|Лэйкерз]] 1:4 |- |[[НБА ў сэзоне 2009—2010 гадоў|2009—2010]] || 59 || 23 || .720|| Выйгралі ў першым раўндзе<br />Выйгралі ў паўфінале канфэрэнцыі<br />Прайгралі ў фінале канфэрэнцыі || [[Шарлот Горнэтс|Бобкэтс]] 4:0<br />[[Атланта Гокс|Гокс]] 4:0<br />[[Бостан Сэлтыкс|Сэлтыкс]] 2:4 |- |[[НБА ў сэзоне 2010—2011 гадоў|2010—2011]] || 52 || 30 || .634|| Прайгралі ў першым раўндзе || [[Атланта Гокс|Гокс]] 2:4 |- |[[НБА ў сэзоне 2011—2012 гадоў|2011—2012]] || 37 || 29 || .561|| Прайгралі ў першым раўндзе || [[Індыяна Пэйсэрз|Пэйсэрз]] 1:4 |- |[[НБА ў сэзоне 2012—2013 гадоў|2012—2013]] || 20 || 62 || .244|| || |- |[[НБА ў сэзоне 2013—2014 гадоў|2013—2014]] || 23 || 59 || .280|| || |- !Усяго || 1059 || 1096 || .491 || || |- !Плэй-оф || 57 || 66 || .463 || || |} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.nba.com/magic/ Афіцыйная старонка] {{НБА}} [[Катэгорыя:Клюбы НБА]] [[Катэгорыя:Баскетбольныя клюбы ЗША]] [[Катэгорыя:Арланда]] hg6af9th781jwvbl3zu3me73taft9ve Брагін 0 19313 2329240 2329060 2022-07-21T18:21:01Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Брагін |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Брагіна |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Brahin |Герб = Coat of Arms of Brahin 2001.svg |Сьцяг = Flag of Bragin.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1147 |Першыя згадкі = 1147 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Брягинь, Брягинъ |Мясцовая назва = Брагінь |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 4507 |Год падліку колькасьці = 2022 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]</ref> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = 000 Brahin 07.JPG |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 16 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by] }} '''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам. Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. == Гісторыя == === Раньнія часы === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]]. У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва. Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124</ref>. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]] Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}} Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. [[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}. [[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці <ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20</ref>]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409</ref>. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. [[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў. 27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, прыналежнасьць, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]</ref>{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]] У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86</ref>. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]] 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]] 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. 8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня. == Геаграфія == Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.</ref>; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]</ref>; 1897 год — 4519 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.</ref>; 1995 год — 2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.</ref>; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 3698 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 3662 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 3681 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2020 год — 4400 чал.<ref name="belstat2020">[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> == Адукацыя == На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Мэдыцына == На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Культура == На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі: * [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]]; * [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]]; * [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]; * [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й<ref name="а"/>. У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Забудова == === Плян === Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || <br> Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца <br> '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) <br> '''Гарбарная''' вуліца (частка) <br> '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) <br> '''Жэжкі''' вуліца (частка) <br> '''Процкаў''' вуліца (частка) || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) <br> '''Качанава''' вуліца (частка) || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца <br> '''Вузкі Базар''' вуліца <br> '''Прабойная''' вуліца <br> '''Пясочная''' вуліца|| |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.</ref> || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |} Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == На 2022 год у Брагіне месьціліся: * ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў; * 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы; * 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і; * 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>. Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя. == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй. === Страчаная спадчына === * [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.) * Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.) * Царква Раства Багародзіцы (1790) * Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.) * Царква Сьвятой Тройцы (1786) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Брагіна" widths=150 heights=150 class="center"> 000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца 000 Brahin 09.JPG|Вуліца 000 Brahin 08.JPG|Пляц 000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя </gallery> == Асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна * Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна * [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст. * [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог * [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак * [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі|3}} == Крыніцы == {{Крыніцы|3}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|3}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}} * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} {{Навігацыйная група |назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Брагінскі раён |Гомельская вобласьць }} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] o0eu1b0g1bktgdm8f064foj0uh1ap8b 2329242 2329240 2022-07-21T18:29:36Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Брагін |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Брагіна |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Brahin |Герб = Coat of Arms of Brahin 2001.svg |Сьцяг = Flag of Bragin.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1147 |Першыя згадкі = 1147 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Брягинь, Брягинъ |Мясцовая назва = Брагінь |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 4507 |Год падліку колькасьці = 2022 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]</ref> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = 000 Brahin 07.JPG |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 16 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by] }} '''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам. Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. == Гісторыя == === Раньнія часы === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]]. У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва. Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124</ref>. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]] Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}} Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. [[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}. [[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці <ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20</ref>]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409</ref>. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. [[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў. 27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, прыналежнасьць, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]</ref>{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]] У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86</ref>. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]] 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]] 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. 8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня. == Геаграфія == Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.</ref>; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]</ref>; 1897 год — 4519 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.</ref>; 1995 год — 2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.</ref>; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 3698 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 3662 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 3681 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2020 год — 4400 чал.<ref name="belstat2020">[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> == Адукацыя == На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Мэдыцына == На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Культура == На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі: * [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]]; * [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]]; * [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]; * [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й<ref name="а"/>. У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Забудова == === Плян === Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || <br> Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца <br> '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) <br> '''Гарбарная''' вуліца (частка) <br> '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) <br> '''Жэжкі''' вуліца (частка) <br> '''Процкаў''' вуліца (частка) || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) <br> '''Качанава''' вуліца (частка) || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца <br> '''Вузкі Базар''' вуліца <br> '''Прабойная''' вуліца <br> '''Пясочная''' вуліца|| |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.</ref> || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |} Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == На 2022 год у Брагіне месьціліся: * ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў; * 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы; * 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і; * 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>. Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя. == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй. === Страчаная спадчына === * [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.) * Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.) * Царква Раства Багародзіцы (1790) * Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.) * Царква Сьвятой Тройцы (1786) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Брагіна" widths=150 heights=150 class="center"> 000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца 000 Brahin 09.JPG|Вуліца 000 Brahin 08.JPG|Пляц 000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя </gallery> == Асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна * Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна * [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст. * [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог * [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак * [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі|3}} == Крыніцы == {{Крыніцы|3}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|3}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}} * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} {{Навігацыйная група |назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Брагінскі раён |Гомельская вобласьць }} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] svqqoc9ologiwsev1zj2i8x7mdaw4s4 2329243 2329242 2022-07-21T18:33:19Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Брагін |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Брагіна |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Brahin |Герб = Coat of Arms of Brahin 2001.svg |Сьцяг = Flag of Bragin.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1147 |Першыя згадкі = 1147 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Брягинь, Брягинъ |Мясцовая назва = Брагінь |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 4507 |Год падліку колькасьці = 2022 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]</ref> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = 000 Brahin 07.JPG |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 16 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by] }} '''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам. Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. == Гісторыя == === Раньнія часы === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]]. У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва. Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124</ref>. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]] Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}} Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. [[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}. [[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну самога манарха.}}, але апошні саступіў яго маці <ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20</ref>]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409</ref>. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. [[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў. 27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, прыналежнасьць, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]</ref>{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]] У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86</ref>. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]] 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]] 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. 8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня. == Геаграфія == Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.</ref>; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]</ref>; 1897 год — 4519 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.</ref>; 1995 год — 2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.</ref>; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 3698 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 3662 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 3681 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2020 год — 4400 чал.<ref name="belstat2020">[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> == Адукацыя == На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Мэдыцына == На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Культура == На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі: * [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]]; * [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]]; * [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]; * [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й<ref name="а"/>. У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Забудова == === Плян === Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || <br> Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца <br> '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) <br> '''Гарбарная''' вуліца (частка) <br> '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) <br> '''Жэжкі''' вуліца (частка) <br> '''Процкаў''' вуліца (частка) || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) <br> '''Качанава''' вуліца (частка) || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца <br> '''Вузкі Базар''' вуліца <br> '''Прабойная''' вуліца <br> '''Пясочная''' вуліца|| |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.</ref> || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |} Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == На 2022 год у Брагіне месьціліся: * ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў; * 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы; * 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і; * 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>. Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя. == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй. === Страчаная спадчына === * [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.) * Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.) * Царква Раства Багародзіцы (1790) * Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.) * Царква Сьвятой Тройцы (1786) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Брагіна" widths=150 heights=150 class="center"> 000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца 000 Brahin 09.JPG|Вуліца 000 Brahin 08.JPG|Пляц 000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя </gallery> == Асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна * Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна * [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст. * [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог * [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак * [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі|3}} == Крыніцы == {{Крыніцы|3}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|3}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}} * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} {{Навігацыйная група |назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Брагінскі раён |Гомельская вобласьць }} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] kxbtlra7v0irv7y2f1ssuxuffnrhxy9 2329287 2329243 2022-07-22T06:00:39Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Брагін |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Брагіна |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Brahin |Герб = Coat of Arms of Brahin 2001.svg |Сьцяг = Flag of Bragin.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1147 |Першыя згадкі = 1147 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Брягинь, Брягинъ |Мясцовая назва = Брагінь |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 4507 |Год падліку колькасьці = 2022 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]</ref> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = 000 Brahin 07.JPG |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 16 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by] }} '''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам. Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. == Гісторыя == === Раньнія часы === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]]. У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва. Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124</ref>. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]] Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}} Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. [[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 20 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны пададзены 24 ліпеня 1641 г. у кнігі Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}. [[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны 1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну самога манарха.}}, але апошні саступіў яго маці <ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20</ref>]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409</ref>. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. [[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў. 27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, прыналежнасьць, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]</ref>{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]] У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86</ref>. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]] 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]] 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. 8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня. == Геаграфія == Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.</ref>; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]</ref>; 1897 год — 4519 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.</ref>; 1995 год — 2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.</ref>; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 3698 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 3662 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 3681 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2020 год — 4400 чал.<ref name="belstat2020">[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> == Адукацыя == На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Мэдыцына == На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Культура == На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі: * [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]]; * [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]]; * [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]; * [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й<ref name="а"/>. У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Забудова == === Плян === Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || <br> Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца <br> '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) <br> '''Гарбарная''' вуліца (частка) <br> '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) <br> '''Жэжкі''' вуліца (частка) <br> '''Процкаў''' вуліца (частка) || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) <br> '''Качанава''' вуліца (частка) || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца <br> '''Вузкі Базар''' вуліца <br> '''Прабойная''' вуліца <br> '''Пясочная''' вуліца|| |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.</ref> || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |} Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == На 2022 год у Брагіне месьціліся: * ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў; * 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы; * 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і; * 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>. Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя. == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй. === Страчаная спадчына === * [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.) * Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.) * Царква Раства Багародзіцы (1790) * Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.) * Царква Сьвятой Тройцы (1786) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Брагіна" widths=150 heights=150 class="center"> 000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца 000 Brahin 09.JPG|Вуліца 000 Brahin 08.JPG|Пляц 000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя </gallery> == Асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна * Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна * [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст. * [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог * [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак * [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі|3}} == Крыніцы == {{Крыніцы|3}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|3}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}} * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} {{Навігацыйная група |назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Брагінскі раён |Гомельская вобласьць }} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] ovlr079f65l57rfjxqww6d3janhkew8 2329289 2329287 2022-07-22T06:03:29Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Брагін |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Брагіна |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Brahin |Герб = Coat of Arms of Brahin 2001.svg |Сьцяг = Flag of Bragin.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1147 |Першыя згадкі = 1147 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Брягинь, Брягинъ |Мясцовая назва = Брагінь |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 4507 |Год падліку колькасьці = 2022 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]</ref> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = 000 Brahin 07.JPG |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 16 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by] }} '''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам. Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. == Гісторыя == === Раньнія часы === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]]. У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва. Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124</ref>. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]] Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}} Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. [[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. Ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. 20 ліпеня 1641 году Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны пададзены 24 ліпеня 1641 г. у кнігі Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}. [[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны 1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну самога манарха.}}, але апошні саступіў яго маці <ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20</ref>]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409</ref>. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. [[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў. 27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, прыналежнасьць, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]</ref>{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]] У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86</ref>. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]] 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]] 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. 8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня. == Геаграфія == Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.</ref>; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]</ref>; 1897 год — 4519 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.</ref>; 1995 год — 2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.</ref>; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 3698 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 3662 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 3681 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2020 год — 4400 чал.<ref name="belstat2020">[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> == Адукацыя == На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Мэдыцына == На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Культура == На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі: * [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]]; * [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]]; * [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]; * [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й<ref name="а"/>. У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Забудова == === Плян === Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || <br> Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца <br> '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) <br> '''Гарбарная''' вуліца (частка) <br> '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) <br> '''Жэжкі''' вуліца (частка) <br> '''Процкаў''' вуліца (частка) || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) <br> '''Качанава''' вуліца (частка) || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца <br> '''Вузкі Базар''' вуліца <br> '''Прабойная''' вуліца <br> '''Пясочная''' вуліца|| |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.</ref> || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |} Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == На 2022 год у Брагіне месьціліся: * ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў; * 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы; * 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і; * 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>. Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя. == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй. === Страчаная спадчына === * [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.) * Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.) * Царква Раства Багародзіцы (1790) * Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.) * Царква Сьвятой Тройцы (1786) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Брагіна" widths=150 heights=150 class="center"> 000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца 000 Brahin 09.JPG|Вуліца 000 Brahin 08.JPG|Пляц 000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя </gallery> == Асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна * Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна * [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст. * [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог * [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак * [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі|3}} == Крыніцы == {{Крыніцы|3}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|3}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}} * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} {{Навігацыйная група |назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Брагінскі раён |Гомельская вобласьць }} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] hy4npcihd58p00d523lbhyrdft3i7cr 2329290 2329289 2022-07-22T06:07:55Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Брагін |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Брагіна |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Brahin |Герб = Coat of Arms of Brahin 2001.svg |Сьцяг = Flag of Bragin.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1147 |Першыя згадкі = 1147 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Брягинь, Брягинъ |Мясцовая назва = Брагінь |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 4507 |Год падліку колькасьці = 2022 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]</ref> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = 000 Brahin 07.JPG |Апісаньне выявы = У цэнтры мястэчка |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 16 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by] }} '''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам. Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. == Гісторыя == === Раньнія часы === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]]. У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва. Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124</ref>. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]] Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}} Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. [[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. Ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. 20 ліпеня 1641 году Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны, пададзены 24 ліпеня 1641 г. у кнігі Крэменецкага гродзкага суда, польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}. [[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны 1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну самога манарха.}}, але апошні саступіў яго маці <ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20</ref>]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409</ref>. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. [[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў. 27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, прыналежнасьць, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]</ref>{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]] У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86</ref>. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]] 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]] 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. 8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня. == Геаграфія == Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.</ref>; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]</ref>; 1897 год — 4519 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.</ref>; 1995 год — 2 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.</ref>; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 3698 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 3662 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 3681 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2020 год — 4400 чал.<ref name="belstat2020">[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> == Адукацыя == На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Мэдыцына == На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Культура == На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі: * [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]]; * [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]]; * [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]; * [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й<ref name="а"/>. У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}</ref>. == Забудова == === Плян === Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || <br> Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца <br> '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) <br> '''Гарбарная''' вуліца (частка) <br> '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) <br> '''Жэжкі''' вуліца (частка) <br> '''Процкаў''' вуліца (частка) || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) <br> '''Качанава''' вуліца (частка) || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца <br> '''Вузкі Базар''' вуліца <br> '''Прабойная''' вуліца <br> '''Пясочная''' вуліца|| |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.</ref> || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |} Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == На 2022 год у Брагіне месьціліся: * ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>; * 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў; * 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы; * 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і; * 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}</ref>. Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя. == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй. === Страчаная спадчына === * [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.) * Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.) * Царква Раства Багародзіцы (1790) * Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.) * Царква Сьвятой Тройцы (1786) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Брагіна" widths=150 heights=150 class="center"> 000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца 000 Brahin 09.JPG|Вуліца 000 Brahin 08.JPG|Пляц 000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя </gallery> == Асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна * Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна * [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст. * [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог * [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак * [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі|3}} == Крыніцы == {{Крыніцы|3}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|3}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}} * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} {{Навігацыйная група |назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Брагінскі раён |Гомельская вобласьць }} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] b79ib2bnr3r8bplwyzlyhpj5wua9v40 Катэгорыя:1965 14 23098 2329224 1962904 2022-07-21T15:14:39Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:1960-я]] [[Катэгорыя:XX стагодзьдзе]] mrij3n2gusupgl91f28ngi8z64d6naj Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1965 годзе 14 26458 2329222 1573590 2022-07-21T15:12:33Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Нарадзіліся год|196|5}} kwdgmrp2e4uolo1uuowun1gydypmxa0 Катэгорыя:14 лютага 14 27118 2329231 2259193 2022-07-21T15:21:19Z Taravyvan Adijene 1924 дададзеная [[Катэгорыя:Люты]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Болей}} {{Люты катэгорыі}} [[Катэгорыя:Дні|Люты, 14]] [[Катэгорыя:Люты]] kad09hm8fvdclsvlayvgatzvs2x7m99 Шаблён:Выбары ў Беларусі 10 28406 2329326 2273349 2022-07-22T11:00:08Z W 11741 "мясцовыя і парлямэнцкія выбары перанесьлі ажно на 2024 год" https://www.svaboda.org/a/31727937.html wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца2 |назва_шаблёну = Выбары ў Беларусі |назва = Выбары і рэфэрэндумы ў Беларусі |базавы_стыль = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |кляса_карткі = hlist | верх = [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчы кодэкс]]{{*}}[[Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь|Цэнтральная камісія па выбарах]] |група_інфармацыі1 = Мясцовыя |сьпіс1 = * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 1995 году|1995]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 1999 году|1999]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2003 году|2003]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2007 году|2007]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2010 году|2010]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|2014]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году|2018]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2024 году|2024]] |група_інфармацыі2 = Парлямэнцкія |сьпіс2 = * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 1990 году|1990]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 1995 году|1995]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2000 году|2000]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2004 году|2004]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2008 году|2008]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2012 году|2012]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2016 году|2016]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2019 году|2019]] |група_інфармацыі3 = Прэзыдэнцкія |сьпіс3 = * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 1994 году|1994]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 1999 году|1999]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2001 году|2001]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2006 году|2006]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году|2010]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2015 году|2015]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|2020]] |група_інфармацыі4 = Рэфэрэндумы |сьпіс4 = * [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году|1995]] * [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|1996]] * [[Рэфэрэндум у Беларусі 2004 году|2004]] * [[Рэфэрэндум у Беларусі 2022 году|2022]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Беларусь:Палітыка]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Выбары]]</noinclude> 938mxa06i6ve2jhoqii643ctq4v4dfn 2329332 2329326 2022-07-22T11:14:48Z W 11741 +Паводле 71-га артыкула Канстытуцыі Беларусі пасьля рэфэрэндуму 2022 году https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/ wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца2 |назва_шаблёну = Выбары ў Беларусі |назва = Выбары і рэфэрэндумы ў Беларусі |базавы_стыль = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |кляса_карткі = hlist | верх = [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчы кодэкс]]{{*}}[[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь|Цэнтральная выбарчая камісія]] |група_інфармацыі1 = Мясцовыя |сьпіс1 = * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 1995 году|1995]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 1999 году|1999]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2003 году|2003]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2007 году|2007]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2010 году|2010]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|2014]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году|2018]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2024 году|2024]] |група_інфармацыі2 = Парлямэнцкія |сьпіс2 = * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 1990 году|1990]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 1995 году|1995]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2000 году|2000]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2004 году|2004]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2008 году|2008]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2012 году|2012]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2016 году|2016]] * [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2019 году|2019]] |група_інфармацыі3 = Прэзыдэнцкія |сьпіс3 = * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 1994 году|1994]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 1999 году|1999]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2001 году|2001]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2006 году|2006]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году|2010]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2015 году|2015]] * [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|2020]] |група_інфармацыі4 = Рэфэрэндумы |сьпіс4 = * [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году|1995]] * [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|1996]] * [[Рэфэрэндум у Беларусі 2004 году|2004]] * [[Рэфэрэндум у Беларусі 2022 году|2022]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Беларусь:Палітыка]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Выбары]]</noinclude> emoyhqgfjg1rumm0fcdyve5xigwpx2a Катэгорыя:Постмадэрнізм 14 49508 2329228 1962847 2022-07-21T15:18:01Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Мастацтва XX стагодзьдзя]] [[Катэгорыя:Філязофскія кірункі і школы]] [[Катэгорыя:Філязофія XX стагодзьдзя]] pqgv9hxi0oe8nkhxaonn8zf3azzm254 Шаблён:Папінскі сельсавет 10 54172 2329295 2017890 2022-07-22T06:32:38Z Red Winged Duck 39 Калёнія Папіна wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца/Сельсавет |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Папінскі сельсавет |назва = [[Папінскі сельсавет]] |цэнтар_савету = '''[[Калёнія Папіна]]''' |вёскі = * [[Вулька Папінская]] * [[Вялікі Лес (Дарагічынскі раён)|Вялікі Лес]] * [[Залаўе (Берасьцейская вобласьць)|Залаўе]] * [[Зарэчка (Берасьцейская вобласьць)|Зарэчка]] * [[Кублік]] * [[Людвінова (Берасьцейская вобласьць)|Людвінова]] * [[Ляхавічы (Дарагічынскі раён)|Ляхавічы]] * [[Марцінова (Берасьцейская вобласьць)|Марцінова]] * [[Папіна (Берасьцейская вобласьць)|Папіна]] * [[Хідры (Дарагічынскі раён)|Хідры]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Сельсаветы Беларусі]]</noinclude> eqnualwf6tnjrmh8oqgrt63z7m0j8sz Калёнія Папіна 0 54181 2329293 2018806 2022-07-22T06:32:13Z Red Winged Duck 39 Red Winged Duck перанёс старонку [[Новая Папіна]] у [[Калёнія Папіна]]: [[ВП:БТГН]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Папіна}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Новая Папіна |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Новай Папіны |Трансьлітараваная назва = Novaja Papina |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Дарагічынскі раён|Дарагічынскі]] |Сельсавет = [[Папінскі сельсавет|Папінскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 844 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 6 |Шырата сэкундаў = 58 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 7 |Даўгата сэкундаў = 1 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 3.5 |Сайт = }} '''Но́вая Папі́на'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 122</ref> — [[вёска]] ў [[Дарагічынскі раён|Дарагічынскім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Новая Папіна ўваходзіць у склад і зьяўляецца цэнтрам [[Папінскі сельсавет|Папінскага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2010 год — 844 чалавекі * 1999 год — 907 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} {{Папінскі сельсавет}} {{Дарагічынскі раён}} [[Катэгорыя:Папінскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дарагічынскага раёну]] al6bkf75p3jcgmqmy2f5pij6ivg6yo7 2329296 2329293 2022-07-22T06:34:11Z Red Winged Duck 39 Калёнія Папіна wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Папіна}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Калёнія Папіна |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Калёніі Папіны |Трансьлітараваная назва = Kalionija Papina |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Дарагічынскі раён|Дарагічынскі]] |Сельсавет = [[Папінскі сельсавет|Папінскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 844 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 6 |Шырата сэкундаў = 58 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 7 |Даўгата сэкундаў = 1 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 3.5 |Сайт = }} '''Калёнія Папі́на'''<ref name="snnp">{{Літаратура/Слоўнік назваў населеных пунктаў/Берасьцейская вобласьць}} С. 94</ref> (з 1964<ref name="snnp" /> году — '''Но́вая Папі́на'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 122</ref>) — [[вёска]] ў [[Дарагічынскі раён|Дарагічынскім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Калёнія Папіна ўваходзіць у склад і зьяўляецца цэнтрам [[Папінскі сельсавет|Папінскага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2010 год — 844 чалавекі * 1999 год — 907 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} {{Папінскі сельсавет}} {{Дарагічынскі раён}} [[Катэгорыя:Папінскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дарагічынскага раёну]] hz2ogn20vbmjitmhdv9ui6gquak1ih4 Пацейкаўскі сельсавет 0 58187 2329249 2202630 2022-07-21T19:38:08Z Stary Jolup 145 /* Гісторыя */ [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Паце́йкаўскі сельсаве́т''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Капыльскі раён|Капыльскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Цэнтар савету — вёска [[Пацейкі]]. == Гісторыя == 20 жніўня 1924 году створаны ў складзе Капыльскага раёну [[Слуцкая акруга|Слуцкай акругі]]. З 9 чэрвеня 1927 году ў складзе [[Менская акруга|Менскай акругі]]. Пасьля скасаваньня акруговай сыстэмы 26 ліпеня 1930 году ў Капыльскім раёне БССР. З 21 чэрвеня 1935 году ў складзе Слуцкай акругі. Пасьля ўвядзеньня абласнога падзелу 20 лютага 1938 году ў Капыльскім раёне Менскай вобласьці. З 20 верасьня 1944 году па 8 студзеня 1954 году ў складзе [[Бабруйская вобласьць|Бабруйскай вобласьці]]. 24 траўня 1960 году ў склад сельсавету з [[Бабаўнянскі сельсавет|Бабаўнянскага сельсавету]] пералічаны 4 населеныя пункты ([[Бабавенька]], [[Дарагавіца]], [[Печураны]] і [[Ржаўка (Капыльскі раён)|Ржаўка]]), з адміністрацыйнага падпарадкаваньня [[Капыльскі пассавет|Капыльскага пассавету]] — 2 населеныя пункты ([[Казакоўка (Менская вобласьць)|Казакоўка]] і [[Кацельнікі (Капыльскі раён)|Кацельнікі]])<ref>Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. Зь 5 красавіка 2017 году зьліквідаваныя пасёлак [[Леванова (Капыльскі раён)|Леванова]] і вёска [[Пнівада]].<ref>{{cite web|url=http://www.pravo.by/document/?guid=3961&p0=D917n0082548|title=«Об упразднении деревни Пнивода и поселка Леоново Потейковского сельсовета Копыльского района». Решение Копыльского районного Совета депутатов от 24 февраля 2017 г. № 133|language=ru|date=4 красавіка 2017}}</ref> == Паселішчы == На 1 студзеня 2009 году — 18 населеных пунктаў: 2 пасёлкі і 16 вёсак. == Насельніцтва == Па стане на 1 студзеня 2009 году ў сельсавеце налічвалася 630 гаспадарак, 1358 жыхароў (у тым ліку ва ўзросьце: маладзей за працаздольны — 163; працаздольным — 680; старэй за працаздольны — 515). == Крыніцы == {{крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|4}} С. 105 * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-2}} С. 206 {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Капыльскага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, створаныя ў 1924 годзе]] 3toqfyvinabcg8ugn4e06370z7g04td Шаблён:Пацейкаўскі сельсавет 10 58188 2329252 1910274 2022-07-21T19:43:06Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца/Сельсавет |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Пацейкаўскі сельсавет |назва = [[Пацейкаўскі сельсавет]] |цэнтар_савету = '''[[Пацейкі]]''' |пасёлкі = * [[Чырвоная Горка (Капыльскі раён)|Чырвоная Горка]] |вёскі = * [[Бабавенка]] * [[Дарагавіца]] * [[Душава]] * [[Жавулкі]] * [[Казакоўка (Менская вобласьць)|Казакоўка]] * [[Какорычы]] * [[Кацельнікі (вёска)|Кацельнікі]] * [[Крывое Сяло (Капыльскі раён)|Крывое Сяло]] * [[Кудзінавічы]] * [[Мысьлі]] * [[Навасёлкі (Пацейкаўскі сельсавет)|Навасёлкі]] * [[Печураны]] * [[Ржаўка (Капыльскі раён)|Ржаўка]] * [[Траянава]] |былыя_вёскі=* [[Пнівада]] |група_інфармацыі1=Былы пасёлак |сьпіс1=* [[Леванова (Капыльскі раён)|Леванова]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Сельсаветы Беларусі]]</noinclude> lypwtizkbznt4yy740xdx57v2kmbw23 Катэгорыя:Муніцыпалітэты Гішпаніі 14 63755 2329279 1822026 2022-07-22T05:35:48Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Населеныя пункты Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Грамады паводле краінаў|Гішпанія]] g51jxmgehfr7oxgly3usw66hms33h1f Мікола Крывальцэвіч 0 79643 2329233 2186501 2022-07-21T15:25:45Z Taravyvan Adijene 1924 [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]-картка wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} '''Мікола Крывальцэвіч''' ({{н}} 1 студзеня 1958 году, вёска [[Сярэдзібар]], цяпер — [[Канстанцінаўка (Менская вобласьць)|Канстанцінаўка]] [[Любанскі раён|Любанскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]) — беларускі археоляг, кандыдат гістарычных навук, старэйшы навуковы супрацоўнік Інстытуту гісторыі [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]]. == Біяграфія == У 1982 годзе скончыў гістарычны факультэт [[Беларускі дзяржаўны пэдагагічны ўнівэрсытэт|Менскага дзяржаўнага пэдагагічнага інстытуту]], у 1987 годзе — асьпірантуру [[Акадэмія навук БССР|Акадэміі навук БССР]]. У 1991 годзе абараніў кандыдацкую дысэртацыю ў Інстытуце археалёгіі [[Акадэмія навук Украіны|Акадэміі навук Украіны]] ([[Кіеў]]). Мікола Крывальцэвіч зьяўляецца аўтарам каля 60 навуковых і навукова-папулярных публікацыяў, у тым ліку манаграфіяў. Аўтар публікацыяў па археалёгіі [[Беларусь|Беларусі]], кніг і артыкулаў пра вынікі дасьледаваньня [[Курапаты|пахаваньняў у Курапатах]]. Браў удзел у міжнародных [[археалёгія|археалягічных]] праектах. Галоўным кірункам дасьледаваньняў Крывальцэвіча зьяўляецца археалёгія [[бронзавы век|бронзавага веку]]. Сфэра зацікаўленасьцяў: эпоха бронзы, гісторыя настаражытнейшага мастацтва і [[міталёгія]]. Удзельнічаў у раскопках на месцы масавага пахаваньня ахвяраў савецкіх рэпрэсіяў у [[Курапаты|Курапатах]]: у 1988 годзе зьяўляўся навуковым экспэртам і спэцыялістам-археолягам эксгумацыі курапацкіх пахаваньняў. Заснавальнік грамадзкага гісторыка-асьветніцкае таварыства памяці ахвяраў камунізму і сталінскіх рэпрэсіяў «[[Мартыралёг Беларусі]]». Зьяўляецца актыўным папулярытаратам археалягічнай навукі. == Вонкавыя спасылкі == * Мікола Крывальцэвіч [https://web.archive.org/web/20081014060650/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/szuflada/01/01pub_kryvalcevicz.htm Археалёгія і палітыка] * Кніга Міколы Крывальцэвіча «[https://web.archive.org/web/20081021093527/http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/historia/kryvalcevicz/adkrycci/spis.htm Археалягічныя адкрыцьці сьвету]», 2000 г. * [http://www.svaboda.org/content/article/1331485.html Мікола Крывальцэвіч запісаў мітынг у полі] // [[Радыё Свабода]], 21 кастрычніка 2008 г. {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Крывальцэвіч, Мікола}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Беларускія археолягі]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] 816uw13vszwie1id6yd0til6wnh6wqi 2329234 2329233 2022-07-21T15:27:29Z Taravyvan Adijene 1924 выдаленая [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту]]; дададзеная [[Катэгорыя:Выпускнікі гістарычнага факультэту Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} '''Мікола Крывальцэвіч''' ({{н}} 1 студзеня 1958 году, вёска [[Сярэдзібар]], цяпер — [[Канстанцінаўка (Менская вобласьць)|Канстанцінаўка]] [[Любанскі раён|Любанскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]) — беларускі археоляг, кандыдат гістарычных навук, старэйшы навуковы супрацоўнік Інстытуту гісторыі [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]]. == Біяграфія == У 1982 годзе скончыў гістарычны факультэт [[Беларускі дзяржаўны пэдагагічны ўнівэрсытэт|Менскага дзяржаўнага пэдагагічнага інстытуту]], у 1987 годзе — асьпірантуру [[Акадэмія навук БССР|Акадэміі навук БССР]]. У 1991 годзе абараніў кандыдацкую дысэртацыю ў Інстытуце археалёгіі [[Акадэмія навук Украіны|Акадэміі навук Украіны]] ([[Кіеў]]). Мікола Крывальцэвіч зьяўляецца аўтарам каля 60 навуковых і навукова-папулярных публікацыяў, у тым ліку манаграфіяў. Аўтар публікацыяў па археалёгіі [[Беларусь|Беларусі]], кніг і артыкулаў пра вынікі дасьледаваньня [[Курапаты|пахаваньняў у Курапатах]]. Браў удзел у міжнародных [[археалёгія|археалягічных]] праектах. Галоўным кірункам дасьледаваньняў Крывальцэвіча зьяўляецца археалёгія [[бронзавы век|бронзавага веку]]. Сфэра зацікаўленасьцяў: эпоха бронзы, гісторыя настаражытнейшага мастацтва і [[міталёгія]]. Удзельнічаў у раскопках на месцы масавага пахаваньня ахвяраў савецкіх рэпрэсіяў у [[Курапаты|Курапатах]]: у 1988 годзе зьяўляўся навуковым экспэртам і спэцыялістам-археолягам эксгумацыі курапацкіх пахаваньняў. Заснавальнік грамадзкага гісторыка-асьветніцкае таварыства памяці ахвяраў камунізму і сталінскіх рэпрэсіяў «[[Мартыралёг Беларусі]]». Зьяўляецца актыўным папулярытаратам археалягічнай навукі. == Вонкавыя спасылкі == * Мікола Крывальцэвіч [https://web.archive.org/web/20081014060650/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/szuflada/01/01pub_kryvalcevicz.htm Археалёгія і палітыка] * Кніга Міколы Крывальцэвіча «[https://web.archive.org/web/20081021093527/http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/historia/kryvalcevicz/adkrycci/spis.htm Археалягічныя адкрыцьці сьвету]», 2000 г. * [http://www.svaboda.org/content/article/1331485.html Мікола Крывальцэвіч запісаў мітынг у полі] // [[Радыё Свабода]], 21 кастрычніка 2008 г. {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Крывальцэвіч, Мікола}} [[Катэгорыя:Выпускнікі гістарычнага факультэту Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Беларускія археолягі]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] d1h7iez1ziypv5mnl94b385rf4m860m Рычард Фарыньня 0 80699 2329276 2201633 2022-07-22T03:04:19Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Пісьменьнік |Імя = Рычард Фарыньня |Арыгінал імя = Richard Fariña |Партрэт = |Памер = |Апісаньне = |Імя пры нараджэньні = Richard George Fariña<br />Рычард Джордж Фарыньня |Псэўданімы = |Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|8|3|1937}} |Месца нараджэньня = [[Бруклін]], [[Нью-Ёрк]], [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|Злучаныя Штаты]] |Дата сьмерці = {{Памёр|30|4|1966|гадоў=29}} |Месца сьмерці = Кармэл, [[Каліфорнія]], [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|Злучаныя Штаты]] |Род дзейнасьці = [[навэла|навэліст]], кампазытар, музыка |Гады актыўнасьці = |Кірунак = [[контракультура]]/[[гіпі]] |Жанр = |Дэбют = «Столькі быў у дэпрэсіі, што стаў яе эталёнам» |Значныя творы = |Прэміі = |Палічка = |Сайт = }} '''Рычард Фарыньня''' (''Richard Fariña''; 8 сакавіка 1937, [[Бруклін]], [[Нью-Ёрк]] — 30 красавіка 1966, Кармэл, Каліфорнія) — [[ЗША|амэрыканскі]] кампазытар, музыка, пісьменьнік [[Куба|кубінска]]-[[Ірляндыя|ірляндзкага]] паходжаньня. Быў славуты ў 1960-х як дзеяч контракультуры і фолк-сьпявак. Лічыцца адным з найбольш уплывовых дзеячоў, якія зрабілі ўнёсак у [[гіпі]]-культуру 1960-х і 1970-х гг. Аўтар аповесьці «Столькі быў у дэпрэсіі, што стаў яе эталёнам» ({{мова-en|Been Down So Long It Looks Like Up to Me|скарочана}}), якая лічыцца адным з найвышэйшых дасягненьняў контркультуры 1960-х гг. Быў жанаты зь Мімі Баэз (сястрой фолк-сьпявачкі Джоан Баэз). == Раньнія гады == Фарыньня нарадзіўся 8 сакавіка 1937 году ў [[Бруклін]]е, [[Нью-Ёрк]] у сям’і кубінца Ліборыё Фарыньні і ірляндкі Тэрэзы Крозір (родам з [[Паўночная Ірляндыя|Паўночнай Ірляндыі]])<ref>[http://www.richardandmimi.com/richard.html Richard Fariña] {{ref-en}}</ref>. Скончыўшы школу ў Брукліне, ён атрымаў стыпэндыю ва ўнівэрсытэце {{Артыкул у іншым разьдзеле|Карнэльскі ўнівэрсытэт|Карнэл|en|Cornell University}}, дзе тады выкладаў [[Уладзімер Набокаў]]. Спачатку Фарыньня вучыўся па спэцыяльнасьці тэхнічных навук, але пасьля перайшоў на спэцыяльнасьць ангельскай мовы, захапіўшыся літаратурай, не ў апошнюю чаргу праз уплыў лекцыяў Набокава. Робэрт Скоўлз, студэнт у Корнэле ў тыя гады, пазьней сьведчыў, што Фарыньня выказваў вельмі ўзьнёслыя ацэнкі творчасьці Набокава, у прыватнасьці аповесьці «Лаліта»<ref>[http://www.richardandmimi.com/beendown.html Richard Fariña: Been Down So Long It Looks Like Up To Me; New York: Random House, April 28, 1966.] {{ref-en}}</ref>. Студэнтам Фарыньня пачаў публікаваць кароткія апавяданьні ў мясцовых літаратурных часопісах, а таксама ў часопісах «Transatlantic Review і Mademoiselle». У вучэльні Фарыньня пазнаёміўся з будучымі славутымі пісьменьнікамі Томасам Пінчанам, аўтарам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вясёлка гравітацыі|«Вясёлкі гравітацыі»|en|Gravity's Rainbow}} ({{мова-en|Gravity’s Rainbow|скарочана}}) і Дэвідам Шэцлінам. Аднойчы Фарыньня быў затрыманы ўладамі за ўдзел у дэманстрацыі супраць жорсткіх унівэрсытэцкіх правілаў. Дарма што яму было дазволена навучацца далей, ён сышоў з вучэльні ў 1959 годзе, перад самым заканчэньнем. У сярэдзіне 1950-х гадоў Фарыньня таксама супрацоўнічаў з [[Часовая Ірляндзкая Рэспубліканская Армія|Ірляндзкай Рэспубліканскай Арміяй]] (IRA), а пазьней з баявікамі Фідэля Кастра на Кубе<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/201871/Richard-Farina Richard Fariña // Encyclopædia Britannica] {{ref-en}}</ref>. == Першы шлюб == Вярнуўшыся ў Нью-Ёрк, Фарыньня браў чынны ўдзел у жыцьці багемнае суполкі, што склалася вакол кавярні «Белы конь» ({{мова-en|White Horse Tavern|скарочана}}). Кавярня была вядомым асяродкам контркультуры 1950-х і 1960-х гг., і яе ў розныя часы рэгулярна наведвалі [[Джэк Кэруак]], [[Боб Дылан]], [[Джым Морысан]], Норман Мэйлер, а таксама шматлікія музычныя гурты. Тут Фарыньня пазнаёміўся з сусьветна вядомым ірляндзкім фолк-выканаўцам Томі Мэкэмам. Таксама ў гэтай кавярні пісьменьнік пазнаёміўся з Кэралін Гэстэр, тады ўжо вядомай фолк-сьпявачкай. У іх пачаўся завірушны раман, і праз 18 дзён, 17 чэрвеня 1960 году, яны ажаніліся. Фарыньня стаўся агентам Гэстэр і яны пачалі езьдзіць па розных краёх з гастролямі: Фарыньня пісаў сваю аповесьць, а Гэстэр сьпявала на канцэртах. Фарыньня прысутнічаў пры запісе Гэстэр ейнага трэцяга альбому на «Columbia Studios» у верасьні 1961 году, дзе акампанэмэнт на гармоніку выконваў тады невядомы Боб Дылан. Фарыньня стаўся блізкім сябрам Дылана. == Другі шлюб == Увесну 1962 году падчас гастроляў па Эўропе Фарыньня пазнаёміўся з 16-гадовай Мімі Баэз — сястрой фолк-сьпявачкі Джоан Баэз. Неўзабаве Фарыньня разьвёўся з Гэстэр. Фарыньня і Мімі Баэз патаемна (бязь ведама бацькоў Мімі) ажаніліся ў [[Парыж]]ы ў красавіку 1963 году. Мімі тады было 17 гадоў. Пасьля сканчэньня Мімі школы яны пераехалі ў [[Кармэль]], [[Каліфорнія]], дзе жылі побач з домам Джоан Баэз. Тут яны афіцыйна ажаніліся ў жніўні 1963 году і была зладжана афіцыйная цырымонія для чальцоў сям’і Баэз. Падкосьнікам на вясельлі быў Томас Пінчан. Жывучы ў невялікім дамку ў Кармэле, Рычард і Мімі пісалі песьні. Мімі іграла на гітары, а Рычард на [[цытра|цытры]]. Упершыню яны выступілі на фолк-фэсьце ў Біг Сэр у 1964 годзе ({{мова-en|Big Sur Folk Festival|скарочана}}), 1964), і былі заўважаныя прадстаўніком «Vanguard Records», які падпісаў зь імі кантракт. У 1965 годзе яны запісалі першы альбом «Гімны шэрага дня» ({{мова-en|Celebrations For a Grey Day|скарочана}}). У запісе ўдзельнічаў Брус Лэнгарн, які раней іграў з Бобам Дыланам. У тым жа 1965 годзе выйшаў другі альбом «Адбіткі ў крыштальным ветру» ({{мова-en|Reflections in a Crystal Wind|скарочана}}). Праз сваё кароткае жыцьцё, Фарыньня пасьпеў запісаць адно тры альбомы, прытым трэці — «Успаміны» ({{мова-en|Memories|скарочана}}) — выйшаў пасьмяротна, увосені 1968 году. Альбомы выходзілі пад брэндам «Рычард і Мімі Фарыньні» ({{мова-en|Richard and Mimi Fariña|скарочана}}). == Аповесьць == Фарыньня таксама вядомы праз сваю аповесьць «Столькі быў у дэпрэсіі, што стаў яе эталёнам» (''Been Down So Long It Looks Like Up to Me''), якая выйшла ў 1966 годзе. Напісаная ў стылі «круцельскай аповесьці» кніжка падае шырокую карціну амэрыканскага жыцьця канца 1950-х — пачатку 1960-х. Дзеі адбываюцца на амэрыканскім Захадзе, на Кубе падчас рэвалюцыі, у нью-ёрцкім унівэрсытэце. Аповесьць добра вядома аматарам контркультуровай літаратуры 60-х. Томас Пінчан казаў пра аповесьць, як пра «пацешную, жудасную, сэксуальную, грунтоўную, маніакальную, прыгожую ды абуральную адначасна» (''hilarious, chilling, sexy, profound, maniacal, beautiful and outrageous all at the same time''). Па кніжцы быў зроблены фільм у 1971 годзе. == Скон == 30 красавіка 1966 году, праз два дні па выхадзе аповесьці, Фарыньня наведаў аўтограф-сэсію ў кнігарні Thunderbird ў Кармэле. Крыху пазьней у той дзень, на сьвяткаваньні 21-га дня народзінаў Мімі, Фарыньня ўбачыў госьця з роварам «Гарлі» і папрасіў госьця пракаціць яго па дарозе ў даліне Кармэль. На адным з паваротаў кіроўца згубіў кантроль, ровар зваліўся на дарогу і праз плот вылецеў на поле. Кіроўца ацалеў, а Фарыньня імгненна памёр. Згодна з дадзенымі паліцыі, ровар імчаўся на хуткасьці 90 міляў за гадзіну (140 км/г), у той час як бясьпечная хуткасьць на гэтай дарозе была 30 міляў за гадзіну (48 км/г). Рычард і Мімі пасварыліся незадаўга да паходу ў кнігарню на аўтограф-сэсію, бо Рычард не зрабіў Мімі падарунку ў гэты дзень, які быў днём яе народзінаў (на фатаздымках з сэсіі відаць, што Мімі ўсьміхаецца досыць напружана). Пазьней яна вернулася ў іх дом і знайшла букеты кветак, якія былі дастаўленыя па ягонай папярэдняй замове, падчас іхняга знаходжаньня на аўтограф-сэсіі. Рычард Фарыньня быў пахаваны ў Мантэрэі, Каліфорнія. На ягонай магіле намаляваная пацыфіка. Сьмерці Фарыньні, журбе Мімі, ейнаму агаеньню і паўторнаму шлюбу прысьвечана песьня Джоан Баэз «Sweet Sir Galahad». == Уплыў == Творчасьць Фарыньні зрабіла вялікі ўнёсак у разьвіцьцё амэрыканскай і сусьветнай музыкі і культуры [[гіпі]]. Некаторыя песьні Фарыньні былі прысьвечаныя палітычным тэмам, і ён лічыўся сьпеваком-змагаром (protest singer), як Боб Дылан. Ягоныя найбольш вядомыя песьні — гэта «Pack Up Your Sorrows» і «Birmingham Sunday» (прысьвечаная падрыву Ку-Клукс-Кланам царквы ў Бірмінггэме, Алабама 15 верасьня 1963 году, у выніку чаго загінулі чатыры дзяўчыны). «Birmingham Sunday» стала галоўнай песьняй дакумэнтальнага фільму «4 Little Girls» 1997 году, прысьвечанага гэтай трагедыі. Некаторыя крытыкі лічылі Фарыню адным з найлепшых талентаў, якія вырасьлі зь нью-ёрскай фолк-музычнай школы. Крытык Эд Ўорд казаў: «''Калі б Рычард ацалеў у тым няшчасьці з роварам, ён лёгка мог бы супарнічаць з Дыланам''». Адметнасьці музыкі Фарыньні — спалучэньне лацінаамэрыканскіх, кельцкіх (ірляндзкіх) і амэрыканскіх [[блюз]]авых матываў — зрабілі вялікі ўплыў на фолк і рок-гурты Амэрыкі і Эўропы, такія як [[Fairport Convention]] і [[The Doors]]. Многія адметнасьці музычнага стылю, тэкстаў і гучаньня The Doors былі ўпершыню вынайшаны Фарыньням. == Дадатковыя зьвесткі == * Аповесьць Рычарда Фарыньні «Been Down So Long It Looks Like Up to Me» стала культавай клясычнай кнігай сярод аматараў [[гіпі]]-культуры 1960-х і 70-х. * Песьня The Doors з альбому L.A. Woman — «Been Down So Long» — прысьвечана аповесьці Фарыньні «Been Down So Long It Looks Like Up to Me». == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.youtube.com/watch?v=Qa1oVisdl5c Песьні і фоты Рычарда і Мімі Фарыньняў на YouTube] * [https://web.archive.org/web/20220121144612/http://www.richardandmimi.com/ Richard and Mimi Fariña website] * [http://www.richardandmimi.com/richard.html Richard Fariña webpage] * [http://www.pynchon.pomona.edu/uncollected/farina.html Pynchon on Fariña ] * [http://www.richardandmimi.com/celebrations.html Celebrations For a Grey Day album] * [https://web.archive.org/web/20110710175135/http://elearningnetworks.com/richard_dulcimer/ Photos of Richard Fariña’s dulcimer and case] * [https://web.archive.org/web/20110710175154/http://elearningnetworks.com/richard_farina/rfarina.html The Road Where Richard Fariña Died?] * [https://web.archive.org/web/20180823174133/http://www.balladtree.com/articles/010722b.htm Negatively 4th Street] {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Фарыньня, Рычард}} [[Катэгорыя:Сьпевакі ЗША]] [[Катэгорыя:Літаратары ЗША]] [[Катэгорыя:Фолк-сьпевакі і сьпявачкі ЗША]] toykmkoo0inocxs79b0rb5hhan6kdmp Катэгорыя:Эстонскія футбольныя клюбы 14 83185 2329223 2143912 2022-07-21T15:14:28Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Эстонскі футбол|Клюбы]] [[Катэгорыя:Футбольныя клюбы паводле краінаў|Эстонія]] belcumyrfoc8jc71u7wvl32e1vophrk Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь 0 88539 2329329 2278075 2022-07-22T11:13:14Z W 11741 +Крыніца wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|53|53|45|паўночнае|27|32|42|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Арганізацыя |назва = Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі |выява = |рамка выявы = |памер выявы = |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = |мапа 2 = |абрэвіятура = ЦВК РБ |дэвіз = |папярэднік = Цэнтральная камісія па выбарах народных дэпутатаў Беларускай ССР |дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|25|8|1991|1}} |тып = выканаўчая |юрыдычны статус = дзяржаўная ўстанова |мэта = правядзеньне [[Выбары|выбараў]] |штабкватэра = [[Маскоўскі раён (Менск)|Маскоўскі раён]], [[Савецкая вуліца (Менск)|Савецкая вул.]], д. [[Дом ураду (Менск)|11]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантактная інфармацыя|спасылка=http://rec.gov.by/BY/kantaktnaya-infarmacyya|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref> |месцазнаходжаньне = [[Менск]] |каардынаты = |дзейнічае ў рэгіёнах = [[Беларусь]] |сяброўства = |афіцыйныя мовы = беларуская, расейская |пасада кіраўніка = Старшыня |імя кіраўніка = [[Ігар Карпенка]] |пасада кіраўніка 2 = Намесьнік |імя кіраўніка 2 = {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзім Іпатаў|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}} |пасада кіраўніка 3 = Сакратарка |імя кіраўніка 3 = [[Алена Дмухайла]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Склад камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/sklad-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref> |асноўныя асобы = Галіна Мкртычан, Натальля Арахоўская<ref name="б"/> |кіроўны орган = |матчыная кампанія = [[Усебеларускі народны сход]] |зьвязаныя кампаніі = |бюджэт = 46,3 мільярдаў [[Беларускі рубель|рублёў]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 27 сьнежня 2010| url = http://www.pravo.by/WEBNPA/text.asp?RN=h10900073| загаловак = Закон Рэспублікі Беларусь аб рэспубліканскім каштарысе на 2010 год| фармат = | назва праекту = | выдавец = Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь| дата = 20 красавіка 2011 | мова = ru| камэнтар = }}</ref> (2010 год; 15,5 мільёнаў [[Амэрыканскі даляр|$]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.nbrb.by/bel/statistics/ForexMarket/AvrExRate/?yr=2010| загаловак = Зьвесткі аб сярэднеўзважаным курсе беларускага рубля да замежных валютаў на валютным рынку Рэспублікі Беларусь за 2010 год| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]]| дата = 20 красавіка 2011 | мова = | камэнтар = Паводле сярэдняе за 2010 год цаны (2993,74) набыцьця даляра}}</ref>) |колькасьць супрацоўнікаў = 7 (2020 год)<ref name="б"/> |колькасьць валянтэраў = |сайт = [http://rec.gov.by/BY rec.gov.by/BY] |заўвагі = |колішняя назва = Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь }} '''Цэнтра́льная выба́рчая камі́сія Рэспу́блікі Бела́русь''' — найвышэйшая [[дзяржаўная ўстанова]] [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]], якая займаецца правядзеньнем [[Выбары|выбараў]] у Беларусі і кантролем за іх хадой. == Утварэньне і дзейнасьць == Складаецца з 12 асобаў зь ліку грамадзянаў Беларусі, першая палова якіх прызначаецца прэзыдэнтам, а другая — [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Радаю Рэспублікі]]. Тэрмін паўнамоцтваў складае 5 год ад вызначэньня 8 чальцоў камісіі, бо пасяджэньні зьяўляюцца правамоцнымі пры наяўнасьці прынамсі 2/3 ад агульнага складу. Са згоды Рады Рэспублікі прэзыдэнт прызначае старшыню камісіі, што ў сваю чаргу прапануе вылучэнцаў на пасады свайго намесьніка й сакратара. Таксама прэзыдэнт можа адзінаасобна здымаць чальцоў камісіі з пасадаў ды вызначае колькасьць яе супрацоўнікаў. Пасяджэньні склікаюцца старшынёю камісіі ды на патрабаваньне траціны іншых чальцоў. Пастановы ўхваляюцца большасьцю галасоў, а пры іх роўнасьці перавагу мае голас старшыні. На 2020 год апарат Цэнтральнай камісіі ўлучаў 7 супрацоўнікаў у 2 аддзелах: 1) прававой, аналітычнай і мэтадычнай працы — 4; 2) арганізацыйнай, фінансавай працы і міжнароднай супрацы — 3<ref name="б">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апарат камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/aparat-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. == Паўнамоцтвы == Паводле артыкулу 33 [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчага кодэксу]] ЦВК мае паўнамоцтвы на: * ладжаньне выбараў ды агульнадзяржаўных [[рэфэрэндум]]аў; * нагляд за выкананьнем заканадаўства аб выбарах, рэфэрэндуме, адкліканьні дэпутата й чальца Рады Рэспублікі; * тлумачэньне выбарчага заканадаўства; * зварот да заканадаўцаў з прапановаю аб зьмене й тлумачэньні выбарчага заканадаўства; * кіраваньне дзейнасьцю выбарчых камісіяў; * разгляд справаў ніжэйшых камісіяў; * утварэньне выбарчых акругаў на выбарах у [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палату прадстаўнікоў]] і вызначэньне сярэдняй колькасьці выбарцаў у тых акругах; * утварэньне ўчасткаў для галасаваньня за мяжою зь іх прыпіскаю на прапанову [[Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь|Міністэрства замежных справаў]] да выбарчых акругаў у Беларусі; * улік вылучэнцаў на пасады чальцоў Рады Рэспублікі й прэзыдэнта ды ініцыятыўных групаў па зборы подпісаў за іх вылучэньне ды адкліканьне дэпутата Палаты прадстаўнікоў; * забесьпячэньне роўных прававых умоваў перадвыбарчай дзейнасьці вылучэнцаў; * вызначэньне парадку выкарыстаньня [[Сродкі масавай інфармацыі|сродкаў масавай інфармацыі]] напярэдадні выбараў; * вызначэньне й разьмеркаваньне выдаткаў на правядзеньне выбараў, рэфэрэндуму ды адкліканьня дэпутата Палаты прадстаўнікоў; * нагляд за выдаткоўваньнем на выбары грошай [[урад]]у й вылучэнцаў ды апавяшчэньне аб тым Палаты прадстаўнікоў, як і выданьне адпаведнай справаздачы; * вызначэньне сьпісу выбаршчыкаў, выгляду бюлетэняў ды скрыняў для галасаваньня, пячатак камісіяў ды парадку іх захоўваньня, * выраб бюлетэняў для прэзыдэнцкіх выбараў ды рэфэрэндуму й забесьпячэньне імі камісіяў вобласьцяў ды Менску; * прыём паведамленьняў ад урадавых ды [[Грамадзкія арганізацыі|грамадзкіх установаў]] аб ладжаньні выбараў ды рэфэрэндуму; * нагляд за забесьпячэньнем камісіяў памяшканьнямі, [[транспарт]]ам ды [[сувязь]]зю; * стварэньне агульнага сьпісу выбаршчыкаў для некалькіх адначасных выбараў ды рэфэрэндуму; * улік абраных дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў і чальцоў Рады Рэспублікі, выданьне іх сьпісаў ды скліканьне першых іх пасяджэньняў; * падвядзеньне вынікаў выбараў і рэфэрэндумаў; * выдачу абранаму прэзыдэнту й чальцам Рады Рэспублікі пасьведчаньняў аб выбраньні; * прызначэньне выбараў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў замест выбылых; * разгляд скаргаў на пастановы выбарчых камісіяў; * разгляд зваротаў грамадзянаў ды ўстановаў наконт выбараў, рэфэрэндуму, адкліканьня дэпутатаў ды чальцоў Рады Рэспублікі; * абагульненьне ўжытку выбарчага заканадаўства; * стварэньне дапаможных установаў для правядзеньня выбараў ды рэфэрэндуму; * вызначэньне ўзнагародаў для супрацоўнікаў выбарчых камісіяў; * ажыцьцяўленьне сувязяў з выбарчымі ўстановамі іншых [[дзяржава]]ў ды адпаведнымі [[Міжнародная арганізацыя|міжнароднымі арганізацыямі]]<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 11 лютага 2000 г. № 370-З|спасылка=https://pravo.by/upload/pdf/kodeksibel/vibarchi_kodeks_rb_2000_bel.pdf|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=5 лістапада 2019|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. == Гісторыя == Паводле 83-га [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]] 1994 году, «[[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь]] утварае Цэнтральную камісію па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх [[рэфэрэндум]]аў». Згодна з 82-м артыкулам «першае пасяджэньне Вярхоўнага Савета склікаецца Цэнтральнай камісіяй Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў не пазьней чым праз 30 дзён пасьля выбараў»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Мечыслаў Грыб]]|загаловак=Канстытуцыя 1994 году|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2003|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. Пасьля [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|рэфэрэндуму ў Беларусі 1996 году]] ў Канстытуцыю ўнесьлі зьмяненьні і дапаўненьні, паводле якіх «[[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнт Рэспублікі Беларусь]]: 1) прызначае 6 сябраў Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 2) са згоды [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савета Рэспублікі]] прызначае на пасаду старшыню Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 3) вызваляе ад пасады старшыню і сябраў Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў». Згодна з 93-м артыкулам зьмененай Канстытуцыі «першая пасьля выбараў сэсія палатаў [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Парлямэнта]] склікаецца Цэнтральнай камісіяй па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў». У адпаведнасьці з 98-м артыкулам «Савет Рэспублікі: 1) дае згоду на прызначэньне прэзыдэнтам старшыні Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 2) выбірае 6 сябраў Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў»<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Канстытуцыя 1994 года (са зьмяненьнямі і дапаўненьнямі)|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami-/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2004|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. У 1998 годзе Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў стала сябрам Асацыяцыі арганізатараў выбараў краінаў [[Цэнтральная Эўропа|Цэнтральнай]] і Ўсходняй Эўропы (ААВКЦУЭ)<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аб камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/ab-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. Паводле 26-га артыкула [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчага кодэксу Рэспублікі Беларусь]] ад 11 лютага 2000 году № 370-З, «Цэнтральная камісія зьяўляецца дзяржаўным органам, які арганізуе ў межах сваіх паўнамоцтваў падрыхтоўку і правядзеньне выбараў прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палаты прадстаўнікоў]], сябраў Савета Рэспублікі, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў, рэспубліканскіх рэфэрэндумаў. Цэнтральная камісія вырашае пытаньні, зьвязаныя з арганізацыяй адкліканьня дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў і сябраў Савета Рэспублікі. Цэнтральная камісія ўзначальвае сыстэму дзейных у пэрыяд падрыхтоўкі і правядзеньня выбараў і рэспубліканскіх рэфэрэндумаў выбарчых камісіяў і камісіяў па рэфэрэндуме»<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 11 лютага 2000 г. № 370-З|спасылка=http://rec.gov.by/sites/default/files/pdf/kodeks_bel.pdf|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. 14 кастрычніка 2013 году Цэнтральная камісія стала адной з заснавальніцаў Сусьветнай асацыяцыі выбарчых органаў (САВО)<ref name="а"/>. === Старшыні === * Міхаіл Лагір<ref>{{Спасылка|url=http://rec.gov.by/sites/default/files/ppt/presentation.ppt|загаловак=Центральная комиссия Республики Беларусь по выборам и проведению республиканских референдумов|мова=ru|копія=http://web.archive.org/web/20150726171828/http://rec.gov.by/sites/default/files/ppt/presentation.ppt|дата копіі=26 ліпеня 2015}}</ref> (ад 25 жніўня 1991 да 18 верасьня 1991) * Сямён Маховікаў (в. а. ад 19 верасьня 1991 да 11 сакавіка 1992) * [[Аляксандар Абрамовіч]] (12 сакавіка 1992 — 31 студзеня 1996) * Аляксандар Жук (в. а. ад 1 лютага 1996 да 4 верасьня 1996) * [[Віктар Ганчар]] (ад 5 верасьня 1996 да 13 лістапада 1996) * [[Лідзія Ярмошына]] (выканаўца абавязкаў з 14 лістапада 1996-га; 6 сьнежня 1996 — 13 сьнежня 2021) * [[Ігар Карпенка]] (з 13 сьнежня 2021 году)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка прызначыў Карпенку кіраўніком ЦВК|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-naznachyu-karpenku-kiraunikom-tsvk-108050-2021/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=13 сьнежня 2021|дата доступу=13 сьнежня 2021}}</ref> == Склад камісіі == === 2016 – 2021 === # [[Лідзія Ярмошына]], старшыня # {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзім Іпатаў|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}}, намесьнік старшыні # [[Алена Дмухайла]], сакратар # Андрэй Гуржы # Вольга Дарашэнка # Сяргей Каліноўскі # [[Сьвятлана Кацуба]] # [[Аляксандар Ласякін]] # [[Ігар Плышэўскі]] # Марына Рахманава # [[Алег Сьліжэўскі]] # [[Ірына Цэлікавец]]<ref>{{cite web |title = Намеснікам старшыні ЦВК абраны Вадзім Іпатаў, сакратаром — Алена Дмухайла | publisher = [[Наша Ніва]] |date = 2016-12-21 |accessdate = 2021-09-20 | work =[[БелаПАН]] |url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=182554 |language = be|archiveurl =https://archive.md/e6ncJ | archivedate = 2021-09-20}}</ref>. == Міжнародныя санкцыі == 10 красавіка 2006 году па выніках [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2006 году|прэзыдэнцкіх выбараў]] [[Лідзія Ярмошына]] была ўлучаная ў [[Чорны сьпіс Эўразьвязу]] і ў [[сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў]] [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] па падазрэньні ў падтасоўцы вынікаў прэзыдэнцкіх выбараў<ref>{{Cite web|url=http://freeregion.info/2355-lidiya-ermoshina-istoriya-vzleta-yuristki-iz-bobruyska.html|title=Лидия Ермошина: история взлёта юристки из Бобруйска|publisher=Свободный Регион|date=2014-03-22|accessdate=2016-09-19|language=ru|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200928080351/http://freeregion.info/2355-lidiya-ermoshina-istoriya-vzleta-yuristki-iz-bobruyska.html|work=[[Наша Ніва]]|archivedate=2020-09-20}}</ref><ref>{{cite web|title=Issuance of new Belarus Executive Order; Belarus Designations; Liberia Designation Removal|url=https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20060619|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210302150539/https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20060619|archivedate=2021-03-02|date=2006-06-19|accessdate=2021-09-14|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|language=en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090602173738/http://zbsb.org/n/252.shtml Спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд у краіны Саюза і ЗША] // [[Згуртаваньне беларусаў сьвету Бацькаўшчына]]</ref>. У 2007 годзе ў амэрыканскі санкцыйны сьпіс быў дададзены й чалец ЦВК [[Алег Сьліжэўскі]]<ref>{{Cite web|date=2007-02-27|title=Treasury Targets Destabilizing Belarusian Officials|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/hp282|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210917071617/https://home.treasury.gov/news/press-releases/hp282|archivedate=2021-09-17|accessdate=2021-09-17|website=|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|language=en}}</ref>. У лютым 2011 году Ярмошына разам зь іншымі чальцамі ЦВК была зноў унесеная ў чорны сьпіс Эўразьвязу па выніках [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2010 году]] за парушэньні міжнародных выбарчых стандартаў<ref>{{cite web|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/DE/TXT/?uri=CELEX:32011D0069|title=Beschluss 2011/69/GASP des Rates vom 31. Januar 2011 zur Änderung des Beschlusses 2010/639/GASP des Rates über restriktive Maßnahmen gegen einzelne belarussische Amtsträger|publisher={{iw|EUR-Lex||en|EUR-Lex}}|date=2011-02-02|accessdate=2020-08-21|language=de}}</ref><ref>{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171022033809/https://nn.by/?c=ar&i=61552|archivedate=2017-10-22|url=https://nn.by/?c=ar&i=61552|title=Поўны спіс 208 беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд у ЕС|language=be|publisher=[[Наша Ніва|Наша Ніва]]|date=2011-10-11}}</ref>. Гэтыя эўрапейскія санкцыі былі зьнятыя 15 лютага 2016 году<ref>{{cite web|author=Денис Лавникевич.|title=Батьке простили старые грехи|url=https://www.gazeta.ru/politics/2016/02/15_a_8075585.shtml|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Газета.Ru|Газета.Ru|uk|Газета.Ru}}|date=2016-02-15|accessdate=2021-09-10|language=ru}}</ref>. 2 кастрычніка 2020 году [[Эўрапейскі Зьвяз]] увёў санкцыі ў дачыненьні да ўсіх 12 чальцоў камісіі за парушэньні на [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|жнівеньскіх выбарах]]<ref>{{cite web|title=Евросоюз ввел санкции против Беларуси|url=https://novayagazeta.ru/news/2020/10/02/164633-evrosoyuz-vvel-sanktsii-protiv-belarusi|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Новая газэта|Новая газета|uk|Новая газета}}|date=2020-10-02|accessdate=2021-09-19|language=ru}}</ref><ref>{{cite web|language=be|url=https://www.svaboda.org/a/31111465.html|title=Хто і якія санкцыі ўвёў супраць уладаў Беларусі. Разьбіраемся|date=2021-02-19|publisher=[[Радыё Свабода]]|accessdate=2021-09-15}}</ref>. Восеньню 2020 году [[Вялікабрытанія]]<ref>{{cite web|url=https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/996772/Belarus.pdf|title=Consolidated List of Financial Sanctions Targets in the UK|date=2021-06-25|publisher=Office of Financial Sanctions Implementation HM Treasury|language=en}}</ref>, [[Канада]]<ref>{{cite web|url=https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2020/09/backgrounder-belarus-sanctions.html|title=Backgrounder: Belarus sanctions|date=2020-09-29|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства міжнародных справаў Канады|Міністэрства міжнародных справаў Канады|en|Global Affairs Canada}}|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2020/10/belarus-sanctions.html|title=Belarus sanctions|date=2020-10-15|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства міжнародных справаў Канады|Міністэрства міжнародных справаў Канады|en|Global Affairs Canada}}|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref> ды [[Швайцарыя]]<ref>[https://www.seco.admin.ch/seco/en/home/Aussenwirtschaftspolitik_Wirtschaftliche_Zusammenarbeit/Wirtschaftsbeziehungen/exportkontrollen-und-sanktionen/sanktionen-embargos/sanktionsmassnahmen/suche_sanktionsadressaten.html Searching for subjects of sanctions]</ref> таксама ўвялі санкцыі супраць усіх чальцоў ЦВК. [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] ўвялі санкцыі супраць намесьніка старшыні ЦВК {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзіма Іпатава|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}} й сакратаркі ЦВК Алены Дмухайла 2 кастрычніка 2020 году<ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm1143 |title=Treasury Sanctions Belarus Officials for Undermining Democracy |publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2020-10-02|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref>, а 21 чэрвеня 2021 году пашырылі іх на астатніх чальцоў камісіі<ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/jy0237 |title=Treasury and International Partners Condemn Ongoing Human Rights Abuses and Erosion of Democracy in Belarus|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2021-06-21|accessdate=2021-09-18|language=en}}</ref>. Акрамя таго, 23 сьнежня 2020 году ў [[сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў]] ЗША трапіла сама Цэнтральная выбарчая камісія як установа, што падрывае дэмакратычныя працэсы або інстытуты ў Беларусі, за кіраўніцтва фальшывымі прэзыдэнцкімі выбарамі 9 жніўня, якія ўключалі мноства парушэньняў, у тым ліку нядопуск кандыдатаў ад {{артыкул у іншым разьдзеле|Беларуская дэмакратычная апазыцыя|апазыцыі|be|Беларуская дэмакратычная апазіцыя}}, адмову ў доступе назіральнікам і засьведчаньне недакладных вынікаў галасаваньня<ref>{{Cite web|title=США ввели санкції проти білоруської ЦВК, ОМОНу та заступника голови МВС|url=https://suspilne.media/90762-ssa-vveli-sankcii-protiv-biloruskoi-cvk-omonu-ta-zastupnika-golovi-mvs/?|author=Вікторія Хожаінова.|date=2020-12-23|accessdate=2021-09-21|language=uk|first=Вікторія|last=Хожаінова|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|UA: Перший|UA: Перший|be|UA: Перший}}}}</ref><ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm1222 |title=Treasury Sanctions Additional Belarusian Regime Actors for Undermining Democracy |publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2020-12-23|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref>. Паводле [[Рэфэрэндум у Беларусі 2022 году|рэфэрэндуму 2022 году]], Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь атрымала назву Цэнтральная выбарчая камісія (ЦВК). Паводле 71-га артыкула [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]], ЦВК атрымала паўнамоцтвы ладзіць выбары дэлегатаў [[Усебеларускі народны сход|Усебеларускага народнага сходу]], Пры гэтым, старшыня і сябры Цэнтральнай выбарчай камісіі мелі выбірацца на 5 гадоў і вызваляцца ад пасады Ўсебеларускім народным сходам<ref>{{Навіна|аўтар=А.Лукашэнка|загаловак=Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь (са зьмяненьнямi i дапаўненьнямі, прынятымi на рэспубліканскiх рэфэрэндумах 24 лістапада 1996 г., 17 кастрычніка 2004 г. і 27 лютага 2022 г.)|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/belnaftahim-damoviusja-z-azerbajdzhanskaj-socar-ab-pastautsy-160-tys-t-nafty-85616-2020https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/|выдавец=[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]]|дата публікацыі=15 сакавіка 2022|дата доступу=28 траўня 2022}}</ref>. == Крыніцы і заўвагі == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Звароты грамадзянаў|спасылка=http://rec.gov.by/BY/node/982|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}} ** [https://web.archive.org/web/20200623114647/http://rec.gov.by/BY/novosti Навіны] {{Выбары ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь| ]] [[Катэгорыя:Органы дзяржаўнай улады Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Маскоўскі раён (Менск)]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1991 годзе]] [[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў сьпісе СВГ]] rqe4xlocdxpiq6h8ljmzagrvcgc3u9i 2329330 2329329 2022-07-22T11:14:16Z W 11741 W перанёс старонку [[Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь]] у [[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь]] паўзьверх перанакіраваньня: +Паводле 71-га артыкула Канстытуцыі Беларусі пасьля рэфэрэндуму 2022 году https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/ wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|53|53|45|паўночнае|27|32|42|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Арганізацыя |назва = Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі |выява = |рамка выявы = |памер выявы = |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = |мапа 2 = |абрэвіятура = ЦВК РБ |дэвіз = |папярэднік = Цэнтральная камісія па выбарах народных дэпутатаў Беларускай ССР |дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|25|8|1991|1}} |тып = выканаўчая |юрыдычны статус = дзяржаўная ўстанова |мэта = правядзеньне [[Выбары|выбараў]] |штабкватэра = [[Маскоўскі раён (Менск)|Маскоўскі раён]], [[Савецкая вуліца (Менск)|Савецкая вул.]], д. [[Дом ураду (Менск)|11]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантактная інфармацыя|спасылка=http://rec.gov.by/BY/kantaktnaya-infarmacyya|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref> |месцазнаходжаньне = [[Менск]] |каардынаты = |дзейнічае ў рэгіёнах = [[Беларусь]] |сяброўства = |афіцыйныя мовы = беларуская, расейская |пасада кіраўніка = Старшыня |імя кіраўніка = [[Ігар Карпенка]] |пасада кіраўніка 2 = Намесьнік |імя кіраўніка 2 = {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзім Іпатаў|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}} |пасада кіраўніка 3 = Сакратарка |імя кіраўніка 3 = [[Алена Дмухайла]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Склад камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/sklad-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref> |асноўныя асобы = Галіна Мкртычан, Натальля Арахоўская<ref name="б"/> |кіроўны орган = |матчыная кампанія = [[Усебеларускі народны сход]] |зьвязаныя кампаніі = |бюджэт = 46,3 мільярдаў [[Беларускі рубель|рублёў]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 27 сьнежня 2010| url = http://www.pravo.by/WEBNPA/text.asp?RN=h10900073| загаловак = Закон Рэспублікі Беларусь аб рэспубліканскім каштарысе на 2010 год| фармат = | назва праекту = | выдавец = Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь| дата = 20 красавіка 2011 | мова = ru| камэнтар = }}</ref> (2010 год; 15,5 мільёнаў [[Амэрыканскі даляр|$]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.nbrb.by/bel/statistics/ForexMarket/AvrExRate/?yr=2010| загаловак = Зьвесткі аб сярэднеўзважаным курсе беларускага рубля да замежных валютаў на валютным рынку Рэспублікі Беларусь за 2010 год| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]]| дата = 20 красавіка 2011 | мова = | камэнтар = Паводле сярэдняе за 2010 год цаны (2993,74) набыцьця даляра}}</ref>) |колькасьць супрацоўнікаў = 7 (2020 год)<ref name="б"/> |колькасьць валянтэраў = |сайт = [http://rec.gov.by/BY rec.gov.by/BY] |заўвагі = |колішняя назва = Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь }} '''Цэнтра́льная выба́рчая камі́сія Рэспу́блікі Бела́русь''' — найвышэйшая [[дзяржаўная ўстанова]] [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]], якая займаецца правядзеньнем [[Выбары|выбараў]] у Беларусі і кантролем за іх хадой. == Утварэньне і дзейнасьць == Складаецца з 12 асобаў зь ліку грамадзянаў Беларусі, першая палова якіх прызначаецца прэзыдэнтам, а другая — [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Радаю Рэспублікі]]. Тэрмін паўнамоцтваў складае 5 год ад вызначэньня 8 чальцоў камісіі, бо пасяджэньні зьяўляюцца правамоцнымі пры наяўнасьці прынамсі 2/3 ад агульнага складу. Са згоды Рады Рэспублікі прэзыдэнт прызначае старшыню камісіі, што ў сваю чаргу прапануе вылучэнцаў на пасады свайго намесьніка й сакратара. Таксама прэзыдэнт можа адзінаасобна здымаць чальцоў камісіі з пасадаў ды вызначае колькасьць яе супрацоўнікаў. Пасяджэньні склікаюцца старшынёю камісіі ды на патрабаваньне траціны іншых чальцоў. Пастановы ўхваляюцца большасьцю галасоў, а пры іх роўнасьці перавагу мае голас старшыні. На 2020 год апарат Цэнтральнай камісіі ўлучаў 7 супрацоўнікаў у 2 аддзелах: 1) прававой, аналітычнай і мэтадычнай працы — 4; 2) арганізацыйнай, фінансавай працы і міжнароднай супрацы — 3<ref name="б">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апарат камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/aparat-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. == Паўнамоцтвы == Паводле артыкулу 33 [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчага кодэксу]] ЦВК мае паўнамоцтвы на: * ладжаньне выбараў ды агульнадзяржаўных [[рэфэрэндум]]аў; * нагляд за выкананьнем заканадаўства аб выбарах, рэфэрэндуме, адкліканьні дэпутата й чальца Рады Рэспублікі; * тлумачэньне выбарчага заканадаўства; * зварот да заканадаўцаў з прапановаю аб зьмене й тлумачэньні выбарчага заканадаўства; * кіраваньне дзейнасьцю выбарчых камісіяў; * разгляд справаў ніжэйшых камісіяў; * утварэньне выбарчых акругаў на выбарах у [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палату прадстаўнікоў]] і вызначэньне сярэдняй колькасьці выбарцаў у тых акругах; * утварэньне ўчасткаў для галасаваньня за мяжою зь іх прыпіскаю на прапанову [[Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь|Міністэрства замежных справаў]] да выбарчых акругаў у Беларусі; * улік вылучэнцаў на пасады чальцоў Рады Рэспублікі й прэзыдэнта ды ініцыятыўных групаў па зборы подпісаў за іх вылучэньне ды адкліканьне дэпутата Палаты прадстаўнікоў; * забесьпячэньне роўных прававых умоваў перадвыбарчай дзейнасьці вылучэнцаў; * вызначэньне парадку выкарыстаньня [[Сродкі масавай інфармацыі|сродкаў масавай інфармацыі]] напярэдадні выбараў; * вызначэньне й разьмеркаваньне выдаткаў на правядзеньне выбараў, рэфэрэндуму ды адкліканьня дэпутата Палаты прадстаўнікоў; * нагляд за выдаткоўваньнем на выбары грошай [[урад]]у й вылучэнцаў ды апавяшчэньне аб тым Палаты прадстаўнікоў, як і выданьне адпаведнай справаздачы; * вызначэньне сьпісу выбаршчыкаў, выгляду бюлетэняў ды скрыняў для галасаваньня, пячатак камісіяў ды парадку іх захоўваньня, * выраб бюлетэняў для прэзыдэнцкіх выбараў ды рэфэрэндуму й забесьпячэньне імі камісіяў вобласьцяў ды Менску; * прыём паведамленьняў ад урадавых ды [[Грамадзкія арганізацыі|грамадзкіх установаў]] аб ладжаньні выбараў ды рэфэрэндуму; * нагляд за забесьпячэньнем камісіяў памяшканьнямі, [[транспарт]]ам ды [[сувязь]]зю; * стварэньне агульнага сьпісу выбаршчыкаў для некалькіх адначасных выбараў ды рэфэрэндуму; * улік абраных дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў і чальцоў Рады Рэспублікі, выданьне іх сьпісаў ды скліканьне першых іх пасяджэньняў; * падвядзеньне вынікаў выбараў і рэфэрэндумаў; * выдачу абранаму прэзыдэнту й чальцам Рады Рэспублікі пасьведчаньняў аб выбраньні; * прызначэньне выбараў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў замест выбылых; * разгляд скаргаў на пастановы выбарчых камісіяў; * разгляд зваротаў грамадзянаў ды ўстановаў наконт выбараў, рэфэрэндуму, адкліканьня дэпутатаў ды чальцоў Рады Рэспублікі; * абагульненьне ўжытку выбарчага заканадаўства; * стварэньне дапаможных установаў для правядзеньня выбараў ды рэфэрэндуму; * вызначэньне ўзнагародаў для супрацоўнікаў выбарчых камісіяў; * ажыцьцяўленьне сувязяў з выбарчымі ўстановамі іншых [[дзяржава]]ў ды адпаведнымі [[Міжнародная арганізацыя|міжнароднымі арганізацыямі]]<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 11 лютага 2000 г. № 370-З|спасылка=https://pravo.by/upload/pdf/kodeksibel/vibarchi_kodeks_rb_2000_bel.pdf|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=5 лістапада 2019|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. == Гісторыя == Паводле 83-га [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]] 1994 году, «[[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь]] утварае Цэнтральную камісію па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх [[рэфэрэндум]]аў». Згодна з 82-м артыкулам «першае пасяджэньне Вярхоўнага Савета склікаецца Цэнтральнай камісіяй Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў не пазьней чым праз 30 дзён пасьля выбараў»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Мечыслаў Грыб]]|загаловак=Канстытуцыя 1994 году|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2003|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. Пасьля [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|рэфэрэндуму ў Беларусі 1996 году]] ў Канстытуцыю ўнесьлі зьмяненьні і дапаўненьні, паводле якіх «[[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнт Рэспублікі Беларусь]]: 1) прызначае 6 сябраў Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 2) са згоды [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савета Рэспублікі]] прызначае на пасаду старшыню Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 3) вызваляе ад пасады старшыню і сябраў Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў». Згодна з 93-м артыкулам зьмененай Канстытуцыі «першая пасьля выбараў сэсія палатаў [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Парлямэнта]] склікаецца Цэнтральнай камісіяй па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў». У адпаведнасьці з 98-м артыкулам «Савет Рэспублікі: 1) дае згоду на прызначэньне прэзыдэнтам старшыні Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў; 2) выбірае 6 сябраў Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў»<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Канстытуцыя 1994 года (са зьмяненьнямі і дапаўненьнямі)|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami-/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2004|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. У 1998 годзе Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў стала сябрам Асацыяцыі арганізатараў выбараў краінаў [[Цэнтральная Эўропа|Цэнтральнай]] і Ўсходняй Эўропы (ААВКЦУЭ)<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аб камісіі|спасылка=http://rec.gov.by/BY/ab-kamisii|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. Паводле 26-га артыкула [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчага кодэксу Рэспублікі Беларусь]] ад 11 лютага 2000 году № 370-З, «Цэнтральная камісія зьяўляецца дзяржаўным органам, які арганізуе ў межах сваіх паўнамоцтваў падрыхтоўку і правядзеньне выбараў прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палаты прадстаўнікоў]], сябраў Савета Рэспублікі, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў, рэспубліканскіх рэфэрэндумаў. Цэнтральная камісія вырашае пытаньні, зьвязаныя з арганізацыяй адкліканьня дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў і сябраў Савета Рэспублікі. Цэнтральная камісія ўзначальвае сыстэму дзейных у пэрыяд падрыхтоўкі і правядзеньня выбараў і рэспубліканскіх рэфэрэндумаў выбарчых камісіяў і камісіяў па рэфэрэндуме»<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 11 лютага 2000 г. № 370-З|спасылка=http://rec.gov.by/sites/default/files/pdf/kodeks_bel.pdf|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}}</ref>. 14 кастрычніка 2013 году Цэнтральная камісія стала адной з заснавальніцаў Сусьветнай асацыяцыі выбарчых органаў (САВО)<ref name="а"/>. === Старшыні === * Міхаіл Лагір<ref>{{Спасылка|url=http://rec.gov.by/sites/default/files/ppt/presentation.ppt|загаловак=Центральная комиссия Республики Беларусь по выборам и проведению республиканских референдумов|мова=ru|копія=http://web.archive.org/web/20150726171828/http://rec.gov.by/sites/default/files/ppt/presentation.ppt|дата копіі=26 ліпеня 2015}}</ref> (ад 25 жніўня 1991 да 18 верасьня 1991) * Сямён Маховікаў (в. а. ад 19 верасьня 1991 да 11 сакавіка 1992) * [[Аляксандар Абрамовіч]] (12 сакавіка 1992 — 31 студзеня 1996) * Аляксандар Жук (в. а. ад 1 лютага 1996 да 4 верасьня 1996) * [[Віктар Ганчар]] (ад 5 верасьня 1996 да 13 лістапада 1996) * [[Лідзія Ярмошына]] (выканаўца абавязкаў з 14 лістапада 1996-га; 6 сьнежня 1996 — 13 сьнежня 2021) * [[Ігар Карпенка]] (з 13 сьнежня 2021 году)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка прызначыў Карпенку кіраўніком ЦВК|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-naznachyu-karpenku-kiraunikom-tsvk-108050-2021/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=13 сьнежня 2021|дата доступу=13 сьнежня 2021}}</ref> == Склад камісіі == === 2016 – 2021 === # [[Лідзія Ярмошына]], старшыня # {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзім Іпатаў|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}}, намесьнік старшыні # [[Алена Дмухайла]], сакратар # Андрэй Гуржы # Вольга Дарашэнка # Сяргей Каліноўскі # [[Сьвятлана Кацуба]] # [[Аляксандар Ласякін]] # [[Ігар Плышэўскі]] # Марына Рахманава # [[Алег Сьліжэўскі]] # [[Ірына Цэлікавец]]<ref>{{cite web |title = Намеснікам старшыні ЦВК абраны Вадзім Іпатаў, сакратаром — Алена Дмухайла | publisher = [[Наша Ніва]] |date = 2016-12-21 |accessdate = 2021-09-20 | work =[[БелаПАН]] |url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=182554 |language = be|archiveurl =https://archive.md/e6ncJ | archivedate = 2021-09-20}}</ref>. == Міжнародныя санкцыі == 10 красавіка 2006 году па выніках [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2006 году|прэзыдэнцкіх выбараў]] [[Лідзія Ярмошына]] была ўлучаная ў [[Чорны сьпіс Эўразьвязу]] і ў [[сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў]] [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] па падазрэньні ў падтасоўцы вынікаў прэзыдэнцкіх выбараў<ref>{{Cite web|url=http://freeregion.info/2355-lidiya-ermoshina-istoriya-vzleta-yuristki-iz-bobruyska.html|title=Лидия Ермошина: история взлёта юристки из Бобруйска|publisher=Свободный Регион|date=2014-03-22|accessdate=2016-09-19|language=ru|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200928080351/http://freeregion.info/2355-lidiya-ermoshina-istoriya-vzleta-yuristki-iz-bobruyska.html|work=[[Наша Ніва]]|archivedate=2020-09-20}}</ref><ref>{{cite web|title=Issuance of new Belarus Executive Order; Belarus Designations; Liberia Designation Removal|url=https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20060619|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210302150539/https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20060619|archivedate=2021-03-02|date=2006-06-19|accessdate=2021-09-14|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|language=en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090602173738/http://zbsb.org/n/252.shtml Спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд у краіны Саюза і ЗША] // [[Згуртаваньне беларусаў сьвету Бацькаўшчына]]</ref>. У 2007 годзе ў амэрыканскі санкцыйны сьпіс быў дададзены й чалец ЦВК [[Алег Сьліжэўскі]]<ref>{{Cite web|date=2007-02-27|title=Treasury Targets Destabilizing Belarusian Officials|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/hp282|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210917071617/https://home.treasury.gov/news/press-releases/hp282|archivedate=2021-09-17|accessdate=2021-09-17|website=|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|language=en}}</ref>. У лютым 2011 году Ярмошына разам зь іншымі чальцамі ЦВК была зноў унесеная ў чорны сьпіс Эўразьвязу па выніках [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2010 году]] за парушэньні міжнародных выбарчых стандартаў<ref>{{cite web|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/DE/TXT/?uri=CELEX:32011D0069|title=Beschluss 2011/69/GASP des Rates vom 31. Januar 2011 zur Änderung des Beschlusses 2010/639/GASP des Rates über restriktive Maßnahmen gegen einzelne belarussische Amtsträger|publisher={{iw|EUR-Lex||en|EUR-Lex}}|date=2011-02-02|accessdate=2020-08-21|language=de}}</ref><ref>{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171022033809/https://nn.by/?c=ar&i=61552|archivedate=2017-10-22|url=https://nn.by/?c=ar&i=61552|title=Поўны спіс 208 беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд у ЕС|language=be|publisher=[[Наша Ніва|Наша Ніва]]|date=2011-10-11}}</ref>. Гэтыя эўрапейскія санкцыі былі зьнятыя 15 лютага 2016 году<ref>{{cite web|author=Денис Лавникевич.|title=Батьке простили старые грехи|url=https://www.gazeta.ru/politics/2016/02/15_a_8075585.shtml|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Газета.Ru|Газета.Ru|uk|Газета.Ru}}|date=2016-02-15|accessdate=2021-09-10|language=ru}}</ref>. 2 кастрычніка 2020 году [[Эўрапейскі Зьвяз]] увёў санкцыі ў дачыненьні да ўсіх 12 чальцоў камісіі за парушэньні на [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|жнівеньскіх выбарах]]<ref>{{cite web|title=Евросоюз ввел санкции против Беларуси|url=https://novayagazeta.ru/news/2020/10/02/164633-evrosoyuz-vvel-sanktsii-protiv-belarusi|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Новая газэта|Новая газета|uk|Новая газета}}|date=2020-10-02|accessdate=2021-09-19|language=ru}}</ref><ref>{{cite web|language=be|url=https://www.svaboda.org/a/31111465.html|title=Хто і якія санкцыі ўвёў супраць уладаў Беларусі. Разьбіраемся|date=2021-02-19|publisher=[[Радыё Свабода]]|accessdate=2021-09-15}}</ref>. Восеньню 2020 году [[Вялікабрытанія]]<ref>{{cite web|url=https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/996772/Belarus.pdf|title=Consolidated List of Financial Sanctions Targets in the UK|date=2021-06-25|publisher=Office of Financial Sanctions Implementation HM Treasury|language=en}}</ref>, [[Канада]]<ref>{{cite web|url=https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2020/09/backgrounder-belarus-sanctions.html|title=Backgrounder: Belarus sanctions|date=2020-09-29|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства міжнародных справаў Канады|Міністэрства міжнародных справаў Канады|en|Global Affairs Canada}}|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2020/10/belarus-sanctions.html|title=Belarus sanctions|date=2020-10-15|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства міжнародных справаў Канады|Міністэрства міжнародных справаў Канады|en|Global Affairs Canada}}|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref> ды [[Швайцарыя]]<ref>[https://www.seco.admin.ch/seco/en/home/Aussenwirtschaftspolitik_Wirtschaftliche_Zusammenarbeit/Wirtschaftsbeziehungen/exportkontrollen-und-sanktionen/sanktionen-embargos/sanktionsmassnahmen/suche_sanktionsadressaten.html Searching for subjects of sanctions]</ref> таксама ўвялі санкцыі супраць усіх чальцоў ЦВК. [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] ўвялі санкцыі супраць намесьніка старшыні ЦВК {{артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Іпатаў|Вадзіма Іпатава|ru|Ипатов, Вадим Дмитриевич}} й сакратаркі ЦВК Алены Дмухайла 2 кастрычніка 2020 году<ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm1143 |title=Treasury Sanctions Belarus Officials for Undermining Democracy |publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2020-10-02|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref>, а 21 чэрвеня 2021 году пашырылі іх на астатніх чальцоў камісіі<ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/jy0237 |title=Treasury and International Partners Condemn Ongoing Human Rights Abuses and Erosion of Democracy in Belarus|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2021-06-21|accessdate=2021-09-18|language=en}}</ref>. Акрамя таго, 23 сьнежня 2020 году ў [[сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў]] ЗША трапіла сама Цэнтральная выбарчая камісія як установа, што падрывае дэмакратычныя працэсы або інстытуты ў Беларусі, за кіраўніцтва фальшывымі прэзыдэнцкімі выбарамі 9 жніўня, якія ўключалі мноства парушэньняў, у тым ліку нядопуск кандыдатаў ад {{артыкул у іншым разьдзеле|Беларуская дэмакратычная апазыцыя|апазыцыі|be|Беларуская дэмакратычная апазіцыя}}, адмову ў доступе назіральнікам і засьведчаньне недакладных вынікаў галасаваньня<ref>{{Cite web|title=США ввели санкції проти білоруської ЦВК, ОМОНу та заступника голови МВС|url=https://suspilne.media/90762-ssa-vveli-sankcii-protiv-biloruskoi-cvk-omonu-ta-zastupnika-golovi-mvs/?|author=Вікторія Хожаінова.|date=2020-12-23|accessdate=2021-09-21|language=uk|first=Вікторія|last=Хожаінова|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|UA: Перший|UA: Перший|be|UA: Перший}}}}</ref><ref>{{cite web|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm1222 |title=Treasury Sanctions Additional Belarusian Regime Actors for Undermining Democracy |publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|date=2020-12-23|accessdate=2021-09-19|language=en}}</ref>. Паводле [[Рэфэрэндум у Беларусі 2022 году|рэфэрэндуму 2022 году]], Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь атрымала назву Цэнтральная выбарчая камісія (ЦВК). Паводле 71-га артыкула [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]], ЦВК атрымала паўнамоцтвы ладзіць выбары дэлегатаў [[Усебеларускі народны сход|Усебеларускага народнага сходу]], Пры гэтым, старшыня і сябры Цэнтральнай выбарчай камісіі мелі выбірацца на 5 гадоў і вызваляцца ад пасады Ўсебеларускім народным сходам<ref>{{Навіна|аўтар=А.Лукашэнка|загаловак=Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь (са зьмяненьнямi i дапаўненьнямі, прынятымi на рэспубліканскiх рэфэрэндумах 24 лістапада 1996 г., 17 кастрычніка 2004 г. і 27 лютага 2022 г.)|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/belnaftahim-damoviusja-z-azerbajdzhanskaj-socar-ab-pastautsy-160-tys-t-nafty-85616-2020https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/|выдавец=[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]]|дата публікацыі=15 сакавіка 2022|дата доступу=28 траўня 2022}}</ref>. == Крыніцы і заўвагі == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Звароты грамадзянаў|спасылка=http://rec.gov.by/BY/node/982|выдавец=Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў|дата публікацыі=2020|дата доступу=20 чэрвеня 2020}} ** [https://web.archive.org/web/20200623114647/http://rec.gov.by/BY/novosti Навіны] {{Выбары ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь| ]] [[Катэгорыя:Органы дзяржаўнай улады Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Маскоўскі раён (Менск)]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1991 годзе]] [[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў сьпісе СВГ]] rqe4xlocdxpiq6h8ljmzagrvcgc3u9i ЦВК РБ 0 88542 2329333 805399 2022-07-22T11:15:13Z W 11741 +Паводле 71-га артыкула Канстытуцыі Беларусі пасьля рэфэрэндуму 2022 году https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/ wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь]] ftc8mscj22c2ro14ilha5soggi3b652 Арганізацыя беларускіх беспартыйных актывістаў 0 89758 2329208 2181573 2022-07-21T13:32:13Z Knedlik-Pod 14918 /* top */выпраўленьне спасылак wikitext text/x-wiki '''Арганізацыя беларускіх беспартыйных актывістаў''' — заходнебеларуская грамадзкая арганізацыя ў 1922—1924 гадах. Мела палянафільскі кірунак. Друкаваны орган — «[[Беларускі шлях (1922)|Беларускі шлях]]» у 1922 годзе, пасьля яе забароны — у 1923 годзе выдавалася «[[Сялянская гутарка]]». Заснавальнік [[Яўген Міткевіч]] склікаў канфэрэнцыю беспартыйных беларусаў, прыхільнікаў супрацы з [[Польшча]]ю, на 3 студзеня 1922, а 10 гадзіне раніцы ([[Горадня]], гатэль «Славянскі», салён № 7)<ref>[https://web.archive.org/web/20120415195035/http://arche.bymedia.net/2005-6/carniakievic605.htm Псыхалёгія здрады: беларускі нацыянальны рух вачыма канфідэнта ІІ аддзела польскага Генэральнага штаба] // [[Андрэй Чарнякевіч]], [[Алесь Пашкевіч (гісторык)|Алесь Пашкевіч]], [[ARCHE]] № 6 (40) — 200</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] [[Катэгорыя:Беларускія грамадзкія арганізацыі Заходняй Беларусі]] tu8lht08ygvgbiswr1hfvrlyjm71ynd Норман Эрнэст Барлоўг 0 91842 2329232 1778111 2022-07-21T15:24:26Z Taravyvan Adijene 1924 [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]-картка, [[Вікіпэдыя:Выявы|выява]], [[ВП:СТРАЗ]] wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} '''Норман Эрнэст Барлоўг''' ({{мова-en|Norman Ernest Borlaug}}; 25 сакавіка 1914, [[Крэска]] — 12 верасьня 2009, [[Далас]]) — [[ЗША|амэрыканскі]] аграном, вядомы як бацька Зялёнай рэвалюцыі. Ляўрэат [[Нобэлеўская прэмія міру|Нобэлеўскай прэміі міру]] (1970). == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Нобэлеўская прэмія міру (1951—1975)}} {{Бібліяінфармацыя}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Барлоўг, Норман Эрнэст}} [[Катэгорыя:Навукоўцы ЗША]] [[Катэгорыя:Ляўрэаты Нобэлеўскай прэміі міру]] rjkwcn5x2q68c5gmmkva4mmtkkw67mx Постмадэрнізм 0 91981 2329227 2187554 2022-07-21T15:16:27Z Taravyvan Adijene 1924 /* Вонкавыя спасылкі */ Commons wikitext text/x-wiki '''Постмадэрні́зм''' ({{мова-fr|postmodernisme|скарочана}} — пасьля мадэрнізму<ref name="kult">Постмадэрнізм // {{Літаратура/Культуралёгія: Энцыклапедычны даведнік. Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 2003}}</ref>) — тэрмін, які вызначае структурна падобныя зьявы ў сусьветным грамадзтве і культуры другой паловы XX стагодзьдзя: ён ужываецца як для характарыстыкі постнеклясычнага тыпу філязофстваваньня, гэтак і для комплексу стыляў у мастацтве. Постмадэрн — стан сучаснай культуры, які ўключае ў сябе перад-постнеклясычную філязофскую [[парадыгма|парадыгму]], [[мадэрнізм|да-постмадэрнісцкае]] мастацтва, а таксама масавую культуру гэтай эпохі.<ref name="kult" /><ref>{{кніга|загаловак=Новый философский словарь. Постмодернизм|месца=Минск|выдавецтва=Современный литератор|год=2007|старонкі=425}}</ref> == Адрозьненьне постмадэрнізму ад мадэрнізму == Постмадэрнізм узьнік як [[антытэза]] [[мадэрнізм]]у, адкрыты для разуменьня толькі нешматлікім<ref>Скоропанова И. С. [http://culture.niv.ru/doc/poetics/rus-postmodern-literature/011.htm Русская постмодернистская литература]// Флинта; 2002 г.; 608 стр.; 5-89349-108-4</ref>. Постмадэрн надае ўсяму гульнявую форму, нівэліруе адлегласьць паміж масавым і элітарным спажыўцом, зводзячы эліту ў масы ([[гламур]]). Адрозьненьне постмадэрнізму ад мадэрнізму мае быць наступным чынам: {| class="wikitable collapsible collapsed" width="40%" style="text-align:center" border-collapse:collapse; border:5px solid #000000; color:white" !colspan=2|Параўнальная табліца па Іхабу Хасану |- ! мадэрнізм ! постмадэрнізм |- | width=50 %| зачыненая замкнёная форма | width=50 %| адкрытая растуленая антыформа |- | width=50 %| мэта | width=50 %| гульня |- | width=50 %| задума | width=50 %| выпадак |- | width=50 %| герархія | width=50 %| анархія |- | width=50 %| майстэрства/логас | width=50 %| вычэрпваньне/маўчаньне |- | width=50 %| прадмет мастацтва/скончаны твор | width=50 %| працэс/пэрфоманс/хэпэнінг |- | width=50 %| дыстанцыя | width=50 %| удзел |- | width=50 %| творчасьць/татальнасьць/сынтэз | width=50 %| дэканструкцыя/антысынтэз |- | width=50 %| прысутнасьць | width=50 %| адсутнасьць |- | width=50 %| цэнтраваньне | width=50 %| расьсейваньне |- | width=50 %| жанр/межы | width=50 %| тэкст/інтэртэкст |- | width=50 %| [[сэмантыка]] | width=50 %| [[рыторыка]] |- | width=50 %| [[парадыгма]] | width=50 %| [[сынтагма]] |- | width=50 %| мэтафара | width=50 %| [[мэтанімія]] |- | width=50 %| сэлекцыя | width=50 %| камбінацыя |- | width=50 %| карані/глыбіня | width=50 %| рызома/паверхня |- | width=50 %| інтэрпрэтацыя/тлумачэньне | width=50 %| супрацьінтэрпрэтацыя/няслушнае тлумачэньне |- | width=50 %| азначальнае | width=50 %| якое азначае |- | width=50 %| чытаньне | width=50 %| ліст |- | width=50 %| апавяданьне/вялікая гісторыя | width=50 %| антыапавяданьне/малая гісторыя |- | width=50 %| асноўны код | width=50 %| ідыалект |- | width=50 %| сымптом | width=50 %| жаданьне |- | width=50 %| тып | width=50 %| мутант |- | width=50 %| фалацэнтрызм | width=50 %| поліморфнасьць/андрагінізм |- | width=50 %| паранойя | width=50 %| шызафрэнія |- | width=50 %| вытокі/чыньнікі | width=50 %| адрозьненьне/сьледзтва |- | width=50 %| Бог-Бацька | width=50 %| Сьвяты дух |- | width=50 %| мэтафізыка | width=50 %| іронія |- | width=50 %| пэўнасьць | width=50 %| нявызначанасьць |- | width=50 %| трансцэндэнтнае | width=50 %| іманэнтнае |} {| class="wikitable collapsible collapsed" width="40%" style="text-align:center" border-collapse:collapse; border:5px solid #000000; color:white" !colspan=2|Параўнальная табліца па [[Валер Брайнін|Брайніну-Пасеку]]<ref>В.Брайнин-Пассек. [https://web.archive.org/web/20140911145327/http://www.worldart.ru/files/28.pdf О постмодернизме, кризисе восприятия и новой классике.]// Новый мир искусства — Санкт-Петербург, ноябрь 2002</ref> |- ! мадэрнізм ! постмадэрнізм |- | width=50 %| Скандальнасьць | width=50 %| Канфармізм |- | width=50 %| Антымяшчанскі пафас | width=50 %| Адсутнасьць пафасу |- | width=50 %| Эмацыйнае адмаўленьне былога | width=50 %| Дзелавое выкарыстаньне папярэдняга |- | width=50 %| Першаснасьць як пазыцыя | width=50 %| Другаснасьць як пазыцыя |- | width=50 %| Ацэнка ў саманазве: «Мы — новае» | width=50 %| Адсутнасьць ацэнкі ў саманазве: «Мы — усё» |- | width=50 %| Дэкляраваная элітарнасьць | width=50 %| Не дэкляраваная дэмакратычнасьць |- | width=50 %| Перавага ідэальнага над матэрыяльным | width=50 %| Камэрцыйны посьпех |- | width=50 %| Вера ў высокае мастацтва | width=50 %| Антыўтопія |- | width=50 %| Фактычная культурная пераемнасьць | width=50 %| Адмова ад папярэдняй культурнай парадыгмы |- | width=50 %| Выразнасьць мяжы мастацтва - не мастацтва | width=50 %| Усё можа звацца мастацтвам |} == Крыніцы == {{зноскі}} [[Катэгорыя:Постмадэрнізм| ]] [[Катэгорыя:Сучаснае мастацтва]] [[Катэгорыя:Сьветапогляд]] 23mpxjso4aa9zng35yl4zjzbsyoy6vu Цэнтарвыбаркам Беларусі 0 93163 2329339 868224 2022-07-22T11:34:07Z W 11741 +Паводле 71-га артыкула Канстытуцыі Беларусі пасьля рэфэрэндуму 2022 году https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/ wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь]] ftc8mscj22c2ro14ilha5soggi3b652 Агра 0 95463 2329327 1833151 2022-07-22T11:03:57Z 103.249.77.193 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт |Назва =Агра |Статус =горад |Назва ў родным склоне =Агры |Назва на мове краіны =आगरा |Код мовы назвы краіны =hi |Краіна =Індыя |Дата заснаваньня =1504 |Від адміністрацыйнай адзінкі 1 =Штат |Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Утар-Прадэш]] |Від адміністрацыйнай адзінкі 2 =Округ |Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = Агра |Плошча = 188.4 |Крыніца плошчы = |Вышыня = 171 |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 1746467 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[http://www.census2011.co.in/city.php Top cities of India by Population census 2011]</ref> |Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = |Год падліку колькасьці аглямэрацыі = |Крыніца колькасьці аглямэрацыі = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Дадатковы парамэтар насельніцтва = |Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = |Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = |Часавы пас = |Летні час = |Назва лічбавага клясыфікатару = |Лічбавы клясыфікатар = |Аўтамабільны нумарны знак = |Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = |Аўтамабільныя нумарныя знакі = |Назва аўтамабільных нумарных знакаў = |Апісаньне выявы = маўзалей Тадж-Махал (17 стагодзьдзе) |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 27.18 |Шырата хвілінаў = |Шырата сэкундаў = |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 78.02 |Даўгата хвілінаў = |Даўгата сэкундаў = |Назва мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Назва мапы2 = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Колер = }} '''А́гра''' — горад на поўначы [[Індыя|Індыі]], у штаце [[Утар-Прадэш]]. З [[1528]] па [[1658]] быў сталіцай імпэрыі Маголаў. Цяпер зьяўляецца адным з найбуйнейшых турыстычных цэнтраў Індыі — дзякуючы збудаваньням эпохі імпэрыі Маголаў і, у прыватнасьці, [[Тадж Махал]]у. Агра знаходзіцца на беразе [[Джамна|ракі Джамны]]. Насельніцтва {{Лік|1334900}} чал. (2004). Вузел чыгунак і аўтадарог. Цэнар сельскагаспадарчага раёну. Гарбарна-абутковая, тэкстыльная (баваўняная), папяровая, шкляробная, электратэхнчная прамысловасьць. Саматужныя промыслы (ручное ткацтва, разьба па камені)<ref>Агра //{{Літаратура/БелЭн|1к}} С. 80</ref>. У 1991 годзе налічвалася 899 тыс. жыхароў<ref>{{кніга|старонкі=15|загаловак=Самый полный иллюстрированный энциклопедический словарь|месца=М.|выдавецтва=АСТ: Астрель|год=2008|isbn=978-5-17-054053-2}}</ref> [https://www.aligarhup81.com/ Aligarh] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} {{Парады артыкулу|кароткі артыкул| няма выяваў| няма крыніцаў}} [[Катэгорыя:Гарады Індыі]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1504 годзе]] khi52oacl9i8fjx6wigvsikqazii18w 2329328 2329327 2022-07-22T11:10:35Z Victor Trevor 76229 Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/103.249.77.193|103.249.77.193]] ([[User talk:103.249.77.193|talk]]): Spam link reverted [[metawiki:User:Xiplus/TwinkleGlobal|(TwinkleGlobal)]] wikitext text/x-wiki {{Населены пункт |Назва =Агра |Статус =горад |Назва ў родным склоне =Агры |Назва на мове краіны =आगरा |Код мовы назвы краіны =hi |Краіна =Індыя |Дата заснаваньня =1504 |Від адміністрацыйнай адзінкі 1 =Штат |Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Утар-Прадэш]] |Від адміністрацыйнай адзінкі 2 =Округ |Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = Агра |Плошча = 188.4 |Крыніца плошчы = |Вышыня = 171 |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 1746467 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[http://www.census2011.co.in/city.php Top cities of India by Population census 2011]</ref> |Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = |Год падліку колькасьці аглямэрацыі = |Крыніца колькасьці аглямэрацыі = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Дадатковы парамэтар насельніцтва = |Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = |Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = |Часавы пас = |Летні час = |Назва лічбавага клясыфікатару = |Лічбавы клясыфікатар = |Аўтамабільны нумарны знак = |Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = |Аўтамабільныя нумарныя знакі = |Назва аўтамабільных нумарных знакаў = |Апісаньне выявы = маўзалей Тадж-Махал (17 стагодзьдзе) |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 27.18 |Шырата хвілінаў = |Шырата сэкундаў = |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 78.02 |Даўгата хвілінаў = |Даўгата сэкундаў = |Назва мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Назва мапы2 = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Колер = }} '''А́гра''' — горад на поўначы [[Індыя|Індыі]], у штаце [[Утар-Прадэш]]. З [[1528]] па [[1658]] быў сталіцай імпэрыі Маголаў. Цяпер зьяўляецца адным з найбуйнейшых турыстычных цэнтраў Індыі — дзякуючы збудаваньням эпохі імпэрыі Маголаў і, у прыватнасьці, [[Тадж Махал]]у. Агра знаходзіцца на беразе [[Джамна|ракі Джамны]]. Насельніцтва {{Лік|1334900}} чал. (2004). Вузел чыгунак і аўтадарог. Цэнар сельскагаспадарчага раёну. Гарбарна-абутковая, тэкстыльная (баваўняная), папяровая, шкляробная, электратэхнчная прамысловасьць. Саматужныя промыслы (ручное ткацтва, разьба па камені)<ref>Агра //{{Літаратура/БелЭн|1к}} С. 80</ref>. У 1991 годзе налічвалася 899 тыс. жыхароў<ref>{{кніга|старонкі=15|загаловак=Самый полный иллюстрированный энциклопедический словарь|месца=М.|выдавецтва=АСТ: Астрель|год=2008|isbn=978-5-17-054053-2}}</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} {{Парады артыкулу|кароткі артыкул| няма выяваў| няма крыніцаў}} [[Катэгорыя:Гарады Індыі]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1504 годзе]] efsvznkqt4tgntc0ragtz3qrpc2avab Станіслаў Солтан 0 95807 2329271 2310678 2022-07-21T20:42:41Z Kazimier Lachnovič 1079 стыль wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | Імя = Станіслаў Солтан | Поўнае імя = | Арыгінальнае імя = | Жанчына = | Партрэт = Stanisłaŭ Sołtan. Станіслаў Солтан (J. Rustem, XIX).jpg | Шырыня партрэту = | Подпіс партрэту = Станіслаў Солтан | Герб = POL COA Syrokomla.svg | Шырыня гербу = | Подпіс гербу = Герб «[[Сыракомля]]» | Пасады = | Пачатак пэрыяду = | Заканчэньне пэрыяду = | Папярэднік = | Наступнік = | Імя пры нараджэньні = | Нарадзіўся = 1746 або 27 жніўня 1756 | Месца нараджэньня = | Памёр = 1836 | Месца сьмерці = | Род = [[Солтаны]] | Бацька = Станіслаў Солтан | Маці = Алена з [[Ромэры|Ромэраў]] | Жонка = Францішка Тэафілія з [[Радзівілы|Радзівілаў]]<br />Канстанцыя з [[Тапліцкія|Тапліцкіх]] | Дзеці = ''ад 1-га шлюбу'': Адам Лявон Людвік, Караліна, Ганна, Алена<br />''ад 2-га шлюбу'': Станіслаў, Уладзіслаў, Алена | Рэгаліі = | Колер = | Колер загалоўку = }} '''Станіслаў Солтан''' (1746 або 27 жніўня 1756 — 1836, [[места]] [[Мітава]]) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. [[Харунжы вялікі літоўскі|Харунжы]] (з 1782) і [[падкаморы вялікі літоўскі|падкаморы вялікі]] (з 1790), апошні [[маршалак надворны літоўскі|маршалак надворны]] (1791—1795)<ref>[[Аляксандар Ерашэвіч|Ерашэвіч А.]] Солтан Станіслаў // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 620.</ref>; генэрал-ад’ютант літоўскай польнай булавы. Быў [[Слонімскае староства|старостам слонімскім]]. Кавалер ордэнаў [[Ордэн сьвятога Станіслава|Сьвятога Станіслава]] (1782)<ref>Dunin-Wilczyński Z. Order Świętego Stanisława. — Warszawa, 2006. S. 189.</ref>, [[Ордэн Белага Арла|Белага Арла]] (1791) і [[Ордэн Ганаровага легіёну|Ганаровага легіёну]] (1813)<ref>Męclewska М. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008. — Warszawa: Zamek Królewski, 2008. S. 254.</ref>. == Біяграфія == [[Файл:Franciška Sołtan (Radzivił). Францішка Солтан (Радзівіл).jpg|170px|значак|зьлева|Францішка з [[Радзівілы|Радзівілаў]], першая жонка С. Солтана]] Паходзіў з шляхецкага роду [[Солтаны|Солтанаў]] гербу «[[Сыракомля]]», сын Станіслава, старосты амелянаўскага, і Алены з [[Ромэры|Ромэраў]]. У 1781 годзе быў сябрам ложаў «[[Гарлівы літвін]]» і «Дасканалая еднасьць» таемнага таварыства [[Масоны|Вольных муляроў]]<ref>Małachowski-Łempicki S. Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738-1821 // Archiwum Komisji Historycznej. T. XIV. — Kraków, 1930. S. 397.</ref>. У 1782 годзе атрымаў [[Урад (Вялікае Княства Літоўскае)|урад]] [[Харунжы вялікі літоўскі|харунжага вялікага літоўскага]] і званьне генэрал-маёра [[Войска Вялікага Княства Літоўскага ў 18 стагодзьдзі|войска Вялікага Княства Літоўскага]], у 1790 годзе — урад [[Падкаморы вялікі літоўскі|падкаморага вялікага літоўскага]]. У 1788 годзе абіраўся [[Пасол соймавы|паслом]] на [[Чатырохгадовы Сойм]] (1788—1792). У час працы сойма ўваходзіў у патрыятычную групоўку і падтрымаў [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыю 3 траўня]] (1791). Тады ж атрымаў урад [[Маршалак надворны літоўскі|маршалка надворнага літоўскага]]. У [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1792 году|вайну Расеі з Рэччу Паспалітай 1792 году]] выступаў супраць далучэньня [[Сьпіс польскіх манархаў|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]] да [[Таргавіцкая канфэдэрацыя|Таргавіцкай канфэдэрацыі]], 24 чэрвеня эміграваў у [[Саксонія|Саксонію]]. Актыўна ўдзельнічаў у падрыхтоўцы [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня Т. Касьцюшкі]] (1794), па здушэньні якога расейскія ўлады выслалі яго ў [[Казань]]. У 1796 годзе вызвалены маскоўскім гаспадаром [[Павал I|Паўлам I]]. У 1806—1807 гадох разам з палкоўнікам Ф. Патоцкім рыхтаваў новае паўстаньне ў колішнім Вялікім Княстве Літоўскім, у 1808 годзе выехаў у [[Варшаўскае княства]]. У [[вайна 1812 году|вайну 1812 году]] [[Напалеон Банапарт|Напалеон]] прызначыў яго старшынём часовага ўраду Вялікага Княства Літоўскага; адначасна ўзначаліў камітэт харчаваньня і магазынаў. Прыбыў у [[Вільня|Вільню]] 18 ліпеня, аднак з прычыны кепскага стану здароўя з 24 жніўня да 6 лістапада не выконваў абавязкаў. Па сканчэньні вайны эміграваў. Першы раз ажаніўся з Францішкай Тэафілій Радзівіл, другі — з Канстанцыяй Тапліцкай. У першым шлюбе меў сына Адама Лявона Людвіка і дачок Караліну, Ганну і Алену, у другім — сыноў Станіслава і Ўладзіслава, а таксама дачку Алену. == Галерэя == <gallery widths=150 heights=150 caption="Іканаграфія Станіслава Солтана" class="center"> Stanisłaŭ Sołtan. Станіслаў Солтан (1788-92).jpg|Невядомы мастак, 1788—1792 гг.([[Нацыянальны музэй у Варшаве|MNW]]) Stanisłaŭ Sołtan. Станіслаў Солтан (XVIII).jpg|Невядомы мастак, XVIII ст. ([[Нацыянальны музэй у Кракаве|MNK]]) Stanisław Sołtan.JPG|Невядомы мастак, XIX ст. Stanisłaŭ Sołtan. Станіслаў Солтан (E. Komar, XIX).jpg|Э. Комар, XIX ст. </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.sejm-wielki.pl/b/11.270.271| загаловак = Stanisław Sołtan| фармат = | назва праекту = | выдавец = Sejm-Wielki.pl| дата = 25 студзеня 2011 | мова = pl | камэнтар = }} {{Маршалкі надворныя літоўскія}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Солтан, Станіслаў}} [[Катэгорыя:Харунжыя вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Падкаморыя вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Солтаны|Станіслаў]] [[Катэгорыя:Высланыя]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1836 годзе]] j04cbt4y2jl1e8ym1al45oa4hgtao59 2329272 2329271 2022-07-21T20:43:09Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Крыніцы */ п. wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | Імя = Станіслаў Солтан | Поўнае імя = | Арыгінальнае імя = | Жанчына = | Партрэт = Stanisłaŭ Sołtan. Станіслаў Солтан (J. Rustem, XIX).jpg | Шырыня партрэту = | Подпіс партрэту = Станіслаў Солтан | Герб = POL COA Syrokomla.svg | Шырыня гербу = | Подпіс гербу = Герб «[[Сыракомля]]» | Пасады = | Пачатак пэрыяду = | Заканчэньне пэрыяду = | Папярэднік = | Наступнік = | Імя пры нараджэньні = | Нарадзіўся = 1746 або 27 жніўня 1756 | Месца нараджэньня = | Памёр = 1836 | Месца сьмерці = | Род = [[Солтаны]] | Бацька = Станіслаў Солтан | Маці = Алена з [[Ромэры|Ромэраў]] | Жонка = Францішка Тэафілія з [[Радзівілы|Радзівілаў]]<br />Канстанцыя з [[Тапліцкія|Тапліцкіх]] | Дзеці = ''ад 1-га шлюбу'': Адам Лявон Людвік, Караліна, Ганна, Алена<br />''ад 2-га шлюбу'': Станіслаў, Уладзіслаў, Алена | Рэгаліі = | Колер = | Колер загалоўку = }} '''Станіслаў Солтан''' (1746 або 27 жніўня 1756 — 1836, [[места]] [[Мітава]]) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. [[Харунжы вялікі літоўскі|Харунжы]] (з 1782) і [[падкаморы вялікі літоўскі|падкаморы вялікі]] (з 1790), апошні [[маршалак надворны літоўскі|маршалак надворны]] (1791—1795)<ref>[[Аляксандар Ерашэвіч|Ерашэвіч А.]] Солтан Станіслаў // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 620.</ref>; генэрал-ад’ютант літоўскай польнай булавы. Быў [[Слонімскае староства|старостам слонімскім]]. Кавалер ордэнаў [[Ордэн сьвятога Станіслава|Сьвятога Станіслава]] (1782)<ref>Dunin-Wilczyński Z. Order Świętego Stanisława. — Warszawa, 2006. S. 189.</ref>, [[Ордэн Белага Арла|Белага Арла]] (1791) і [[Ордэн Ганаровага легіёну|Ганаровага легіёну]] (1813)<ref>Męclewska М. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008. — Warszawa: Zamek Królewski, 2008. S. 254.</ref>. == Біяграфія == [[Файл:Franciška Sołtan (Radzivił). Францішка Солтан (Радзівіл).jpg|170px|значак|зьлева|Францішка з [[Радзівілы|Радзівілаў]], першая жонка С. Солтана]] Паходзіў з шляхецкага роду [[Солтаны|Солтанаў]] гербу «[[Сыракомля]]», сын Станіслава, старосты амелянаўскага, і Алены з [[Ромэры|Ромэраў]]. У 1781 годзе быў сябрам ложаў «[[Гарлівы літвін]]» і «Дасканалая еднасьць» таемнага таварыства [[Масоны|Вольных муляроў]]<ref>Małachowski-Łempicki S. Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738-1821 // Archiwum Komisji Historycznej. T. XIV. — Kraków, 1930. S. 397.</ref>. У 1782 годзе атрымаў [[Урад (Вялікае Княства Літоўскае)|урад]] [[Харунжы вялікі літоўскі|харунжага вялікага літоўскага]] і званьне генэрал-маёра [[Войска Вялікага Княства Літоўскага ў 18 стагодзьдзі|войска Вялікага Княства Літоўскага]], у 1790 годзе — урад [[Падкаморы вялікі літоўскі|падкаморага вялікага літоўскага]]. У 1788 годзе абіраўся [[Пасол соймавы|паслом]] на [[Чатырохгадовы Сойм]] (1788—1792). У час працы сойма ўваходзіў у патрыятычную групоўку і падтрымаў [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыю 3 траўня]] (1791). Тады ж атрымаў урад [[Маршалак надворны літоўскі|маршалка надворнага літоўскага]]. У [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1792 году|вайну Расеі з Рэччу Паспалітай 1792 году]] выступаў супраць далучэньня [[Сьпіс польскіх манархаў|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]] да [[Таргавіцкая канфэдэрацыя|Таргавіцкай канфэдэрацыі]], 24 чэрвеня эміграваў у [[Саксонія|Саксонію]]. Актыўна ўдзельнічаў у падрыхтоўцы [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня Т. Касьцюшкі]] (1794), па здушэньні якога расейскія ўлады выслалі яго ў [[Казань]]. У 1796 годзе вызвалены маскоўскім гаспадаром [[Павал I|Паўлам I]]. У 1806—1807 гадох разам з палкоўнікам Ф. Патоцкім рыхтаваў новае паўстаньне ў колішнім Вялікім Княстве Літоўскім, у 1808 годзе выехаў у [[Варшаўскае княства]]. У [[вайна 1812 году|вайну 1812 году]] [[Напалеон Банапарт|Напалеон]] прызначыў яго старшынём часовага ўраду Вялікага Княства Літоўскага; адначасна ўзначаліў камітэт харчаваньня і магазынаў. Прыбыў у [[Вільня|Вільню]] 18 ліпеня, аднак з прычыны кепскага стану здароўя з 24 жніўня да 6 лістапада не выконваў абавязкаў. Па сканчэньні вайны эміграваў. Першы раз ажаніўся з Францішкай Тэафілій Радзівіл, другі — з Канстанцыяй Тапліцкай. У першым шлюбе меў сына Адама Лявона Людвіка і дачок Караліну, Ганну і Алену, у другім — сыноў Станіслава і Ўладзіслава, а таксама дачку Алену. == Галерэя == <gallery widths=150 heights=150 caption="Іканаграфія Станіслава Солтана" class="center"> Stanisłaŭ Sołtan. Станіслаў Солтан (1788-92).jpg|Невядомы мастак, 1788—1792 гг.([[Нацыянальны музэй у Варшаве|MNW]]) Stanisłaŭ Sołtan. Станіслаў Солтан (XVIII).jpg|Невядомы мастак, XVIII ст. ([[Нацыянальны музэй у Кракаве|MNK]]) Stanisław Sołtan.JPG|Невядомы мастак, XIX ст. Stanisłaŭ Sołtan. Станіслаў Солтан (E. Komar, XIX).jpg|Э. Комар, XIX ст. </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.sejm-wielki.pl/b/11.270.271| загаловак = Stanisław Sołtan| фармат = | назва праекту = | выдавец = Sejm-Wielki.pl| дата = 25 студзеня 2011 | мова = pl | камэнтар = }} {{Маршалкі надворныя літоўскія}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Солтан, Станіслаў}} [[Катэгорыя:Харунжыя вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Падкаморыя вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Солтаны|Станіслаў]] [[Катэгорыя:Высланыя]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1836 годзе]] 9xwq5dx25ayzabi3ti6llax4sdfm5vh Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі 0 97428 2329334 925990 2022-07-22T11:15:40Z W 11741 +Паводле 71-га артыкула Канстытуцыі Беларусі пасьля рэфэрэндуму 2022 году https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/ wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь]] ftc8mscj22c2ro14ilha5soggi3b652 Чахі (Гомельская вобласьць) 0 104897 2329299 2299613 2022-07-22T08:23:27Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Мястэчка |Назва = Чахі |Назва ў родным склоне = Чахоў |Арыгінальная назва = |Краіны = Беларусі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Першыя згадкі = 1686 год |Горад з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць |Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Адміністрацыйная адзінка2 = Раён |Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Адміністрацыйная адзінка3 = |Назва адміністрацыйнай адзінкі3 = |Сельсавет = [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскі]] |Пасялковы савет = |Кіраўнік = |Імя кіраўніка = |Плошча = |Вышыня = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку насельніцтва = |Шчыльнасьць насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу насельніцтва = |Колькасьць двароў = |Часавы пас = +3 |Летні час = |Тэлефонны код = |Паштовы індэкс = |Аўтамабільны код = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата паўшар'е = паўночнае |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = 19.4 |Даўгата паўшар'е = усходняе |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 2 |Даўгата сэкундаў = 48 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Чахі́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскім сельсавеце]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === Хутар Чахі з чатырма дымамі ці не ўпершыню названы сярод паселішчаў Брагінскага маёнтку ваяводзіча бэлзскага Яна Аляксандра Канецпольскага, моцна пацярпелых зімой 1686/7 г. і пазней ад пастою рэестравых казакоў палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага<ref>Архив Юго-Западной России. Киев, 1868. Ч. III. Т. II. С. 155</ref>. У акце Оўруцкага гродскага суда ад 22 верасня 1715 г. сказана пра тое, як губарэвіцкія сяляне, узброеныя косамі, сякерамі і стрэльбамі, пасланыя панам маршалкам мазырскім Антоніем Аскеркам, папалілі стагі сена, праналежныя падданым пана войскага мельніцкага Аляксандра Антонія Бандынэлі, жыхарам вёсак Бабчын, Рудакоў і хутара Чахі<ref> АрхивЮЗР. 1871. Ч. 1. Т. 4. С. 379</ref>. Да 1733 г. Чахі належалі да часткі застаўнага маёнтку Брагін падкаморага дэрпцкага А. Бандынэлі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. – Біла Церква, 2015. С. 284</ref>. Ад таго часу – у складзе маёнтку князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага, бо той менавіта ў ардынансе 1733 г. упершыню падпісаўся як "hrabia... na Brahiniu"<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. – Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1754 годзе з 10 двароў (×6 – каля 60 жыхароў) хутара Чахі Брагінскага маёнтку выплачваліся “do grodu” (Оўруцкага замку) 1 злоты, 17 грошаў, “na milicję” (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 6 зл., 8 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. — Біла Церква, 2015. С. 190</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў пані Эльжбэты Замойскай, дачкі князя Міхала Сэрвацыя, панам войскім ашмянскім Францам Антоніем Ракіцкім. === Расейскага імпэрыя === У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Чахі апынуліся ў межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 г. у складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага павету]] спачатку [[Чарнігаўская губэрня|Чарнігаўскай]], потым Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. На 1795 год хутар Чахі разам з Бабчынам, Рудымі і Губарэвічамі належаў пану падстарасьце рэчыцкаму Ігнацыю Аскерку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 71</ref>, які годам раней страціў жонку Ізабэлу<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97</ref>, дачку папярэдняга ўладальніка добраў графа Міхала Адама Ракіцкага. На 1816 год Чахі ў складзе Рудакоўскага маёнтку паводле сямейнага пагадненьня дасталіся пану Ўладыславу, сыну Ігнацыя, Аскерку, пасля – яго старэйшаму сыну Генрыку. У 1850 г. 12 двароў, 86 жыхароў. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 87 жыхароў вёскі Чахі зьяўляліся прыхаджанамі Бабчынскай Крыжаўздзьвіжанскай царквы, 1 мужчына і 3 жанчыны былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 722</ref>. У парэформавы пэрыяд Чахі – у Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. У 1879 г. вёска названа ў ліку паселішчаў, якія належалі да прыходу Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы ў Бабчыне.<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII.Речицкий уезд. – Минск, 1879. С. 15</ref> Пані Алена Ваньковіч (Аскерчанка) названая ўладальніцай Рудакоўскага маёнтку ў “Списке землевладельцев Минской губернии” 1889 и 1911 г. На 1909 год у Чахах 32 двары, 121 жыхар.<ref> Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. – Минск, 1909. С. 216</ref> === Найноўшы час === 9 лютага 1918 годe, яшчэ да падпісанmня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Чахі у складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўля Скарападзкага<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. З 8 сьнежня 1926 году — у складзе [[БССР]]; да 16 ліпеня 1954 года ў [[Бабчынскі сельсавет|Бабчынскім сельсавеце]] [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай акругі]], з 9 чэрвеня 1927 па 26 ліпеня 1930 году — [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]], з 20 лютага 1938 году — [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы, з 8 лютага 1954 году — [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. На 1930 год 53 двары. У 1931 г. арганізаваны калгас. У гады Вялікай Айчыннай вайны на фронце загінулі 29 жыхароў вёскі. Паводле перапісу 1959 году, – 217 жыхароў. У складзе калгасу "Кастрычнік" (цэнтар – сяло Бабчын). 21 верасьня 2010 году вёска ліквідаваная рашэньнем Хвойніцкага раённага Савету дэпутатаў<ref>[https://web.archive.org/web/20210421193514/https://www.pravo.by/pdf/2010-257/2010_257_9_35207.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района». Решение Хойникского районного Совета депутатов от 21.09.2010 г. № 25]{{Ref-ru}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.2, кн.2. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2005. 520с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0330-6 ISBN 985-11-0302-0 * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI–XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А.Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 6, 23 – 27, 29 {{Стралічаўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] 9poaq4fiqt8qcz7w19afq7anngu29z7 2329300 2329299 2022-07-22T08:26:36Z Дамінік 64057 /* Расейскага імпэрыя */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Мястэчка |Назва = Чахі |Назва ў родным склоне = Чахоў |Арыгінальная назва = |Краіны = Беларусі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Першыя згадкі = 1686 год |Горад з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць |Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Адміністрацыйная адзінка2 = Раён |Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Адміністрацыйная адзінка3 = |Назва адміністрацыйнай адзінкі3 = |Сельсавет = [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскі]] |Пасялковы савет = |Кіраўнік = |Імя кіраўніка = |Плошча = |Вышыня = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку насельніцтва = |Шчыльнасьць насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу насельніцтва = |Колькасьць двароў = |Часавы пас = +3 |Летні час = |Тэлефонны код = |Паштовы індэкс = |Аўтамабільны код = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата паўшар'е = паўночнае |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = 19.4 |Даўгата паўшар'е = усходняе |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 2 |Даўгата сэкундаў = 48 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Чахі́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскім сельсавеце]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === Хутар Чахі з чатырма дымамі ці не ўпершыню названы сярод паселішчаў Брагінскага маёнтку ваяводзіча бэлзскага Яна Аляксандра Канецпольскага, моцна пацярпелых зімой 1686/7 г. і пазней ад пастою рэестравых казакоў палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага<ref>Архив Юго-Западной России. Киев, 1868. Ч. III. Т. II. С. 155</ref>. У акце Оўруцкага гродскага суда ад 22 верасня 1715 г. сказана пра тое, як губарэвіцкія сяляне, узброеныя косамі, сякерамі і стрэльбамі, пасланыя панам маршалкам мазырскім Антоніем Аскеркам, папалілі стагі сена, праналежныя падданым пана войскага мельніцкага Аляксандра Антонія Бандынэлі, жыхарам вёсак Бабчын, Рудакоў і хутара Чахі<ref> АрхивЮЗР. 1871. Ч. 1. Т. 4. С. 379</ref>. Да 1733 г. Чахі належалі да часткі застаўнага маёнтку Брагін падкаморага дэрпцкага А. Бандынэлі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. – Біла Церква, 2015. С. 284</ref>. Ад таго часу – у складзе маёнтку князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага, бо той менавіта ў ардынансе 1733 г. упершыню падпісаўся як "hrabia... na Brahiniu"<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. – Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1754 годзе з 10 двароў (×6 – каля 60 жыхароў) хутара Чахі Брагінскага маёнтку выплачваліся “do grodu” (Оўруцкага замку) 1 злоты, 17 грошаў, “na milicję” (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 6 зл., 8 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. — Біла Церква, 2015. С. 190</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў пані Эльжбэты Замойскай, дачкі князя Міхала Сэрвацыя, панам войскім ашмянскім Францам Антоніем Ракіцкім. === Расейскага імпэрыя === У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Чахі апынуліся ў межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 г. у складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага павету]] спачатку [[Чарнігаўская губэрня|Чарнігаўскай]], потым Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. На 1795 год хутар Чахі разам з Бабчынам, Рудымі і Губарэвічамі належаў пану падстарасьце рэчыцкаму Ігнацыю Аскерку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 71</ref>, які годам раней страціў жонку Ізабэлу<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97</ref>, дачку папярэдняга ўладальніка добраў графа Міхала Адама Ракіцкага. На 1816 год Чахі ў складзе Рудакоўскага маёнтку паводле сямейнага пагадненьня дасталіся пану Ўладыславу, сыну Ігнацыя, Аскерку, пасля – яго старэйшаму сыну Генрыку. У 1850 г. 12 двароў, 86 жыхароў. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 87 жыхароў вёскі Чахі зьяўляліся прыхаджанамі Бабчынскай Крыжаўздзьвіжанскай царквы, 1 мужчына і 3 жанчыны былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 722</ref>. У парэформавы пэрыяд Чахі – у Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. У 1879 г. вёска названа ў ліку паселішчаў, якія належалі да прыходу Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы ў Бабчыне<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII.Речицкий уезд. – Минск, 1879. С. 15</ref>. Пані Алена Ваньковіч (Аскерчанка) названая ўладальніцай Рудакоўскага маёнтку ў “Списке землевладельцев Минской губернии” 1889 и 1911 г. На 1909 год у Чахах 32 двары, 121 жыхар<ref> Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. – Минск, 1909. С. 216</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 годe, яшчэ да падпісанmня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Чахі у складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўля Скарападзкага<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. З 8 сьнежня 1926 году — у складзе [[БССР]]; да 16 ліпеня 1954 года ў [[Бабчынскі сельсавет|Бабчынскім сельсавеце]] [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай акругі]], з 9 чэрвеня 1927 па 26 ліпеня 1930 году — [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]], з 20 лютага 1938 году — [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы, з 8 лютага 1954 году — [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. На 1930 год 53 двары. У 1931 г. арганізаваны калгас. У гады Вялікай Айчыннай вайны на фронце загінулі 29 жыхароў вёскі. Паводле перапісу 1959 году, – 217 жыхароў. У складзе калгасу "Кастрычнік" (цэнтар – сяло Бабчын). 21 верасьня 2010 году вёска ліквідаваная рашэньнем Хвойніцкага раённага Савету дэпутатаў<ref>[https://web.archive.org/web/20210421193514/https://www.pravo.by/pdf/2010-257/2010_257_9_35207.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района». Решение Хойникского районного Совета депутатов от 21.09.2010 г. № 25]{{Ref-ru}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.2, кн.2. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2005. 520с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0330-6 ISBN 985-11-0302-0 * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI–XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А.Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 6, 23 – 27, 29 {{Стралічаўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] sjpou2vjmecub5hmw152uiyicun4m0d 2329301 2329300 2022-07-22T09:33:27Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Мястэчка |Назва = Чахі |Назва ў родным склоне = Чахоў |Трансьлітараваная назва = Čachi |Арыгінальная назва = |Краіны = Беларусі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Першыя згадкі = 1638 год |Горад з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць |Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Адміністрацыйная адзінка2 = Раён |Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Адміністрацыйная адзінка3 = |Назва адміністрацыйнай адзінкі3 = |Сельсавет = [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскі]] |Пасялковы савет = |Кіраўнік = |Імя кіраўніка = |Плошча = |Вышыня = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку насельніцтва = |Шчыльнасьць насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу насельніцтва = |Колькасьць двароў = |Часавы пас = +3 |Летні час = |Тэлефонны код = |Паштовы індэкс = |Аўтамабільны код = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата паўшар'е = паўночнае |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = 19.4 |Даўгата паўшар'е = усходняе |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 2 |Даўгата сэкундаў = 48 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Чахі́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскім сельсавеце]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === Найраней паселішча згаданае ў 1638 годзе, калі князь Ярэмі Міхал Вішнявецкі заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых сваю палову Брагінскага маёнтку пану Мікалаю Лосятынскаму<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów.). Dział X. Sygn. 933. S. 5</ref>. Хутар Чахі з чатырма дымамі названы сярод паселішчаў Брагінскага маёнтку ваяводзіча бэлзскага Яна Аляксандра Канецпольскага, моцна пацярпелых зімой 1686/7 г. і пазней ад пастою рэестравых казакоў палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага<ref>Архив Юго-Западной России. Киев, 1868. Ч. III. Т. II. С. 155</ref>. У акце Оўруцкага гродскага суда ад 22 верасня 1715 г. сказана пра тое, як губарэвіцкія сяляне, узброеныя косамі, сякерамі і стрэльбамі, пасланыя панам маршалкам мазырскім Антоніем Аскеркам, папалілі стагі сена, праналежныя падданым пана войскага мельніцкага Аляксандра Антонія Бандынэлі, жыхарам вёсак Бабчын, Рудакоў і хутара Чахі<ref> АрхивЮЗР. 1871. Ч. 1. Т. 4. С. 379</ref>. Да 1733 г. Чахі належалі да часткі застаўнага маёнтку Брагін падкаморага дэрпцкага А. Бандынэлі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. – Біла Церква, 2015. С. 284</ref>. Ад таго часу – у складзе маёнтку князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага, бо той менавіта ў ардынансе 1733 г. упершыню падпісаўся як "hrabia... na Brahiniu"<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. – Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1754 годзе з 10 двароў (×6 – каля 60 жыхароў) хутара Чахі Брагінскага маёнтку выплачваліся “do grodu” (Оўруцкага замку) 1 злоты, 17 грошаў, “na milicję” (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 6 зл., 8 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. — Біла Церква, 2015. С. 190</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў пані Эльжбэты Замойскай, дачкі князя Міхала Сэрвацыя, панам войскім ашмянскім Францам Антоніем Ракіцкім. === Расейскага імпэрыя === У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Чахі апынуліся ў межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 г. у складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага павету]] спачатку [[Чарнігаўская губэрня|Чарнігаўскай]], потым Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. На 1795 год хутар Чахі разам з Бабчынам, Рудымі і Губарэвічамі належаў пану падстарасьце рэчыцкаму Ігнацыю Аскерку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 71</ref>, які годам раней страціў жонку Ізабэлу<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97</ref>, дачку папярэдняга ўладальніка добраў графа Міхала Адама Ракіцкага. На 1816 год Чахі ў складзе Рудакоўскага маёнтку паводле сямейнага пагадненьня дасталіся пану Ўладыславу, сыну Ігнацыя, Аскерку, пасля – яго старэйшаму сыну Генрыку. У 1850 г. 12 двароў, 86 жыхароў. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 87 жыхароў вёскі Чахі зьяўляліся прыхаджанамі Бабчынскай Крыжаўздзьвіжанскай царквы, 1 мужчына і 3 жанчыны былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 722</ref>. У парэформавы пэрыяд Чахі – у Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. У 1879 г. вёска названа ў ліку паселішчаў, якія належалі да прыходу Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы ў Бабчыне<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII.Речицкий уезд. – Минск, 1879. С. 15</ref>. Пані Алена Ваньковіч (Аскерчанка) названая ўладальніцай Рудакоўскага маёнтку ў “Списке землевладельцев Минской губернии” 1889 и 1911 г. На 1909 год у Чахах 32 двары, 121 жыхар<ref> Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. – Минск, 1909. С. 216</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 годe, яшчэ да падпісанmня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Чахі у складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўля Скарападзкага<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. З 8 сьнежня 1926 году — у складзе [[БССР]]; да 16 ліпеня 1954 года ў [[Бабчынскі сельсавет|Бабчынскім сельсавеце]] [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай акругі]], з 9 чэрвеня 1927 па 26 ліпеня 1930 году — [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]], з 20 лютага 1938 году — [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы, з 8 лютага 1954 году — [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. На 1930 год 53 двары. У 1931 г. арганізаваны калгас. У гады Вялікай Айчыннай вайны на фронце загінулі 29 жыхароў вёскі. Паводле перапісу 1959 году, – 217 жыхароў. У складзе калгасу "Кастрычнік" (цэнтар – сяло Бабчын). 21 верасьня 2010 году вёска ліквідаваная рашэньнем Хвойніцкага раённага Савету дэпутатаў<ref>[https://web.archive.org/web/20210421193514/https://www.pravo.by/pdf/2010-257/2010_257_9_35207.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района». Решение Хойникского районного Совета депутатов от 21.09.2010 г. № 25]{{Ref-ru}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.2, кн.2. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2005. 520с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0330-6 ISBN 985-11-0302-0 * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI–XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А.Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 6, 23 – 27, 29 {{Стралічаўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] mjqln08moc7j6k4k6t981epbwr0881q 2329302 2329301 2022-07-22T09:33:55Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Мястэчка |Назва = Чахі |Назва ў родным склоне = Чахоў |Трансьлітараваная назва = Čachi |Арыгінальная назва = |Краіны = Беларусі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Першыя згадкі = 1638 год |Горад з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць |Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Адміністрацыйная адзінка2 = Раён |Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Адміністрацыйная адзінка3 = |Назва адміністрацыйнай адзінкі3 = |Сельсавет = [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскі]] |Пасялковы савет = |Кіраўнік = |Імя кіраўніка = |Плошча = |Вышыня = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку насельніцтва = |Шчыльнасьць насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу насельніцтва = |Колькасьць двароў = |Часавы пас = +3 |Летні час = |Тэлефонны код = |Паштовы індэкс = |Аўтамабільны код = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата паўшар'е = паўночнае |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = 19.4 |Даўгата паўшар'е = усходняе |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 2 |Даўгата сэкундаў = 48 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Чахі́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскім сельсавеце]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === Найраней паселішча згаданае ў 1638 годзе, калі князь Ярэмі Міхал Вішнявецкі заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых сваю палову Брагінскага маёнтку пану Мікалаю Лосятынскаму<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 5</ref>. Хутар Чахі з чатырма дымамі названы сярод паселішчаў Брагінскага маёнтку ваяводзіча бэлзскага Яна Аляксандра Канецпольскага, моцна пацярпелых зімой 1686/7 г. і пазней ад пастою рэестравых казакоў палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага<ref>Архив Юго-Западной России. Киев, 1868. Ч. III. Т. II. С. 155</ref>. У акце Оўруцкага гродскага суда ад 22 верасня 1715 г. сказана пра тое, як губарэвіцкія сяляне, узброеныя косамі, сякерамі і стрэльбамі, пасланыя панам маршалкам мазырскім Антоніем Аскеркам, папалілі стагі сена, праналежныя падданым пана войскага мельніцкага Аляксандра Антонія Бандынэлі, жыхарам вёсак Бабчын, Рудакоў і хутара Чахі<ref> АрхивЮЗР. 1871. Ч. 1. Т. 4. С. 379</ref>. Да 1733 г. Чахі належалі да часткі застаўнага маёнтку Брагін падкаморага дэрпцкага А. Бандынэлі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. – Біла Церква, 2015. С. 284</ref>. Ад таго часу – у складзе маёнтку князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага, бо той менавіта ў ардынансе 1733 г. упершыню падпісаўся як "hrabia... na Brahiniu"<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. – Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1754 годзе з 10 двароў (×6 – каля 60 жыхароў) хутара Чахі Брагінскага маёнтку выплачваліся “do grodu” (Оўруцкага замку) 1 злоты, 17 грошаў, “na milicję” (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 6 зл., 8 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. — Біла Церква, 2015. С. 190</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў пані Эльжбэты Замойскай, дачкі князя Міхала Сэрвацыя, панам войскім ашмянскім Францам Антоніем Ракіцкім. === Расейскага імпэрыя === У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Чахі апынуліся ў межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 г. у складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага павету]] спачатку [[Чарнігаўская губэрня|Чарнігаўскай]], потым Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. На 1795 год хутар Чахі разам з Бабчынам, Рудымі і Губарэвічамі належаў пану падстарасьце рэчыцкаму Ігнацыю Аскерку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 71</ref>, які годам раней страціў жонку Ізабэлу<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97</ref>, дачку папярэдняга ўладальніка добраў графа Міхала Адама Ракіцкага. На 1816 год Чахі ў складзе Рудакоўскага маёнтку паводле сямейнага пагадненьня дасталіся пану Ўладыславу, сыну Ігнацыя, Аскерку, пасля – яго старэйшаму сыну Генрыку. У 1850 г. 12 двароў, 86 жыхароў. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 87 жыхароў вёскі Чахі зьяўляліся прыхаджанамі Бабчынскай Крыжаўздзьвіжанскай царквы, 1 мужчына і 3 жанчыны былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 722</ref>. У парэформавы пэрыяд Чахі – у Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. У 1879 г. вёска названа ў ліку паселішчаў, якія належалі да прыходу Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы ў Бабчыне<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII.Речицкий уезд. – Минск, 1879. С. 15</ref>. Пані Алена Ваньковіч (Аскерчанка) названая ўладальніцай Рудакоўскага маёнтку ў “Списке землевладельцев Минской губернии” 1889 и 1911 г. На 1909 год у Чахах 32 двары, 121 жыхар<ref> Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. – Минск, 1909. С. 216</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 годe, яшчэ да падпісанmня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Чахі у складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўля Скарападзкага<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. З 8 сьнежня 1926 году — у складзе [[БССР]]; да 16 ліпеня 1954 года ў [[Бабчынскі сельсавет|Бабчынскім сельсавеце]] [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай акругі]], з 9 чэрвеня 1927 па 26 ліпеня 1930 году — [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]], з 20 лютага 1938 году — [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы, з 8 лютага 1954 году — [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. На 1930 год 53 двары. У 1931 г. арганізаваны калгас. У гады Вялікай Айчыннай вайны на фронце загінулі 29 жыхароў вёскі. Паводле перапісу 1959 году, – 217 жыхароў. У складзе калгасу "Кастрычнік" (цэнтар – сяло Бабчын). 21 верасьня 2010 году вёска ліквідаваная рашэньнем Хвойніцкага раённага Савету дэпутатаў<ref>[https://web.archive.org/web/20210421193514/https://www.pravo.by/pdf/2010-257/2010_257_9_35207.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района». Решение Хойникского районного Совета депутатов от 21.09.2010 г. № 25]{{Ref-ru}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.2, кн.2. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2005. 520с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0330-6 ISBN 985-11-0302-0 * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI–XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А.Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 6, 23 – 27, 29 {{Стралічаўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] 06nikou5jffyvunt4fzo7l5ppkgsztk 2329303 2329302 2022-07-22T09:38:06Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Мястэчка |Назва = Чахі |Назва ў родным склоне = Чахоў |Трансьлітараваная назва = Čachi |Арыгінальная назва = |Краіны = Беларусі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Першыя згадкі = 1638 год |Горад з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць |Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Адміністрацыйная адзінка2 = Раён |Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Адміністрацыйная адзінка3 = |Назва адміністрацыйнай адзінкі3 = |Сельсавет = [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскі]] |Пасялковы савет = |Кіраўнік = |Імя кіраўніка = |Плошча = |Вышыня = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку насельніцтва = |Шчыльнасьць насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу насельніцтва = |Колькасьць двароў = |Часавы пас = +3 |Летні час = |Тэлефонны код = |Паштовы індэкс = |Аўтамабільны код = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата паўшар'е = паўночнае |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = 19.4 |Даўгата паўшар'е = усходняе |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 2 |Даўгата сэкундаў = 48 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Чахі́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскім сельсавеце]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === Найраней сяло Чахі (Czechi) згаданае ў 1638 годзе, калі князь Ярэмі Міхал Вішнявецкі заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых сваю палову Брагінскага маёнтку пану Мікалаю Лосятынскаму<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 5</ref>. Хутар Чахі з чатырма дымамі названы сярод паселішчаў Брагінскага маёнтку ваяводзіча бэлзскага Яна Аляксандра Канецпольскага, моцна пацярпелых зімой 1686/7 г. і пазней ад пастою рэестравых казакоў палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага<ref>Архив Юго-Западной России. Киев, 1868. Ч. III. Т. II. С. 155</ref>. У акце Оўруцкага гродскага суда ад 22 верасня 1715 г. сказана пра тое, як губарэвіцкія сяляне, узброеныя косамі, сякерамі і стрэльбамі, пасланыя панам маршалкам мазырскім Антоніем Аскеркам, папалілі стагі сена, праналежныя падданым пана войскага мельніцкага Аляксандра Антонія Бандынэлі, жыхарам вёсак Бабчын, Рудакоў і хутара Чахі<ref> АрхивЮЗР. 1871. Ч. 1. Т. 4. С. 379</ref>. Да 1733 г. Чахі належалі да часткі застаўнага маёнтку Брагін падкаморага дэрпцкага А. Бандынэлі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. – Біла Церква, 2015. С. 284</ref>. Ад таго часу – у складзе маёнтку князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага, бо той менавіта ў ардынансе 1733 г. упершыню падпісаўся як "hrabia... na Brahiniu"<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. – Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1754 годзе з 10 двароў (×6 – каля 60 жыхароў) хутара Чахі Брагінскага маёнтку выплачваліся “do grodu” (Оўруцкага замку) 1 злоты, 17 грошаў, “na milicję” (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 6 зл., 8 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. — Біла Церква, 2015. С. 190</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў пані Эльжбэты Замойскай, дачкі князя Міхала Сэрвацыя, панам войскім ашмянскім Францам Антоніем Ракіцкім. === Расейскага імпэрыя === У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Чахі апынуліся ў межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 г. у складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага павету]] спачатку [[Чарнігаўская губэрня|Чарнігаўскай]], потым Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. На 1795 год хутар Чахі разам з Бабчынам, Рудымі і Губарэвічамі належаў пану падстарасьце рэчыцкаму Ігнацыю Аскерку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 71</ref>, які годам раней страціў жонку Ізабэлу<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97</ref>, дачку папярэдняга ўладальніка добраў графа Міхала Адама Ракіцкага. На 1816 год Чахі ў складзе Рудакоўскага маёнтку паводле сямейнага пагадненьня дасталіся пану Ўладыславу, сыну Ігнацыя, Аскерку, пасля – яго старэйшаму сыну Генрыку. У 1850 г. 12 двароў, 86 жыхароў. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 87 жыхароў вёскі Чахі зьяўляліся прыхаджанамі Бабчынскай Крыжаўздзьвіжанскай царквы, 1 мужчына і 3 жанчыны былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 722</ref>. У парэформавы пэрыяд Чахі – у Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. У 1879 г. вёска названа ў ліку паселішчаў, якія належалі да прыходу Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы ў Бабчыне<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII.Речицкий уезд. – Минск, 1879. С. 15</ref>. Пані Алена Ваньковіч (Аскерчанка) названая ўладальніцай Рудакоўскага маёнтку ў “Списке землевладельцев Минской губернии” 1889 и 1911 г. На 1909 год у Чахах 32 двары, 121 жыхар<ref> Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. – Минск, 1909. С. 216</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 годe, яшчэ да падпісанmня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Чахі у складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўля Скарападзкага<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. З 8 сьнежня 1926 году — у складзе [[БССР]]; да 16 ліпеня 1954 года ў [[Бабчынскі сельсавет|Бабчынскім сельсавеце]] [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай акругі]], з 9 чэрвеня 1927 па 26 ліпеня 1930 году — [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]], з 20 лютага 1938 году — [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы, з 8 лютага 1954 году — [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. На 1930 год 53 двары. У 1931 г. арганізаваны калгас. У гады Вялікай Айчыннай вайны на фронце загінулі 29 жыхароў вёскі. Паводле перапісу 1959 году, – 217 жыхароў. У складзе калгасу "Кастрычнік" (цэнтар – сяло Бабчын). 21 верасьня 2010 году вёска ліквідаваная рашэньнем Хвойніцкага раённага Савету дэпутатаў<ref>[https://web.archive.org/web/20210421193514/https://www.pravo.by/pdf/2010-257/2010_257_9_35207.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района». Решение Хойникского районного Совета депутатов от 21.09.2010 г. № 25]{{Ref-ru}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.2, кн.2. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2005. 520с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0330-6 ISBN 985-11-0302-0 * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI–XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А.Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 6, 23 – 27, 29 {{Стралічаўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] r8favp1fjzkw41w85dmx7d5v00nd5mm 2329304 2329303 2022-07-22T09:42:44Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Чахі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Чахоў |Трансьлітараваная назва = Čachi |Арыгінальная назва = |Краіны = Беларусі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Першыя згадкі = 1638 год |Горад з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць |Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Адміністрацыйная адзінка2 = Раён |Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Адміністрацыйная адзінка3 = |Назва адміністрацыйнай адзінкі3 = |Сельсавет = [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскі]] |Пасялковы савет = |Кіраўнік = |Імя кіраўніка = |Плошча = |Вышыня = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку насельніцтва = |Шчыльнасьць насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу насельніцтва = |Колькасьць двароў = |Часавы пас = +3 |Летні час = |Тэлефонны код = |Паштовы індэкс = |Аўтамабільны код = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата паўшар'е = паўночнае |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = 19.4 |Даўгата паўшар'е = усходняе |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 2 |Даўгата сэкундаў = 48 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Чахі́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Стралічаўскі сельсавет|Стралічаўскім сельсавеце]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === Найраней сяло Чахі (Czechi) згаданае ў 1638 годзе, калі князь Ярэмі Міхал Вішнявецкі заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых сваю палову Брагінскага маёнтку пану Мікалаю Лосятынскаму<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 5</ref>. Хутар Чахі з чатырма дымамі названы сярод паселішчаў Брагінскага маёнтку ваяводзіча бэлзскага Яна Аляксандра Канецпольскага, моцна пацярпелых зімой 1686/7 г. і пазней ад пастою рэестравых казакоў палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага<ref>Архив Юго-Западной России. Киев, 1868. Ч. III. Т. II. С. 155</ref>. У акце Оўруцкага гродскага суда ад 22 верасня 1715 г. сказана пра тое, як губарэвіцкія сяляне, узброеныя косамі, сякерамі і стрэльбамі, пасланыя панам маршалкам мазырскім Антоніем Аскеркам, папалілі стагі сена, праналежныя падданым пана войскага мельніцкага Аляксандра Антонія Бандынэлі, жыхарам вёсак Бабчын, Рудакоў і хутара Чахі<ref> АрхивЮЗР. 1871. Ч. 1. Т. 4. С. 379</ref>. Да 1733 г. Чахі належалі да часткі застаўнага маёнтку Брагін падкаморага дэрпцкага А. Бандынэлі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. – Біла Церква, 2015. С. 284</ref>. Ад таго часу – у складзе маёнтку князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага, бо той менавіта ў ардынансе 1733 г. упершыню падпісаўся як "hrabia... na Brahiniu"<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. – Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1754 годзе з 10 двароў (×6 – каля 60 жыхароў) хутара Чахі Брагінскага маёнтку выплачваліся “do grodu” (Оўруцкага замку) 1 злоты, 17 грошаў, “na milicję” (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 6 зл., 8 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. — Біла Церква, 2015. С. 190</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў пані Эльжбэты Замойскай, дачкі князя Міхала Сэрвацыя, панам войскім ашмянскім Францам Антоніем Ракіцкім. === Расейскага імпэрыя === У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Чахі апынуліся ў межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 г. у складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага павету]] спачатку [[Чарнігаўская губэрня|Чарнігаўскай]], потым Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. На 1795 год хутар Чахі разам з Бабчынам, Рудымі і Губарэвічамі належаў пану падстарасьце рэчыцкаму Ігнацыю Аскерку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 71</ref>, які годам раней страціў жонку Ізабэлу<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97</ref>, дачку папярэдняга ўладальніка добраў графа Міхала Адама Ракіцкага. На 1816 год Чахі ў складзе Рудакоўскага маёнтку паводле сямейнага пагадненьня дасталіся пану Ўладыславу, сыну Ігнацыя, Аскерку, пасля – яго старэйшаму сыну Генрыку. У 1850 г. 12 двароў, 86 жыхароў. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 87 жыхароў вёскі Чахі зьяўляліся прыхаджанамі Бабчынскай Крыжаўздзьвіжанскай царквы, 1 мужчына і 3 жанчыны былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 722</ref>. У парэформавы пэрыяд Чахі – у Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. У 1879 г. вёска названа ў ліку паселішчаў, якія належалі да прыходу Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы ў Бабчыне<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII.Речицкий уезд. – Минск, 1879. С. 15</ref>. Пані Алена Ваньковіч (Аскерчанка) названая ўладальніцай Рудакоўскага маёнтку ў “Списке землевладельцев Минской губернии” 1889 и 1911 г. На 1909 год у Чахах 32 двары, 121 жыхар<ref> Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. – Минск, 1909. С. 216</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 годe, яшчэ да падпісанmня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Чахі у складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўля Скарападзкага<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. З 8 сьнежня 1926 году — у складзе [[БССР]]; да 16 ліпеня 1954 года ў [[Бабчынскі сельсавет|Бабчынскім сельсавеце]] [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай акругі]], з 9 чэрвеня 1927 па 26 ліпеня 1930 году — [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]], з 20 лютага 1938 году — [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы, з 8 лютага 1954 году — [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. На 1930 год 53 двары. У 1931 г. арганізаваны калгас. У гады Вялікай Айчыннай вайны на фронце загінулі 29 жыхароў вёскі. Паводле перапісу 1959 году, – 217 жыхароў. У складзе калгасу "Кастрычнік" (цэнтар – сяло Бабчын). 21 верасьня 2010 году вёска ліквідаваная рашэньнем Хвойніцкага раённага Савету дэпутатаў<ref>[https://web.archive.org/web/20210421193514/https://www.pravo.by/pdf/2010-257/2010_257_9_35207.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района». Решение Хойникского районного Совета депутатов от 21.09.2010 г. № 25]{{Ref-ru}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.2, кн.2. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2005. 520с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0330-6 ISBN 985-11-0302-0 * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI–XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А.Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 6, 23 – 27, 29 {{Стралічаўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] aehuydew60slqw3zqzl30cpdlxljf0u Грыгараўшчына (Шаркоўшчынскі раён) 0 113197 2329261 1755624 2022-07-21T20:00:29Z Pierre L'iserois 66839 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Грыгараўшчына}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Грыгараўшчына |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Грыгараўшчыны |Трансьлітараваная назва = Hryharaŭščyna |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Віцебская вобласьць|Віцебская]] |Раён = [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскі]] |Сельсавет = [[Германавіцкі сельсавет|Германавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 30 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 55 |Шырата хвілінаў = 24 |Шырата сэкундаў = 58.5 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 35 |Даўгата сэкундаў = 11.1 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Гры́гараўшчына'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласьць}} С. 493</ref> — [[вёска]] ў [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскім раёне]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Германавіцкі сельсавет|Германавіцкага сельсавету]]. == Гісторыя == У міжваенны час вёска знаходзілася ў складзе [[Шаркаўшчына (гміна)|гміны Шаркаўшчына]], Дзісенскага павету, Віленскага ваяводзтва Польскай Рэспублікі<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', „Dzieje Najnowsze”, Rocznik L – 2018 (2), 2018, s. 95–100.</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 30 чалавек * 1999 год — 62 чалавекі * 1931 год — 160 чалавек<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> * 1921 год — 140 чалавек<ref>Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 74.</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{SgKP|II|884|Grygorowszczyzna, wieś, powiat dzisieński}} {{Германавіцкі сельсавет}} {{Шаркоўшчынскі раён}} [[Катэгорыя:Германавіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Шаркоўшчынскага раёну]] g5tom3k05fkf78t5syp3qlchp7joe98 Апэрацыя Менск 0 120585 2329212 1964349 2022-07-21T15:04:22Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |Назва = Апэрацыя Менск |Вайна = [[Польска-савецкая вайна]] |Выява = PL-RU war 1919 phase II.svg |Подпіс да выявы = |Дата = пачатак жніўня 1919 году |Месца = [[Менск]]ія ваколіцы |Вынік = Перамога польскага войска |Войска1 = {{Сьцяг Польшчы}} [[Польшча]] |Войска2. = {{Сьцяг РСФСР (1918-1954)}} [[РСФСР]] |Камандуючы1 = {{Сьцяг Польшчы}} [[Станіслаў Шаптыцкі]] |Камандуючы2 = {{Сьцяг РСФСР (1918-1954)}} |Колькасьць1 = 14 000 жаўнераў<br>40 гармат |Колькасьць2 = ? |Страты1 = ? |Страты2 = ? |Дадаткі = }} {{Бітвы польска-бальшавіцкай вайны}} '''Апэра́цыя «Менск»''' — польскі наступ на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]], які скончыўся захопам палякамі [[Менск]]у 8 жніўня 1919. Улетку 1919 пасьля посьпеху [[Войска польскае|польскіх войскаў]] у некалькіх сутычках з войскамі [[СССР|Савецкай Расеі]], абодвум бакам спатрэбіўся час, для рэарганізацыі сваіх сілаў і канцэнтрацыі войскаў. Аднак польскае кіраўніцтва вырашыла, што яны павінны зрабіць яшчэ адзін удар па бальшавіках, карыстаючыся з польскага наступу. Мэтаю была [[16 армія (РСФР)|16 армія]] з камандаваньнем ў Менску. Гэта б дазволіла зьнішчыць матэрыяльна-тэхнічнае забесьпячэньне савецкіх войскаў, пасьля ўзяцьця кантролю над чыгункай у раёне Менску. 4 ліпеня польскія войскі ([[Літоўска-Беларускі фронт]]) на чале з генэралам [[Станіслаў Шаптыцкі|Станіславам Шаптыцкім]] захапілі [[Маладэчна]]. Пасьля камандуючы фронтам спыніў наступ, каб перагрупаваць і папоўніць вайсковыя сілы. Гэтым скарысталіся бальшавікі і паспрабавалі вярнуць Маладэчна. 17 ліпеня атаку распачалі 52-я і 5-я стралковыя савецкія дывізіі. Польскія войскі адбілі суперніка і сіламі — 41-га і 42-га палкоў пяхоты і часткі 2-га палка пяхоты легіянэраў — распачалі контратаку і выйшлі на лінію [[Заслаўе]] — [[Паперня (Менская вобласьць)|Паперня]] — [[Беларучча]]. Генэрал Шаптыцкі ізноў прыпыніў свой наступ чакючы падыходу падмацаваньня — Вялікапольскай групы. Згодна з польскім плянам Менск абхопліваўся шырокімі [[Абцугі|абцугамі]]. 8 жніўня 2 дывізія пяхоты легіянэраў у складзе: 12 000 пяхоты, 2000 кавалерыі і 40 гармат, абароненая на поўначы і паўночным усходзе 1-й Дывізіяй Пяхоты Легіянэраў, пачала наступ на Менск з паўночнага захаду, Вялікапольская група з паўднёвага захаду. [[15 уланскі полк]] атрымаў задачу рэалізацыі перарэзаць чыгунку Менск — Барысаў. На Менск рушылі дзьве дывізіі выдзеленыя з 2ДПЛ: 2 і 3 батальёны 4-га палка пяхоты легіянэраў начале маёра Станіслава Тэсаро і групы маёра Стывэна Джозафа ў сладзе 1-га батальёну 2-га палка пяхоты легіянэраў узмоцненага штурмавым батальёнам з 2, 3 і 4-га Палкоў пяхоты легіянэраў. Штурмавы батальён быў самым пасьпяховым, і ў 10:00 увайшоў у прадмесьце Менску. Палякі, змагаючыся з савецкай пяхотай, якую падтрымлівалі браневікі, каля 12:00 занялі заходнюю частку гораду і падарвалі чыгуначныя рэйкі на [[Бабруйск]]. Да вечара польскія войскі ўварваліся ў горад. Бальшавіцкія войскі панесьлі цяжкія страты. Палякі захапілі ў палон каля 500 палонных, захапілі 8 паравозаў, 90 вагонаў якія расейцы не пасьпелі эвакуяваць. 8 жніўня ўвечары Саветы здалі Менск палякам. Гэты посьпех дазволіў палякам значна пасунуць лінію фронту да канца жніўня, калі [[Юзэф Пілсудзкі]] выдаў загад, які забараніў наступ у сувязі з захопам на гэтым участку фронту ўсіх важных для Польшчы земляў. [[Файл:Do tutejszaho narodu.jpg|міні|Польская ўлётка да мясцовага насельніцтва]] == Літаратура == * Norman Davies, "Biały Orzeł, Czerwona Gwiazda", Wydawnictwo: Znak 2006, ISBN 83-240-0749-0 * J. Odziemkowski, Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920, wyd. RYTM Warszawa 2004. [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны 1919—1920 гадоў|Менск]] [[Катэгорыя:Падзеі 1919 году]] [[Катэгорыя:Гісторыя Менску]] i60g3imtxj70rdnkh2vz1pnb9vcmle9 Мікулічы (Гомельская вобласьць) 0 126405 2329305 2311150 2022-07-22T09:47:18Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Мікулічы}} {{Населены пункт/Беларусь |Статус = вёска | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва= Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] jh76fd15fisi3deh1els8k81wsbdvuy 2329306 2329305 2022-07-22T09:51:20Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Мікулічы}} {{Населены пункт/Беларусь |Статус = вёска | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва= Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] ili256f1bjr1b639m29lj0u3gq55pze 2329307 2329306 2022-07-22T09:56:39Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Статус = вёска | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва = Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] 3t7hw7racov74x8mnipns1ikw1eoof3 2329308 2329307 2022-07-22T10:00:45Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Статус = вёска |Трансьлітараваная назва = Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] 1bpjjaq4iiu7rzfzqwlnmfntij4ahma 2329309 2329308 2022-07-22T10:01:57Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь | Назва = Мікулічы |Статус = вёска | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва = Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] l2q2rs4qy179rdbnd1doq0zzu66c202 2329310 2329309 2022-07-22T10:03:11Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва = Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] by9kvv6wlsvbf0p5f7srabq19ce8j45 2329311 2329310 2022-07-22T10:03:49Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва = Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] 1vk9xak55iyy1zd89zc34z4a56d0z00 2329312 2329311 2022-07-22T10:06:30Z Дамінік 64057 Скасаваньне праўкі 2329311 удзельніка [[Special:Contributions/Дамінік|Дамінік]] ([[User talk:Дамінік|гутаркі]]) wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва = Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] by9kvv6wlsvbf0p5f7srabq19ce8j45 2329313 2329312 2022-07-22T10:07:02Z Дамінік 64057 Скасаваньне праўкі 2329310 удзельніка [[Special:Contributions/Дамінік|Дамінік]] ([[User talk:Дамінік|гутаркі]]) wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь | Назва = Мікулічы |Статус = вёска | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва = Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] l2q2rs4qy179rdbnd1doq0zzu66c202 2329314 2329313 2022-07-22T10:07:51Z Дамінік 64057 Скасаваньне праўкі 2329309 удзельніка [[Special:Contributions/Дамінік|Дамінік]] ([[User talk:Дамінік|гутаркі]]) wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Статус = вёска |Трансьлітараваная назва = Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] 1bpjjaq4iiu7rzfzqwlnmfntij4ahma 2329315 2329314 2022-07-22T10:08:14Z Дамінік 64057 Скасаваньне праўкі 2329308 удзельніка [[Special:Contributions/Дамінік|Дамінік]] ([[User talk:Дамінік|гутаркі]]) wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Статус = вёска | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва = Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] 3t7hw7racov74x8mnipns1ikw1eoof3 2329316 2329315 2022-07-22T10:08:44Z Дамінік 64057 Скасаваньне праўкі 2329307 удзельніка [[Special:Contributions/Дамінік|Дамінік]] ([[User talk:Дамінік|гутаркі]]) wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Мікулічы}} {{Населены пункт/Беларусь |Статус = вёска | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва= Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] ili256f1bjr1b639m29lj0u3gq55pze 2329317 2329316 2022-07-22T10:09:03Z Дамінік 64057 Скасаваньне праўкі 2329306 удзельніка [[Special:Contributions/Дамінік|Дамінік]] ([[User talk:Дамінік|гутаркі]]) wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Мікулічы}} {{Населены пункт/Беларусь |Статус = вёска | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва= Mikuličy | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] jh76fd15fisi3deh1els8k81wsbdvuy 2329318 2329317 2022-07-22T10:09:18Z Дамінік 64057 Скасаваньне праўкі 2329305 удзельніка [[Special:Contributions/Дамінік|Дамінік]] ([[User talk:Дамінік|гутаркі]]) wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Мікулічы}} {{Мястэчка | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] fl4uhzjn9a36470dcy75g962d7vh6v4 2329319 2329318 2022-07-22T10:11:40Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Мікулічы}} {{Населены пункт/Беларусь | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] obkp0d1bflpdmg0xz0k7pve2vmzj5bp 2329320 2329319 2022-07-22T10:13:27Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] 1hudwjawtsb4shy9623no156si7lfzq 2329321 2329320 2022-07-22T10:14:27Z Дамінік 64057 Скасаваньне праўкі 2329320 удзельніка [[Special:Contributions/Дамінік|Дамінік]] ([[User talk:Дамінік|гутаркі]]) wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Мікулічы}} {{Населены пункт/Беларусь | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] obkp0d1bflpdmg0xz0k7pve2vmzj5bp 2329322 2329321 2022-07-22T10:18:53Z Дамінік 64057 Скасаваньне праўкі 2329321 удзельніка [[Special:Contributions/Дамінік|Дамінік]] ([[User talk:Дамінік|гутаркі]]) wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь | Назва = Мікулічы | Назва ў родным склоне = Мікулічаў | Краіны = Беларусі | Плошча = | Вышыня = | Першыя згадкі = 1541 год | Колькасьць насельніцтва = | Год падліку насельніцтва = | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 2344 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Брагінскі раён|Брагінскі]] | Сельсавет = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]] | Шырата_паўшар’е = паўночнае | Шырата_градусаў = 51 | Шырата_хвілінаў = 51 | Шырата сэкундаў = | Даўгата_паўшар’е = усходняе | Даўгата_градусаў = 30 | Даўгата_хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] 1hudwjawtsb4shy9623no156si7lfzq 2329323 2329322 2022-07-22T10:27:05Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Мікулічы |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Мікулічаў |Трансьлітараваная назва = Mikuličy |Герб = |Сьцяг = |Гімн |Дата заснаваньня = перад 1541 годам |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 244 |Год падліку колькасьці = 2004 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 51 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 10 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Міку́лічы''' — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Мікулічы ўваходзіць у склад [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае і Карона Каралеўства Польскага === Ці не ўпершыню Мікулічы згаданыя ў запісе ад 6 кастрычніка 1541 г. аб узаемных саступках грунтоў у [[Брагін|Брагінскім маёнтку]] князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага і ў [[Астрагляды|Астраглядаўскім маёнтку]] князя Дзьмітрыя Раманавіча Відыніцкага (Любецкага) з жонкай Феннай Палазовічаўнай. Належалі князю Вішнявецкаму.<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref> Месьціліся ў Кіеўскім ваяводзтве Вялікага Княства Літоўскага. Напярэдадні Люблінскай вуніі ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 г. ваяводзтва (у тым ліку Брагінскі маёнтак) было далучана да Кароны Польскай<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі, У. [Рэцэнзія] / У. Падалінскі // Беларус. гіст. агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337. — Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009</ref>. Згодна з актам аб падзеле маёнтку Брагін 1574 году, «… ''село Микуличи з людми отчизными, куничниками, з даню медовою, грошовою, з дубровами, лесы, чертежами, с полми, сеножатми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру Аляксандравічу Вішнявецкаму.<ref>http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188, 192</ref> На 1581 г., калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Мікулічах налічвалася 40 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялян]], зь якіх выбіралася па 15 грошаў, і 12 [[агароднікі|агароднікаў]], зь якіх, залежала ад акалічнасьцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 38</ref>. Яшчэ ў датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі княгіні Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. Потым, да 1622 года, часткай Брагінскага маёнтку зь Мікулічамі валодаў князь Адам Аляксандравіч Вішнявецкі. Ад 1641 г. Мікулічы — уласнасьць князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, які зноў аб’яднаў у адных руках Брагінскую спадчыну малодшай галіны роду. Пасьля сьмерці ў 1672 годзе жонкі апошняга, княгіні Грызельды Канстанцыі (з роду Замойскіх), Брагінская фартуна адыйшла яе пляменьніку Станіславу Канецпольскаму, незадоўга да спачыну ў 1682 годзе атрымаўшаму пасаду кракаўскага кашталяна. На 1683 год вядома, што трыма дымамі ў Мікулічах валодаў пан Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. У 1687 годзе Мікулічы названыя сярод паселішчаў усынаўлёнага Ст. Канецпольскім будучага серадзкага ваяводы Яна Аляксандра Канецпольскага, жыхары якіх цяжка пацярпелі ад пабораў і гвалту казакоў сотні Русановічавай палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага; тут у яго было 28 дымоў (×6 — каля 168 чалавек), а на пастой разьмясьціліся 28 казакоў, у якіх ажно 20 коней.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref> Пасьля сьмерці ў 1719 г. Я. Канецпольскага і даволі працяглага (яшчэ і пры жыцьці дзедзіча) знаходжаньня Мікулічаў у заставе у паноў Сілічаў,<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref> спадчынным уладальнікам Брагінскіх добраў прыкладна ад 1733 г. стаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне».<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref> Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Мікулічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 80 двароў (каля 480 жыхароў) сяла Мікулічы Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 12 злотых, 15 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 50 зл.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref> У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. У лісьце ад 3 траўня 1758 г. пан Ракіцкі, войскі ашмянскі, паказваў, што яго мікуліцкія падданыя ня з волі дворнай, а паводле ўласнага намеру ўдаліся да лесу хвойніцкага ўдавы княгіні Людвікі Шуйскай, на той час жонкі пана Быстрага, старосты ліноўскага, ды павысякалі дрэвы<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 72 — 73</ref>. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 г. у Мікулічах налічвалася адпаведна 19, 6 і 5 чалавек (głow),<ref>АрхивЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref> якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на колькасць габрэяў у сяле не магла не паўплываць Калііўшчына 1768 г., што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ў краі. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Дзейнічала Багаяўленская царква, будынак якой узьведзены ў 1760 г.<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 35</ref> У ёй захоўваліся два фундушы ўладальнікаў Брагіна з фальваркамі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ад 28 кастрычніка 1740 г. і пані Марыі Ракіцкай ад 16 студзеня 1860 г., метрычныя кнігі і іншыя прыходзкія дакумэнты з 1827 года<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Мікулічы на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]У 1840 годзе на сродкі вернікаў і ўладальніка сяла графа Міхала Ракіцкага замест старой збудавана новая драўляная царква. У 1855 у Брагіне і Мікулічах уласьнік граф Людзьвік Міхайлавіч Ракіцкі (1825—1881) меў 2 вятракі, вадзяны і 6 конных млыноў, валюшню. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засьведчана, што 301 жыхар сяла Мікулічы зьяўляўся прыхаджанінам Багаяўленскай царквы, 12 мужчын і 18 жанчын зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 681</ref>. У 1864 адкрыта народнае вучылішча. У парэформавы час Мікулічы былі цэнтрам воласьці, да якой у 1890 годзе належалі 35 населеных пунктаў з 1075 дварамі. У 1885 годзе працавала школа. У 1895 годзе каля 400 жыхароў выступілі супраць правядзеньня палявых работ на зямельным участку, які яны лічылі несправядліва перададзеным абшарніку. Паводле перапісу 1897 года працавалі царква, капліца, народнае вучылішча, хлебазапасная крама, крама, млын, 2 ветракі, карчма; побач быў аднайменны фальварак. На 1909 год у сяле Мікулічы налічвалася 96 двароў, 702 жыхары, у фальварку 1 двор, 5 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 122</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Мікулічы з воласьцю ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Ад 8 сьнежня 1926 году — у складзе БССР, цэнтр Мікуліцкага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай і з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі, ад 20 лютага 1938 года Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай абласьцей. Дзейнічалі школа, хата-чытальня. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Октябрь», працавалі гамарня (з 1931 года), 3 вятракі (1895, 1896, 1928 гадоў). У 1938 годзе ў вёску пераселены жыхары паселішчаў Краснае, Ульянаўка і Красная Горка, Новая Вёска. Падчас Вялікай Айчыннай вайны нацысты забілі 23 жыхароў, у тым ліку 14 жніўня 1942 года жывымі спалілі 14 жыхароў вёскі. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 290 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1975 годзе збудаваны абеліск з імёнамі загінулых. У 1959 годзе цэнтр калгасу «Чырвоны Кастрычнік». Размяшчаліся пільня, млын, швейная майстэрская, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, аптэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, сталовая, 2 крамы. [[1 сьнежня]] [[2009]] году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Мікуліцкі сельсавет|Мікуліцкага сельсавету]] ў [[Буркоўскі сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Брагинского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 276]{{Ref-ru}}</ref>. == Асобы == * Крысенка Ціхан Канстанцінавіч (1880—?) — палкоўнік Дзеючай арміі Украінскай Народнай рэспублікі<ref>[https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87] {{ref-ua}}</ref>. * [[Пётр Сяргеевіч Жукаў]] (1921—1967) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Крыніцы == {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632 с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0 * Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007 * Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. — Київ, 2016(2017). С. 213—215 * Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389 * Бельскі, С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018 {{Буркоўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Буркоўскі сельсавет]] 62zmuuyehhsheds52d6wxzh7i6wagkl Сяржук Вітушка 0 128716 2329210 2189289 2022-07-21T13:52:43Z Rdgst 67275 даданыя спасылкі на "Вільню і край" wikitext text/x-wiki {{Асоба |імя = Сяржук Вітушка |арыгінал імя = |партрэт = Siarzhuk Vitushka.jpg |памер = |апісаньне = Сяржук Вітушка ў 1989 годзе |імя пры нараджэньні = |род дзейнасьці = грамадзка-палітычны дзяяч, гісторык, пэдагог |дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|10|4|1965}} |месца нараджэньня = [[Чысьць]], [[Маладэчанскі раён]], [[БССР]] |грамадзянства = |падданства = |дата сьмерці = {{Памёр|2|7|2012|гадоў=47}} |месца сьмерці = [[Вільня]], [[Летува]] |бацька = |маці = |муж = |жонка = Людвіка Вітушкава (Кардзіс) |дзеці = Паўліна Вітушчанка |узнагароды = |сайт = |дадаткова = |commons = }} {{Цёзкі}} '''Сяржу́к Віту́шка''' (10 красавіка 1965, [[Чысьць]], [[Маладэчанскі раён]], [[БССР]] — 2 ліпеня 2012, [[Вільня]], [[Летува]]) — беларускі грамадзка-палітычны дзяяч. Кіраўнік менскага таварыства «[[Талака (таварыства)|Талака]]», гісторык і пэдагог, аўтар казак для дарослых і дзяцей. == Біяграфія == Нарадзіўся 10 красавіка 1965 году ў вёсцы Чысьць Маладэчанскага раёну. Скончыў прафэсійна-тэхнічную вучэльню, працаваў рабочым на заводзе «[[Інтэграл (кампанія)|Інтэграл]]», паступіў на гістфак [[БДУ]], які скончыў у 1989 годзе. У 1986 годзе прыйшоў у моладзевы клюб «[[Талака (таварыства)|Талака]]», у 1987 абраны старшынём таварыства. З 1991 году жыў у [[Вільня|Вільні]], дзе працаваў настаўнікам гісторыі ў віленскай беларускай школе імя Францішка Скарыны. Арганізатар і першы дырэктар адноўленага Віленскага Беларускага музэю імя Івана Луцкевіча. Выдаваў газэту «Vilnia i kraj» (1993).<ref>[https://web.archive.org/web/20210419174001/http://mediakritika.by/article/3265/gistoryya-belaruskaga-samvydatu-vilnya-i-kray Гісторыя беларускага самвыдату: “Вільня і край”, 24.08.2015 (Архіваваная спасылка)]</ref> Актыўна супрацоўнічаў з радыёстанцыяй «Балтыйскія хвалі» і летувіскай дзяржаўнай тэлевізіяй. Як публіцыст, друкаваўся ў газэтах «[[Наша Ніва]]» і «Рунь». Быў іныцыятарам і арганізатарам беларускіх набажэнстваў у віленскай [[Царква сьвятога Мікалая (Вільня)|царкве Сьв. Мікалая]] на вул. Вялікай (Діджёю). Хварэў на цукроўку. Страціўшы зрок, не спыніў актыўнае дзейнасьці, у прыватнасьці, арганізоўваў «сьляпыя экскурсіі» для беларусаў па Вільні, пісаў казкі, п’есы-[[Батлейка|батлейкі]], вершы і беларускія тэксты на мэлёдыі вядомых песень. У 2011 годзе ў Менску выйшла ягоная першая кніга «''Дзінь-дзілінь: пара гуляць у казкі!''», крыху пазьней паўтораная ў аўдыёварыянце. Памёр 2 ліпеня 2012 году ў Вільні. Разьвітаньне прайшло ў [[Менск]]у, у грэка-каталіцкай царкве. Пахаваны ў вёсцы [[Рагава]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 2 ліпеня 2012| url = http://nn.by/?c=ar&i=76174| копія = | дата копіі = | загаловак = Памёр Сяржук Вітушка| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Наша Ніва]]| дата доступу = 20 лістапада 2014 | мова = | камэнтар = }}</ref>. [[Файл:Vitushka.jpg|thumb|left]] == Публікацыі == * [https://vytoki.net/?docs=00005745 Vilnia i krai, 1992, №1-3.] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.svaboda.org/content/article/24632121.html Сяржук Вітушка больш ня з намі] * Паліна Качаткова ''[https://web.archive.org/web/20130619024606/http://www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/vit37?OpenDocument Сяржук Вітушка]'' // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]] № 37 (13677), 20 ліпеня 2012 * {{Спасылка | аўтар = ''[[Вінцук Вячорка]]''| дата публікацыі = 11 красавіка 2015 | url =http://novychas.by/hramadstva/sjarzuk_vitushka_uzor_bielarus/ | копія = http://www.peeep.us/89d85051| дата копіі = 21 сакавіка 2016 | загаловак = Сяржук Вітушка — узор беларускага інтэлігента| выдавец = [[Новы час (газэта)|Новы Час]]| дата доступу = 21 сакавіка 2016 }} * [https://nn.by/?c=ar&i=228638 Прэмію імя Сержука Вітушкі атрымалі слабавідушчыя мінскія школьнікі] {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Вітушка, Сяржук}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Маладэчанскім раёне]] [[Катэгорыя:Беларускія грамадзкія дзеячы]] [[Катэгорыя:Беларускія пэдагогі]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Беларусы ў Летуве]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Вільні]] ovznp54x395j6ejbq8q8ynr0b9ehm0k Арганізацыя чарнаморскага эканамічнага супрацоўніцтва 0 131391 2329207 2101652 2022-07-21T13:08:03Z Knedlik-Pod 14918 /* top */[[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki '''Арганізацыя чарнаморскага эканамічнага супрацоўніцтва''' — [[Міжнародная арганізацыя|міжурадавая арганізацыя]], якая аб’ядноўвае 12 дзяржаваў [[Чорнае мора|Прычарнамор’я]] і Паўднёвых [[Балканскі паўвостраў|Балканаў]]. АЧЭС заснавана 1 траўня 1999 на падставе Дамовы пра чарнаморскае эканамічнае супрацоўніцтва ад 25 чэрвеня 1992. Штаб-кватэра арганізацыі разьмешчана ў [[Стамбул]]е. [[Файл:BSEC members.png|міні|550пкс|Краіны-ўдзельнікі і краіны-назіральнікі АЧЭС{{Легенда|#ff7f40|Краіны-ўдзельнікі АЧЭС}} {{Легенда|#73d75a|Краіны-назіральнікі ў АЧЭС}}]] == Склад == '''Удзельнікі''' * {{Сьцяг Азэрбайджану}} [[Азэрбайджан]] * {{Сьцяг Альбаніі}} [[Альбанія]] * {{Сьцяг Армэніі}} [[Армэнія]] * {{Сьцяг Баўгарыі}} [[Баўгарыя]] * {{Сьцяг Грузіі}} [[Грузія]] * {{Сьцяг Грэцыі}} [[Грэцыя]] * {{Сьцяг Малдовы}} [[Малдова]] * {{Сьцяг Расеі}} [[Расея]] * {{Сьцяг Румыніі}} [[Румынія]] * {{Сьцяг Сэрбіі}} [[Сэрбія]] * {{Сьцяг Турэччыны}} [[Турэччына]] * {{Сьцяг Украіны}} [[Украіна]] '''Назіральнікі''' * {{Сьцяг Аўстрыі}} [[Аўстрыя]] * {{Сьцяг Беларусі}} [[Беларусь]] * {{Сьцяг ЗША}} [[ЗША]] * {{Сьцяг Ізраілю}} [[Ізраіль]] * {{Сьцяг Італіі}} [[Італія]] * {{Сьцяг Нямеччыны}} [[Нямеччына]] * {{Сьцяг Польшчы}} [[Польшча]] * {{Сьцяг Славаччыны}} [[Славаччына]] * {{Сьцяг Тунісу}} [[Туніс]] * {{Сьцяг Францыі}} [[Францыя]] * {{Сьцяг Харватыі}} [[Харватыя]] * {{Сьцяг Чэхіі}} [[Чэхія]] * {{Сьцяг Эгіпту}} [[Эгіпет]] == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.bsec-organization.org/Pages/homepage.aspx Сайт АЧЭС] {{Парады артыкулу | няма карткі = Арганізацыя | кароткі артыкул}} [[Катэгорыя:Міжнародныя эканамічныя арганізацыі]] ktr1zqr77zxosiyudci4hwcchcffxgx Магілёўскі Спаскі манастыр 0 148590 2329270 2285345 2022-07-21T20:36:03Z Kazimier Lachnovič 1079 дзеля пераносу файлу wikitext text/x-wiki {{Славутасьць |Тып = Помнік сакральнай архітэктуры |Назва = Магілёўскі Спаскі манастыр |Арыгінальная назва = |Выява = Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1915-16).jpg |Подпіс выявы = Спаскі манастыр, аўтэнтычны выгляд |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжаньня = |Месцазнаходжаньне = [[Магілёў]] |Канфэсія = |Эпархія = |Ордэнская прыналежнасьць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекту = [[Ян Глаўбіц]] |Будаўнік = |Заснавальнік = [[Георгі (Каніскі)]] |Першае згадваньне = |Заснаваньне = 1756 |Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Канчатак будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасьць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = |Вядомыя насельнікі = |Рэліквіі = |Плябан = |Стан = |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 53 |Шырата сэкундаў = 43 |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = 01 |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = |Commons = }} '''Магілёўскі Спаскі манастыр''' — помнік архітэктуры XVIII ст. у [[Магілёў|Магілёве]]. Знаходзіўся ў [[Старое места (Магілёў)|Старым Месьце]], на высокім беразе [[Дняпро|Дняпра]] пры Спаскім завулку. Твор архітэктуры [[барока]]. Аб'ект [[Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі]]. Комплекс складаўся з [[Царква Сьвятога Спаса (Магілёў)|Спаскай царквы]], манастырскага корпусу і мура з брамай і [[званіца]]й. Разам з [[Магілёўскі архірэйскі палац|архірэйскім палацам]] і [[Магілёўская духоўная сэмінарыя|духоўнай сэмінарыяй]] ствараў адзіны буйны архітэктуры ансамбль, які займаў увесь квартал на [[Вуліца Ленінская (Магілёў)|гістарычнай Ветранай вуліцы]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Спаская царква ў Магілёве ўпершыню ўпамінаецца ў 1447 годзе. З канца XV ст. пры царкве існавалі драўляныя манастырскія будынкі. У 1588 годзе пры манастыры зьявілася праваслаўнае брацтва, а ў 1600 годзе адкрылася школа. Брацтва праіснавала да 1618 году, калі царкву перадалі [[Уніяцкая царква ў Рэчы Паспалітай|Сьвятому Пасаду]], які валодаў ёй да сярэдзіны XVII ст. У гэты пэрыяд брацтва, школа і друкарня дзейнічалі пры царкве Ўваходу Гасподняга ў Ерусалім. У брацкай друкарні выйшлі з друку: «Служэбнік» (1616 і 1617 гады), «Эвангельле вучыцельнае» (1619 год). У брацкай школе вывучалі мовы і [[багаслоўе]]<ref name="sppsobor">[http://sppsobor.by/bractva/vilna/publish/ruscalendar/9106 Могилевский Спасо-Преображенский монастырь]</ref>. Паводле ўмоваў [[Збораўская дамова|Збораўскай дамовы]] 1649 году, манастыр ізноў перайшоў да [[Канстантынопальская праваслаўная царква|Канстантынопальскага патрыярхату]]. Пры ім знаходзілася япіскапская катэдра і дом, дзе жылі архірэі. У 1659 годзе збудавалі новую царкву, таксама драўляную, якая згарэла ў 1708 годзе<ref name="sppsobor"/>. У 1740—1742 гадох япіскап [[Ёсіф Ваўчанскі]] пачаў будаваць новую мураваную царкву, скончаную за япіскапам [[Еранім Ваўчанскі|Еранімам Ваўчанскім]]. Аднак у 1748 годзе царква згарэла. З 1756 году будаваньнем царквы кіраваў архіяпіскап [[Георгі (Каніскі)]], які запрасіў зь [[Вільня|Вільні]] вядомага архітэктара [[Ян Гляўбіц|Яна Гляўбіц]]. Побач з царквой у 1762—1785 гадох збудавалі мураваны [[Магілёўскі архірэйскі палац|архірэйскі палац]]. Новая царква была [[Катэдральны сабор|катэдральным саборам]] Магілёва да 1802 году<ref name="sppsobor"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === Па [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першым падзеле Рэчы Паспалітай]] (1772 год), калі Магілёў апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], комплекс канчаткова перайшоў у валоданьне [[Урадавы сынод Расейскай імпэрыі|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] ([[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскай царквы]]). У 1824 годзе ў манастыры дзейнічалі цэрквы: Сьвятога Спаса, у імя 40 Сэбастыйскіх мучанікаў і Ўшэсьця Гасподняга. У галоўнай царкве, у правай прыбудоўцы, знаходзіўся цудоўны абраз Божай Маці ў пазалочанай [[рыза|рызе]]. Паводле паданьня, цудоўны вобраз калісьці зьявіўся на сьцяне [[Магілёўскі замак|Магілёўскага замку]]. У Спаскім саборы спачыў Георгі Каніскі<ref name="sppsobor"/>. Пры манастыры існавала багатая бібліятэка. Тут напісалі «Хроніку Спаскага манастыра» (1755 год), надрукаваную ў 1871 годзе пад назвай «Розныя запіскі, якія тычацца Беларускай эпархіі і тутэйшай набожнасьці» (знаходзіцца ў бібліятэцы [[АН Летувы]], у Вільні)<ref name="sppsobor"/>. === Найноўшы час === [[Файл:Правы флігель Архірэйскага падворка.jpg|міні|Манастырскія карпусы]] У 1918 годзе савецкія ўлады зачынілі манастыр. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] комплекс атрымаў пашкоджаньні, пазьней савецкія ўлады зьнішчылі рэшткі царквы, ад манастыра захаваліся два будынкі<ref name="sppsobor"/>. == Архітэктура == === Спаская царква === {{Асноўны артыкул|Царква Сьвятога Спаса (Магілёў)}} Помнік архітэктуры [[Віленскае барока|віленскага барока]]. Разьмяшчалася ў глыбіні квартала. Гэта была 2-вежавая крыжова-купальная [[базыліка]]. Абапал галоўнага фасада ўзвышаліся 2-ярусныя вежы, паміж якімі разьмяшчаўся высокі прыступкавы [[франтон]]. Сьцены фасадаў завяршыліся шырокім тонкапрафіляваным [[карніз]]ам. У інтэр’еры чатыры цэнтрычныя слупы падтрымлівалі купал на [[Ветразь (архітэктура)|ветразях]]. Інтэр’ер меў багатую аздобу, выкананую магілёўскімі майстрамі [[Мірон Пігарэвіч|Міронам Пігарэвічам]] і чаканьнікам [[Пётар Сьліжык|Пятром Сьліжыкам]]. === Манастыр === Манастырскі корпус — Г-падобны ў пляне будынак, які разам з агароджай атачаў усю тэрыторыю манастыра, утвараючы трапэцападобны ўнутраны дворык. Да манастырскага корпусу далучаліся гандлёвыя рады з аркавымі ўваходамі. Складаўся з 2-павярховай часткі, дзе разьмяшчалася кансысторыя, і 1-павярховага крыла, дзе разьмяшчаліся кельлі і гаспадарчыя памяшканьні. Захаваўся корпус, які тарцовым фасадам выходзіў на Ветраную вуліцу, і адна частка 1-павярховага крыла. Галоўны фасад 2-павярховага корпуса аздабляецца іянічнымі [[пілястра]]мі на ўсю вышыню. Аконныя праёмы дэкаруюцца ліштвамі з замковым каменьнем і падаконнымі прастакутнымі нішамі. 1-павярховае крыло аздабляецца аконнымі праёмамі з простымі ліштвамі і міжаконнымі [[Лапатка (архітэктура)|лапаткамі]]<ref>{{Літаратура/БЭ|9к}} С. 470—471.</ref>. == Галерэя == === Гістарычная графіка === <gallery widths=150 heights=150 caption="Старая графіка" class="center"> Mahiloŭ. Магілёў (1765-67).jpg|1765—1767 гг. Mahiloŭ, Alejnaja brama. Магілёў, Алейная брама (J. Pieška, 1800).jpg|[[Юзэф Пешка|Ю. Пешка]], каля 1800 г. Mahiloŭski zamak. Магілёўскі замак (N. Lvov, 1800).jpg|[[Мікалай Львоў|М. Львоў]], каля 1800 г. Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (N. Lvov, 1800).jpg|М. Львоў, каля 1800 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (A. Busyrski, 1830-39).jpg|А. Бусырскі, 1830-я гг. Mahiloŭ, Rynak. Магілёў, Рынак (XIX).jpg|XIX ст. Mahiloŭ, Spaski, Zvanica. Магілёў, Спаскі, Званіца (1868).jpg|1868 г. Mahiloŭskaja ratuša. Магілёўская ратуша (1871).jpg|1871 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (1879).jpg|1879 г. Mahiloŭskaja ratuša. Магілёўская ратуша (1882).jpg Mahiloŭ, Dubravienka. Магілёў, Дубравенка (1882) (2).jpg|1882 г. Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (M. Astankovič, 1890-99, 1901).jpg|1901 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (I. Hraboŭski, 1916).jpg|І. Грабоўскі, 1916 г. Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (H. Łukomski, 1916).jpg|Г. Лукомскі, 1916 г. Mahiloŭ, Dniaproŭski most. Магілёў, Дняпроўскі мост (K. Frantz, 1918).jpg|К. Франц, 1918 г. Mahiloŭ, Pažarny, Karmelicki. Магілёў, Пажарны, Кармэліцкі (K. Frantz, 1918).jpg|К. Франц, 1918 г. </gallery> === Гістарычныя здымкі === <gallery widths=150 heights=150 caption="Старыя здымкі" class="center"> Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (S. Aleksandrov, 1870-79) (2).jpg|С. Аляксандраў, 1870-я гг. Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (M. Astankovič, 1890-99).jpg|М. Астанковіч, 1890-я гг. Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (1900) (2).jpg|1900 г. Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (1900) (3).jpg|1900 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1901-10).jpg|1901—1910 гг. Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (V. Kastko, 1903).jpg|В. Кастко, 1903 г. Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (1909).jpg|1909 г. Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1910).jpg|1910 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Mahiloŭ, Dniapro-Školišča. Магілёў, Дняпро-Школішча (1913).jpg|1913 г. Mahiloŭ, Dniapro-Školišča. Магілёў, Дняпро-Школішча (1914).jpg|1914 г. Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1915-16).jpg|1915—1916 гг. Mahiloŭ, Spaski, Zvanica. Магілёў, Спаскі, Званіца (1915-16).jpg|1915—1916 гг. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (6.01.1916).jpg|6 студзеня 1916 г. Mahiloŭ, Archirejski Vał. Магілёў, Архірэйскі Вал (1916).jpg|1916 г. Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (1916).jpg|1916 г. Mahiloŭ, Dniaproŭski most. Магілёў, Дняпроўскі мост (1916).jpg|1916 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Mahiloŭ, Rynak. Магілёў, Рынак (1916).jpg|1916 г. Mahiloŭ, Archirejski Vał. Магілёў, Архірэйскі Вал (1901-17).jpg|да 1918 г. Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (1901-18).jpg|да 1918 г. Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (1901-18) (2).jpg|да 1918 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Mahiloŭ, Archirejski Vał. Магілёў, Архірэйскі Вал (1918).jpg|1918 г. Mahiloŭ, Dniapro-Školišča. Магілёў, Дняпро-Школішча (1918).jpg|1918 г. Mahiloŭ, Dniapro-Školišča. Магілёў, Дняпро-Школішча (1918) (2).jpg|1918 г. Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (J. Krum, 1918).jpg|1918 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1918).jpg|1918 г. Mahiloŭ, Vietranaja-Spaski. Магілёў, Ветраная-Спаскі (1918).jpg|1918 г. Mahiloŭ, Školišča. Магілёў, Школішча (1918).jpg|1918 г. Mahiloŭ, Dniapro-Školišča. Магілёў, Дняпро-Школішча (1926).jpg|1926 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1930-39).jpg|1930-я гг. Mahiloŭ, Padvalnaja. Магілёў, Падвальная (07.1941).jpg|ліпень 1941 г. Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1941).jpg|1941 г. Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1941-42).jpg|1941—1942 гг. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (1941-44).jpg|1941—1944 гг. Mahiloŭ, Padvalnaja. Магілёў, Падвальная (1942).jpg|1942 г. Магілёўскі Спаскі манастыр у 1942 годзе.jpg|1942 г. Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1942-44).jpg|1942—1944 гг. </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/БЭ|9}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)}} == Вонкавыя спасылкі == {{ГККРБ|513Е000001}} * {{radzima|6812|object}} [[Катэгорыя:Манастыры Магілёва]] [[Катэгорыя:Колішнія манастыры Беларусі]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя манастыры Беларусі]] [[Катэгорыя:Зьнішчаныя збудаваньні Магілёва]] nu0ayndz3a74414hz1jhngpr8q2xq7w Катэгорыя:Мастацтва паводле стагодзьдзяў 14 159138 2329230 2106051 2022-07-21T15:19:47Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Мастацтва паводле пэрыядаў|Стагодзьдзі]] [[Катэгорыя:Стагодзьдзі паводле тэмаў]] t71pr6o4v5bgxl1czdtgsdc5deiu78g Дняпро 0 161629 2329274 2307814 2022-07-21T22:10:38Z X3qt 76220 Дадаў больш дэтальную мапу басэйну Дняпру wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Рака |назва = Дняпро |выява = Дніпро.jpg |подпіс = Віды ракі Дняпра |даўжыня = 2290 км |выток = каля в. Аксеніна ([[Расея]]) |вышыня_вытоку = |вусьце = [[Дняпроўскі ліман]] |вышыня_вусьця = |сьцёк = 1670 м³/с |нахіл = 0,08 ‰ |плошча_басэйну = 504 тыс. км² |краіны_басэйну = [[Беларусь]], [[Украіна]], [[Расея]] |левыя_прытокі = |правыя_прытокі = |мапа = Dniapro-basejn-lat-kir.png }} '''Дняпро́''' ({{мова-ru|Днепр|скарочана}}, {{мова-uk|Дніпро|скарочана}}) — рака ў [[Беларусь|Беларусі]]{{Заўвага|у Віцебскай, Магілёўскай і Гомельскай абласьцёх}}, [[Расея|Расеі]] і [[Украіна|Ўкраіне]]. Трэцяя даўжынёй і плошчай басэйну рака [[Эўропа|Эўропы]] (пасьля [[Волга|Волгі]] і [[Дунай|Дунаю]]). Даўжыня 2201 км{{Заўвага|да пабудовы вадасховішчаў 2285 км}}, на тэрыторыі Беларусі 700 км. Плошча вадазбору 504 тыс. км², у Беларусі 63,7 тыс. км²{{Заўвага|без басэйну [[Прыпяць|Прыпяці]]}}. [[Выдатак вады]] ў вусьці 1670 м³/с, каля Воршы 123 м³/с, каля Рэчыцы 364 м³/с. Агульны спад ракі ў Беларусі 54 м. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,08 [[праміле|‰]]. == Назва == Большасьць дасьледнікаў лічаць паходжаньне [[гідронім]]у Дняпро [[сарматы|сармацкім]] і выводзяць яго ад выразу ''дану апара'', што азначае 'задняя рака' (датычна [[Днестар|Днястра]]). Іншыя лічаць, што назва ракі паходзіць ад каранёў ''дан (дон)'', што значыць 'вада, рака' і ''пр (прс)'' (прыкладна ''пырскі''), якія ўтвараюцца парогамі ў ніжняй плыні. Іншыя вядомыя назвы Дняпра: ''Барыстэн'' ({{мова-el|Βορυσθένης|скарочана}} — паўночная рака), згадваецца ў працах [[Старажытная Грэцыя|старажытнагрэціх]] гісторыкаў [[Герадот]]а, [[Страбон]]а і ў некаторых [[Рымская імпэрыя|старажытнарымскіх]] ([[Пліні Старэйшы|Плінія Старэйшага]]), хаця ў рымскіх працах пераважае назва ''Данапрыс''. ''Славутыч'' — ''Славянская'', мэтафарычная назва часоў [[Русь|Русі]]. ''Вар'' (відаць, ад імя індаэўрапейскага бога вады Варуна), [[гуны|гунская]] назва ракі, ад яе паходзіць [[печанегі|печанеская]] назва ''Варух'' або ''Варуч''. ''Буры-Чай'' (ад імя бога вайны Барын-Буры, які, паводле паданьня, адпачываў на гэтай рацэ), старажытнабулгарская назва. {{мова-tr|Узу|скарочана}} — доўгая. ''Элтэкс'', назва, якая ўжывалася ў сярэднявечнай [[Італія|Італіі]]. == Асноўныя прытокі == * ''Правыя'': [[Аршыца]], [[Адроў]], [[Бярозаўка (прыток Дняпра)|Бярозаўка]], [[Ульянка]], [[Даска]], [[Лахва (рака)|Лахва]], [[Макранка]], [[Дабрыца (прыток Дняпра)|Дабрыца]], [[Друць]], [[Бярэзіна]], [[Прыпяць]], [[Ірпень]], [[Інгулец]], [[Цецяраў]] * ''Левыя'': [[Арловічы (рака)|Арловічы]], [[Вільчанка]], [[Ухлясьць (рака)|Ухлясьць]], [[Вуглянка]], [[Ржаўка (рака)|Ржаўка]], [[Сож]], [[Дзясна]], [[Сула (прыток Дняпра)|Сула]], [[Самара (рака)|Самара]], [[Ворскла]], [[Рось (рака)|Рось]], [[Псёл]] == На рацэ == * ''[[Места|Месты]]'': [[Дарагабуж]], [[Смаленск]], [[Дуброўна]], [[Ворша]], [[Копысь]], [[Шклоў]], [[Магілёў]], [[Быхаў]], [[Рагачоў]], [[Жлобін]], [[Стрэшын]], [[Рэчыца]], [[Лоеў]], [[Кіеў]], [[Канеў]], [[Чаркасы]], [[Крамянчук]], [[Каменскае]], [[Дняпро (горад)|Дняпро]], [[Запарожжа]], [[Нікапаль]], [[Энэргадар]], [[Новая Кахоўка]], [[Хэрсон]] * ''[[Гарадзкі пасёлак|Мястэчкі]]'': [[Копысь]], [[Стрэшын]], [[Лоеў]] * ''Гістарычныя [[Мястэчка|мястэчкі]]'': [[Расасна]], [[Александрыя (Магілёўская вобласьць)|Александрыя]], [[Буйнічы]], [[Дашкаўка]], [[Баркулабаў]], [[Холмеч]] * ''Вадасховішчы'': [[Кіеўскае вадасховішча|Кіеўскае]], [[Канеўскае вадасховішча|Канеўскае]], [[Крамянчускае вадасховішча|Крамянчускае]], [[Каменскае вадасховішча|Каменскае]], [[Дняпроўскае вадасховішча|Дняпроўскае]], [[Кахоўскае вадасховішча|Кахоўскае]] * ''ГЭС'': [[Кіеўская ГЭС|Кіеўская]], [[Канеўская ГЭС|Канеўская]], [[Крамянчуская ГЭС|Крамянчуская]], [[Каменская ГЭС|Каменская]], [[ДнепраГЭС|Дняпроўская]], [[Кахоўская ГЭС|Кахоўская]] * ''Курорты'': Рагачоў, Горваль (на сутоках Дняпра і Бярэзіны), Белы Бераг. * ''Зоны адпачынку'': Дняпроўка, Дняпро, [[Арціслаўка]], Любуж, Сідаравічы, Салтанава, Прыбярэжная, Лоеў (у міжрэччы Дняпра і Сажа) ды іншыя == Агульныя зьвесткі == Пачынаецца зь невялікага балота на Валдайскім узвышшы за 2 км на паўднёвы ўсход ад вёскі Аксеніна [[Андрэеўскі раён|Андрэеўскага раёну]] Смаленскай вобласьці на вышыні 236 м над узроўнем мора, упадае ў [[Дняпроўскі ліман]] [[Чорнае мора|Чорнага мора]]. Шчыльнасьць рачной сеткі басэйну Дняпра на тэрыторыі Беларусі 0,39 км/км². Асноўны сьцёк ракі фармуецца ў верхняй плыні. Галоўная крыніца жыўленьня — сьнегавыя воды (у верхняй плыні каля 50%). Грунтавыя воды складаюць 27%, дажджавыя 23% рочнага сьцёку. Веснавое разводзьдзе звычайна праходзіць адной, у асобныя гады дзьвюма ці трыма хвалямі. Сярэдняя вышыня над самай нізкай межаньню каля Воршы 5,9 м, Магілёва 6,2 м, Рэчыцы 4 м. Вышыня найбольшага ўзроўню 4—7 м, у вярхоўі, дзе абалона вузкая, да 12 м. Замярзае ў канцы лістапада — пачатку сьнежня, крыгалом у сярэдняй плыні ў канцы сакавіка — пачатку красавіка. На Беларусі найбольшая таўшчыня лёду 60—80 см (у пачатку сакавіка). Веснавы ледаход 4—9 дзён. Каля Воршы найбольшы расход вады 2000 м³/с (1931 год), найменшы 8 м³/с (1892 год), каля Рэчыцы адпаведна 4970 м³/с (1953 год) і 36 м³/с (1921 год). Сярэдні сьцёк завіслых наносаў на Беларусі 250 тыс. т. Вада ў рацэ гідракарбанатна-кальцыёвай клясы, умерана жорсткая, павышанай і сярэдняй мінэралізацыі. Для памяншэньня забруджваньня Дняпра пры прамысловых і камунальных прадпрыемствах ствараюцца ачышчальныя збудаваньні, вядзецца кантроль за гідрахімічным рэжымам ракі, аднак як стан пакуль не паляпшаецца. У выніку [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]] значая частка глеяў, жывёльнага ды расьліннага сьвету Дняпра была забруджаная радыёактыўнымі нуклідамі. У межах Беларусі даліна пераважна трапэцападобная, ніжэй за вусьце Сажа невыразная. Шырыня яе да Магілёва 0,8—3 км, ніжэй (да вусьця Сажа) 5—10 км, у межах Палескай нізіны зьліваецца з прылеглай мясцовасьцю. Схілы даліны ўмерана стромкія і спадзістыя, вышынёй 12—35 м, парэзаныя ярамі, лагамі, далінамі прытокаў. [[Абалона]] на значным працягу ад Магілёва — двухбаковая тэраса, якая ўзвышаецца над межанным узроўнем вады на 5—8 м, шырыня яе 0,1—1 км. Ад Магілёва да Жлобіна пашыраецца да 6 км, у межах [[Гомельскае Палесьсе|Гомельскага Палесься]] да 10 км. Паверхня абалоны ніжэй за Магілёў перасечаная старыцамі, рукавамі, пратокамі і затокамі, большай часткай адкрытая і разараная. Ёсьць павышаныя грывістыя дзялянкі, пясковыя ўзгоркі і прырэчышчавыя валы. Рэчышча на вялікім працягу моцназьвілістае, багатае перакатамі і мелямі, найбольш выразнымі на дзялянцы паміж вусьцямі рэчак Друць і Сож. За 9 км вышэй за Воршу рака праразае граду дэвонскіх вапнякоў, утварае каля вёскі Прыдняпроўе г. зв. Кабяляцкія парогі. Шырыня ракі 60—120 м, паміж вусьцямі Бярэзіны і Сажа 0,2—0,6 км, ніжэй 0,8—1,5 км, а ў зоне падпору ад Кіеўскага вадасховішча 3—5 км. Дно роўнае, пясковае, часам пяскова-жвіровае. Берагі ад спадзістых да стромкіх, на лукавінах разбураюцца, вышынёй ад 0,5 м да 10 м, у асобных месцах наладжаныя берагавыя замацаваньні<ref>{{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі|к}} С. 144—145.</ref>. Азёрнасьць вадазбору нязначная (менш за 1%), у большасьці сваёй гэта невялікія азёры. == Рэльеф == Вярхоўі вадазбору ракі ў межах [[Смаленскае ўзвышша|Смаленскага]] і [[Аршанскае ўзвышша|Аршанскага]] ўзвышшаў, правабярэжжа сярэдняй часткі верхняй плыні на [[Цэнтральнабярэзінская раўніна|Цэнтральнабярэзінскай раўніне]], левабярэжжа на [[Аршанска-Магілёўская раўніна|Аршанска-Магілёўскай раўніне]], што на поўдні пераходзіць у нізіну Беларускага Палесься. На поўдні ад Рагачова па левабярэжжы ракі цягнецца [[Прыдняпроўская нізіна]]. Рэльеф раўнінна-ўзгорысты. Найбольш прыпаднятая паўночная частка ўяўляе складаную сыстэму буйнаўзгорыстых [[марэна (геалёгія)|марэнавых]] узвышшаў (Аршанскае, Менскае), якія чаргуюцца са слабаўвагнутымі, часта забалочанымі нізінамі і моцна падзеленымі плятопадобнымі дзялянкамі. Адносныя вышыні асобных узгоркаў вагаюцца ад 30—50 да 120 м. Цэнтральная частка, якая ахоплівае вадазборы рэчак Бярэзіна і Сож, пераважна раўнінная, месцамі сустракаюцца хвалістыя і дробнаўзгорыстыя дзялянкі дновай марэны з адноснымі вышынямі 5—30 м. Левабярэжжа да [[места]] Жлобін моцна падзеленае далінамі, ярамі, бэлькамі і прыпаднятае адносна правабярэжжы на 40—60 м. Паўднёвая частка вадазбору зьвязаная зь дзюнава-грудкаватымі пясковымі ўтварэньнямі вышынёй 5—8 м і асобнымі моцна размытымі марэнавымі пагоркамі, узвышшамі і [[града (форма рэльефу)|градамі]] вышынёй да 10—60 м над навакольнай мясцовасьцю. == Расьліннасьць == Значную частку тэрыторыі (каля 25%) займаюць лясныя масівы, разьмяшчэньне іх нераўнамернае. Вялікія масівы знаходзяцца на вадазборах правабярэжных прытокаў (рака Бярэзіна, рака Друць). Левабярэжжа аблесенае значна менш. Лясы тут сустракаюцца параўнальна невялікімі дзялянкамі, найбольшыя зь іх засяроджваюцца ў нізоўі Сажа. Лясы [[мяшаныя лясы|мяшаныя]], асноўныя пароды — [[хвоя]], [[елка]], [[дуб]]. == Жывёльны сьвет == * [[шчупак]], [[акунь]], [[плотка]], [[лешч]], [[лінь]], [[карась]], [[верхаводка]], [[гусьцяра]] * ''каштоўныя'' — [[судак (рыба)|судак]], [[мінога ўкраінская]], [[галавень]], [[падуст]], [[вусач]]. (вядзецца аматарскае і прамысловае рыбалоўства) == Гаспадарчая дзейнасьць == Дняпро з даўніх часоў меў вялікае значэньне як транспартная артэрыя, што злучае Балтыйскае мора з Чорным. Дняпром праходзіла асноўная частка [[Шлях з варагаў у грэкі|шляху з варагаў у грэкі]]. З XII стагодзьдзя праз качэўнікаў у нізоўях ракі пачынае губляць сваё значэньне як міжнародны гандлёвы шлях — суднаходзтва Дняпром ажыцьцяўлалася толькі ў верхняй плыні. У сярэдзіне XVIII стагодзьдзя, па ліквідацыі Крымскага ханства, суднаходзтва зноў аднавілася на ўсёй плыні. Да XX стагодзьдзя у ніжняй плыні суднаходзтву заміналі парогі, якія былі ўзарваныя ў 1930-я гады. Цяпер басэйн Дняпра злучаецца з басэйнамі іншых рэчак (Дзьвіна, Нёман, Вісла), [[Бярэзінская водная сыстэма|Бярэзінскай воднай сыстэмай]], [[Агінскі канал|Агінскім каналам]], [[Дняпроўска-Бужанскі канал|Дняпроўска-Бужанскім каналам]]. На вадазборы праводзіліся мэліярацыйныя працы, у выніку якіх на 1 студзеня 2006 году мэліяраваныя каля 14% плошчы басэйну, здадзеныя ў эксплюатацыю каля 38 500 км адкрытай асушальнай сеткі каналаў. У большай ступені мэліярацыйныя працы (асушваньне) праводзілася ў басэйнах прытокаў ракі Дняпра: [[Друць]] (11%), [[Дабосна]] (28%), [[Бярэзіна]] (15%), [[Ведрыч]] (25%), [[Сож]] (11%)<ref>[http://pogoda.by/315/gid.html?ind=3 Гідрамэтцэнтар Беларусі]{{ref-ru}}</ref>. == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Дняпра" widths="150" heights="150" class="center"> Loyew, Belarus.jpg|каля Лоева Dněpr v Kyjevě.jpg|каля Кіева Ukraine dnepr at krementchug.JPG|у Крамянчугу Dnipro Khortytsya.jpg|Выспа Хортыца </gallery> == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}} С. 144—145. * {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|2}} * Государственный водный кадастр: Водные ресурсы, их использование и качество вод (за 2004 год) / М-во природных ресурсов и охраны окружающей среды. — {{Мн.}}, 2005. — 135 с. * Природа Белоруссии: Попул. энцикл./ БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с, 40 л. ил. * Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1—2. — Л., 1971. {{Рэкі Беларусі}} {{Рэкі Ўкраіны}} [[Катэгорыя:Дняпро| ]] [[Катэгорыя:Рэкі Дубровенскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Аршанскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Шклоўскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Магілёўскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Быхаўскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Рагачоўскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Жлобінскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Буда-Кашалёўскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Рэчыцкага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Лоеўскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Брагінскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Рэкі Расеі]] 9i96ewpgzoyqssl6pj2dnl82ant1vkh Катэгорыя:Мастацтва XX стагодзьдзя 14 166002 2329229 1962950 2022-07-21T15:19:04Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Іншыя катэгорыі|Мастацтва XIX стагодзьдзя|Мастацтва XXI стагодзьдзя}} [[Катэгорыя:XX стагодзьдзе]] [[Катэгорыя:Мастацтва паводле стагодзьдзяў|20]] 166fstvxvwrynfnu5y87dpqk41r24s9 Армяне ў Вугоршчыне 0 173332 2329193 2281517 2022-07-21T12:01:48Z Knedlik-Pod 14918 /* top */выпраўленьне спасылак wikitext text/x-wiki '''Армяне ў Вугоршчыне''' ({{мова-hu|Örmények}}) — армянская абшчына, якая жыве ў сучаснай [[Вугоршчына|Вугоршчыне]]. Лічыцца, што ў Вугоршчыне жыве ад 3,5<ref name="EUROPA">[http://ec.europa.eu/education/policies/lang/languages/langmin/euromosaic/hu8_en.html EUROPA — Education and Training — Regional and minority languages — Euromosaïc study]</ref> да 30 тысячаў армянаў<ref>[https://web.archive.org/web/20121107105958/http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/europe/hongriegeneral.htm Généralités]</ref>, што складае ня больш чым 0,01% насельніцтва Вугоршчыны. Дзьве траціны армянскай абшчыны пражываюць у Будапэшце і рэгіёне [[Пэшт]]. У Вугоршчыне налічваецца 31 арганізацыя армян, роднай мовай палова з пражываючых лічыць [[армянская мова|армянскую]]<ref name="EUROPA" />. З 1924 году ў Вугоршчыне служаць сьвятары [[Армянская каталіцкая царква|Армянскай каталіцкай царквы]], а сама царква ладзіць культурныя праграмы пры дапамозе Армянскага культурнага і інфармацыйнага цэнтру ў Будапэшце. Самі армяне адлічваюць сваю гісторыю ў Вугоршчыне з X—XI стагодзьдзяў<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=TBUiAQAAIAAJ&q=Autonomies+in+Hungary+and+Europe:+a+comparative+study&dq=Autonomies+in+Hungary+and+Europe:+a+comparative+study&hl=en&ei=tKgXTcaVJ4WAhAeevu22Dg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCwQ6AEwAA Józsa Hévizi, Thomas J. DeKornfeld, Helen Hiltabidle, Helen Dilworth DeKornfeld, Autonomies in Hungary and Europe: a comparative study, Corvinus Society, 2005]</ref>. Большасьць сучасных армян прыехалі ў Вугоршчыну пасьля распаду СССР. Пра армян у сваіх загадах пісаў кароль [[Ладзіслаў Постум|Ласла IV]], які дазволіў ім сяліцца ў гарадах. Самым вядомым армянскім горадам Вугоршчыны быў Самашуйвар (цяпер румынская [[Герлена]]), які называўся Армэнаполісам, Армэніерштатам або Айакагакам. == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Насельніцтва Вугоршчыны]] [[Катэгорыя:Армянская дыяспара|Вугоршчына]] fsyy96o503qegzps63e4gsycz3zoqch Аргонскі лес 0 178040 2329206 2181577 2022-07-21T13:07:53Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:СТРАЗ]] wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|49|10|N|5|0|E|display=title}} [[Файл:ChatelChéhéryFrance.JPG|thumb|240px|Выгляд Аргонскага лесу з Шатэль-Шэры]] [[Файл:Argonne localization.jpg|thumb|240px|Аргонскі лес на мапе Францыі]] '''Аргонскі лес''' ({{мова-fr|Forêt d’Argonne}}) — высокія ўзгоркі на паўночным усходзе [[Францыя|Францыі]] недалёка ад яе граніцы з [[Бэльгія]]й, густа парослыя зьмешаным [[лес]]ам. Геалягічна належаць да [[плято]] Аргоны, зьяўляючыся яго заходняй часткаю. Бывае, што Аргонскім лесам называюць увесь Аргонскі рэгіён. == Геаграфія == [[Файл:Chênes Apremont by Rousseau Louvre RF1447 n1.jpg|thumb|240px|[[Тэадор Русо]]. Дубы ў Апрэмоне. 1852 г.]] Аргонскі лес цягнецца з паўночнага захаду на паўднёвы ўсход на 60 км па тэрыторыі дэпартамэнтаў [[Мёз (дэпартамэнт)|Мёз]] і [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], якія знаходзяцца ў гістарычных абласьцях Францыі: [[Шампань]] і [[Лятарынгія]]. З двух бакоў абмежаваны рэкамі [[Эна (рака)|Энай]] і [[Эра (прыток Эны)|Эрай]] ды мае шырыню ад 2 да 15 км<ref name="be">Бракгаўз-Эфрон</ref>. У XIX стагодзьдзі займаў значна большую плошчу і цягнуўся на поўнач да [[Сэдан (горад)|Сэдану]]<ref name="jv">Жюль Вэрн. Дарога да Францыі</ref>, пакрываючы сабою заходні бераг ракі [[Бар (рака)|Бар]]. Цяпер уздоўж Бары растуць асобныя лясы, падзеленыя шырокімі прасторамі апрацаванай зямлі. Рэльеф пад Аргонскім лесам — у выглядзе [[Куэста|куэсты]]: зь ярамі, крутымі кручамі і лагчынамі паміж імі<ref name="be" />. Мясцовасьць — цяжкапраходная і таму заўсёды лічылася натуральнай перашкодай на шляху замежных уварваньняў<ref name="jv" />. Ва ўсходняй частцы Аргонскага рэгіёну, паміж Эрай і [[Маас]]ам, знаходзіцца Апрэмонскі лес. Раней такі самы разложысты, як і Аргонскі, цяпер ён ўяўляе сабою разрозьненыя лясныя масівы розных памераў, самым вялікім зь якіх лічыцца лес Шэпі. Гістарычны Аргонскі лес, ад вытоку ракі Эры і да Сэдану, перасякае пяць [[цясьніна]]ў<ref name="be" /><ref name="jv" /> (названыя з поўначы на поўдзень): * цясьніна Лез-Ілет (''Les Islettes'') ад [[Клярмон-ан-Аргон|Клярмону]] ў [[Сэнт-Мэну]] і ад [[Вэрдэн (Францыя)|Вэрдэну]] ў [[Парыж]], 11 км даўжыні і ад 300 да 900 м шырыні; * цясьніна Ляшаляд (''Lachalade'') ад [[Варэн-ан-Аргон|Варэну]] да [[В’ен-лё-Шато]], пакрытае лесам; * цясьніна Гран-прэ (''Grand-pré''), у 1000 м шырынёй, цягнецца ўздоўж Эры ад [[Сэн-Жувэн]]у да яе злучэньня з Эну ў 5 км ад [[Мантуа]]; * цясьніна Круа-о-Буа (''Croix-aux-Bois'') ад [[Бут-о-Буа]] да [[Лёнвэ]] і далей да [[Вузье]], што на Эне, раней выкарыстоўвалася як дарога для дрыварубаў<ref name="jv" />, пакрытае лесам; * цясьніна Лё-Шэн-Папюлё (''le Chêne-Populeux'') злучае Сэдан і [[Рэймс]] празь [[Лё-Шэн (Ардэны)|Лё-Шэн]] і Вузье. Цяпер праз усе названыя цясьніны пракладзеныя дарогі, а побач зь цясьнінай Лез-Ілет, зь яго паўночнага боку, проходзіць шаша Эст (''L’Est'') — [[эўрапейскі маршрут E50]]. Шмат якія цясьніны забудаваныя. Лес, які іх атачае, — [[ліставы лес|ліставы]]: тут сустракаюцца [[бук]]авыя, [[Бяроза (дрэва)|бяроза]]выя і [[арэхавыя]] гаі<ref name="be" />. == Інфармацыя для турыстаў == [[Файл:MontfauconArgonne081710.JPG|thumb|250px|Разваліны Манфаконскай царквы. Зьлева — былы нямецкі назіральны пункт.]] На паўночны-захад ад Варэна і каля лесу Шэпі знаходзіцца вёска [[Манфакон-д'Аргон]], дзе ў 1937 годзе быў ўсталяваны помнік амэрыканцам, якія ваявалі ў Аргонскім лесе ў 1918 годзе, — Манфаконскі Амэрыканскі Манумэнт (''Montfaucon American Monument''). Да гранітнай калёны [[Дарычны ордар|дарычнага ордэру]], увенчанага сымбалічнай статуяй Свабоды, вядзе 234 прыступкі. Пад калённай знаходзіцца памяшканьне, на сьценах якога [[Гравіраваньне|выгравіравана]] мапа бітвы і расказ пра тое, як яна адбывалася. За манумэнтам ляжаць руіны былой вясковай царквы зь нямецкім назіральным пунктам, збудаваным зь яе камянёў. У 11 км на поўнач ад гэтых месцаў знаходзяцца могілкі амэрыканскіх жаўнераў 1-й арміі<ref name="mon">[https://web.archive.org/web/20080916192853/http://abmc.gov/memorials/memorials/mf.php Monument on the official American site of the American Battle Monuments Commission]</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Энцыкляпэдычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона [[Катэгорыя:Лятарынгія]] [[Катэгорыя:Шампань — Ардэны]] 5xtpv0dugvjwz0dodhhuoyx4mj0o8un Апіта (вёска) 0 179273 2329211 2181555 2022-07-21T15:04:06Z Knedlik-Pod 14918 аздабленьне wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Апіта}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Апіта |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Апіта |Трансьлітараваная назва = Apita |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]] |Раён = [[Іўеўскі раён|Іўеўскі]] |Сельсавет = [[Геранёнскі сельсавет|Геранёнскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 43 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 231338 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 05 |Шырата сэкундаў = 12 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 36 |Даўгата сэкундаў = 49 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Апіта́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}}</ref> — [[вёска]] ў [[Геранёнскі сельсавет|Геранёнскім сельсавеце]] [[Іўеўскі раён|Іўеўскага раёну]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. == Гісторыя == Напрыканцы XVI стагодзьдзя вёска ў [[Ашмянскі павет|Ашмянскім павеце]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]], шляхецкая ўласнасьць. У 1690 г. існавалі маёнткі Апіта-Маслоўшчызна М.Сьвяцкевіча, Апіта Маслоўшчызна П.Зарзеўскага, Апіта М.Доўгерда, Апіта-Лойбаўшчызна С.Парэцкага, Апіта-Маясоўшчызна яго ж, Апіта-Баркоўшчызна Пшаздомскага, Апіта-Загаранаўшчызна Дорняка, Апіта М.Лынкоўскага, Апіта Лятынскага. У 1861 г. 29 рэвіскіх душ, вёска належала да маёнтку Загаранаўшчызна Янкоўскіх. У 1905 г. 222 жыхары, 465 дзесяцін зямлі. У 1921—1939 гг. аколіца ў Седлішчанскай гміне Валожынскага павету [[Наваградзкае ваяводзтва (1921—1939)|Наваградзкага ваяводзтва]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]]. У 1921 г. 42 двары, 204 жыхары. 3 1940 г. у Іўеўскім раёне. 3 1960-х гадоў у калгасе імя XXII партзьезду. 3 1963 г. у Жылёўскім, з 1979 г. у Геранёнскім сельсаветах. У 1970 г. 246 жыхароў. Потым у складзе калгасу імя У.А.Баўма. == Насельніцтва == * 2009 год — 43 чалавекі<ref>[https://web.archive.org/web/20191002065531/http://pop-stat.mashke.org/belarus-census.htm Вынікі перапісу]</ref> * 1999 год — 86 чалавек, 41 двар == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Глядзіце таксама == * [[Малая Апіта]] == Літаратура == * {{Літаратура/Памяць/Іўеўскі раён}} {{Геранёнскі сельсавет}} {{Іўеўскі раён}} [[Катэгорыя:Геранёнскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Іўеўскага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVII стагодзьдзі]] d8wxe4fri77sh0b2xkrgw6lym1v3fv5 Аркуш 0 183395 2329196 2239215 2022-07-21T12:02:59Z Knedlik-Pod 14918 /* top */[[ВП:AWB/T|артаграфія]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Paper sheet.jpg|значак|Аркуш паперы.]] '''А́ркуш''' ({{мова-pl|arkusz}} ад {{мова-la|arcus}} — дуга) — кавалак якога-небудзь тонкага і плоскага матэрыялу ([[папера|паперы]], [[фанэра|фанэры]], [[картон]]у і г. д..) пэўнай формы і памеру. У [[выдавецкая справа|выдавецкай справе]] і [[паліграфія|паліграфіі]] — вымяральная адзінка. Адрозьніваюць: ; ''[[Папяровы аркуш]]'': адзінка разьліку колькасьці паперы, неабходнай для выданьня твору. ;'' [[Аўтарскі аркуш]]'': адзінка вымярэньня аб’ёму твора, роўная 40 тыс. друкарскіх знакаў (літар, знакаў прыпынку, лічбаў і ўсіх прабелаў). ; ''[[Улікова-выдавецкі аркуш]]'': адзінка вымярэньня друкаванага выданьня, таксама роўная 40 тыс. знакаў. Уключае: а) аб’ём уласна твора ў аўтарскіх аркушах і б) аб’ём ўсяго іншага тэкставага і графічнага матэрыялу. ; ''[[Аркуш друкаваны|Друкаваны аркуш]]'': адзінка вымярэньня аб’ёму (плошчы) выданьня. Роўная палове папяровага аркуша пры стандартных фарматах (у [[см]]) 60×84, 60×92, 70×92, 70×108, 84×108 і блізкіх да іх. ;'' [[Аркуш ўмоўны]]'': умоўная адзінка аб’ёму выданьня, роўная друкаванаму аркушу фарматам 60x90 см і прызначаная для разьліку і параўнаньня друкаванага аб’ёму выданьняў розных фарматаў. Выраз друкарскіх аркушаў ва ўмоўных друкарскіх аркушах зьдзяйсьняецца па каэфіцыентам пераводу (Кпр), якія вызначаюць як суадносіны плошчы папяровага аркуша пэўнага фармату (Па) да плошчы ўмоўнага друкаванага аркуша. == Глядзіце таксама == * [[ISO 216]] — міжнародны стандарт памераў аркушаў. Вызначае фармат А4 і іншыя. [[Катэгорыя:Выдавецкая справа]] [[Катэгорыя:Друкарства]] [[Катэгорыя:Адзінкі вымярэньня]] [[Катэгорыя:Выдавецкая тэрміналёгія]] ni7zqy7w63lkkp0wtsv716mzlngnjsa Ваенная апэрацыя 0 190602 2329216 1963081 2022-07-21T15:07:31Z Taravyvan Adijene 1924 да пераносу wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Апэрацыя}} {{Перанесьці|Вайсковая апэрацыя|абмеркаваньне}} [[Файл:Operation bagration overview 22 june 1944 to 29 august 1944.png|міні|200px|Агульная схема [[апэрацыя Баграціён|апэрацыі «Баграціён»]]. Чырвоныя стрэлкі дэманструюць удары савецкіх войскаў да 4 ліпеня]] '''Апэрацыя''' — [[форма ваенных дзеяньняў]] — сукупнасьць [[бітва]]ў, [[бой|баёў]], [[ваенны ўдар|удараў]] і [[манёўр]]аў, якія ажыцьцяўляюцца разнароднымі войскамі (сіламі), узгоднены і ўзаемазьвязаны паводле мэты, задачаў, месца і часу, і якія праводзяцца адначасова і пасьлядоўна згодна з адзінай задумай і плянам дзеля вырашэньня задачаў на [[Тэатар ваенных дзеяньняў|тэатры]] (ці тэатрах) ваенных дзеяньняў, стратэгічным ці апэратыўным кірунку (у пэўным раёне ці зоне) у акрэсьлены пэрыяд часу.<ref>ВЭС-83.</ref> Паводле маштабу бываюць стратэгічныя, франтавыя (флёту, акругі ППА, групы армій), армейскія (флятыліі, корпусу, эскадры). У залежнасьці ад удзелу сіл і сродкаў бываюць: агульнавайсковыя (агульнафлёцкія), супольныя і самастойныя. Паводле характару баявых дзеяньняў адрозьніваюць апэрацыі наступальныя і абарончыя; паводле часу і чарговасьці правядзеньня — першыя і наступныя. У стратэгічнай апэрацыі могуць праводзіцца некалькі франтавых, у франтавой — некалькі армейскіх і корпусных апэрацыяў. Кожная апэрацыя мае свае паказальнікі, зь якіх асноўныя: колькасьць войскаў (сіл), што ўдзельнічаюць у апэрацыі, шырыня паласы дзеяньняў, працягласьць; апроч таго, у наступальных апэрацыях адзначаюць глыбіню і тэмпы наступу. На зьмест, спосабы падрыхтоўкі і вядзеньня апэрацыяў вырашальнае ўдзеяньне робяць: палітычныя мэты вайны і характар стратэгічных і апэратыўных задачаў, якія вырашаюцца, ваенна-эканамічныя здольнасьці дзяржавы, баявыя магчымасьі сваіх войскаў і праціўніка, фізыка-геаграфічныя асаблівасьці [[ТВД]], сыстэмы кіраваньня, маральна-палітычны стан войскаў (сіл) і ўзровень іх апэратыўнай, баявой і палітычнай падрыхтоўкі. == Крыніцы == {{крыніцы}} == Літаратура == * Военный энциклопедический словарь, 1983. — 863 с. : 30 л. ил.. С.516. {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Апэрацыя}} [[Катэгорыя:Вайсковая справа]] 8zvn2o8ljs2mml7va2a7b6uv9w4wrzs Апэрацыя 0 190603 2329214 1963123 2022-07-21T15:05:54Z Taravyvan Adijene 1924 артаграфія, пунктуацыя wikitext text/x-wiki '''Апэра́цыя''' ({{мова-la|operatio}}, дзеяньне) — дзеяньне, сукупнасьць дзеяньняў дзеля дасягненьня нейкай мэты. * [[Апэрацыя (матэматыка)]] — арытмэтычнае ці лягічнае дзеяньне. * [[Апэрацыя (праграмаваньне)]] — адмысловы сродак запісу некаторых дзеяньняў. * [[Хірургічная апэрацыя]] — комплекс узьдзеяньня на ворганы чалавека ці жывёлы, якія праводзяцца доктарам з мэтаю лячэньня ці дыягностыкі. * [[Ваенная апэрацыя]] — сукупнасьць баявых дзеяньняў, падпарадкаваных аднаму пляну. * [[Тэхналягічная апэрацыя]] — сукупнасьць апэрацыяў, накіраваных на разьвязаньне тэхналягічнай задачы. * [[Апэрацыя (кіраваньне праектамі)]] — мінімальная адзінка працы, якую немагчыма ці бессэнсоўна дэталізаваць на драбнейшыя. * [[Пошукава-ратавальная апэрацыя]]. {{неадназначнасьць}} a8amij6h9j1cx7d389lqc58ymxae364 Аркадзь Бабчанка 0 194061 2329202 2013472 2022-07-21T12:09:33Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Аркадзь Аркадзьевіч Бабчанка''' ({{Н}} 18 сакавіка 1977, [[Масква]]) — расейскі пісьменьнік, журналіст, вайсковы карэспандэнт, выдавец. == Жыцьцяпіс == У 1995 годзе прызваны ў армію, служыў на [[Паўночны Каўказ|Паўночным Каўказе]] ў войсках сувязі, прымаў удзел у [[Першая расейска-чачэнская вайна|Першай расейска-чачэнскай вайне]]. Звольнены ў запас у 1997 годзе. Скончыў юрыдычны факультэт [[Сучасны гуманітарны ўнівэрсытэт|Сучаснага гуманітарнага ўнівэрсытэту]] з дыплёмам [[бакалаўр]]а юрыспрудэнцыі па [[Міжнароднае права|міжнародным праве]]. Пасьля пачатку [[Другая расейска-чачэнская вайна|другой чачэнскай вайны]] падпісаў кантракт з узброенымі сіламі Расейскай Фэдэрацыі і прымаў удзел у баявых дзеяньнях. Служыў сувязістам, пасьля ў мотастралковых войсках, пасьля камандзірам разьліку ў [[гранатамёт]]ным [[узвод]]зе. У 2000 годзе звольнены ў запас у званьні гвардыі [[Старшына|старшыны]]. У тым самым годзе заняўся журналістыкай. Быў карэспандэнтам «[[Новая газэта|Новай газэты]]», пазьней — ваенным карэспандэнтам падчас [[Вайна ў Паўднёвай Асэтыі (2008)|вайны ў Паўднёвай Асэтыі ў 2008 годзе]]. У сакавіку 2012 году супраць Бабчанкі была ўзбуджаная крымінальная справа па артыкуле 212 Крымінальнага кодэксу Расейскай Фэдэрацыі (заклікі да масавых беспарадкаў) у сувязі з публікацыяй запісу аб магчымай тактыцы мітынгоўцаў «за сумленныя выбары»<ref>{{Спасылка|url=http://www.sova-center.ru/misuse/news/persecution/2012/03/d23954/|title=Против журналиста Аркадия Бабченко возбуждено уголовное дело о призывах к массовым беспорядкам|date=2012-03-21|work=[[СОВА]]|accessdate=2015-06-09}}</ref>. Выдавец часопіса «Искусство войны»<ref>[http://tv29.ru/index.php?bl60number=1733 Искусство войны с Аркадием Бабченко. Интернет-конференция], Беломорканал, 27.03.2010}}</ref>. У 2017 годзе Бабчанка пакінуў Расею. У сьнежні 2016 году ён адмовіўся выказваць спачуваньні родным і блізкім загінулых пры крушэньні самалёта Ту-154 Міністэрства абароны Расеі над Чорным морам. Ён патлумачыў гэта тым, што ахвяры авіякатастрофы, якія накіроўваліся ў Сырыю, як выказаўся журналіст, «сьпявалі і скакалі ў падтрымку» расейскіх уладаў. Пасьля гэтага калумніст «Комсомольской правды» Анатоль Жыхароў заклікаў узбудзіць крымінальную справу ў дачыненьні да Бабчанкі, а дэпутат Дзярждумы Расеі [[Віталь Мілонаў]] прыгразіў журналісту пазбаўленьнем грамадзянства<ref>[https://www.svaboda.org/a/29257793.html У Кіеве застрэлілі вядомага расейскага журналіста], Радыё Свабода, 29-05-2018</ref>. Жыў у [[Прага|Празе]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2017/feb/24/unpatriotic-post-facebook-finally-flee-russia |title=The 'unpatriotic' post on Facebook that meant I finally had to flee Russia |author=Arkady Babchenko |publisher=[[The Guardian]] |date=2017-02-24 |accessdate=2017-03-01 |lang=en}}</ref><ref>{{Спасылка|url=http://echo.msk.ru/news/1932184-echo.html |title=Независимый журналист Аркадий Бабченко покинул Россию |publisher=[[Эхо Москвы]] |date=2017-02-21 |accessdate=2017-02-22}}</ref>. У ліпені 2017 году жыў у [[Ізраіль|Ізраілі]]<ref>{{Спасылка|url=http://replyua.net/putin/65882-babchenko-poslal-podalshe-rossiyskih-zhurnalistov-podavshih-na-nego-v-sud.html|title=Бабченко послал подальше российских журналистов, подавших на него в суд|publisher=ReplyUa|date=2017-06-01}}</ref>, са жніўня 2017 па травень 2018 году ў [[Кіеў|Кіеве]]<ref>{{Спасылка|url=https://www.obozrevatel.com/abroad/ubijtsyi-okkupantyi-i-uzurpatoryi.htm|title=Убийцы, оккупанты и узурпаторы|publisher=Обозреватель|date=2017-08-25}}</ref><ref>{{Спасылка|url=http://gordonua.com/publications/babchenko-otkrytoe-napadenie-putina-na-ukrainu-sejchas-odin-iz-naibolee-verojatnyh-stsenariev-214698.html|title=Бабченко: «Открытое нападение Путина на Украину сейчас — один из наиболее вероятных сценариев»|publisher=[[Дмитрий Гордон|Гордон]]|date=2017-11-03}}</ref>. З кастрычніка 2017 па травень 2018 году вёў праграму «Prime: Бабченко» на крымскататарскам тэлеканале [[ATR (тэлеканал)|ATR]]<ref>{{cite web|url=https://atr.ua/ru/video/5615/271017-prime-babcenko|title=27.10.17 PRIME: Бабченко|publisher=[[ATR (телеканал)|ATR]]|date=2017-10-27}}</ref>. == Інсцэнаваньне забойства == {{Асноўны артыкул|Інсцэнаваньне забойства Аркадзя Бабчанкі}} 29 траўня 2018 году знаёмыя і сваякі паведамілі, што пры ўваходзе ў яго кіеўскую кватэру ў Дняпроўскай раёне невядомыя выпусьцілі яму ў сьпіну некалькі куль, у той час як жонка Бабчанкі была ў ваннай<ref>[https://www.intex-press.by/2018/05/29/v-kieve-ubit-rossijskij-zhurnalist-arkadij-babchenko/ У Кіеве забіты расійскі журналіст Аркадзь Бабчанка] [[Intex-press]] 29-03-2018</ref><ref>[https://nn.by/?c=ar&i=210372 У Кіеве забіты расійскі журналіст Аркадзь Бабчанка, жорсткі крытык Пуціна]</ref>. Сам Бабчанка нібыта памёр у машыне хуткай дапамогі па дарозе ў бальніцу. 30 траўня, выступаючы на ​​прэс-канфэрэнцыі, кіраўнік [[СБУ]] [[Васіль Грыцак]] заявіў аб тым, што Бабчанка жывы; па словах Грыцака, даведаўшыся пра падрыхтоўку забойства, супрацоўнікі СБУ арыштавалі меркаванага забойцу, а само забойства інсцэніравалі, каб выйсьці на таго, хто замаўляў злачынства<ref>[https://www.intex-press.by/2018/05/30/zhurnalist-arkadij-babchenko-zhiv-ego-ubijstvo-okazalos-spetsoperatsiej-sbu/ Журналист Аркадий Бабченко жив. Его «убийство» оказалось спецоперацией СБУ], [[Intex-press]] 30-03-2018</ref>. І кілер і арганізатар — украінскія грамадзяне, якіх па словах СБУ завэрбавалі расейскія спэцслужбы. Сам Бабчанка таксама выступіў на гэтай прэс-канфэрэнцыі. Пазьней зьявіліся ролікі, затрыманьня арганізатара і відэа перадачы грошай<ref>[https://www.intex-press.by/2018/05/30/ukrainskie-spetssluzhby-pokazali-video-zaderzhaniya-zakazchika-ubijstva-zhurnalista-babchenko/ Украинские спецслужбы показали видео задержания заказчика «убийства» журналиста Бабченко] [[Intex-press]] 30-03-2018</ref><ref>[https://www.svaboda.org/a/29259605.html СБУ: Бабчанка жывы, арганізатара замаху затрымалі], [[радыё Свабода]], 30-05-2018</ref>. == Асабістае жыцьцё == Жанаты, мае дачку<ref>{{Спасылка|url=https://newtimes.ru/articles/detail/81310/|title=Про «пятый пункт» и пятую колонну|publisher=[[The New Times]]|date=2014-04-14}}</ref>. == Цытаты == {{цытата|Нагадаю, што Расейская Фэдэрацыя акупавала 20% тэрыторыі Грузіі, якія й дагэтуль акупаваныя. Расейская Фэдэрацыя акупавала і анэксавала Крым, акупавала Данецк. Я мяркую, што наступнай будзе Беларусь. Калі гэта атрымаецца, калі Расея далучыць, акупіруе, ці створыць нейкую хаўрусную дзяржаву з Беларусьсю, то тады вайна ў Эўропе становіцца практычна непазьбежнай. Пагэтаму, самае галоўнае, што зараз трэба зрабіць: сьветавая супольнасьць павінная зразумець, з кім яна мае справу, павінна дакладна ўяўляць, што сабой уяўляе пуцінская Расея.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=U5vUnFDiqhU Выступление Бабченко в Совете Европы] // POLITua (video)</ref><ref>[https://www.obozrevatel.com/society/gebbels-aplodiruet-babachenko-razgromil-rossiyu-v-pase.htm ''Геббельс аплодирует'': Бабченко разгромил Россию в ПАСЕ] obozrevatel.com</ref>}} == Бібліяграфія == * Алхан-Юрт. — Яуза, 2006. — 478 с. — {{ISBN|5-87849-190-7}}. * Война. — Альпина нон-фикшн, 2015. — 351 с. — {{ISBN|978-5-91671-345-9}}. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Бабчанка, Аркадь}} [[Катэгорыя:Расейскія журналісты]] [[Катэгорыя:Ваенныя карэспандэнты]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Эўрамайдану]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Першай чачэнскай вайны]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Другой расейска-чачэнскай вайны]] 5qgmwj8tm170786ikhgvci1jinlm8wo Катэгорыя:Урбанізацыя 14 199767 2329226 2010779 2022-07-21T15:16:04Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Міграцыя насельніцтва]] [[Катэгорыя:Урбаністычныя дысцыпліны]] fi25ucvoosq7opnr0gwbidarap1xtf2 Уладзімер Зяленскі 0 207907 2329241 2307484 2022-07-21T18:23:31Z NachtReisender 55803 wikitext text/x-wiki {{Палітык |імя = Address by President of Ukraine Volodymyr Zelenskyy to the US Congress. (51942801840) (cropped).jpg |выява = |памер = |подпіс_пад_выявай = |пасада = 6-ы [[прэзыдэнт Украіны]] |пачатак_тэрміну = 20 траўня 2019 |канец_тэрміну = |прэм'ер-міністар = [[Уладзімер Гройсман]] |папярэднік = [[Пятро Парашэнка]] |наступнік = }} '''Уладзі́мер Зяле́нскі''' ({{мова-uk|Володимир Олександрович Зеленський}}; нарадзіўся {{Нарадзіўся|25|1|1978}} году, [[Крывы Рог (горад)|Крывы Рог]]) — [[Украіна|украінскі]] шоўмэн, камэдыйны актор, рэжысэр, прадусар, сцэнарыст і палітычны дзеяч. Мастацкі кіраўнік і лідэр [[Студыя «Квартал-95»|студыі «Квартал-95»]]. Быў чальцом праўленьня і генэральным прадусарам тэлеканалу «[[Интер (тэлеканал)|Интер]]» (2010—2012)<ref>[https://web.archive.org/web/20101227154515/http://kontrakty.ua/novosti/rynki-i-kompanii/25755-satiry-bolshe-ne-budet-zelenskij-stal-prodyuserom-linterar Зеленский назначен продюсером «Интера»]</ref>. Шосты прэзыдэнт Украіны (з 2019 году). == Жыцьцяпіс == Нарадзіўся ў горадзе [[Крывы Рог (горад)|Крывым Рогу]]<ref>https://kryvyi-rih-yes.com.ua/uk/articles/kryvyj-rig-batkivshhyna-prezydenta-iz-zaliznym-harakterom</ref>. Бацька Ўладзімера — кандыдат тэхнічных навук і прафэсар інфарматыкі аднаго з ВНУ. Уладзімер зь дзяцінства хацеў стаць дыпляматам і ня думаў пра творчую кар’еру. У студэнцкія гады захапіўся [[КВЗ]] і заснаваў свой тэатар «Беспрытульнік». === КВЗ === Разам з [[Аляксандар Пікалаў|Аляксандрам Пікалавым]], [[Дзяніс Манжосаў|Дзянісам Манжосавым]] і [[Юры Карпаў|Юрыем Карпавым]] у далейшым заснаваў студыю «[[95-ы квартал]]», якая была адкрыта ў 1997 годзе. З 1998 па 2003 гады каманда «95-й квартал» пасьпяхова выступала ў Найвышэйшай лізе КВЗ і ў далейшым пераехала ў Маскву. Там каманды заняліся арганізатарскай дзейнасьцю, праводзілі сьвяты і карпаратыўныя вечары, працавалі над сцэнарыямі для тэлеперадачаў, канцэртаў і фільмаў. У 2003 годзе з-за канфлікту зь фірмай «АМиК» каманда разам зь Зяленскім сышла з КВЗ. == Палітычная дзейнасьць == Напрыканцы 2018 году ў інтэрвію ўкраінскаму журналісту [[Дзьмітры Гардон|Дзьмітрыю Гардону]] ён паведаміў аб намеры яго партыі «[[Слуга народу (партыя)|Слуга народу]]» ўдзельнічаць у будучых парлямэнцкіх выбарах, пры гэтым разважаючы аб магчымым удзеле ў папярэдніх гэтаму прэзыдэнцкіх выбарах. У той жа час ім была агучана пазыцыя па ключавых тэмах будучых выбараў: траншы МВФ, [[Тамас]], дэкамунізацыі, вайна на Данбасе, моўнае пытаньне, стаўленьне да алігархаў, магчымае ўступленьне краіны ў Эўразьвяз і НАТА<ref>{{cite web|author=Гала Скляревская|title=О чем не спросил Гордон у Зеленского-кандидата|url=https://detector.media/kritika/article/143688/2018-12-28-o-chem-ne-sprosil-gordon-u-zelenskogo-kandidata/|website=Детектор медиа|date=2018-12-28|accessdate=2019-01-23}}</ref>. 31 сьнежня 2018 году за некалькі хвілін да Новага году Зяленскі на тэлеканале «[[1+1 (тэлеканал)|1+1]]» зьвярнуўся да ўкраінцаў, дзе заявіў, што будзе ўдзельнічаць у [[Прэзыдэнцкія выбары ва Ўкраіне 2019 году|выбарах прэзыдэнта Ўкраіны]]<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Jjc4kcx8mlw Владимир Зеленский: Я иду в Президенты Украины!]</ref><ref>{{cite web|url=https://24tv.ua/ru/zelenskij_nachal_otkrytuju_prezidentskuju_kampaniju_i_sobiraet_ljudej_v_komandu_video_n1089763|title=Зеленский начал открытую президентскую кампанию и собирает людей в команду: видео|work=24tv.ua|date=1 января 2019}}</ref>. Пры гэтым дзеля такой падзеі на больш позьні час было перасунута традыцыйнае віншаваньне прэзыдэнта Ўкраіны Пятра Парашэнкі (пазьнейшыя заявы Зяленскага аб тэхнічнай памылцы аспрэчваліся прэс-службай «1+1», дзе заявілі, што гэта сьвядомы крок каналу<ref name="УП2019" >{{cite web|author=Роман Кравец, Эльдар сарахман.|title=Владимир Зеленский: 1 апреля – офигенный день для победы клоуна|url=https://www.pravda.com.ua/rus/articles/2019/01/21/7204341/|website=[[Украинская правда]]|date=2019-01-21|accessdate=2019-01-23}}</ref><ref>{{cite web|title=«1+1» спростував припущення Зеленського про «технічну помилку» з новорічним привітанням президента|url=https://detector.media/infospace/article/144253/2019-01-23-11-sprostuvav-pripushchennya-zelenskogo-pro-tekhnichnu-pomilku-z-novorichnim-privitannyam-prezidenta/|website=Детектор медиа|date=2019-01-23|accessdate=2019-01-23|lang=uk}}</ref>). У студзені 2019 году журналісты праграмы «Схемы» знайшлі ва ўкраінскага коміка Ўладзімера Зяленскага кінабізнэс у Расеі. Гэта тры фірмы, якія займаюцца вытворчасьцю кіно і тэлевізійных праграм: «Вайсбэрг пікчэрз», «Плятынумфільм» і «Грын Філмс». Заснавальнік усіх трох кампаніяў — зарэгістраваная на Кіпры Green Family Ltd. Яна ж — сузаснавальнікам ТАА «Квартал 95», канчатковым бэнэфіцыярам якога пазначаны Ўладзімер Зяленскі і яго партнэры<ref>[https://www.svaboda.org/a/29717239.html Журналісты знайшлі ва ўкраінскага коміка, які ідзе ў прэзыдэнты, кінабізнэс у Расеі], Радыё Свабода, 18 студзеня 2019</ref>. 21 студзеня 2019 году партыя «Слуга народу» вылучыла Зяленскага кандыдатам у прэзыдэнты<ref>[https://www.svaboda.org/a/29722567.html Коміка Зяленскага вылучылі кандыдатам у прэзыдэнты Ўкраіны], [[Радыё Свабода]], 21-01-2019</ref>. У інтэрвію «Украінскай праўдзе», што выйшла ў той самы дзень, Зяленскі заявіў, што ў выпадку перамогі на прэзыдэнцкіх выбарах ён будзе дамаўляцца аб спыненьні агню на Данбасе <ref>https://gordonua.com/news/politics/zelenskiy-o-vozmozhnyh-peregovorah-s-putinym-po-donbassu-mne-kazhetsya-chto-mozhno-dogovoritsya-pervoe-perestat-ubivat-677189.html</ref>. Як адзначае выданьне: «Каманда Зяленскага вядзе нестандартную прэзыдэнцкую кампанію, якая нагадвае не палітычны працэс, а шоў агульнанацыянальнага маштабу. Іх ідэя заключаецца ў тым, каб асьвятляць выбарчую гонку ледзь не ў прамым эфіры ў сацсетках і ў фармаце відэаблёгу, які пачне выходзіць ужо ў лютым»<ref>https://www.pravda.com.ua/rus/articles/2019/01/21/7204341/</ref>. Напрыканцы студзеня 2019 году Зяленскі ўпершыню выйшаў на першае месца ў некаторых перадвыбарных апытанках. Па дадзеных апытаньня трох сацыялягічных кампаніяў (Цэнтар сацыяльных і маркетынгавых дасьледаваньняў «Соцыс», Кіеўскі міжнародны інстытут сацыялёгіі і Цэнтар Разумкова), ва Ўладзімера Зяленскага было 23% галасоў выбаршчыкаў, у Парашэнкі — 16,4%, у Цімашэнка — 15,7%<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=224534 Сацыёлагі: Зяленскі вырваўся ў лідары прэзідэнцкага рэйтынгу ва Украіне], Наша Ніва, 31-01-2019</ref>. Па дадзеных апытаньня групы «Рэйтынг», у Зяленскага было 21,9% галасоў рэспандэнтаў, у Цімашэнка — 19,2%, у Парашэнкі — 14,8% <ref>[https://novyjgod.com/vesti/politika/rejtingi-kandidatov-v-prezidenty-ukrainy-2019.html Рейтинги кандидатов в президенты Украины 2019, последние на сегодня]</ref>. У апытаньні фонду «Украінская палітыка», праведзенага сумесна з дасьледчай групы Інстытуту маркетынгу, у Зяленскага было 18,5%, у Цімашэнка — 17,1%, у Парашэнкі — 16,9%<ref>[https://gordonua.com/news/politics/lider-prezidentskoy-gonki-zelenskiy-na-vtorom-meste-timoshenko-vilkul-oboshel-boyko-opros-713728.html Лидер президентской гонки — Зеленский, на втором месте Тимошенко, Вилкул обошел Бойко — опрос]</ref>. Напачатку лютага рэйтынг Зяленскага вырас да 26,9% у апытаньні Кіеўскага міжнароднага інстытуту сацыялёгіі<ref>[http://geo-politica.info/zelenskiy-ukhodit-v-otryv-o-chem-govoryat-poslednie-reytingi.html Зеленский уходит в отрыв. О чём говорят последние рейтинги], 13 лютага 2019</ref> і да 28% у апытаньні Greenberg Quinlan Rosner Reseach<ref>[https://inforesist.org/svezhij-sotsopros-zelenskij-s-bolshim-otryvom-operezhaet-poroshenko-i-timoshenko/ Свежий соцопрос Зеленский с большим отрывом опережает Порошенко и Тимошенко — Новости Украины]</ref><ref>[https://ukraina.ru/exclusive/20190213/1022680749.html Выборы на Украине. Зеленский побеждает, Порошенко богатеет, а Вилкул и Кива пиарятся], 13 лютага 2019</ref>, а ў сярэдзіне сакавіка палітык стаў абсалютным лідэрам прэзыдэнцкай гонкі, набраўшы 34% галасоў у апытаньні «Перадавых прававых ініцыятыў»<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6231263?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop Опрос: Зеленский стал абсолютным лидером президентской гонки на Украине]</ref>. 18 сакавіка 2019 году кандыдат Зяленскі абвясьціў, што ў яго каманду ўвойдуць былы міністар фінансаў Украіны [[Аляксандар Данілюк]], экс-міністар эканамічнага разьвіцьця і гандлю [[Айварас Абромавічус]], народны дэпутат [[Сяргей Лешчанка]] і саўладальнік «Новай Пошты» [[Вячаслаў Клімаў]]<ref>[https://web.archive.org/web/20190401070106/https://barometr.info/news/n_yu/13614-vladimir-zelenskiy-ozvuchil-imena-chlenov-svoey-komandy.html Владимир Зеленский озвучил имена членов своей команды]</ref> Зяленскі абяцаў, што будзе займаць прэзыдэнцкі пост толькі адзін тэрмін і плянуе правесьці рэфэрэндумы, каб пазбавіць недатыкальнасьці парлямэнтарыяў, судзьдзяў і самога прэзыдэнта<ref>[https://inosmi.ru/politic/20190328/244831987.html The American Interest (США): Владимир Зеленский — украинская противоположность Трампа]‎, 28.03.2019</ref>. === Прэзыдэнцкія выбары 2019 году === 31 сакавіка, у дзень галасаваньня, паводле вынікаў Нацыянальнага [[экзыт-пол]]у, які супольна праводзілі Фонд «Дэмакратычныя ініцыятывы», Кіеўскі міжнародны інстытут сацыялёгіі і Ўкраінскі цэнтар эканамічных і палітычных дасьледаваньняў, лідэрам першага туру галасаваньня на выбарах прэзыдэнта Ўкраіны стаў Зяленскі з 30,4%. Дзейны прэзыдэнт Пятро Парашэнка з падтрымкай 17,8% апытаных заняў 2-е месца, а лідэрка партыі «Бацькаўшчына» [[Юлія Цімашэнка]] з 14,2% галасоў на 3-м месцы<ref>[https://www.svaboda.org/a/29852780.html Выбары ва Ўкраіне: паводле вынікаў Нацыянальнага экзыт-полу ў другі тур выходзяць Зяленскі і Парашэнка], Радыё Свабода, 31-03-2019</ref>. Інагурацыя адбылася 20 траўня, пасьля яе Зяленскі зьвярнуўся да дэпутатаў і народа Ўкраны і між іншым заявіў пра намер распусьціць Вярхоўную Раду<ref>[https://www.svaboda.org/a/29952146.html Зяленскі прыняў прысягу і заявіў пра роспуск Вярхоўнай Рады], Радыё Рацыя, 20-05-2019</ref><ref>[https://www.intex-press.by/2019/05/20/zelenskij-raspuskaet-verhovnuyu-radu-i-prizval-otmenit-zakon-o-deputatskoj-neprikosnovennosti/ Зеленский распускает Верховную Раду и призывает отменить закон о депутатской неприкосновенности], [[Intex-press]], 20-05-2019</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://ze2019.com/ Каманда Зяленскага] {{Прэзыдэнты Ўкраіны}} {{Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны на выбарах 2019 году}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Зяленскі, Уладзімер}} [[Катэгорыя:Украінскія акторы]] [[Катэгорыя:Украінскія кінарэжысэры]] [[Катэгорыя:Украінскія рэжысэры]] [[Катэгорыя:Украінскія сцэнарысты]] [[Катэгорыя:Украінскія палітыкі]] [[Катэгорыя:Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Акторы-палітыкі]] [[Катэгорыя:Прэзыдэнты Ўкраіны]] o533u5xgsovw9gp9s7bvxtyf68knt6p 2329266 2329241 2022-07-21T20:09:45Z Taravyvan Adijene 1924 артаграфія, пунктуацыя, [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблёны]] wikitext text/x-wiki {{Палітык |імя = Address by President of Ukraine Volodymyr Zelenskyy to the US Congress. (51942801840) (cropped).jpg |выява = |памер = |подпіс_пад_выявай = |пасада = 6-ы [[прэзыдэнт Украіны]] |пачатак_тэрміну = 20 траўня 2019 |канец_тэрміну = |прэм'ер-міністар = [[Уладзімер Гройсман]] |папярэднік = [[Пятро Парашэнка]] |наступнік = }} '''Уладзі́мер Зяле́нскі''' ({{мова-uk|Володимир Олександрович Зеленський}}; {{Н}} 25 студзеня 1978, [[Крывы Рог (горад)|Крывы Рог]]) — [[Украіна|украінскі]] шоўмэн, камэдыйны актор, рэжысэр, прадусар, сцэнарыст і палітычны дзеяч. Мастацкі кіраўнік і лідэр [[Студыя «Квартал-95»|студыі «Квартал-95»]]. Быў сябрам праўленьня і генэральным прадусарам тэлеканалу «[[Интер (тэлеканал)|Интер]]» (2010—2012)<ref>[https://web.archive.org/web/20101227154515/http://kontrakty.ua/novosti/rynki-i-kompanii/25755-satiry-bolshe-ne-budet-zelenskij-stal-prodyuserom-linterar Зеленский назначен продюсером «Интера»]</ref>. Шосты прэзыдэнт Украіны (з 2019 году). == Жыцьцяпіс == Нарадзіўся ў горадзе [[Крывы Рог (горад)|Крывым Рогу]]<ref>https://kryvyi-rih-yes.com.ua/uk/articles/kryvyj-rig-batkivshhyna-prezydenta-iz-zaliznym-harakterom</ref>. Бацька Ўладзімера — кандыдат тэхнічных навук і прафэсар інфарматыкі аднаго з ВНУ. Уладзімер зь дзяцінства хацеў стаць дыпляматам і ня думаў пра творчую кар’еру. У студэнцкія гады захапіўся [[КВЗ]] і заснаваў свой тэатар «Беспрытульнік». === КВЗ === Разам з [[Аляксандар Пікалаў|Аляксандрам Пікалавым]], [[Дзяніс Манжосаў|Дзянісам Манжосавым]] і [[Юры Карпаў|Юрыем Карпавым]] у далейшым заснаваў студыю «[[95-ы квартал]]», якая была адкрыта ў 1997 годзе. З 1998 па 2003 гады каманда «95-й квартал» пасьпяхова выступала ў Найвышэйшай лізе КВЗ і ў далейшым пераехала ў Маскву. Там каманды заняліся арганізатарскай дзейнасьцю, праводзілі сьвяты і карпаратыўныя вечары, працавалі над сцэнарыямі для тэлеперадачаў, канцэртаў і фільмаў. У 2003 годзе з-за канфлікту зь фірмай «АМиК» каманда разам зь Зяленскім сышла з КВЗ. == Палітычная дзейнасьць == Напрыканцы 2018 году ў інтэрвію ўкраінскаму журналісту [[Дзьмітры Гардон|Дзьмітрыю Гардону]] ён паведаміў аб намеры яго партыі «[[Слуга народу (партыя)|Слуга народу]]» ўдзельнічаць у будучых парлямэнцкіх выбарах, пры гэтым разважаючы аб магчымым удзеле ў папярэдніх гэтаму прэзыдэнцкіх выбарах. У той жа час ім была агучана пазыцыя па ключавых тэмах будучых выбараў: траншы МВФ, [[Тамас]], дэкамунізацыі, вайна на Данбасе, моўнае пытаньне, стаўленьне да алігархаў, магчымае ўступленьне краіны ў Эўразьвяз і НАТА<ref>{{cite web|author=Гала Скляревская|title=О чем не спросил Гордон у Зеленского-кандидата|url=https://detector.media/kritika/article/143688/2018-12-28-o-chem-ne-sprosil-gordon-u-zelenskogo-kandidata/|website=Детектор медиа|date=2018-12-28|accessdate=2019-01-23}}</ref>. 31 сьнежня 2018 году за некалькі хвілін да Новага году Зяленскі на тэлеканале «[[1+1 (тэлеканал)|1+1]]» зьвярнуўся да ўкраінцаў, дзе заявіў, што будзе ўдзельнічаць у [[Прэзыдэнцкія выбары ва Ўкраіне 2019 году|выбарах прэзыдэнта Ўкраіны]]<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Jjc4kcx8mlw Владимир Зеленский: Я иду в Президенты Украины!]</ref><ref>{{cite web|url=https://24tv.ua/ru/zelenskij_nachal_otkrytuju_prezidentskuju_kampaniju_i_sobiraet_ljudej_v_komandu_video_n1089763|title=Зеленский начал открытую президентскую кампанию и собирает людей в команду: видео|work=24tv.ua|date=1 января 2019}}</ref>. Пры гэтым дзеля такой падзеі на больш позьні час было перасунута традыцыйнае віншаваньне прэзыдэнта Ўкраіны Пятра Парашэнкі (пазьнейшыя заявы Зяленскага аб тэхнічнай памылцы аспрэчваліся прэс-службай «1+1», дзе заявілі, што гэта сьвядомы крок каналу<ref name="УП2019" >{{cite web|author=Роман Кравец, Эльдар сарахман.|title=Владимир Зеленский: 1 апреля – офигенный день для победы клоуна|url=https://www.pravda.com.ua/rus/articles/2019/01/21/7204341/|website=[[Украинская правда]]|date=2019-01-21|accessdate=2019-01-23}}</ref><ref>{{cite web|title=«1+1» спростував припущення Зеленського про «технічну помилку» з новорічним привітанням президента|url=https://detector.media/infospace/article/144253/2019-01-23-11-sprostuvav-pripushchennya-zelenskogo-pro-tekhnichnu-pomilku-z-novorichnim-privitannyam-prezidenta/|website=Детектор медиа|date=2019-01-23|accessdate=2019-01-23|lang=uk}}</ref>). У студзені 2019 году журналісты праграмы «Схемы» знайшлі ва ўкраінскага коміка Ўладзімера Зяленскага кінабізнэс у Расеі. Гэта тры фірмы, якія займаюцца вытворчасьцю кіно і тэлевізійных праграм: «Вайсбэрг пікчэрз», «Плятынумфільм» і «Грын Філмс». Заснавальнік усіх трох кампаніяў — зарэгістраваная на Кіпры Green Family Ltd. Яна ж — сузаснавальнікам ТАА «Квартал 95», канчатковым бэнэфіцыярам якога пазначаны Ўладзімер Зяленскі і яго партнэры<ref>[https://www.svaboda.org/a/29717239.html Журналісты знайшлі ва ўкраінскага коміка, які ідзе ў прэзыдэнты, кінабізнэс у Расеі], Радыё Свабода, 18 студзеня 2019</ref>. 21 студзеня 2019 году партыя «Слуга народу» вылучыла Зяленскага кандыдатам у прэзыдэнты<ref>[https://www.svaboda.org/a/29722567.html Коміка Зяленскага вылучылі кандыдатам у прэзыдэнты Ўкраіны], [[Радыё Свабода]], 21-01-2019</ref>. У інтэрвію «Ўкраінскай праўдзе», што выйшла ў той самы дзень, Зяленскі заявіў, што ў выпадку перамогі на прэзыдэнцкіх выбарах ён будзе дамаўляцца аб спыненьні агню на Данбасе <ref>https://gordonua.com/news/politics/zelenskiy-o-vozmozhnyh-peregovorah-s-putinym-po-donbassu-mne-kazhetsya-chto-mozhno-dogovoritsya-pervoe-perestat-ubivat-677189.html</ref>. Як адзначае выданьне: «Каманда Зяленскага вядзе нестандартную прэзыдэнцкую кампанію, якая нагадвае не палітычны працэс, а шоў агульнанацыянальнага маштабу. Іх ідэя заключаецца ў тым, каб асьвятляць выбарчую гонку ледзь не ў жывым этэры ў сацсетках і ў фармаце відэаблёгу, які пачне выходзіць ужо ў лютым»<ref>https://www.pravda.com.ua/rus/articles/2019/01/21/7204341/</ref>. Напрыканцы студзеня 2019 году Зяленскі ўпершыню выйшаў на першае месца ў некаторых перадвыбарных апытанках. Паводле зьвестак апытаньня трох сацыялягічных кампаніяў (Цэнтар сацыяльных і маркетынгавых дасьледаваньняў «Соцыс», Кіеўскі міжнародны інстытут сацыялёгіі і Цэнтар Разумкова), ва Ўладзімера Зяленскага было 23% галасоў выбаршчыкаў, у Парашэнкі — 16,4%, у Цімашэнкі — 15,7%<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=224534 Сацыёлагі: Зяленскі вырваўся ў лідары прэзідэнцкага рэйтынгу ва Украіне], Наша Ніва, 31-01-2019</ref>. Паводле зьвестак апытаньня групы «Рэйтынг», у Зяленскага было 21,9% галасоў рэспандэнтаў, у Цімашэнка — 19,2%, у Парашэнкі — 14,8% <ref>[https://novyjgod.com/vesti/politika/rejtingi-kandidatov-v-prezidenty-ukrainy-2019.html Рейтинги кандидатов в президенты Украины 2019, последние на сегодня]</ref>. У апытаньні фонду «Украінская палітыка», праведзенага сумесна з дасьледчай групы Інстытуту маркетынгу, у Зяленскага было 18,5%, у Цімашэнкі — 17,1%, у Парашэнкі — 16,9%<ref>[https://gordonua.com/news/politics/lider-prezidentskoy-gonki-zelenskiy-na-vtorom-meste-timoshenko-vilkul-oboshel-boyko-opros-713728.html Лидер президентской гонки — Зеленский, на втором месте Тимошенко, Вилкул обошел Бойко — опрос]</ref>. Напачатку лютага рэйтынг Зяленскага вырас да 26,9% у апытаньні Кіеўскага міжнароднага інстытуту сацыялёгіі<ref>[http://geo-politica.info/zelenskiy-ukhodit-v-otryv-o-chem-govoryat-poslednie-reytingi.html Зеленский уходит в отрыв. О чём говорят последние рейтинги], 13 лютага 2019</ref> і да 28% у апытаньні Greenberg Quinlan Rosner Reseach<ref>[https://inforesist.org/svezhij-sotsopros-zelenskij-s-bolshim-otryvom-operezhaet-poroshenko-i-timoshenko/ Свежий соцопрос Зеленский с большим отрывом опережает Порошенко и Тимошенко — Новости Украины]</ref><ref>[https://ukraina.ru/exclusive/20190213/1022680749.html Выборы на Украине. Зеленский побеждает, Порошенко богатеет, а Вилкул и Кива пиарятся], 13 лютага 2019</ref>, а ў сярэдзіне сакавіка палітык стаў абсалютным лідэрам прэзыдэнцкай гонкі, набраўшы 34% галасоў у апытаньні «Перадавых прававых ініцыятыў»<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6231263?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop Опрос: Зеленский стал абсолютным лидером президентской гонки на Украине]</ref>. 18 сакавіка 2019 году кандыдат Зяленскі абвясьціў, што ў яго каманду ўвойдуць былы міністар фінансаў Украіны [[Аляксандар Данілюк]], экс-міністар эканамічнага разьвіцьця і гандлю [[Айварас Абромавічус]], народны дэпутат [[Сяргей Лешчанка]] і саўладальнік «Новай Пошты» [[Вячаслаў Клімаў]]<ref>[https://web.archive.org/web/20190401070106/https://barometr.info/news/n_yu/13614-vladimir-zelenskiy-ozvuchil-imena-chlenov-svoey-komandy.html Владимир Зеленский озвучил имена членов своей команды]</ref>. Зяленскі абяцаў, што будзе займаць прэзыдэнцкі пост толькі адзін тэрмін і плянуе правесьці рэфэрэндумы, каб пазбавіць недатыкальнасьці парлямэнтарыяў, судзьдзяў і самога прэзыдэнта<ref>[https://inosmi.ru/politic/20190328/244831987.html The American Interest (США): Владимир Зеленский — украинская противоположность Трампа]‎, 28.03.2019</ref>. === Прэзыдэнцкія выбары 2019 году === 31 сакавіка, у дзень галасаваньня, паводле вынікаў Нацыянальнага [[экзыт-пол]]у, які супольна праводзілі Фонд «Дэмакратычныя ініцыятывы», Кіеўскі міжнародны інстытут сацыялёгіі і Ўкраінскі цэнтар эканамічных і палітычных дасьледаваньняў, лідэрам першага туру галасаваньня на выбарах прэзыдэнта Ўкраіны стаў Зяленскі з 30,4%. Дзейны прэзыдэнт Пятро Парашэнка з падтрымкай 17,8% апытаных заняў 2-е месца, а лідэрка партыі «Бацькаўшчына» [[Юлія Цімашэнка]] з 14,2% галасоў на 3-м месцы<ref>[https://www.svaboda.org/a/29852780.html Выбары ва Ўкраіне: паводле вынікаў Нацыянальнага экзыт-полу ў другі тур выходзяць Зяленскі і Парашэнка], Радыё Свабода, 31-03-2019</ref>. Інагурацыя адбылася 20 траўня, пасьля яе Зяленскі зьвярнуўся да дэпутатаў і народа Ўкраны і між іншым заявіў пра намер распусьціць Вярхоўную Раду<ref>[https://www.svaboda.org/a/29952146.html Зяленскі прыняў прысягу і заявіў пра роспуск Вярхоўнай Рады], Радыё Рацыя, 20-05-2019</ref><ref>[https://www.intex-press.by/2019/05/20/zelenskij-raspuskaet-verhovnuyu-radu-i-prizval-otmenit-zakon-o-deputatskoj-neprikosnovennosti/ Зеленский распускает Верховную Раду и призывает отменить закон о депутатской неприкосновенности], [[Intex-press]], 20-05-2019</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://ze2019.com/ Каманда Зяленскага] {{Прэзыдэнты Ўкраіны}} {{Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны на выбарах 2019 году}} {{Бібліяінфармацыя}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Зяленскі, Уладзімер}} [[Катэгорыя:Украінскія акторы]] [[Катэгорыя:Украінскія кінарэжысэры]] [[Катэгорыя:Украінскія рэжысэры]] [[Катэгорыя:Украінскія сцэнарысты]] [[Катэгорыя:Украінскія палітыкі]] [[Катэгорыя:Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Акторы-палітыкі]] [[Катэгорыя:Прэзыдэнты Ўкраіны]] dk9s3k8yhwtqni3i4nqybfatc823vvw Катэгорыя:Гарадзкія тэрыторыі 14 218637 2329225 2095480 2022-07-21T15:15:23Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Болей|Гарадзкая тэрыторыя}} [[Катэгорыя:Гарадзкая супольнасьць]] [[Катэгорыя:Горад]] [[Катэгорыя:Месцы пражываньня людзей]] [[Катэгорыя:Аглямэрацыі]] [[Катэгорыя:Тыпы населеных пунктаў]] [[Катэгорыя:Урбаністыка]] 914qdn5q4szj1m9wvtafx83e3we5lfr Апонаўцы 0 222418 2329219 2181540 2022-07-21T15:08:26Z Knedlik-Pod 14918 /* Славутасьці */[[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Апонаўцы |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Апонаўцаў |Трансьлітараваная назва = Aponaŭcy |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]] |Раён = [[Вярэнаўскі раён|Вярэнаўскі]] |Сельсавет = [[Забалацкі сельсавет (Вярэнаўскі раён)|Забалацкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 34 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="pop" /> |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 55 |Шырата сэкундаў = 24 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 45 |Даўгата сэкундаў = 12 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Апо́наўцы'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}} С. 150</ref> — [[вёска]] ў [[Вярэнаўскі раён|Вярэнаўскім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Забалацкі сельсавет (Вярэнаўскі раён)|Забалацкага сельсавету]]. Вёска знаходзіцца ў зоне пагранічнага кантролю<ref>[https://gpk.gov.by/by/pagranichnaya-zona-palasa/peralik-naselenykh-punkta-razmeshchanykh-u-pagranichnay-zone/ Пералік населеных пунктаў, разьмешчаных у пагранічнай зоне], [[Дзяржаўны пагранічны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>. == Гісторыя == З 2-й паловы ХІХ стагодзьдзя, вядомая як вёска ў Забалацкай воласьці Лідзкага павету Віленскай губэрні, уласнасьць графа М. Патоцкага. == Насельніцтва == * 2009 год — 34 жыхары<ref name="pop">[https://web.archive.org/web/20191002065531/http://pop-stat.mashke.org/belarus-census.htm Колькасьць насельніцтва Беларусі на кастрычнік 2009 году]{{ref-ru}}</ref> == Славутасьці == За 500 м на паўночны ўсход ад вёскі, на пакатым узвышшы, выцягнутым з усходу на захад знаходзіцца [[Апонаўцы (архэалягічны помнік)|безкурганны могільнік]] [[балты|балтаў]]. Памеры 150x80 м. Датуецца [[XIII]] — [[XV]] стагодзьдзямі. Вядома звыш 200 пахаваньняў, для іх характэрны каменныя муроўкі прамавугольнай або авальнай формы з 1—2 вялікімі камянямі ў галавах і нагах. У мужчынскіх пахаваньнях знойдзеныя баявыя сякеры, жалезныя нажы і кінжалы, крэсівы, паясныя рамяні, спражкі, у жаночых — срэбраныя (адзін з выявай птушкі) і бронзавыя пярсьцёнкі, скроневыя кольцы, бранзалеты і завушніцы, бразготкі, бронзавыя бляшкі рознай формы ад галаўнога ўбору, абшытыя дробнымі шклянымі пацеркамі, кавалкі тканіны адзеньня, праскія грошы XIV стагодзьдзя і літоўскія дэнары XIV—XV стагодзьдзяў. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Забалацкі сельсавет (Вярэнаўскі раён)}} {{Вярэнаўскі раён}} [[Катэгорыя:Забалацкі сельсавет (Вярэнаўскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Вярэнаўскага раёну]] c7s185rf5h57jkqtpd8j61ul3hld24a Апонаўцы (архэалягічны помнік) 0 222419 2329218 2113788 2022-07-21T15:08:20Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki '''Апо́наўцы''' — археалягічны помнік: безкурганны могільнік [[Яцьвягі|яцьвягаў]] каля вёскі [[Апонаўцы]] ([[Вярэнаўскі раён]], [[Гарадзенская вобласьць]]). За 0,5 км на паўночны ўсход ад вёскі, на пакатым узвышшы памерам 150х80 м, выцягнутым з усходу на захад. Знайшоў у 1887 годзе і дасьледаваў 14 пахаваньняў у 1891 годзе В. А. Шукевіч, у 1888 годзе Э. А. Вольтэр дасьледваў 51 пахаваньне. Пахаваньні 2 тыпаў: больш старажытныя каменныя муроўкі ў 3—4 паралельныя радкі, форма муру прамавугольная; муроўкі пазьнейшага часу авальнай формы з 1—2 вялікімі камянямі ў галавах і нагах. Пахавальны абрад — трупапалажэньне ў ямах глыбінёй 0,6—1,3 м, нябожчык абкладзены дошкамі. У запаўненьні магіл выяўлены вугальныя праслойкі. Інвэнтар мужчынскіх пахаваньняў: баявыя сякеры, жалезныя нажы і кінжалы, крэсівы, паясны набор ([[спражкі]], бронзавыя накладкі). Інвэнтар жаночых пахаваньняў: срэбраныя (адзін з выявай птушкі) і бронзавыя пярсьцёнкі, [[скроневыя кольцы]], бронзавыя [[бранзалет]]ы і [[завушніцы]], бразготкі, бляшкі рознай формы і дробныя шкляныя [[пацеркі]] ад галаўнога ўбору, кавалкі тканіны, праскія грошы XV стагозьдзяў і літоўскія дэнары XIV—XV стагодзьдзяў, у тым ліку дэнары Вітаўта пачатку XV стагодзьдзя з надпісам «печать» на адным баку і выявай кап’я і крыжа — на другім. == Літаратура == * Квяткоўская, А. В. Апонаўцы / А. В. Квяткоўская // Археалогія Беларусі: энцыклапедыя: у 2 т. / [склад. Ю. У. Каласоўскі; рэдкалегія: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.]. Т. 1: А ― К. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2009. — 492, [1] c. — С. 36. — ISBN 978-985-11-0353-5. * Квяткоўская, А. В. Апонаўцы / А. В. Квяткоўская // Археалогія і нумізматыка Беларусі: Энцыклапедыя / Беларуская Энцыклапедыя; Рэдкал.: В. В. Гетаў і інш. — Мн.: «Беларуская Энцыклапедыя» імя П. Броўкі, 1993. — 702 с — С. 40. — ISBN 5-85700-077-7. [[Катэгорыя:Археалягічныя аб’екты Вярэнаўскага раёну]] dn1yaequ4388r8q9z794gsxv6n2z8cd Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў 0 230408 2329338 2140495 2022-07-22T11:33:18Z W 11741 +Паводле 71-га артыкула Канстытуцыі Беларусі пасьля рэфэрэндуму 2022 году https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/ wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь]] ftc8mscj22c2ro14ilha5soggi3b652 ЦВК 0 232031 2329337 2148646 2022-07-22T11:32:23Z W 11741 +Паводле 71-га артыкула Канстытуцыі Беларусі пасьля рэфэрэндуму 2022 году https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/ wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь]] ftc8mscj22c2ro14ilha5soggi3b652 Аркатура 0 233132 2329197 2153434 2022-07-21T12:03:28Z Knedlik-Pod 14918 выпраўленьне парамэтру {{Commons}} wikitext text/x-wiki [[Файл:Arcature.eglise.Sainte.Madeleine.Chateaudun.png|thumb|200px|Аркатура]] '''Аркату́ра''' (ад {{мова-de|Arkatur}}, {{мова-fr|arcature}} — ''шэраг арак'') — шэраг дэкаратыўных, несапраўдных невялікіх [[Арка|арак]], якія абапіраюцца на [[Кансоль (архітэктура)|кансолі]], [[кранштэйн]]ы ці [[Калёна|калёны]], у выглядзе глухога аркатурнага поясу. Аркатура — элемэент дэкаратыўнай аздобы будынка. Выконвае ролю [[Фрыз (архітэктура)|фрызу]]<ref name="elim">{{кніга|загаловак=Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5-і т., Т. 1. А капэла — Габелен|адказны=Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=БелСЭ|год=1984|том=1|старонкі=164|старонак=727|тыраж=10&nbsp;000}}</ref>. == Глядзіце таксама == * [[Аркада (архітэктура)]] * [[Ордарная аркада]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Архітэктура, выяўленчае і дэкаратыўна-прыкладное мастацтва: Дапаможнік для вучняў. — Мінск: Беларусь, 2001. — ISBN 985-01-0124-5 * {{кніга|загаловак=Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5-і т., Т. 1. А капэла — Габелен|адказны=Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=БелСЭ|год=1984|том=1|старонкі=164|старонак=727|тыраж=10&nbsp;000}} [[Катэгорыя:Архітэктурныя элемэнты]] 64nflm3zrhyaltdtvz8be4to5w0c9pq Грыбы (вёска) 0 236913 2329250 2173302 2022-07-21T19:41:49Z Taravyvan Adijene 1924 /* Вонкавыя спасылкі */ Commons wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Грыбы (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Грыбы |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Грыбоў |Трансьлітараваная назва = Hryby |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Магілёўская вобласьць|Магілёўская]] |Раён = [[Краснапольскі раён|Краснапольскі]] |Сельсавет = [[Горскі сельсавет (Краснапольскі раён)|Горскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 44 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 16 |Шырата сэкундаў = 32 |Даўгата градусаў = 31 |Даўгата хвілінаў = 31 |Даўгата сэкундаў = 24 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Грыбы́'''<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. ISBN 978-985-458-159-0</ref> — [[вёска]] ў [[Краснапольскі раён|Краснапольскім раёне]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Горскі сельсавет (Краснапольскі раён)|Горскага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2009 — 44 жыхары. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Горскі сельсавет (Краснапольскі раён)}} {{Краснапольскі раён}} [[Катэгорыя:Горскі сельсавет (Краснапольскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Краснапольскага раёну]] dpc6q9yejyqjir5qjauv6vu0i2ohd02 Апанас Палітыка 0 238946 2329220 2193792 2022-07-21T15:09:01Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменьнік}} '''Апанас Паўлавіч Палітыка''' ({{Н}} 5 лютага 1935, в. [[Бродак]], [[Крычаўскі раён]]) — беларускі пісьменьнік. == Жыцьцяпіс == Нарадзіўся ў сялянскай сям’і. У 1951 годзе скончыў у Кіеве рамесную навучэльню. Працаваў на машынабудаўнічым заводзе «Бальшавік» (1951-1954). У 1954 годзе паехаў на асваеньне цалінных зямель у [[Акмалінская вобласьць|Акмалінскую вобласьць]] (Казахстан). Рабіў прыцэпшчыкам на фэрме Балкашынскага племсаўгасу, трактарыстам зернесаўгасу «Калінінскі» (1954-1955). Служыў у Савецкай Арміі (1955-1957). Быў электрасьлесарам шахты «2-Паўднёвая» (горад Шахты, Растоўская вобласьць). З 1959 г. жыў у Крычаве, працаваў сьлесарам на птушкакамбінаце, цесьляром у саўгасе «Вялікі Кастрычнік». У 1960 г. скончыў сярэднюю школу рабочай моладзі, у 1967 г. філялягічны факультэт Магілёўскага пэдагагічнага інстытуту. Працаваў выхавацелем школы-інтэрната ў Крычаве (1967-1969), загадчыкам сельгасаддзелу крычаўскай раённай газэты «Ленінскі кліч». З 1975 году карэспандэнт-арганізатар, загадчык аддзелу інфармацыі і радыёвяшчаньня газэты «Ленінскі кліч». Сябра [[СП СССР]] з 1981 году. Першы верш апублікаваў у 1960 годзе ў газэце «Магілёўская праўда». Свае вершы, а таксама сатырычныя і гумарыстычныя творы зьмяшчаў на старонках часопісаў “Вожык”, “Маладосць”, “Нёман”, “Родная прырода”, “[[Літаратура і мастацтва]]”. Аўтар кніг «Маўчаньне навыперадкі» (гумар і сатыра, 1980), «Свой хлопец» (сатырычныя аповесьці і апавяданьні, 1985), «Праверка» (сатырычныя апавяданьні, 1990). У 1993 годзе ў часопісе «Тэатральная Беларусь» была зьмешчана яго п’еса «Начны госьць, або Двое ў адной лодцы». Да 85-гадовага юбілею выйшаў збор яго твораў у двух тамах<ref>[http://zviazda.by/sites/default/files/lim-14.pdf Адказ за кожнае слова], ЛіМ 10-04-2020</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Беларуская энцыкляпэдыя : у 18 т. / рэдактар Г. П. Пашкоў. — Менск, 2001. — Т. 12. — С. 9. * Беларускія пісьменьнікі : біябібліяграфічны слоўнік : у 6 т. / пад рэдакцыяй А. В. Мальдзіса. — Менск, 1994. — Т. 4. — С. 436—437 : фота. * Дуктаў, У. Пісьменьнік-юбіляр / У. Дуктаў // Зямля і людзі. — 2000. — 2 лютага. — С. 8. * Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Крычаўскага раёна / галоўны рэдактар У. І. Лемяшонак. — Менск, 2004. — С. 632 : фота. * Прыдняпроўе — маё натхненне: Магілёўшчына літаратурная : паэзія, проза, нарысы, эсэ / укладальнік У. Дуктаў. — Магілёў, 2009. — С. 287—298 == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.slounik.org/81234.html Беларускія пісьменьнікі: 1917-1990]. Менск: Мастацкая літаратура, 1994. ISBN 5-340-00709-X Укладальнік: Аляксей Гардзіцкі {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Палітыка, Апанас}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Крычаўскім раёне]] [[Катэгорыя:Беларускія літаратары]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя пісьменьнікі]] p1uye4ow6eeqmcl3fan77slzuweykfa Аркадзь Гейнэ 0 239426 2329201 2196712 2022-07-21T12:08:45Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Гейнэ}} {{пісьменьнік}} '''Аркадзь Андрэевіч Гейнэ''' (10 студзеня 1919, [[Бешанковічы]] — 16 сьнежня 1942, [[Сталінград]]) — беларускі [[паэт]]<ref name="БС">{{кніга |частка = Гейне Андрей Христофорович |загаловак = Биографический справочник |месца = Мн. |выдавецтва = «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки |год = 1982 |том = 5 |старонкі = 143 |старонак = 737}}</ref>. == Жыцьцяпіс == Нарадзіўся ў сям’і службоўца. Бацька яго вядомы як удзельнік барацьбы за Савецкую ўладу на Беларусі, быў чальцом ЦВК БССР у 20-я гады. Пасьля заканчэньня сярэдняй школы ў Бешанковічах Аркадзь некаторы час працаваў у Бешанковіцкай раённай газэце «Сталінец». Вучыўся ў Камуністычным інстытуце журналістыкі ў Менску (1938—1941). Працаваў у рэдакцыях газэт<ref name="БС"/>. У час [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] пайшоў добраахвотнікам на фронт. Скончыў курсы каманднага саставу, атрымаў званьне малодшага лейтэнанту і быў накіраваны ў дзеючую армію. Камандаваў узводам 66-й мэханізаванай брыгады. У баі пад Сталінградам 16 сьнежня 1942 году баі артылерыйскі разьлік Гейнэ цалкам загінуў. Гейнэ не разгубіўся і мабілізаваў на штурм умацаваньняў немцаў байцоў іншых разьлікаў. Аднак асколак нямецкага снарада, што разарваўся побач, сьмяротна параніў паэта<ref name="БС"/><ref>[http://www.obd-memorial.ru/html/info.htm?id=9284519 Информация из приказа об исключении из списков] {{ref-ru}}</ref>. == Творчасьць == Самы першы свой верш ён зьмясьціў у 16 гадоў у рэспубліканскай газэце «[[Піянер Беларусі]]» (1934). Акрамя вершаў камуністычнага накірунку пісаў байкі. Яго творы друкавалі такія газэты, як «[[ЛіМ|Лім]]», «Сталінская моладзь», «[[Звязда]]», «Віцебскі рабочы», «[[Чырвоная змена]]», часопісы «[[Полымя рэвалюцыі]]», «Іскры Ільіча». П У 1939 годзе выйшаў у сьвет першы паэтычны зборнік «Шчасьлівая зорка». У аднайменным вершы, які ўваходзіць у многія анталёгіі, Гейнэ здолеў даць узор сапраўднай лірыкі, дзе зьліліся пачуцьцё каханьня з пачуцьцём любові да Радзімы. == Крыніцы == {{крыніцы}} == Літаратура == * Аркадзь Андрэевіч Гейне // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Бешанковіцкага раёна / рэдкал. І. П. Шамякін [і інш.]. — Мн., 1991. — С. 410. * Гейнэ Аркадзь // Беларускія пісьменнікі : біябібліяграфічны слоўнік : у 6 т. / рэдкал. І. Э. Багдановіч [і інш.]. — Мн., 1992. — Т. 2. — С. 172. * Бярозка, У. Крывёю сэрца / У. Бярозка // Віцебскі рабочы. — 1999. — 16 студз.– С. 3. * Канапелька, А. Аркадзь Гейне / А. Канапелька // Народнае слова. — 1999. — 3 жн. — С. 5. * Краснова-Гусачэнка, Т. За Радзіму — у смертны бой / Т. Краснова-Гусачэнка // Літаратура і мастацтва. — 2010. — 2 ліп. — С. 12. * Крачкоўскі, А. «Шчаслівая зорка» шчаслівага паэта / А. Крачкоўскі // Зара (Бешанковічы). — 2009. — 30 студз. — С. 4. {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гейнэ, Аркадзь}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Бешанковічах]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты і паэткі]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя паэты і паэткі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі нямецка-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Загінулі ў баі]] [[Катэгорыя:Загінулі ў баях нямецка-савецкай вайны]] 08xlbobdbcx1ylo2ir8rcrtpxo6pfa5 Аркадзь Маўзон 0 239756 2329200 2200489 2022-07-21T12:06:56Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:СТРАЗ]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменьнік}} '''Аркадзь Маўзон''', сапр. '''Арон Маўшэнзон''' (23 верасьня 1918, [[Віцебск]] — 19 жніўня 1977, [[Менск]]) — беларускі [[драматург]]. == Жыцьцяпіс == Нарадзіўся ў сям’і рабочага. Скончыў фабрычна-завадзкую вучэльню ў 1935 годзе. Працаваў токарам на заводзе «Камунар» (цяпер імя С. Кірава) у [[Менск]]у. Пасьля заканчэньня драматычнай студыі пры [[БДТ-1]] (1936) быў акторам, асыстэнтам рэжысэра [[БДТ-2]] (Віцебск). З 1946 гадах загадваў аддзелам культуры газэты «Віцебскі рабочы», з 1951 году быў начальнікам сцэнарнага аддзелу кінастудыі «[[Беларусьфільм]]». У 1965—1971 гадах працаваў у Міністэрстве культуры БССР. Сябра [[Саюз пісьменьнікаў СССР|Саюзу пісьменьнікаў СССР]] (з 1947 году). == Творчасьць == Дэбютаваў у друку ў 1945 годзе. Пісаў на беларускай і расейскай мовах. Першая п’еса — «[[Канстанцін Заслонаў (п'еса)|Канстанцін Заслонаў]]» (1946, пастаўлена ў 1947, у 1948 годзе апублікавана, а спэктакль атрымаў Дзяржаўную прэмію СССР). Аўтар п’ес «Натальля Крыўцова» (апублікавана і пастаўлена ў 1954), «У ціхім завулку» (апублікавана і пастаўлена ў 1955), «Калі разыходзяцца шляхі» (пастаўлена ў 1955), «Непрымірымасьць» (пастаўлена ў 1956), «У бітве вялікай» (1958, пастаўлена ў 1957), «Калі ты чалавек» («Твой сьветлы шлях», апублікавана і пастаўлена ў 1960), «Пад адным небам» («Асьцярожна, Мякішавы», апублікавана і пастаўлена ў 1962), «Куда идешь, Сергей?» (апублікавана і пастаўлена ў 1965), «У доме на Сонечнай» (пастаўлена ў 1966), «Жизнь всего одна» (апублікавана і пастаўлена ў 1968), «Дарога праз ноч» («Людзі, агонь, сьмерць», апублікавана і пастаўлена ў 1970), «Да апошняга дыханьня» (апублікавана ў 1978), шэрагу аднаактовак. Выдадзены зборнікі драматургічных твораў «Выбраныя п'есы» (1964), «Людзі і час» (1972), «П'есы» (1974), «П'есы» (1978), «Да апошняга дыханьня» (1985). Па яго сцэнарыях пастаўлены кінафільмы «Канстанцін Заслонаў» (1949, у 1950 фільм атрымаў Дзяржаўную прэмію СССР), «Зялёныя агні» (1956), «Наперадзе — круты паварот» (1960). Выступаў у пэрыядычным друку з артыкуламі аб драматургіі і сучасным тэатры. == Прызнаньне == Узнагароджаны [[ордэн Знак Пашаны|ордэнам «Знак Пашаны»]] і мэдалямі. == Крыніцы == {{крыніцы}} == Літаратура == * Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X * Маўзон Аркадзь // Беларускія пісьменьнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: БелЭн, 1992—1995. * {{кніга|загаловак=Беларусь: Энцыкляпэдычны даведнік|адказны=Рэдкал.: Б. І. Сачанка і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=1995|старонкі=|старонак=800|isbn =985-11-0026-9|тыраж=5000}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://vlib.by/pridvinie/index.php/mtree-lib/pismenniki-paety-litaratary/ma-zon-arkadz-iosifavich Маўзон Аркадзь Іосіфавіч // Прыдзьвінскі край: гісторыя і сучаснасьць]{{Недаступная спасылка|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Маўзон, Аркадзь}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Віцебску]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Менску]] [[Катэгорыя:Сябры Саюзу пісьменьнікаў СССР]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] 3ouiyqtcwinl4b3tbhv2b1mdzzjwdtt Арагацотн 0 242320 2329209 2250774 2022-07-21T13:33:01Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{адміністрацыйная адзінка}} '''Арагацотн''' ({{мова-hy|Արագածոտնի մարզ}}) — [[марз]] (вобласьць) у [[Армэнія|Армэніі]], на захадзе краіны. На паўночным захадзе мяжуе з марзам [[Шырак (марз)|Шырак]], на паўночным усходзе з [[Лары (марз)|Лары]], на ўсходзе з [[Катайк]], на паўднёвым усходзе з [[Ерэван]]ам, на поўдні з [[Армавір (марз)|Армавір]], а на захадзе з [[Турэччына]]й. Адміністрацыйны цэнтар — [[Аштарак]]. Іншыя гарады — [[Апаран]], [[Талін (Армэнія)|Талін]]. == Геаграфія == Галоўнай асаблівасьцю марзу зьяўляецца тое, што ён разьмешчаны паміж сталіцаю Армэніі Ерэван, ды найвышэйшаю гарою краіны [[Арагац]]ам (4090 м), ад якога і паходзіць назва рэгіёну. == Дэмаграфія == {|class="wikitable" |-bgcolor="#efefef" ! ! 1991 ! 1993 ! 1995 ! 1997 ! 1999 ! 2001 ! 2002 ! 2003 ! 2004 ! 2005 ! 2006 ! 2007 ! 2010 |- |align="left"|'''Насельніцтва''' |align=right|142 000 |align=right|146 300 |align=right|138 700 |align=right|138 800 |align=right|138 300 |align=right|138 200 |align=right|138 400 |align=right|138 500 |align=right|138 800 |align=right|139 100 |align=right|139 500 |align=right|140 000 |align=right|141 800 |- |align="left"|'''Гарадзкое насельніцтва''' |align=right|39 600 |align=right|42 400 |align=right|35 300 |align=right|34 100 |align=right|33 300 |align=right|33 000 |align=right|32 900 |align=right|32 900 |align=right|32 900 |align=right|32 900 |align=right|33 000 |align=right|33 000 |align=right|33 100 |- |<small>Крыніца: ArmStat</small><ref>ArmStat, [http://www.armstat.am/file/article/demos_07_2.pdf?bcsi_scan_2384511B6CAA088F=0&bcsi_scan_filename=demos_07_2.pdf «Demographic Handbook of Armenia»] (архіў), 2007. {{ref-en}}</ref><ref>ArmStat, [http://armstat.am/file/article/nasel_1_4_2010.pdf «Number of De Jure Population of the Republic of Armenia as of April 1, 2010»], 2010. {{ref-hy}}</ref> |} === Нацыянальны склад === У марзе Арагацотн, апроч [[армяне|армянінаў]], жывуць таксама [[эзіды]], асноўная [[Этнічныя меншасьці ў Армэніі|этнічная меншасьць Армэніі]] (жывуць як у армянскіх населеных пунктах, так і асобнымі вёскамі), і [[курды]]. {| class="wikitable" |- ! Нацыянальнасьць !! [[Перапіс насельніцтва Армэніі, 2001|Перапіс 2001 году]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131204131535/http://pop-stat.mashke.org/armenia-ethnic2001.htm Population statistics of Eastern Europe. Ethnic composition of Armenia 2001]</ref> !! Доля насельніцтва<br /> адм.-тэр. адзінкі !! [[Перапіс насельніцтва Армэніі, 2011|Перапіс 2011 году]]<ref>[https://web.archive.org/web/20201031055135/http://pop-stat.mashke.org/armenia-ethnic2011.htm Population statistics of Eastern Europe. Ethnic composition of Armenia 2011]</ref> !! Доля насельніцтва<br /> адм.-тэр. адзінкі |- | '''Усё насельніцтва''' || align="right"|138 301 || 100 % || align="right"|132 925 || 100 % |- | [[Армяне]] || align="right"|130 678 || 94,49 % || align="right"|125 552 || 94,45 % |- | [[Эзіды]] || align="right"|6 405 || 4,63 % || align="right"|5 474 || 4,12 % |- | [[Курды]] || align="right"|846 || 0,61 % || align="right"|1 616 || 1,22 % |- | [[Расейцы]] || align="right"|179 || 0,13 % || align="right"|180 || 0,14 % |- | Іншыя || align="right"|193 || 0,14 % || align="right"|103 || 0,08 % |} == Галерэя == <center><gallery> Файл:P8252523 Ashtarak.JPG|[[Аштарак]]&nbsp;— адміністрацыйны цэнтар [[марз]]у ды найвялікшы горад рэгіёну Файл:Aparan temple.jpg|Базыліка ў [[Апаран]]е&nbsp;— другім па памеры горадзе рэгіёну Файл:Katoghike galleryfull.jpeg|Катэдральная царква ў [[Талін (Армэнія)|Таліне]]&nbsp;— трэцім па памеры горадзе рэгіёну Файл:Aragats.jpg|[[Арагац]]&nbsp;— найвышэйшая гара ў сучаснай [[Армэнія|Армэніі]] Файл:Amberd fortress and church.jpg|[[Амбэрд]]: на пярэнім пляне фартэцыя, на заднім&nbsp;— кляштар Файл:Saghmosavank.jpg|[[Сагмосаванк|Кляштар Сагмосаванк]], XIII стагодзьдзе Файл:Hovanavank nuages.JPG|[[Аганаванк|Кляштар Аганаванк]], V стагодзьдзе </gallery></center> == Глядзіце таксама == * гара [[Арагац]] == Крыніцы == {{крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20150526010736/http://aragatsotn.gov.am/ Афіцыйны сайт] {{ref-hy}} * [http://www.armeniapedia.org/index.php?title=Rediscovering_Armenia_Guidebook-_Aragatsotn_Marz Даведнік] {{ref-en}} * [https://web.archive.org/web/20110814013137/http://cp-pic.quintagroup.com/www/aboutarmenia/aragatsotn Інфармацыя на сайце Міністэрства горадабудаўніцтва Армэніі] {{ref-en}} [[Катэгорыя:Арагацотн| ]] fx3xbj2zibgdtvc93jvrddwusmestwa Ардатаўскае сельскае пасяленьне (Ардатаўскі раён) 0 242581 2329205 2314659 2022-07-21T12:30:48Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:AWB/T|артаграфія]], пунктуацыя wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Ардатаўскае сельскае пасяленьне}} {{адміністрацыйная адзінка}} '''Ардатаўскае сельскае пасяленьне''' ({{мова-ru|Ардатовское се́льское поселе́ние}}) — муніцыпальнае ўтварэньне ў [[Ардатаўскі раён (Мардовія)|Ардатаўскім раёне]] [[Мардовія|Мардовіі]] [[Расея|Расtйскай Фэдэрацыі]]. Адміністрацыйны цэнтар — пасёлак [[Ардатаў (пасёлак, Мардовія)|Ардатаў]]. == Гісторыя == Статус і межы сельскага пасяленьня вызначаны Законам Рэспублікі Мардовія ад 28 сьнежня 2004 году № 115-З «Аб устанаўленьні межаў муніцыпальных утварэньняў Ардатаўскага муніцыпальнага раёну і надзяленьні іх статусам сельскага пасяленьня, гарадзкога паселішча і муніцыпальнага раёну»<ref>[http://docs.cntd.ru/document/802022301 Закон Республики Мордовия от 28 декабря 2004 года № 115-З «Об установлении границ муниципальных образований Ардатовского муниципального района, Ардатовского муниципального района и наделении их статусом сельского поселения, городского поселения и муниципального района»]</ref>. == Насельніцтва== Насельніцтва&nbsp;— 567 асоба (2019<ref>https://web.archive.org/web/20170731141731/https://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar Дадзеныя перапісу насельніцтва 2019 году</ref>, 628 у 2010<ref>[https://web.archive.org/web/20210117220424/https://mrd.gks.ru/storage/mediabank/923+%D1%81%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BA.pdf Дадзеныя перапісу насельніцтва 2010 году]</ref>, 662 у 2002<ref>[http://lingvarium.org/russia/BD/02c_mordovia.xls Дадзеныя перапісу насельніцтва 2002 году]</ref>). == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Пасяленьні Ардатаўскага раёну (Мардовія)]] i2egdwhibsktzym4acbexppj2cg6bb6 Апошні этап 0 243110 2329217 2215833 2022-07-21T15:07:43Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{Фільм | назва = Апошні этап | арыгназва = Ostatni etap | выява = Film nr 36 - "Ostatni Etap" - 1948-03-01.JPG | памер = | подпіс = | рэжысэр = [[Ванда Якубоўская]] | прадусар = | сцэнарыст = [[Ванда Якубоўская]]<br />[[Гэрда Шнайдэр]] | дыктар = | ролі = [[Ванда Бартуўна]]<br />[[Барабара Драпінска]] | кампазытар = [[Раман Палестэр]] | апэратар = [[Барыс Манастырскі]] | мантаж = | вытворчасьць = {{сьцяг Польшчы}} Przedsiębiorstwo Państwowe Film Polski | дата = {{Дата пачатку|28|3|1947|але}} | час = 104 хвіліны | мова = [[польская мова|польская]] | краіна = {{Сьцягафікацыя|Польшча}} | бюджэт = | прыбытак = | папярэдні = | наступны = | сайт = | imdb = 0040674 }} '''Апошні этап''' ({{мова-pl|Ostatni etap}}) — польскі мастацкі фільм 1947 году [[рэжысэр]]кі [[Ванда Якубоўская|Ванды Якубоўскай]]. У аснову яго пакладзены ўспаміны былых зьняволеных фашысцкіх лягероў. Сцэнар напісаны ў 1945 годзе былымі зьняволенымі [[Асьвенцім|Асьвенцым-Біркэнаў]]: Вандай Якубоўскай і Гэрдай Шнайдэр. Сцэнар быў падтрыманы [[Іосіф Сталін]]. Фільм здымаўся ў самім лягеры. == Сюжэт == На падставе ўспамінаў — паўдакумэнтальная гісторыя пра пакутніцкую сьмерць жанчын у нямецкім лягеры Асьвенцым-Біркэнаў і гераізм зьняволеных зь лязарэту, які сфармаваў рух супраціву ў гэтым «камбінаце сьмерці». Прадстаўлены вобраз чалавечых пакут і трагедый, але і чалавечай барацьбы за годнасьць. Польская жыдоўка Марта, якая выконвае ролю перакладчыка ў лягеры, дапамагае іншым зьняволеным і працуе ў арганізацыі руху супраціву. Пасьля няўдалай спробы ўцёкаў яна гіне непасрэдна перад вызваленьнем лягеру. Алену хавае ў лягерным шпіталі француская зьняволеная, але яе немаўля пасьля нараджэньня забівае нямецкі лекар. Яўгенія, расейскі ўрач, прайшла раз катаваньні і была забітая за дапамогу хворым і арганізацыю супраціву. Нямецкая камуністка выкрывае нямецкага псэўдадоктара Лалунію і трапляе ў лягерны бункер. Сярод герояў фільму ёсьць і супрацоўнікі лягеру, якія не пазбаўлены некаторых чалавечых якасьцей. Фільм заканчваецца заклікам паміраючай Марты: «Не дазваляйце Асьвенцыму паўтарыцца!». == Ролі == * [[Ванда Бартуўна]] — як Алена * [[Барабара Драпінска]] — як Марта * Г’югет Фагэт — як Мішэль * Тацьцяна Гурэцка — як лекарка Яўгенія * [[Анатаніна Гурэцка]] — як Ганна * [[Марыя Вінаградава]] — як Надзея * [[Барабара Філеўска]] — як Анэлька == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.imdb.com/title/tt0040674/ Апошні этап] на сайце IMDb * [http://akademiapolskiegofilmu.pl/pl/historia-polskiego-filmu/filmy/ostatni-etap/64 Ostatni etap] у базе Акадэміі польскага фільму * [http://repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/9063 Projekcja filmu ''Ostatni etap'' we Francji] — кроніка PKF [[Катэгорыя:Фільмы 1947 году]] [[Катэгорыя:Фільмы пра Другую сусьветную вайну]] [[Катэгорыя:Фільмы пра Галакост]] [[Катэгорыя:Польскія гістарычныя фільмы]] [[Катэгорыя:Польскія драматычныя фільмы]] c9jbl08spaygqqu79dpjawclelz1qr0 Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусі па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў 0 246177 2329336 2235445 2022-07-22T11:31:40Z W 11741 +Паводле 71-га артыкула Канстытуцыі Беларусі пасьля рэфэрэндуму 2022 году https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/ wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь]] ftc8mscj22c2ro14ilha5soggi3b652 ЦВК Беларусі 0 246865 2329335 2241243 2022-07-22T11:17:17Z W 11741 +Паводле 71-га артыкула Канстытуцыі Беларусі пасьля рэфэрэндуму 2022 году https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/ wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь]] ftc8mscj22c2ro14ilha5soggi3b652 Аркадзь Эскін 0 247498 2329198 2247574 2022-07-21T12:04:31Z Knedlik-Pod 14918 аздабленьне wikitext text/x-wiki {{Музыка}} '''Арка́дзь Бары́савіч Э́скін''' (24 красавіка 1939, [[Харкаў]], [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка]], [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] — 12 жніўня 2006, [[Менск]], [[Беларусь]]) — [[Беларусь|беларускі]] джазавы [[піяніст]], [[кампазытар]], аранжыроўшчык, [[Пэдагогіка|пэдагог]]<ref name="sb">{{cite news |first= |last= |authorlink= |author= |coauthors= |title=Джазмен Аркадий Эскин в воспоминаниях любимых женщин: вдовы — Клары и дочерей — Марины и Яны |url=https://www.sb.by/articles/improvizatsii-na-temu-lyubvi.html |format= |work= |publisher=[[СБ. Беларусь сегодня]] |location= |id= |pages= |page= |date=30 октября 2015 |accessdate=2020-04-25 |language=ru |quote= |archiveurl= |archivedate= }}</ref>. З 1981 па 1986 гады быў [[Фартэпіяна|клявішнікам]] ВІА «[[Песьняры]]». == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Кніга |аўтар = [[Зьміцер Падбярэскі|Д. П.]] |імя = |прозьвішча = |частка = ЭСКІН АРКАДЗЬ (Эскин Аркадий, Eskin Arkady) |загаловак = Энцыклапедыя беларускай папулярнай музыкі |арыгінал = |спасылка = |адказны = уклад. [[Зьміцер Падбярэскі|Дз. Падбярэзскі]] і інш |выданьне = |месца = [[Менск|Мінск]] |выдавецтва = [[Зьміцер Колас|Зміцер Колас]] |год = 2008 |том = |старонкі = 344–345 |старонак = 368 |сэрыя = |isbn = 978-985-6783-42-8 |наклад = 2000 |мова=be }} {{Заля славы беларускага рок-н-ролу}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Эскін Аркадзь Барысавіч}} [[Катэгорыя:Беларускія джазмэны]] [[Катэгорыя:Песьняры]] [[Катэгорыя:Беларускія кампазытары]] 2wuknoc931y0x2w3sgil00txtgr34is Аркадзь Шпунт 0 248834 2329199 2312066 2022-07-21T12:06:16Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:AWB/T|артаграфія]] wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{Іншыя значэньні|Шпунт}} '''Аркадзь Самуілавіч Шпунт''' ({{Н}} 28 траўня 1947, [[Барысаў]]) — беларускі мастак, рэстаўратар. [[Заслужаны дзеяч культуры Рэспублікі Беларусь]] (2020)<ref name="СБР">[https://web.archive.org/web/20211003184856/https://www.artmuseum.by/ru/news/novosti-2019/novosti-2012-g/starejshina-belorusskoj-restavraczii.-arkadiyu-samuilovichu-shpuntu-%E2%80%93-65-let.html Старейшина белорусской реставрации. Аркадию Самуиловичу Шпунту — 65 лет] {{ref-ru}}</ref>. == Жыцьцяпіс == Зь дзяцінства выявіў мастацкія здольнасьці. У 1962—1967 гадах вучыўся ў [[Менскі дзяржаўны мастацкі каледж імя А. К. Глебава|Менскай мастацкай вучэльні]] на скульптара<ref name="СБР"/>. Працаваў мастаком-афарміцелем кароткі час, а пасьля ўладкаваўся на працу ў ляпны цэх наваствораных «[[Цэнтар па рэгенэрацыі гісторыка-культурных ляндшафтаў і тэрыторый|Адмысловых навукова-рэстаўрацыйных вытворчых майстэрняў]]»<ref name="СБР"/>. Прафэсійныя веды ў рэстаўрацыйнай справе атрымаў у [[Масква|Маскве]] ва Ўсесаюзнай цэнтральнай навукова-дасьледчай лябараторыі кансэрвацыі і рэстаўрацыі музэйных каштоўнасьцей у такіх майстроў, як [[Яўгенія Крысьці]], [[Вольга Уладзіміраўна Лялекава]], і ў горадзе [[Уладзімер (Уладзімерская вобласьць)|Ўладзімеры]] ў Аляксандра Някрасава<ref name="СБР"/>. Неаднаразова ўдзельнічаў у экспэдыцыях для выратаваньня царкоўных твораў мастацтва, у тым ліку [[Беларускі іканапіс|абразоў]]<ref name="СБР"/>. З 1999 году працуе ў [[Нацыянальны мастацкі музэй Рэспублікі Беларусь|Нацыянальным мастацкім музэі Рэспублікі Беларусь]]. У 2008 годзе ён стаў загадчыкам аддзелу навукова-рэстаўрацыйных майстэрняў. Зьяўляючыся загадчыкам, ён ня толькі значна пашырыў штат мастакоў-рэстаўратараў, але і рэарганізаваў усю структуру аддзелу, падзяліўшы яго на чатыры адмысловыя сэктары<ref name="СБР"/>. == Творчасьць == Пры «Спэцыяльных навукова-рэстаўрацыйных вытворчых майстэрнях» займаўся рэстаўрацыяй ляпніны [[Сафійскі сабор (Полацак)|Сафійскага сабору]] ў [[Полацк]]у і [[Палацава-паркавы комплекс Булгакаў (Жылічы)|палацу Булгакаў]] у [[Жылічы (вёска, Магілёўская вобласьць)|Жылічах]] і рэстаўрацыяй керамічнага ўбраньня [[Капліца-пахавальня Паскевічаў|пахавальні князёў Паскевічаў]] у [[Гомель|Гомелі]] (1970—1973). Удзельнічаў у рэстаўрацыі разьбы, скульптуры і дэкаратыўнага ўбраньня царквы Усмас. Працаваў над шматлікімі творамі ў [[Музэй старажытнабеларускай культуры|Музэі старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру НАН Беларусі]]<ref name="СБР"/>. Удзельнічаў у рэстаўрацыі алтароў [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Пінск)|касьцёлу Найсьвяцейшай Панны Марыі]] ў [[Пінск]]у (1980—1986), дзе адпрацоўвалі мэтодыкі і тэхналёгіі выкарыстаньня новых сынтэтычных матэрыялаў<ref name="СБР"/>. У 1997 годзе брыгадай рэстаўратараў пад кіраўніцтвам Шпунта была пачата рэстаўрацыя манумэнтальнага жывапісу ў менскім рымска-каталіцкім [[Архікатэдральны касьцёл Імя Найсьвяцейшай Панны Марыі (Менск)|архікатэдральным касьцёле Імя Найсьвяцейшай Панны Марыі]]. У 2007 годзе канчаткова раскрыта скляпеньне галоўнага нефа і росьпіс капліцы Сьв. Феліцыяна. Гэтая праца Шпунта была адзначана апостальскім благаслаўленьнем Папы Рымскага [[Бэнэдыкт XVI|Бэнэдыкта XVI]] і ўручэньнем нагруднага знаку Міністэрства культуры «За ўклад у разьвіццё культуры Беларусі»<ref name="СБР"/>. == Літаратурная дзейнасьць == Зьяўляецца аўтарам шматлікіх аповесьцяў-эсэ («Блікі адыходзячага дня» (1989), «Момант Нуль» (2000); навуковых публікацыяў, шэрагу сцэнарыяў дакумэнтальных фільмаў (фільм «Маці Мізэрэкордыя» рэжысэра [[Юры Гарулёў|Ю. Гарулёва]] узнагароджаны Гран-пры міжнароднага кінафэстывалю ў Непакалянуве (Польшча). Пастаянны аўтара рэлігійна-культурнага часопіса «[[Наша вера (часопіс)|Наша вера]]»<ref name="СБР"/>. == Званьні і ўзнагароды == У 1985 годзе Ўсесаюзная атэстацыйная камісія [[Міністэрства культуры СССР]] атэставала яго мастаком-рэстаўратарам найвышэйшай катэгорыі<ref name="СБР"/>. У студзені 2011 году быў узнагароджаны граматай Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь за плённую працу і актыўны ўдзел у музэефікацыі Замкавага комплексу «[[Мірскі замак|Мір]]». У сакавіку 2011 году Мітрапаліт Менскі і Слуцкі, Патрыяршы Экзарх усяе Беларусі [[Філарэт (Вахрамееў)|Філарэт]] узнагародзіў Аркадзя Шпунта граматай Патрыяршага Экзархата ў благаслаўленьне за працы ў славу Сьвятой Праваслаўнай царквы<ref name="СБР"/>. У 2012 годзе калектыў рэстаўратараў пад кіраўніцтвам Шпунта быў узнагароджаны «Спэцыяльнай прэміяй прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь дзеячам культуры і мастацтва» за правядзеньне рэстаўрацыі 10 твораў сакральнага жывапісу і абразоў іканастасу [[Жыровіцкі манастыр|Жыровіцкага манастыру]]<ref name="СБР"/>. У ліпені 2020 году загадчык аддзелу навукова-рэстаўрацыйных майстэрняў Нацыянальнага мастацкага музэя Аркадзь Шпунт удастоены ганаровага званьня «[[Заслужаны дзеяч культуры Рэспублікі Беларусь]]» == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Бібліяінфармацыя}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шпунт, Аркадзь}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Барысаве]] [[Катэгорыя:Заслужаныя дзеячы культуры Беларусі]] [[Катэгорыя:Беларускія рэстаўратары]] [[Катэгорыя:Беларускія эсэістыі]] qv3t4koxmkfugfs468xl07xbg74y7sr Зьвяняцкае 0 250012 2329291 2315439 2022-07-22T06:25:25Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Зьвяняцкае |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Зьвяняцкага |Трансьлітараваная назва = Źvianiackaje |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1683 год |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 49 |Шырата сэкундаў = 49 |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 06 |Даўгата сэкундаў = 20 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Зьвяняцкае'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — [[вёска]] ў [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкім сельсавеце]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === Найраней паселішча згаданае ў актах Кіеўскага гродзкага суда 20 ліпеня 1641 году, калі Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію Вішнявецкаму сваю палову замка і места Брагін зь сёламі, сярод якіх была і Зьвінячына (Źwiniaczyzna)<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 9</ref>. У тарыфе ў тарыфе падымнага падатку [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] 1683 году сказана, што адным дваром у вёсцы Зьвінячкі (Zwiniaczki) валодаў пан Самуэль Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. 28 чэрвеня 1687 году хутар Зьвінярскае (Zwiniarskie) названы ў справе [[Оўруч|Оўруцкага]] [[гродзкі суд|гродзкага суда]] сярод паселішчаў часткі [[Брагін|Брагінскага]] маёнтку ваяводзіча бэлзскага, каралеўскага палкоўніка Яна Канецпольскага, зруйнаваных працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем рэестравых казакоў запарозскага палкоўніка Паўла Апостала Шчуроўскага. У 4 дварах (×6 — каля 24 жыхароў) тут разьмясьціліся 5 казакоў і трое коней. Хутарцы мусілі справіць 1 воз з хамутом, раменнай шляёй, касой, сякерай, рыдлёўкай, біклагай, мазьніцай з двума {{падказка|гарцамі|гарц або гарнец — 2, 8237 л}} дзёгцю, зь іх выбралі здору, гарэлкі, рыбы, мёду 3 бельцы, усяго — на 43 злотых, {{падказка|легуміны|салодкая выпечка альбо слодычы, вырабленыя з ужываньнем зьбітых яек і цукру з рознымі дадаткамі.}} 9 вёдраў, 70 аўса, 200 солі — адзін злоты, 7 кабаноў (wieprzow), 13 падсьвінкаў, 75 кур, 2 баранаў, 4 пары хустаў палатна на ўладкаваньне паходных шатроў, 2 злотых на порах.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 155</ref>. У 1734 годзе хутар Зьвіняцкі (futor ''D''winiacki) запісаны праналежным да часткі Брагінскага маёнтку, якую трымалі ў заставе яшчэ ад серадзкага ваяводы Яна Канецпольскага паны Сілічы<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 285</ref>. Але спадчынным уладальнікам усіх Брагінскіх добраў каля 1733 году стаў князь [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі]], першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1754 годзе з 20 двароў (прыкладна 120 жыхароў) вёскі Зьвіняцкае (wieś Zwiniackie) Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 3 злотыя, 4 грошы, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 12 злотых, 16 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у Зьвяняцкім налічвалася адпаведна 12, 6 і 3 чалавекі (głowy)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765 – 1791 гг. – Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref>, якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на зьмяншэньне колькасці габрэяў у вёсцы не магла не паўплываць [[Каліеўшчына]] 1768 году, што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ва Ўкраіне. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках рэвізіі 1795 году, хутар Зьвяняцкае названы ў пераліку паселішчаў, нібыта адабраных у стражніка польнага літоўскага [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая Аскеркі]] ў «казённое ведомство за клятвопреступление», г. зн. за ўдзел у вызвольным паўстаньні 1794 году<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 73</ref>. Але паселішчы тыя ў большасьці стражнік М. Аскерка трымаў у заставе ад паноў Ракіцкіх, да якіх яны ўрэшце і вярнуліся. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Зьвіняцкае на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]Згодна з «Фармулярнай ведамасьцю» сяла Мікулічаў Богаяўленскай царквы 1822 году, вёска Зьвяняцкае з 69 душамі мужчынскага і 60 душамі жаночага полу нібыта яшчэ належала застаўнаму ўладальніку пану Рафалу Аскерку<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40552. А. 66</ref>, які спачыў, аднак, у 1818 годзе<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 208</ref>. На 1850 год, паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», тут налічваўся 31 двор з 241 жыхаром. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 250 жыхароў вёскі Зьвяняцкае зьяўляліся прыхаджанамі Мікуліцкай Багаяўленскай царквы<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 681</ref>. У парэформавы пэрыяд Зьвяняцкае адміністрацыйна належала да Мікуліцкай воласьці. Паводле зьвестак на 1876 і 1879 гады вёска заставалася ў прыходзе Мікуліцкай царквы<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. На 1909 год у вёсцы Зьвіняцкае (Звиняцкое) было 102 двары з 553 жыхарамі<ref> Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 75</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Зьвяняцкае, аднак, у складзе Мікуліцкай воласьці апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]].[[Файл:Мархлеўск на карце Генштаба РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.jpg|значак|Зьвіняцкае на мапе гэнштабу РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.]] Пасьля [[Узбуйненьне БССР|другога ўзбуйненьня]] [[БССР]] з 8 сьнежня 1926 году Зьвяняцкае — цэнтар сельсавету ў Хвойніцкім раёне [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай акругі]] [[БССР]]. З 9 чэрвеня 1927 году — у складзе [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 30 сьнежня 1927 году сельсавет скасаваны, тэрыторыя далучана да [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкага сельсавету]]. На 1930 год у вёсцы было 620 жыхароў. Арганізаваны калгас «Колас», працавалі 3 ветракі і кузьня. З 20 лютага 1938 году — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у Мазыры. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў Зьвяняцкім налічвалася 209 двароў з 975 жыхарамі. У вайну акупанты разбурылі 27 дамоў і загубілі 94 вяскоўцаў<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; Москва: Фонд «Историческая память», 2021. С. 499</ref>. 118 жыхароў загінулі на франтах. З 8 студзеня 1954 году Зьвяняцкае адміністрацыйна належыць да Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы было 878 жыхароў. Ускладзе калгасу «Бальшавік» (цэнтар — вёска Веляцін). == Насельніцтва == * 2021 год — 38 двароў, 85 жыхароў<ref>[https://web.archive.org/web/20211019144344/http://hoiniki.gov.by/ru/poselichskiy_ru/ Інфармацыя аб насельніцтве Паселіцкага сельсавету на 01.01.2021 г.]</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Паселіцкі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Паселіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] 2ouwhuvwojlubgf1uivjkt9ov265m6i 2329292 2329291 2022-07-22T06:25:58Z Дамінік 64057 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Зьвяняцкае |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Зьвяняцкага |Трансьлітараваная назва = Źvianiackaje |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1641 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 49 |Шырата сэкундаў = 49 |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 06 |Даўгата сэкундаў = 20 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Зьвяняцкае'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — [[вёска]] ў [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкім сельсавеце]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === Найраней паселішча згаданае ў актах Кіеўскага гродзкага суда 20 ліпеня 1641 году, калі Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію Вішнявецкаму сваю палову замка і места Брагін зь сёламі, сярод якіх была і Зьвінячына (Źwiniaczyzna)<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 9</ref>. У тарыфе ў тарыфе падымнага падатку [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] 1683 году сказана, што адным дваром у вёсцы Зьвінячкі (Zwiniaczki) валодаў пан Самуэль Сіліч<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489</ref>. 28 чэрвеня 1687 году хутар Зьвінярскае (Zwiniarskie) названы ў справе [[Оўруч|Оўруцкага]] [[гродзкі суд|гродзкага суда]] сярод паселішчаў часткі [[Брагін|Брагінскага]] маёнтку ваяводзіча бэлзскага, каралеўскага палкоўніка Яна Канецпольскага, зруйнаваных працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем рэестравых казакоў запарозскага палкоўніка Паўла Апостала Шчуроўскага. У 4 дварах (×6 — каля 24 жыхароў) тут разьмясьціліся 5 казакоў і трое коней. Хутарцы мусілі справіць 1 воз з хамутом, раменнай шляёй, касой, сякерай, рыдлёўкай, біклагай, мазьніцай з двума {{падказка|гарцамі|гарц або гарнец — 2, 8237 л}} дзёгцю, зь іх выбралі здору, гарэлкі, рыбы, мёду 3 бельцы, усяго — на 43 злотых, {{падказка|легуміны|салодкая выпечка альбо слодычы, вырабленыя з ужываньнем зьбітых яек і цукру з рознымі дадаткамі.}} 9 вёдраў, 70 аўса, 200 солі — адзін злоты, 7 кабаноў (wieprzow), 13 падсьвінкаў, 75 кур, 2 баранаў, 4 пары хустаў палатна на ўладкаваньне паходных шатроў, 2 злотых на порах.<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 155</ref>. У 1734 годзе хутар Зьвіняцкі (futor ''D''winiacki) запісаны праналежным да часткі Брагінскага маёнтку, якую трымалі ў заставе яшчэ ад серадзкага ваяводы Яна Канецпольскага паны Сілічы<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 285</ref>. Але спадчынным уладальнікам усіх Брагінскіх добраў каля 1733 году стаў князь [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі]], першы і адзіны ў старэйшай галіне роду, хто падпісваўся «графам на Брагіне»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1754 годзе з 20 двароў (прыкладна 120 жыхароў) вёскі Зьвіняцкае (wieś Zwiniackie) Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 3 злотыя, 4 грошы, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 12 злотых, 16 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у Зьвяняцкім налічвалася адпаведна 12, 6 і 3 чалавекі (głowy)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765 – 1791 гг. – Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref>, якія належалі да Брагінскага кагалу. Пэўна, на зьмяншэньне колькасці габрэяў у вёсцы не магла не паўплываць [[Каліеўшчына]] 1768 году, што была астатнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ва Ўкраіне. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках рэвізіі 1795 году, хутар Зьвяняцкае названы ў пераліку паселішчаў, нібыта адабраных у стражніка польнага літоўскага [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая Аскеркі]] ў «казённое ведомство за клятвопреступление», г. зн. за ўдзел у вызвольным паўстаньні 1794 году<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 73</ref>. Але паселішчы тыя ў большасьці стражнік М. Аскерка трымаў у заставе ад паноў Ракіцкіх, да якіх яны ўрэшце і вярнуліся. [[Файл:Мікулічы на карце Мінскай губерні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|зьлева|Зьвіняцкае на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]]Згодна з «Фармулярнай ведамасьцю» сяла Мікулічаў Богаяўленскай царквы 1822 году, вёска Зьвяняцкае з 69 душамі мужчынскага і 60 душамі жаночага полу нібыта яшчэ належала застаўнаму ўладальніку пану Рафалу Аскерку<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40552. А. 66</ref>, які спачыў, аднак, у 1818 годзе<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 208</ref>. На 1850 год, паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», тут налічваўся 31 двор з 241 жыхаром. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 250 жыхароў вёскі Зьвяняцкае зьяўляліся прыхаджанамі Мікуліцкай Багаяўленскай царквы<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 681</ref>. У парэформавы пэрыяд Зьвяняцкае адміністрацыйна належала да Мікуліцкай воласьці. Паводле зьвестак на 1876 і 1879 гады вёска заставалася ў прыходзе Мікуліцкай царквы<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. На 1909 год у вёсцы Зьвіняцкае (Звиняцкое) было 102 двары з 553 жыхарамі<ref> Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 75</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Зьвяняцкае, аднак, у складзе Мікуліцкай воласьці апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]].[[Файл:Мархлеўск на карце Генштаба РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.jpg|значак|Зьвіняцкае на мапе гэнштабу РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.]] Пасьля [[Узбуйненьне БССР|другога ўзбуйненьня]] [[БССР]] з 8 сьнежня 1926 году Зьвяняцкае — цэнтар сельсавету ў Хвойніцкім раёне [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай акругі]] [[БССР]]. З 9 чэрвеня 1927 году — у складзе [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 30 сьнежня 1927 году сельсавет скасаваны, тэрыторыя далучана да [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкага сельсавету]]. На 1930 год у вёсцы было 620 жыхароў. Арганізаваны калгас «Колас», працавалі 3 ветракі і кузьня. З 20 лютага 1938 году — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у Мазыры. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў Зьвяняцкім налічвалася 209 двароў з 975 жыхарамі. У вайну акупанты разбурылі 27 дамоў і загубілі 94 вяскоўцаў<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; Москва: Фонд «Историческая память», 2021. С. 499</ref>. 118 жыхароў загінулі на франтах. З 8 студзеня 1954 году Зьвяняцкае адміністрацыйна належыць да Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы было 878 жыхароў. Ускладзе калгасу «Бальшавік» (цэнтар — вёска Веляцін). == Насельніцтва == * 2021 год — 38 двароў, 85 жыхароў<ref>[https://web.archive.org/web/20211019144344/http://hoiniki.gov.by/ru/poselichskiy_ru/ Інфармацыя аб насельніцтве Паселіцкага сельсавету на 01.01.2021 г.]</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Паселіцкі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Паселіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] 0av827g52ask0s968w3ei5s9f4mgukl Антыпуцінская кааліцыя 0 253658 2329221 2306071 2022-07-21T15:10:05Z Taravyvan Adijene 1924 выпраўленьне спасылкі wikitext text/x-wiki '''Антыпуцінская кааліцыя''' — ваенна-палітычны зьвяз дзяржаваў, якія падтрымліваюць Украіну падчас [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскага ўварваньня ва Ўкраіну]] ў 2022 годзе. == Стварэньне == 24 лютага 2022 году Расейская Фэдэрацыя аб’явіла вайну Ўкраіне. У той жа дзень прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі правёў перамовы з заходнімі лідэрамі й пачаў фармаваньне «антыпуцінскай кааліцыі». Першымі членамі кааліцыі былі ЗША, Вялікабрытанія, Эўрапэйская Рада, Польшча й Літва. Прэзыдэнт Украіны заклікаў сусьветных лідараў выкарыстоўваць усе магчымыя санкцыі супраць прэзыдэнта Расеі Ўладзіміра Пуціна, разгарнуць маштабную абарончую падтрымку й закрыць паветраную прастору над Украінай для аґрэсара.<ref>{{Cite web|title=Зеленський: поговорив із західними лідерами, починаємо створення антипутінської коаліції|url=https://www.radiosvoboda.org/a/news-zelensky-antyputinska-koalitsia/31720008.html|website=Радіо Свобода|accessdate=2022-03-02|language=uk}}</ref> 2 сакавіка 2022 году Генасамблея ААН падтрымала рэзалюцыю аб аґрэсыі супраць Украіны й заклікала Расейскую Фэдэрацыю вывесьці свае войскі. За рэзалюцыю прагаласавала 141 краіна-сябра ААН.<ref>{{Cite web|title=Генасамблея ООН підтримала резолюцію щодо агресії проти України: РФ закликали припинити бої|url=https://www.unian.ua/world/genasambleya-oon-pidtrimala-rezolyuciyu-shchodo-agresiji-proti-ukrajini-rf-zaklikali-pripiniti-boji-novini-svitu-11726257.html|website=www.unian.ua|accessdate=2022-03-02|language=uk}}</ref> Прэзыдэнт Украіны [[Уладзімер Зяленскі|Ўладзімір Зяленскі]] заявіў, што вынікі галасаваньня сьведчаць аб стварэньні Антыпуцінскай кааліцыі й аб тым, што яна ўжо пачала дзейнічаць.<ref>{{Cite web|title=Зеленський про резолюцію ООН: глобальна антипутінська коаліція сформована і діє|url=https://www.unian.ua/politics/zelenskiy-pro-rezolyuciyu-oon-globalna-antiputinska-koaliciya-sformovana-i-diye-novini-ukrajina-11726476.html|website=www.unian.ua|accessdate=2022-03-02|language=uk}}</ref> == Удзельнікі == * {{UKR}} * {{USA}} * {{POL}} * {{GBR}} * {{BLR}} * {{EST}} * {{Сьцяг|Летува}} [[Летува]] * {{LAT}} * {{Сьцяг|Эўрапейскі Зьвяз}} [[Эўрапейскі Зьвяз]] * {{SWE}} — упершыню з 1939 г. аказала ваенную дапамогу<ref name="portal.lviv.ua">{{Cite web|title=«Міжнародна антипутінська коаліція діє»: що світ уже зробив для підтримки України|url=https://portal.lviv.ua/news/2022/03/01/mizhnarodna-antyputinska-koalitsiia-diie-shcho-svit-uzhe-zrobyv-dlia-pidtrymky-ukrainy|website=portal.lviv.ua|accessdate=2022-03-02|language=uk}}</ref> * {{FIN}} — упершыню ў сваёй гісторыі прадаставіла зброю<ref name="portal.lviv.ua" /> == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Уварваньне Расеі ва Ўкраіну (2022)]] gsccwkb11vwv7q4hahgb0v8w8k8eour Арзамас 0 254709 2329203 2314660 2022-07-21T12:10:16Z Knedlik-Pod 14918 [[ВП:AWB/T|артаграфія]], пунктуацыя wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Расея |Назва = Арзамас |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Арзамасу |Назва расейскай мовай = Арзамас |Герб = Coat_of_arms_of_Arzamas_(Nizhny_Novgorod_oblast).svg |Сьцяг = Flag_of_Arzamas_(Nizhny_Novgorod_oblast).svg |Гімн = |Дата заснаваньня = 1578 |Першыя згадкі = 1552 |Статус з = 1781 |Былая назва = |Мясцовая назва = |Суб’ект фэдэрацыі = [[Ніжагародзкая вобласьць]] |Від раёну = [[Гарадзкая акруга (Расея)|Гарадзкая акруга]] |Раён = Арзамас |Від паселішча = |Паселішча = |Пасада кіраўніка = Мэр |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = 150 |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = |Год падліку колькасьці аглямэрацыі = |Крыніца колькасьці аглямэрацыі = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Колькасьць двароў = |Паштовыя індэксы = 607220—607233 |Тэлефонны код = 83147 |АКАТУ = 22403 |Выява = Arzamas Montage.jpg |Апісаньне выявы = Зьверху ўніз: Адміністрацыя, Мэмарыял загінулым 4 чэрвеня 1988, [[Арзамаскі прыборабудаўнічы завод|прыборабудаўнічы завод]], [[Тэатар драмы (Арзамас)|Тэатар драмы]], [[Уваскрасенскі сабор (Арзамас)|Уваскрасенскі сабор]], [[Знаменская царква (Арзамас)|Знаменская царква]] і помнік [[Аляксандар Ступін|Аляксандру Ступіну]], вакзал [[Арзамас I]], [[Музэй расейскага патрыярства|Музэй патрыярства]] |Шырата градусаў = 55 |Шырата хвілінаў = 23 |Шырата сэкундаў = 00 |Даўгата градусаў = 43 |Даўгата хвілінаў = 48 |Даўгата сэкундаў = 00 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = http://арзамас.рф }} {{Іншыя значэньні}} '''Арзама́с''' ({{Мова-рас|Арзамас}}) — места абласнога значэньня ў [[Ніжагародзкая вобласьць|Ніжагародзкай вобласьці]] [[Расея|Расеі]], заснаваны ў XVI стагодзьдзі. Знаходзіцца за 112 км ад [[Ніжні Ноўгараду|Ніжняга Ноўгараду]], за 412 км ад [[Масква|Масквы]]. Насельніцтва — 104 тыс. чал. (2018), плошча — 42 км². Кавалер ордэна «[[Знак Пашаны (ордэн)|Знак Пашаны]]» (1978). == Этымалёгія == Паводле аднае з вэрсіяў, першапачатковая назва места ''Эрзямас'' паходзіць ад {{Мова-mdf|[[эрзя]]|скарочана}} «эрзянін», альбо ад [[Эрзянска-макшанскія імёны|эрзянскага імені]] ''Арземас'', якое часта сустракаецца ў пісцовых кнігах Сярэдняга Паволжа ў XVII стагодзьдзі<ref>''Попов А. И.'' [https://web.archive.org/web/20170517071303/http://www.russkayarech.ru/files/issues/1968/1/1968-1.pdf#page=75 Арзамас] // Русская речь. — 1968. — № 1. — С. 75.</ref>. Імя ''Арземас'' у сваю чаргу зьвязанае з эрзянскім словам «арсема» — думка, жаданьне, мара. На землях мардвы вядома шмат тапонімаў, якія атрымалі назву ад уласных імёнаў першых пасяленцаў (Ацемасава, Вадаватава, Кічанзіна, Сырэсева). Сучасная форма назвы ''Арзамас'' зьявілася ўжо ў першай чвэрці XVII стагодзьдзя. == Геаграфія == Арзамас разьмешчаны на правым беразе ракі [[Цёша (рака)|Цёшы]] (прыток [[Ака|Акі]]). Плошча паводле розных ацэнак складае ад 34 да 42 км². Вышыня над узроўнем мора — ад 130 да 160 м. Знаходзіцца за 112 км ад Ніжняга Ноўгараду, за 412 км ад Масквы. Клімат умерана кантынэнтальны. == Мінуўшчына == Першыя паселішчы на тэрыторыі Арзамасу зьявіліся ў эпоху [[палеаліт]]у. За 33 км на поўнач, ля вёскі [[Старая Пустынь]], знаходзіцца мэзалітычная стаянка, заснаваная 9—8 тыс. гадоў таму<ref>{{cite web|url=http://komanda-k.ru/Россия/город-арзамас|title=Город Арзамас &#124; Команда Кочующие|publisher=komanda-k.ru|lang=ru|accessdate=2018-08-20}}</ref><ref>{{cite web|url=http://arz.omsu-nnov.ru/?id=47019|title=История края|publisher=arz.omsu-nnov.ru|accessdate=2018-08-24}}</ref>. У XV стагодзьдзі берагі [[Волга|Волгі]] і [[Сура (прыток Волгі)|Суры]] паступова калянізуюць маскавіты. Вакол цяперашняга Арзамасу расьлі непраходныя лясы, таму там існаваў цэнтар [[Мардва|мардоўскіх]] паселішчаў. Першыя згадкі пра крэпасьць Арземас датаваныя 1578 рокам, калі [[Іван Жахлівы|Іван IV]] прызначыў сюды ваяводу Івана Хахлова. Для аховы ад нападаў з боку [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]] і [[Нагайская арда|Нагайскай арды]] тут пастаянна ўмацоўваліся абарончыя збудаваньні. Значэньне места ў абароне паўднёва-ўсходніх межаў Маскоўскай дзяржавы атрымала адлюстраваньне ў [[Герб Арзамасу|геральдыцы]]. У 1580 року ў места прыбыла вялікая колькасьць [[Вялікі Ноўгарад|наўгародцаў]], высланых пасьля ўчыненага Іванам Жахлівым пагрому. У XVII стагодзьдзі Арзамас стаў істотным транзытным пунктам на шляху з Масквы ў паўднёва-ўсходнія раёны краіны. У 1669—1671 роках быў адным з цэнтраў [[Паўстаньне Сьцяпана Разіна|сялянскага паўстаньня]] пад даводзтвам [[Сьцяпан Разін|Сьцяпана Разіна]]. З 1708 року — цэнтар [[Арзамаская правінцыя|Арзамаскай правінцыі]] [[Ніжагародзкая губэрня|Ніжагародзкую губэрню]]<ref>{{Cite web|url=http://refson.narod.ru/|title=Арзамас|publisher=refson.narod.ru|accessdate=2020-01-04}}</ref>. З 1779 — цэнтар [[Арзамаскі павет|павету]]. У 1954 стаў цэнтрам [[Арзамаская вобласьць|Арзамаскай вобласьці]], скасаванай ужо ў 1957 року. У 1978 з нагоды 400-годзьдзя ўзнагароджаны ордэнам «[[Знак Пашаны (ордэн)|Знак Пашаны]]». == Гарады-браты == {| | colspan="2" | | width="250em" valign="top" | <center>'''Гарады-браты'''</center><ref>{{cite web|url=http://arzbiblio.ru/index.php/2009-10-07-06-13-00/2009-11-29-17-05-15/939-goroda-pobratimy-arzamasa|title=Города-побратимы Арзамаса|author=Администратор|publisher=arzbiblio.ru|lang=ru|accessdate=2018-08-26}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.арзамас.рф/about/sister_cities/|title=Города-побратимы Арзамаса|website=Официальный сайт города Арзамас}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Места ! Краіна ! Дата |- |'''[[Валожын]]''' | {{BLR}} | 2004<ref>{{cite web |url = http://www.volozhin.gov.by/ru/mezhregionalnoe-sotrudnichestvo |title = Общая информация — Воложинский районный исполнительный комитет |deadlink = yes |access-date = 2018-08-20 |archive-date = 2018-08-20 |archive-url = https://web.archive.org/web/20180820173012/http://www.volozhin.gov.by/ru/mezhregionalnoe-sotrudnichestvo }}</ref> |- | '''[[Папова (город)|Папова]]''' | {{BUL}} | 2004 |- | '''[[Зарайск]]''' | {{RUS}} | 2007 |- | '''[[Растоў]]''' | {{RUS}} | 2008 |- | '''[[Новы Атон]]''' | {{Сьцягафікацыя|Абхазія}}/{{Сьцягафікацыя|Грузія}} | 2013 |- | '''[[Алупка]]''' | {{RUS}}/{{UKR}} | 2014 |- | '''[[Слаўгарад (Беларусь)|Слаўгарад]]''' | {{BLR}} | 2016 |- | '''[[Смаргонь]]''' | {{BLR}} | 2017<ref>[https://web.archive.org/web/20181001044226/http://arzamas.bezformata.ru/listnews/pobratimskie-svyazi-krepnut/59620859 Арзамас | Побратимские связи крепнут — БезФормата — Новости]</ref> |- | '''[[Чавусы]]''' | {{BLR}} | 2017 |- | '''[[Вагаршапат]]''' |{{ARM}} |2021<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://pravda-nn.ru/news/soglashenie-o-pobratimstve-zaklyuchili-arzamas-i-gorod-vagarshapat-v-armenii/|title=Соглашение о побратимстве заключили Арзамас и город Вагаршапат в Армении|website=Нижегородская правда|access-date=2021-10-07}}</ref> |} |} == Эканоміка == Эканоміка характарызуецца перавагай прамысловага сэктару, які складае 73%. Дзейнічаюць 14 буйных і сярэдніх прамысловых прадпрыемстваў машынабудаваньня, радыё- і прыборабудаваньня, будаўніцтва, харчовай галіны<ref>{{cite web|url=http://www.travellers.ru/city-arzamas-6|title=Арзамас, Географическое положение, Экономика, Крупнейшие предприятия|publisher=www.travellers.ru|accessdate=2019-04-11}}</ref>. == Транспарт == Праз Арзамас праходзяць трасы зь [[Ніжні Ноўгарад|Ніжняга Ноўгарада]] да паўднёвых раёнаў вобласьці, а таксама да [[Мардовія|Рэспублікі Мардовіі]]. Функцыянуюць два чыгуначныя вакзалы на чыгунках [[Масква]] — [[Казань]], Ніжні Ноўгарад]] — [[Пенза]]. == Культура == Дзейнічаюць музэі, бібліятэкі, кінатэатар, музычная вучэльня, дом культуры, мастацкая і дзьве музычныя школы. [[Арзамаскі політэхнічны інстытут]] Ніжагародзкага тэхнічнага ўнівэрсытэту імя Аляксеева і [[Арзамаскі дзяржаўны пэдагагічны інстытут|Арзамаская філія Ніжагародзкага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Лабачэўскага]]. == Архітэктура == Асноўныя славутасьці — праваслаўныя цэрквы і манастыры, помнікі народнага дойлідзтва. 18 аб’ектаў культурнай спадчыны фэдэральнага значэньня і больш за 150 — мясцовага. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Кніга|частка = Арзамас|загаловак = Города России: Энциклопедия|месца = {{М.}}|выдавецтва = Большая Российская энциклопедия|год = 1994|старонак = 559|isbn = 5-85270-026-6|наклад = 50000}} * {{Літаратура/ЭСБЭ|Арзамас, город}} * Арзамас // Путеводитель — Горький, Волго-Вятское книжное издательство, 1972 — 96 с. — 30 000 экз. * Арзамас // Путеводитель — Горький, Волго-Вятское книжное издательство, 1978 — 112 с. — 30 000 экз. == Вонкавыя спасылкі == * [http://арзамас.рф Афіцыйная бачына Арзамаскай адміністрацыі] {{ref-ru}} * [http://www.newarzamas.ru/history/istorija-arzamasa.html Гісторыя Арзамасу] {{ref-ru}} {{Ніжагародзкая вобласьць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады, узнагароджаныя ордэнам „Знак Пашаны“]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, заснаваныя ў 1576 годзе]] [[Катэгорыя:Гарады Ніжагародзкай вобласьці]] [[Катэгорыя:Раённыя цэнтры Ніжагародзкай вобласьці]] mqy92y1bbuuccxkwptyw07vy6aq3i6m Апэрацыя «Прыбой» 0 255083 2329213 2314656 2022-07-21T15:04:30Z Knedlik-Pod 14918 /* top */[[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Freedom square illuminated in memory of March deportations (Tallinn, Estonia) (18108703995).jpg|міні|Зьнічы на Плошчы Свабоды ў Таліне, запаленыя ў гадавіну дэпартацыі (2015)|alt=]] '''Апэрацыя «Прыбой»''' (''Сакавіцкія Дэпартацыі'') — кодавая назва масавых дэпартацыяў насельніцтва прыбалтыйскіх дзяржаваў 25-28 сакавіка 1949 году. Каля 90 000 эстонцаў, латышоў і літоўцаў былі дэпартаваныя ў аддаленыя часткі Савецкага Саюза. Гэтая апэрацыя была адной з самых складаных са зьдзейсьненых Савецкай Уладай у эпоху [[Халодная вайна|Халоднай вайны]].<ref name="heinrihs">{{cite journal |last=Strods |first=Heinrihs |authorlink= |coauthors=Kott, Matthew |year=2002 |title=The File on Operation 'Priboi': A Re-Assessment of the Mass Deportations of 1949 |journal=Journal of Baltic Studies |volume=33 |issue=1 |pages=1–36 |url=http://taylorandfrancis.metapress.com/link.asp?id=v39u012674tmk1jj |accessdate= 2008-03-25 }} {{cite journal |title=Erratum |journal=Journal of Baltic Studies |volume=33 |issue=2 |pages=241 |url=http://www.informaworld.com/openurl?genre=article&issn=0162-9778&volume=33&issue=2&spage=241 |accessdate= 2008-03-25 }}</ref> Будучы прадстаўлена як апэрацыя па выкараненьні [[кулацтва]], сапраўды мела мэтай спрыяньне калектывізацыі ў вёсцы і зьнішчэньне базы падтрымкі [[Лясныя браты|Лясных братоў]] у барацьбе супраць савецкай акупацыі.<ref>{{cite journal |last=Strods |first=Heinrihs |coauthors=Kott, Matthew |year=2002 |title=The File on Operation 'Priboi': A Re-Assessment of the Mass Deportations of 1949 |journal=Journal of Baltic Studies |volume=33 |issue=1 |pages=1–36 |url=http://taylorandfrancis.metapress.com/link.asp?id=v39u012674tmk1jj |accessdate= 2008-03-25 }}</ref> Таму асаблівая ўвага надавалася анты-савецкім нацыяналістам, сымпатыкам і сваякам Лясных братоў, вэтэранам Нацысцкіх узброеных сіл і сваякоў зьняволеных у [[ГУЛАГ]] за анты-савецкую дзейнасьць.<ref name="heinrihs"/> Дэпартацыя выканала пастаўленую перад ёй мэту: на працягу наступных некалькіх тыдняў, амаль усе хатнія гаспадаркі былі калектывізаваны. З-за высокай сьмяротнасьці дэпартаваных у першыя некалькі гадоў пасьля высяленьня, выкліканай няздольнасьцю Савецкай улады даць патрэбную вопратку, жыльлё, з-за нядбайнасьці або праз злы намер, некаторыя дасьледчыкі лічаць дэпартацыі [[генацыд]]ам.<ref>Rudolph J. Rummel, ''Lethal Politics: Soviet Genocide and Mass Murder Since 1917'', Transaction Publishers 1990, ISBN 1-56000-887-3</ref><ref>J. Pohl, ''Stalin's genocide against the «Repressed Peoples»'', Journal of Genocide Research, Volume 2, Number 2, 1 June 2000 , pp. 267—293</ref><ref>Lauri Mälksoo, ''Soviet Genocide? Communist Mass Deportations in the Baltic States and International Law'', Leiden Journal of International Law (2001), 14: pp757-787 Cambridge University Press</ref> На аснове дэклярацыі Мартэнса і прынцыпаў статуту Нюрнбэрскага трыбуналу [[Эўрапейскі суд па правах чалавека]] прызнаў сакавіцкія дэпартацыі злачынствам супраць чалавечнасьці.<ref>[[Postimees]] 31 March 2009: [http://www.postimees.ee/?id=100868 Martin Arpo: kommunismiaja kuritegude tee Euroopa Inimõiguste Kohtuni]</ref><ref name="EU_Court1">[http://www.derechos.org/nizkor/impu/kolk.html Full text of European Court of Human Rights Decision on the case Kolk and Kislyiy v. Estonia: Non-Applicability of Statutory Limitations to Crimes against Humanity]</ref> За правядзеньне апэрацыі па высылцы грамадзянскіх людзей былі ўдастоены ордэнам Чырвонага Сьцяга вядучыя выканаўцы і кіраўнікі: генэрал-маёр Б. Кум, палкоўнікі А. Рэзеў, П. Пастэльняк, Д. Таевер, а ордэнамі Вялікай Айчыннай вайны 1 і 2 ст. ўзнагародзілі генэрал-лейтэнанта С. Агальцова і падпалкоўнікаў О. Авіка, А. Прэсмана і І. Якабсона. == Крыніцы == {{крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі== *[https://web.archive.org/web/20150402134213/http://russiamilitaria.ru/index.php?showtopic=5318 Указы аб узнагароджаньні супрацоўнікаў НКУС 40-х гг.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150402134213/http://russiamilitaria.ru/index.php?showtopic=5318 |date=2 красавіка 2015 }}{{ref-ru}} == Літаратура == * ''Eesti rahva inimohvrid Nõukogude ja Saksa okupatsioonide ajal 1940—1953'' [[Peep Varju]]. [[Tartu]], 1997. [[Катэгорыя:Гісторыя Эстоніі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Латвіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Летувы]] [[Катэгорыя:Масавыя дэпартацыі ў СССР]] [[Катэгорыя:Злачынствы супраць чалавечнасьці]] [[Катэгорыя:Акупацыя балтыйскіх дзяржаваў]] [[Катэгорыя:Падзеі 1949 году]] [[Катэгорыя:Падзеі 25 сакавіка]] pzmvbmittffme0ee6uehgndfj1yaot6 Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў 0 256392 2329238 2329026 2022-07-21T16:08:41Z Hleb23 72152 частка шаблёнізацыі сьцягоў wikitext text/x-wiki '''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]]. [[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|значак|'''Алімпійскі стадыён Ататурка'''|349x349пкс]] Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы. {| class="wikitable" |+ ! colspan="5" |'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' |- !Дата | colspan="4" |''Кваліфікацыя:'' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022 ''Уласна спаборніцтва:'' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023 |- !Каманды | colspan="4" |''Удзельнікі асноўнай часткі:'' 32 ''Усяго:'' 78 (зь 53 асацыяцый) |- ! colspan="5" |Статыстыка турніру |- ! rowspan="2" |Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі !Чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны''' !Срэбны чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны''' ! colspan="2" |Паўфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя''' |- ! colspan="4" |Чвэрцьфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя''' |- !Матчаў згулялі | colspan="2" |'''45/310 (з улікам кваліфікацыі)''' | colspan="2" |14,52% |- !Забілі галоў | colspan="2" |'''102 (з улікам кваліфікацыі)''' | colspan="2" |2,267 штоматч |- !Наведвальнасьць | colspan="4" |'''будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў''' |- !Найлепшы галеадор | colspan="4" |'''''Віктар Баніфэйс Аког([[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) — 4 мячы''''' |- | colspan="2" |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]] | colspan="2" |2022—2023 |''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]'' |} == Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях == Усяго 78 камандаў ад 53 з 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі: * Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА. * 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш. * Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды. * Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе. * Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках. === Рэйтынг асацыяцыяў === * (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]]. * (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў. * (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]. {| class="wikitable" |+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !1 |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Ангельшчына]] |100.569 | rowspan="4" |4 | |- !2 |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Гішпанія]] |97.855 | |- !3 |{{Сьцяг|Італія}} [[Італія]] |75.438 | |- !4 |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Нямеччына]] |73.570 | +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]]) |- !5 |{{Сьцяг|Францыя}} [[Францыя]] |56.081 | rowspan="2" |3 | |- !6 |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Партугалія]] |48.549 | |- !7 |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Нідэрлянды]] |39.200 |2 | |- !8 |{{Сьцяг|Расея}} [[Расея]] |38.382 |0 |(ЗАБ) |- !9 |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бэльгія]] |36.500 | rowspan="7" |2 | |- !10 |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Аўстрыя]] |35.825 | |- !11 |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Шатляндыя]] |33.375 | |- !12 |{{Сьцяг|Украіна}} [[Украіна]] |33.100 | |- !13 |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Турэччына]] |30.100 | |- !14 |{{Сьцяг|Данія}} [[Данія]] |27.875 | |- !15 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Кіпр]] |27.750 | |- !16 |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Сэрбія]] |26.750 | rowspan="4" |1 | |- !17 |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Чэхія]] |26.600 | |- !18 |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Харватыя]] |26.275 | |- !19 |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Швайцарыя]] |26.225 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !20 |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Грэцыя]] |26.000 | rowspan="13" |1 | |- !21 |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Ізраіль]] |24.375 | |- !22 |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Нарвэгія]] |21.000 | |- !23 |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Швэцыя]] |20.500 | |- !24 |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Баўгарыя]] |20.375 | |- !25 |{{Сьцяг|Румынія}} [[Румынія]] |18.200 | |- !26 |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Азэрбайджан]] |16.875 | |- !27 |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Казахстан]] |15.625 | |- !28 |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Вугоршчына]] |15.500 | |- !29 |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Беларусь]] |15.250 | |- !30 |{{Сьцяг|Польшча}} [[Польшча]] |15.125 | |- !31 |{{Сьцяг|Славенія}} [[Славенія]] |14.250 | |- !32 |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Славаччына]] |13.625 | |- !33 |{{Сьцяг|Ліхтэнштайн}} [[Ліхтэнштайн]] |9.000 |0 |(АУС) |- !34 |{{Сьцяг|Летува}} [[Летува]] |8.750 | rowspan="4" |1 | |- !35 |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Люксэмбург]] |8.250 | |- !36 |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Босьнія і Герцагавіна]] |8.000 | |- !37 |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Ірляндыя]] |7.875 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў ! |- !38 |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Паўночная Македонія]] |7.625 | rowspan="18" |1 | |- !39 |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Армэнія]] |7.375 | |- !40 |{{Сьцяг|Латвія}} [[Латвія]] |7.375 | |- !41 |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Малдова|Альбанія]] |7.250 | |- !42 |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Паўночная Ірляндыя]] |6.958 | |- !43 |{{Сьцяг|Грузія}} [[Грузія]] |6.875 | |- !44 |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[Фінляндыя]] |6.875 | |- !45 |{{Сьцяг|Малдова}} [[Латвія|Малдова]] |6.875 | |- !46 |{{Сьцяг|Мальта}} [[Мальта]] |6.375 | |- !47 |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[Фарэрскія астравы]] |6.125 | |- !48 |{{Сьцяг|Косава}} [[Косава]] |5.833 | |- !49 |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Гібральтар]] |5.666 | |- !50 |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Чарнагорыя]] |5.000 | |- !51 |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Ўэйлз]] |5.000 | |- !52 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Ісьляндыя]] |4.875 | |- !53 |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Эстонія]] |4.750 | |- !54 |{{Сьцяг|Андора}} [[Андора]] |3.331 | |- !55 |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Сан-Марына]] |1.166 | |} |} === Разьмеркаваньне === Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены: * Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг). {| class="wikitable" |+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 ! colspan="2" | !Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш !Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд (4 каманды) | * 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55 | |- ! colspan="2" |Першы кваліфікацыйны раўнд (30 камандаў) | * 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну) | * 1 пераможца папярэдняга раўнду |- ! rowspan="2" |Другі кваліфікацыйны раўнд (24 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (20 камандаў) | * 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21 | * 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 камандаў) | * 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15 | |- ! rowspan="2" |Трэці кваліфікацыйны раўнд (20 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (12 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16 | * 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (8 камандаў) | * 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі) * 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6 | * 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! rowspan="2" |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф (12 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (8 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14 | * 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 каманды) | | * 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Групавы этап (32 каманды) | * Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы * 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі) * 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6 * 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4 * 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4 | * 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў) * 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Плэй-оф асноўнай часткі (16 камандаў) | | * 8 пераможцаў груповога этапу * 8 срэбных пераможцаў групавога этапу |} === Каманды-ўдзельнікі === Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры: * ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў. * ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы. * 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону. * Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах. Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ'''). Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру. {| class="wikitable" |+Колер |style="background-color:#FFE4E1;" |Каманда выбыла з розыгрышу |- |style="background-color:#90EE90;" |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго |- |style="background-color:#F0FFF0;" |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве |} {| class="wikitable" |+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 ! colspan="2" |Раўнд уступленьня ! colspan="4" |Каманды |- ! colspan="2" rowspan="7" |Групавы этап |style="background-color:#F0FFF0;" | [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)<sup>ЛЧ</sup> |style="background-color:#F0FFF0;" | [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- !Плэй-оф кваліфікацыі !ЧШ |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Трэці кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая) | colspan="2" | |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Другі кваліфікацыйны раўнд ! rowspan="2" |<abbr>ЧШ</abbr> |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае) | | colspan="2" | |- !<abbr>ШПЛ</abbr> |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і) |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" rowspan="8" |Першы кваліфікацыйны раўнд |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя) |- |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя) | | | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая) |} Заўвагі: # '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў. # '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]]. # '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў. == Расклад матчаў == Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу. Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. {| class="wikitable" |+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 !Фаза !Раўнд !Лёсаваньне !Першы матч !Другі матч |- | rowspan="4" |Кваліфікацыя |Папярэдні раўнд |7 чэрвеня 2022 |21 чэрвеня 2022 (паўфіналы) |24 чэрвеня 2022 (фінал) |- |Першы кваліфікацыйны раўнд |14 чэрвеня 2022 |5—6 ліпеня 2022 |12—13 ліпеня 2022 |- |Другі кваліфікацыйны раўнд |15 чэрвеня 2022 |19—20 ліпеня 2022 |26—27 ліпеня 2022 |- |Трэці кваліфікацыйны раўнд |18 ліпеня 2022 |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |Плэй-оф |Кваліфікацыйны плэй-оф |1 жніўня 2022 |16—17 жніўня 2022 |23—24 жніўня 2022 |- | rowspan="6" |Групавы этап |1 гульнявы дзень | rowspan="6" |25 жніўня 2022 | colspan="2" |6—7 верасьня 2022 |- |2 гульнявы дзень | colspan="2" |13—14 верасьня 2022 |- |3 гульнявы дзень | colspan="2" |4—5 кастрычніка 2022 |- |4 гульнявы дзень | colspan="2" |11—12 кастрычніка 2022 |- |5 гульнявы дзень | colspan="2" |25—26 кастрычніка 2022 |- |6 гульнявы дзень | colspan="2" |1—2 лістапада 2022 |- | rowspan="4" |Гульні на вылет |Раўнд шаснаццаці |7 лістапада 2022 |14-15 і 21—22 лютага 2023 |7-8 і 14—15 сакавіка 2023 |- |Чвэрцьфіналы | rowspan="3" |17 сакавіка 2023 |11—12 красавіка 2023 |18—19 красавіка 2023 |- |Паўфіналы |9—10 траўня 2023 |16—17 траўня 2023 |- |Фінал | colspan="2" |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е. |} == Кваліфікацыйныя раўнды == === Папярэдні раўнд === Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя. Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 !Галы й галеадоры |- ! colspan="3" |Паўфіналы ! |- |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) |1-6 |'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])''' |[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6) |- |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) |1-2 |'''[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])''' |[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2) |- ! colspan="3" |Фінал ! |- |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) |0-1 |'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])''' |[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1) |} === Першы кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году. Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры ! ! ! ! !Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці |- |'''[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])''' |2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}} |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) |0:0 |2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}} |1. — 2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2) | colspan="6" |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}<br />[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}<br />[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}<br />[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}<br />|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]<br />{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] <br />{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] <br />{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] <br />{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}} |- |'''[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]''' |2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name="нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу"}} |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) |0:0 |2:0 | colspan="7" |1. — 2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0) |- |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |3:0 |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) |2:0 |1:0 | colspan="7" |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0) 2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0) |- |'''[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])''' |3:1 |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] |1:0 |2:1 | colspan="7" |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0) 2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1) |- |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) |1:5 |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |0:0 |1:5 | colspan="7" |1. — 2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5) |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]''' |6:5 |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) |3:2 |3:3 | colspan="7" |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2) 2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5) |- |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) |1:2 |'''[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])''' |1:1 |0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1) 2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2) |- |'''[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])''' |2:2{{Заўвага|name="нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу"}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьні пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}} |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) |1:0 |1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}} |1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0) 2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2) | colspan="6" |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}<br />[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}<br />[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}<br />[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}<br />[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]<br />{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] <br />{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] <br />{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] <br />{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}} |- |'''[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''' |4:3 |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) |3:0 |1:3 | colspan="7" |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0) 2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3) |- |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) |1:2 |'''[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])''' |1:0 |0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0) 2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2) |- |'''[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])''' |3:0 |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) |3:0 |0:0 | colspan="7" |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0) 2.— |- |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) |2:5 |'''[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])''' |1:0 |1:5 | colspan="7" |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0) 2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5) |- |'''[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])''' |3:2 |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) |3:0 |0:2 | colspan="7" |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0) 2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2) |- |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) |0:1 |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0:0 |0:1 | colspan="7" |1. — 2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1) |- |'''[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])''' |2:1 |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) |0:0 |2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1. — 2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1) |} === Другі кваліфікацыцны раўнд === Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |+Чэмпіёнскі шлях |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) |матч 1 |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |1:2 |27 ліпеня |1. [[Крыстафэр Закарыясэн|Закарыясэн]] 70' (1:0), [[Гурам Кашыа|Кашыа]] 81' (1:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 86' (1:2), |- |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) |матч 2 |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) |2:2 |26 ліпеня |1. [[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2) |- |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) |матч 3 |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] |3:2 |27 ліпеня |1. [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2) |- |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) |матч 4 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) |1:2 |26 ліпеня |1. [[Томаш Хоры|Хоры]] 6' (0:1), [[Боян Радулавіч|Радулавіч]] 50' (1:1), [[Ян Копіц|Копіц]] 57' (1:2) |- |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) |матч 5 |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] |1:0 |27 ліпеня |1. [[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0) |- |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) |матч 6 |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] |1:0 |27 ліпеня |1. [[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0) |- |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) |матч 7 |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |3:0 |26 ліпеня |1. [[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0) |- |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] |матч 8 |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) |0:0 |26 ліпеня |1. — |- |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) |матч 9 |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |1:1 |27 ліпеня |1. [[Філіп Аксель Фрыгаст Цынкернагэль|Цынкернагэль]] 7' (0:1), [[Долеў Хазіза|Хазіза]] 90+2' (1:1) |- |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) |матч 10 |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) |0:1 |26 ліпеня |1. [[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1) |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |+Шлях прадстаўнікоў лігі |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) |матч 11 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) |1:1 |26 ліпеня |1. [[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1) |- |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) |матч 12 |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) |0:0 |27 ліпеня |1. — |} === Трэці кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі: * '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў) * '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў) Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. {| class="wikitable" |+'''Чэмпіёнскі шлях''' !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |матч 1 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] |матч 2 |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |матч 3 |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) |матч 4 |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] |матч 5 |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) |матч 6 |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |} {| class="wikitable" |+'''Шлях прадстаўнікоў лігі''' !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) |матч 7 |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) |матч 8 |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) |матч 9 |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) |матч 10 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |} === Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф === Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбудзецца 2 жніўня 2022 году. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі: * '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду * '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбудзецца па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба ня будзе вядомая на момант лёсаваньня, будзе выкарыстоўвацца клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіраецца ў кожнай пары падчас лёсаваньня, будзе камандай-гаспадыняй першага матчу. {| class="wikitable" |+'''Чэмпіёнскі шлях''' !Пасеяныя !Чакаюць пацьверджаньня да пасеву !Непасеныя |- | * [[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) /{{Заўвага|пераможца трэцяга кваліфікацыйнага раўнду, асоба якога ня будзе вядомая на момант лёсаваньня.|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ([[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])) * [[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] | * ([[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) * ([[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ([[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])) * ([[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ([[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])) * ([[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ([[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])) * ([[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ([[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]) | * [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) |} {| class="wikitable" |+'''Шлях прадстаўнікоў лігі''' !Пасеяныя !Чакаюць пацьверджаньня да пасеву |- | * [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ([[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])) * [[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} [[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) | * ([[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} [[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) * [[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} [[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |} == Статыстыка == У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф. {| class="wikitable" |+ !месца !Топ-10 найлепшых галеадораў !Колькасьць забітых мячоў |- |1 |{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]] ({{мова-en|''Victor Boniface Okoh''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'' |4 |- | rowspan="3" |2-4 |''{{Сьцяг|Кіпр}} [[П'ерас Сатырыю]] ({{Мова-грэц|''Πιέρος Σωτηρίου''|скарочана}}) [[Лудагорац Разград|Лудагорац]]'' |3 |- |''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}}) [[Карабах Агдам|Карабах]]'' |3 |- |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}}) [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] |3 |- | rowspan="6" |5-10 |''{{Сьцяг|Сэнэгал}} [[Ібрагіма Ваджы]] ({{Мова-франц|''Ibrahima Wadji''|скарочана}}) [[Карабах Агдам| Карабах]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Армэнія}} [[Тыгран Барсэгян]] ({{Мова-арм|''Տիգրան Բարսեղյան''|скарочана}}) [[Слован Браціслава| Слован]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Рока Батурына]] ({{Мова-харв|''Roko Baturina''|скарочана}}) [[Марыбор (футбольны клюб)| Марыбор]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-фр|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Нігерыя}} [[Форчун Басі]] ({{Мова-анг|''Fortune Bassey''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Вэлька Бірманчэвіч]] ({{Мова-сэрб|''Вељко Бирманчевић''|скарочана}}); [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'' |2 |} == Заўвагі == {{Заўвагі}} {{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}} [[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]] [[Катэгорыя:2022 год у футболе]] [[Катэгорыя:2023 год у футболе]] 534qm46lgri80lvygbrok9h6kfs7g1c 2329282 2329238 2022-07-22T05:48:34Z Hleb23 72152 /* Каманды-ўдзельнікі */ шаблёнізацыя сьцягоў завершаная wikitext text/x-wiki '''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]]. [[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|значак|'''Алімпійскі стадыён Ататурка'''|349x349пкс]] Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы. {| class="wikitable" |+ ! colspan="5" |'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' |- !Дата | colspan="4" |''Кваліфікацыя:'' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022 ''Уласна спаборніцтва:'' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023 |- !Каманды | colspan="4" |''Удзельнікі асноўнай часткі:'' 32 ''Усяго:'' 78 (зь 53 асацыяцый) |- ! colspan="5" |Статыстыка турніру |- ! rowspan="2" |Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі !Чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны''' !Срэбны чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны''' ! colspan="2" |Паўфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя''' |- ! colspan="4" |Чвэрцьфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя''' |- !Матчаў згулялі | colspan="2" |'''45/310 (з улікам кваліфікацыі)''' | colspan="2" |14,52% |- !Забілі галоў | colspan="2" |'''102 (з улікам кваліфікацыі)''' | colspan="2" |2,267 штоматч |- !Наведвальнасьць | colspan="4" |'''будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў''' |- !Найлепшы галеадор | colspan="4" |'''''Віктар Баніфэйс Аког([[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) — 4 мячы''''' |- | colspan="2" |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]] | colspan="2" |2022—2023 |''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]'' |} == Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях == Усяго 78 камандаў ад 53 з 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі: * Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА. * 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш. * Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды. * Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе. * Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках. === Рэйтынг асацыяцыяў === * (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]]. * (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў. * (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]. {| class="wikitable" |+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !1 |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Ангельшчына]] |100.569 | rowspan="4" |4 | |- !2 |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Гішпанія]] |97.855 | |- !3 |{{Сьцяг|Італія}} [[Італія]] |75.438 | |- !4 |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Нямеччына]] |73.570 | +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]]) |- !5 |{{Сьцяг|Францыя}} [[Францыя]] |56.081 | rowspan="2" |3 | |- !6 |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Партугалія]] |48.549 | |- !7 |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Нідэрлянды]] |39.200 |2 | |- !8 |{{Сьцяг|Расея}} [[Расея]] |38.382 |0 |(ЗАБ) |- !9 |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бэльгія]] |36.500 | rowspan="7" |2 | |- !10 |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Аўстрыя]] |35.825 | |- !11 |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Шатляндыя]] |33.375 | |- !12 |{{Сьцяг|Украіна}} [[Украіна]] |33.100 | |- !13 |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Турэччына]] |30.100 | |- !14 |{{Сьцяг|Данія}} [[Данія]] |27.875 | |- !15 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Кіпр]] |27.750 | |- !16 |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Сэрбія]] |26.750 | rowspan="4" |1 | |- !17 |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Чэхія]] |26.600 | |- !18 |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Харватыя]] |26.275 | |- !19 |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Швайцарыя]] |26.225 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !20 |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Грэцыя]] |26.000 | rowspan="13" |1 | |- !21 |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Ізраіль]] |24.375 | |- !22 |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Нарвэгія]] |21.000 | |- !23 |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Швэцыя]] |20.500 | |- !24 |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Баўгарыя]] |20.375 | |- !25 |{{Сьцяг|Румынія}} [[Румынія]] |18.200 | |- !26 |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Азэрбайджан]] |16.875 | |- !27 |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Казахстан]] |15.625 | |- !28 |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Вугоршчына]] |15.500 | |- !29 |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Беларусь]] |15.250 | |- !30 |{{Сьцяг|Польшча}} [[Польшча]] |15.125 | |- !31 |{{Сьцяг|Славенія}} [[Славенія]] |14.250 | |- !32 |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Славаччына]] |13.625 | |- !33 |{{Сьцяг|Ліхтэнштайн}} [[Ліхтэнштайн]] |9.000 |0 |(АУС) |- !34 |{{Сьцяг|Летува}} [[Летува]] |8.750 | rowspan="4" |1 | |- !35 |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Люксэмбург]] |8.250 | |- !36 |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Босьнія і Герцагавіна]] |8.000 | |- !37 |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Ірляндыя]] |7.875 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў ! |- !38 |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Паўночная Македонія]] |7.625 | rowspan="18" |1 | |- !39 |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Армэнія]] |7.375 | |- !40 |{{Сьцяг|Латвія}} [[Латвія]] |7.375 | |- !41 |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Малдова|Альбанія]] |7.250 | |- !42 |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Паўночная Ірляндыя]] |6.958 | |- !43 |{{Сьцяг|Грузія}} [[Грузія]] |6.875 | |- !44 |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[Фінляндыя]] |6.875 | |- !45 |{{Сьцяг|Малдова}} [[Латвія|Малдова]] |6.875 | |- !46 |{{Сьцяг|Мальта}} [[Мальта]] |6.375 | |- !47 |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[Фарэрскія астравы]] |6.125 | |- !48 |{{Сьцяг|Косава}} [[Косава]] |5.833 | |- !49 |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Гібральтар]] |5.666 | |- !50 |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Чарнагорыя]] |5.000 | |- !51 |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Ўэйлз]] |5.000 | |- !52 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Ісьляндыя]] |4.875 | |- !53 |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Эстонія]] |4.750 | |- !54 |{{Сьцяг|Андора}} [[Андора]] |3.331 | |- !55 |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Сан-Марына]] |1.166 | |} |} === Разьмеркаваньне === Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены: * Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг). {| class="wikitable" |+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 ! colspan="2" | !Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш !Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд (4 каманды) | * 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55 | |- ! colspan="2" |Першы кваліфікацыйны раўнд (30 камандаў) | * 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну) | * 1 пераможца папярэдняга раўнду |- ! rowspan="2" |Другі кваліфікацыйны раўнд (24 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (20 камандаў) | * 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21 | * 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 камандаў) | * 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15 | |- ! rowspan="2" |Трэці кваліфікацыйны раўнд (20 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (12 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16 | * 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (8 камандаў) | * 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі) * 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6 | * 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! rowspan="2" |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф (12 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (8 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14 | * 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 каманды) | | * 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Групавы этап (32 каманды) | * Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы * 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі) * 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6 * 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4 * 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4 | * 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў) * 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Плэй-оф асноўнай часткі (16 камандаў) | | * 8 пераможцаў груповога этапу * 8 срэбных пераможцаў групавога этапу |} === Каманды-ўдзельнікі === Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры: * ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў. * ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы. * 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону. * Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах. Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ'''). Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру. {| class="wikitable" |+Колер |style="background-color:#FFE4E1;" |Каманда выбыла з розыгрышу |- |style="background-color:#90EE90;" |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго |- |style="background-color:#F0FFF0;" |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве |} {| class="wikitable" |+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 ! colspan="2" |Раўнд уступленьня ! colspan="4" |Каманды |- ! colspan="2" rowspan="7" |Групавы этап |style="background-color:#F0FFF0;" | {{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)<sup>ЛЧ</sup> |style="background-color:#F0FFF0;" | {{Сьцяг|Нямеччына}} [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- !Плэй-оф кваліфікацыі !ЧШ |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Данія}} [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Трэці кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая) | colspan="2" | |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Другі кваліфікацыйны раўнд ! rowspan="2" |<abbr>ЧШ</abbr> |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае) | | colspan="2" | |- !<abbr>ШПЛ</abbr> |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і) |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" rowspan="8" |Першы кваліфікацыйны раўнд |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Румынія}} [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Польшча}} [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Мальта}} [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя) | | | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Андора}} [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая) |} Заўвагі: # '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў. # '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]]. # '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў. == Расклад матчаў == Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу. Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. {| class="wikitable" |+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 !Фаза !Раўнд !Лёсаваньне !Першы матч !Другі матч |- | rowspan="4" |Кваліфікацыя |Папярэдні раўнд |7 чэрвеня 2022 |21 чэрвеня 2022 (паўфіналы) |24 чэрвеня 2022 (фінал) |- |Першы кваліфікацыйны раўнд |14 чэрвеня 2022 |5—6 ліпеня 2022 |12—13 ліпеня 2022 |- |Другі кваліфікацыйны раўнд |15 чэрвеня 2022 |19—20 ліпеня 2022 |26—27 ліпеня 2022 |- |Трэці кваліфікацыйны раўнд |18 ліпеня 2022 |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |Плэй-оф |Кваліфікацыйны плэй-оф |1 жніўня 2022 |16—17 жніўня 2022 |23—24 жніўня 2022 |- | rowspan="6" |Групавы этап |1 гульнявы дзень | rowspan="6" |25 жніўня 2022 | colspan="2" |6—7 верасьня 2022 |- |2 гульнявы дзень | colspan="2" |13—14 верасьня 2022 |- |3 гульнявы дзень | colspan="2" |4—5 кастрычніка 2022 |- |4 гульнявы дзень | colspan="2" |11—12 кастрычніка 2022 |- |5 гульнявы дзень | colspan="2" |25—26 кастрычніка 2022 |- |6 гульнявы дзень | colspan="2" |1—2 лістапада 2022 |- | rowspan="4" |Гульні на вылет |Раўнд шаснаццаці |7 лістапада 2022 |14-15 і 21—22 лютага 2023 |7-8 і 14—15 сакавіка 2023 |- |Чвэрцьфіналы | rowspan="3" |17 сакавіка 2023 |11—12 красавіка 2023 |18—19 красавіка 2023 |- |Паўфіналы |9—10 траўня 2023 |16—17 траўня 2023 |- |Фінал | colspan="2" |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е. |} == Кваліфікацыйныя раўнды == === Папярэдні раўнд === Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя. Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 !Галы й галеадоры |- ! colspan="3" |Паўфіналы ! |- |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) |1-6 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}}''' [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])''' |[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6) |- |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) |1-2 |{{Сьцяг|Андора}}''' [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])''' |[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2) |- ! colspan="3" |Фінал ! |- |{{Сьцяг|Андора}} [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) |0-1 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}}''' [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])''' |[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1) |} === Першы кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году. Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры ! ! ! ! !Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці |- |{{Сьцяг|Армэнія}}''' [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])''' |2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}} |{{Сьцяг|Румынія}} [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) |0:0 |2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}} |1. — 2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2) | colspan="6" |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}<br />[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}<br />[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}<br />[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}<br />|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]<br />{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] <br />{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] <br />{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] <br />{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}} |- |{{Сьцяг|Славенія}}''' [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]''' |2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name="нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу"}} |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) |0:0 |2:0 | colspan="7" |1. — 2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0) |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}}''' [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |3:0 |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) |2:0 |1:0 | colspan="7" |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0) 2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0) |- |{{Сьцяг|Люксэмбург}}''' [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])''' |3:1 |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] |1:0 |2:1 | colspan="7" |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0) 2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1) |- |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) |1:5 |{{Сьцяг|Вугоршчына}}''' [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |0:0 |1:5 | colspan="7" |1. — 2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5) |- |{{Сьцяг|Швэцыя}}''' [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]''' |6:5 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) |3:2 |3:3 | colspan="7" |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2) 2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5) |- |{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) |1:2 |{{Сьцяг|Летува}}''' [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])''' |1:1 |0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1) 2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2) |- |{{Сьцяг|Фінляндыя}}''' [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])''' |2:2{{Заўвага|name="нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу"}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьні пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}} |{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) |1:0 |1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}} |1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0) 2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2) | colspan="6" |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}<br />[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}<br />[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}<br />[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}<br />[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]<br />{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] <br />{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] <br />{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] <br />{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}} |- |{{Сьцяг|Нарвэгія}}''' [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''' |4:3 |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) |3:0 |1:3 | colspan="7" |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0) 2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3) |- |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) |1:2 |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}}''' [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])''' |1:0 |0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0) 2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2) |- |{{Сьцяг|Ірляндыя}}''' [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])''' |3:0 |{{Сьцяг|Мальта}} [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) |3:0 |0:0 | colspan="7" |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0) 2.— |- |{{Сьцяг|Польшча}} [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) |2:5 |{{Сьцяг|Азэрбайджан}}''' [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])''' |1:0 |1:5 | colspan="7" |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0) 2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5) |- |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}}''' [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])''' |3:2 |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) |3:0 |0:2 | colspan="7" |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0) 2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2) |- |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) |0:1 |{{Сьцяг|Малдова}}''' [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0:0 |0:1 | colspan="7" |1. — 2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1) |- |{{Сьцяг|Славаччына}}''' [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])''' |2:1 |{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) |0:0 |2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1. — 2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1) |} === Другі кваліфікацыцны раўнд === Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |+Чэмпіёнскі шлях |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) |матч 1 |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |1:2 |27 ліпеня |1. [[Крыстафэр Закарыясэн|Закарыясэн]] 70' (1:0), [[Гурам Кашыа|Кашыа]] 81' (1:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 86' (1:2), |- |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) |матч 2 |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) |2:2 |26 ліпеня |1. [[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2) |- |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) |матч 3 |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] |3:2 |27 ліпеня |1. [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2) |- |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) |матч 4 |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) |1:2 |26 ліпеня |1. [[Томаш Хоры|Хоры]] 6' (0:1), [[Боян Радулавіч|Радулавіч]] 50' (1:1), [[Ян Копіц|Копіц]] 57' (1:2) |- |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) |матч 5 |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] |1:0 |27 ліпеня |1. [[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0) |- |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) |матч 6 |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] |1:0 |27 ліпеня |1. [[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0) |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) |матч 7 |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |3:0 |26 ліпеня |1. [[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0) |- |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] |матч 8 |{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) |0:0 |26 ліпеня |1. — |- |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) |матч 9 |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |1:1 |27 ліпеня |1. [[Філіп Аксель Фрыгаст Цынкернагэль|Цынкернагэль]] 7' (0:1), [[Долеў Хазіза|Хазіза]] 90+2' (1:1) |- |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) |матч 10 |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) |0:1 |26 ліпеня |1. [[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1) |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |+Шлях прадстаўнікоў лігі |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) |матч 11 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) |1:1 |26 ліпеня |1. [[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1) |- |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) |матч 12 |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) |0:0 |27 ліпеня |1. — |} === Трэці кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі: * '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў) * '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў) Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. {| class="wikitable" |+'''Чэмпіёнскі шлях''' !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / {{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |матч 1 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / {{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] |матч 2 |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / {{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / {{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |матч 3 |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / {{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / {{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) |матч 4 |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / {{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / {{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] |матч 5 |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) |матч 6 |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / {{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |} {| class="wikitable" |+'''Шлях прадстаўнікоў лігі''' !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) |матч 7 |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / {{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) |матч 8 |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) |матч 9 |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) |матч 10 |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / {{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |} === Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф === Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбудзецца 2 жніўня 2022 году. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі: * '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду * '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбудзецца па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба ня будзе вядомая на момант лёсаваньня, будзе выкарыстоўвацца клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіраецца ў кожнай пары падчас лёсаваньня, будзе камандай-гаспадыняй першага матчу. {| class="wikitable" |+'''Чэмпіёнскі шлях''' !Пасеяныя !Чакаюць пацьверджаньня да пасеву !Непасеныя |- | * {{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) /{{Заўвага|пераможца трэцяга кваліфікацыйнага раўнду, асоба якога ня будзе вядомая на момант лёсаваньня.|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / {{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])) * {{Сьцяг|Данія}} [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] | * ({{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / {{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) * ({{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / {{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / {{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])) * ({{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / {{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / {{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])) * ({{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / {{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / {{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])) * ({{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / {{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]) | * {{Сьцяг|Турэччына}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) |} {| class="wikitable" |+'''Шлях прадстаўнікоў лігі''' !Пасеяныя !Чакаюць пацьверджаньня да пасеву |- | * {{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / {{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])) * {{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) | * ({{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / {{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) * {{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |} == Статыстыка == У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф. {| class="wikitable" |+ !месца !Топ-10 найлепшых галеадораў !Колькасьць забітых мячоў |- |1 |{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]] ({{мова-en|''Victor Boniface Okoh''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'' |4 |- | rowspan="3" |2-4 |''{{Сьцяг|Кіпр}} [[П'ерас Сатырыю]] ({{Мова-грэц|''Πιέρος Σωτηρίου''|скарочана}}) [[Лудагорац Разград|Лудагорац]]'' |3 |- |''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}}) [[Карабах Агдам|Карабах]]'' |3 |- |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}}) [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] |3 |- | rowspan="6" |5-10 |''{{Сьцяг|Сэнэгал}} [[Ібрагіма Ваджы]] ({{Мова-франц|''Ibrahima Wadji''|скарочана}}) [[Карабах Агдам| Карабах]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Армэнія}} [[Тыгран Барсэгян]] ({{Мова-арм|''Տիգրան Բարսեղյան''|скарочана}}) [[Слован Браціслава| Слован]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Рока Батурына]] ({{Мова-харв|''Roko Baturina''|скарочана}}) [[Марыбор (футбольны клюб)| Марыбор]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-фр|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Нігерыя}} [[Форчун Басі]] ({{Мова-анг|''Fortune Bassey''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Вэлька Бірманчэвіч]] ({{Мова-сэрб|''Вељко Бирманчевић''|скарочана}}); [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'' |2 |} == Заўвагі == {{Заўвагі}} {{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}} [[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]] [[Катэгорыя:2022 год у футболе]] [[Катэгорыя:2023 год у футболе]] nwj1xz9r4wjpowxqirjo1ns3xy2dvwc 2329283 2329282 2022-07-22T05:50:25Z Hleb23 72152 касьметыка wikitext text/x-wiki '''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]]. [[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|значак|'''Алімпійскі стадыён Ататурка'''|349x349пкс]] Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы. {| class="wikitable" |+ ! colspan="5" |'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' |- !Дата | colspan="4" |''Кваліфікацыя:'' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022 ''Уласна спаборніцтва:'' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023 |- !Каманды | colspan="4" |''Удзельнікі асноўнай часткі:'' 32 ''Усяго:'' 78 (зь 53 асацыяцый) |- ! colspan="5" |Статыстыка турніру |- ! rowspan="2" |Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі !Чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны''' !Срэбны чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны''' ! colspan="2" |Паўфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя''' |- ! colspan="4" |Чвэрцьфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя''' |- !Матчаў згулялі | colspan="2" |'''45/310 (з улікам кваліфікацыі)''' | colspan="2" |14,52% |- !Забілі галоў | colspan="2" |'''102 (з улікам кваліфікацыі)''' | colspan="2" |2,267 штоматч |- !Наведвальнасьць | colspan="4" |'''будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў''' |- !Найлепшы галеадор | colspan="4" |'''''Віктар Баніфэйс Аког({{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) — 4 мячы''''' |- | colspan="2" |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]] | colspan="2" |2022—2023 |''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]'' |} == Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях == Усяго 78 камандаў ад 53 з 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі: * Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА. * 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш. * Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды. * Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе. * Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках. === Рэйтынг асацыяцыяў === * (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]]. * (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў. * (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]. {| class="wikitable" |+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !1 |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Ангельшчына]] |100.569 | rowspan="4" |4 | |- !2 |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Гішпанія]] |97.855 | |- !3 |{{Сьцяг|Італія}} [[Італія]] |75.438 | |- !4 |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Нямеччына]] |73.570 | +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]]) |- !5 |{{Сьцяг|Францыя}} [[Францыя]] |56.081 | rowspan="2" |3 | |- !6 |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Партугалія]] |48.549 | |- !7 |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Нідэрлянды]] |39.200 |2 | |- !8 |{{Сьцяг|Расея}} [[Расея]] |38.382 |0 |(ЗАБ) |- !9 |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бэльгія]] |36.500 | rowspan="7" |2 | |- !10 |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Аўстрыя]] |35.825 | |- !11 |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Шатляндыя]] |33.375 | |- !12 |{{Сьцяг|Украіна}} [[Украіна]] |33.100 | |- !13 |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Турэччына]] |30.100 | |- !14 |{{Сьцяг|Данія}} [[Данія]] |27.875 | |- !15 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Кіпр]] |27.750 | |- !16 |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Сэрбія]] |26.750 | rowspan="4" |1 | |- !17 |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Чэхія]] |26.600 | |- !18 |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Харватыя]] |26.275 | |- !19 |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Швайцарыя]] |26.225 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !20 |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Грэцыя]] |26.000 | rowspan="13" |1 | |- !21 |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Ізраіль]] |24.375 | |- !22 |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Нарвэгія]] |21.000 | |- !23 |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Швэцыя]] |20.500 | |- !24 |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Баўгарыя]] |20.375 | |- !25 |{{Сьцяг|Румынія}} [[Румынія]] |18.200 | |- !26 |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Азэрбайджан]] |16.875 | |- !27 |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Казахстан]] |15.625 | |- !28 |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Вугоршчына]] |15.500 | |- !29 |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Беларусь]] |15.250 | |- !30 |{{Сьцяг|Польшча}} [[Польшча]] |15.125 | |- !31 |{{Сьцяг|Славенія}} [[Славенія]] |14.250 | |- !32 |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Славаччына]] |13.625 | |- !33 |{{Сьцяг|Ліхтэнштайн}} [[Ліхтэнштайн]] |9.000 |0 |(АУС) |- !34 |{{Сьцяг|Летува}} [[Летува]] |8.750 | rowspan="4" |1 | |- !35 |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Люксэмбург]] |8.250 | |- !36 |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Босьнія і Герцагавіна]] |8.000 | |- !37 |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Ірляндыя]] |7.875 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў ! |- !38 |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Паўночная Македонія]] |7.625 | rowspan="18" |1 | |- !39 |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Армэнія]] |7.375 | |- !40 |{{Сьцяг|Латвія}} [[Латвія]] |7.375 | |- !41 |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Малдова|Альбанія]] |7.250 | |- !42 |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Паўночная Ірляндыя]] |6.958 | |- !43 |{{Сьцяг|Грузія}} [[Грузія]] |6.875 | |- !44 |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[Фінляндыя]] |6.875 | |- !45 |{{Сьцяг|Малдова}} [[Латвія|Малдова]] |6.875 | |- !46 |{{Сьцяг|Мальта}} [[Мальта]] |6.375 | |- !47 |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[Фарэрскія астравы]] |6.125 | |- !48 |{{Сьцяг|Косава}} [[Косава]] |5.833 | |- !49 |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Гібральтар]] |5.666 | |- !50 |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Чарнагорыя]] |5.000 | |- !51 |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Ўэйлз]] |5.000 | |- !52 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Ісьляндыя]] |4.875 | |- !53 |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Эстонія]] |4.750 | |- !54 |{{Сьцяг|Андора}} [[Андора]] |3.331 | |- !55 |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Сан-Марына]] |1.166 | |} |} === Разьмеркаваньне === Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены: * Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху). * Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг). {| class="wikitable" |+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 ! colspan="2" | !Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш !Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд (4 каманды) | * 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55 | |- ! colspan="2" |Першы кваліфікацыйны раўнд (30 камандаў) | * 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну) | * 1 пераможца папярэдняга раўнду |- ! rowspan="2" |Другі кваліфікацыйны раўнд (24 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (20 камандаў) | * 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21 | * 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 камандаў) | * 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15 | |- ! rowspan="2" |Трэці кваліфікацыйны раўнд (20 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (12 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16 | * 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (8 камандаў) | * 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі) * 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6 | * 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! rowspan="2" |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф (12 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (8 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14 | * 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 каманды) | | * 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Групавы этап (32 каманды) | * Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы * 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі) * 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6 * 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4 * 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4 | * 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў) * 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Плэй-оф асноўнай часткі (16 камандаў) | | * 8 пераможцаў груповога этапу * 8 срэбных пераможцаў групавога этапу |} === Каманды-ўдзельнікі === Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры: * ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў. * ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы. * 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону. * Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах. Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ'''). Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру. {| class="wikitable" |+Колер |style="background-color:#FFE4E1;" |Каманда выбыла з розыгрышу |- |style="background-color:#90EE90;" |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго |- |style="background-color:#F0FFF0;" |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве |} {| class="wikitable" |+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 ! colspan="2" |Раўнд уступленьня ! colspan="4" |Каманды |- ! colspan="2" rowspan="7" |Групавы этап |style="background-color:#F0FFF0;" | {{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)<sup>ЛЧ</sup> |style="background-color:#F0FFF0;" | {{Сьцяг|Нямеччына}} [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- !Плэй-оф кваліфікацыі !ЧШ |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Данія}} [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Трэці кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая) | colspan="2" | |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і) |- |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і) |style="background-color:#F0FFF0;" |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Другі кваліфікацыйны раўнд ! rowspan="2" |<abbr>ЧШ</abbr> |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае) | | colspan="2" | |- !<abbr>ШПЛ</abbr> |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і) |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" rowspan="8" |Першы кваліфікацыйны раўнд |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Румынія}} [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Польшча}} [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя) |- |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы) |style="background-color:#90EE90;" |{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Мальта}} [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая) |- |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя) | | | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Андора}} [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы) |style="background-color:#FFE4E1;" |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая) |} Заўвагі: # '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў. # '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]]. # '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў. == Расклад матчаў == Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу. Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. {| class="wikitable" |+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 !Фаза !Раўнд !Лёсаваньне !Першы матч !Другі матч |- | rowspan="4" |Кваліфікацыя |Папярэдні раўнд |7 чэрвеня 2022 |21 чэрвеня 2022 (паўфіналы) |24 чэрвеня 2022 (фінал) |- |Першы кваліфікацыйны раўнд |14 чэрвеня 2022 |5—6 ліпеня 2022 |12—13 ліпеня 2022 |- |Другі кваліфікацыйны раўнд |15 чэрвеня 2022 |19—20 ліпеня 2022 |26—27 ліпеня 2022 |- |Трэці кваліфікацыйны раўнд |18 ліпеня 2022 |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |Плэй-оф |Кваліфікацыйны плэй-оф |1 жніўня 2022 |16—17 жніўня 2022 |23—24 жніўня 2022 |- | rowspan="6" |Групавы этап |1 гульнявы дзень | rowspan="6" |25 жніўня 2022 | colspan="2" |6—7 верасьня 2022 |- |2 гульнявы дзень | colspan="2" |13—14 верасьня 2022 |- |3 гульнявы дзень | colspan="2" |4—5 кастрычніка 2022 |- |4 гульнявы дзень | colspan="2" |11—12 кастрычніка 2022 |- |5 гульнявы дзень | colspan="2" |25—26 кастрычніка 2022 |- |6 гульнявы дзень | colspan="2" |1—2 лістапада 2022 |- | rowspan="4" |Гульні на вылет |Раўнд шаснаццаці |7 лістапада 2022 |14-15 і 21—22 лютага 2023 |7-8 і 14—15 сакавіка 2023 |- |Чвэрцьфіналы | rowspan="3" |17 сакавіка 2023 |11—12 красавіка 2023 |18—19 красавіка 2023 |- |Паўфіналы |9—10 траўня 2023 |16—17 траўня 2023 |- |Фінал | colspan="2" |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е. |} == Кваліфікацыйныя раўнды == === Папярэдні раўнд === Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя. Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 !Галы й галеадоры |- ! colspan="3" |Паўфіналы ! |- |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) |1-6 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}}''' [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])''' |[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6) |- |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) |1-2 |{{Сьцяг|Андора}}''' [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])''' |[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2) |- ! colspan="3" |Фінал ! |- |{{Сьцяг|Андора}} [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) |0-1 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}}''' [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])''' |[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1) |} === Першы кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году. Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры ! ! ! ! !Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці |- |{{Сьцяг|Армэнія}}''' [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])''' |2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}} |{{Сьцяг|Румынія}} [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) |0:0 |2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}} |1. — 2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2) | colspan="6" |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}<br />[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}<br />[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}<br />[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}<br />|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]<br />{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] <br />{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] <br />{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] <br />{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}} |- |{{Сьцяг|Славенія}}''' [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]''' |2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name="нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу"}} |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) |0:0 |2:0 | colspan="7" |1. — 2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0) |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}}''' [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |3:0 |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) |2:0 |1:0 | colspan="7" |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0) 2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0) |- |{{Сьцяг|Люксэмбург}}''' [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])''' |3:1 |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] |1:0 |2:1 | colspan="7" |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0) 2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1) |- |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) |1:5 |{{Сьцяг|Вугоршчына}}''' [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |0:0 |1:5 | colspan="7" |1. — 2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5) |- |{{Сьцяг|Швэцыя}}''' [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]''' |6:5 |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) |3:2 |3:3 | colspan="7" |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2) 2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5) |- |{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) |1:2 |{{Сьцяг|Летува}}''' [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])''' |1:1 |0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1) 2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2) |- |{{Сьцяг|Фінляндыя}}''' [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])''' |2:2{{Заўвага|name="нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу"}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьні пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}} |{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) |1:0 |1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}} |1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0) 2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2) | colspan="6" |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}<br />[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}<br />[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}<br />[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}<br />[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]<br />{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] <br />{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] <br />{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] <br />{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}} |- |{{Сьцяг|Нарвэгія}}''' [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''' |4:3 |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) |3:0 |1:3 | colspan="7" |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0) 2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3) |- |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) |1:2 |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}}''' [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])''' |1:0 |0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0) 2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2) |- |{{Сьцяг|Ірляндыя}}''' [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])''' |3:0 |{{Сьцяг|Мальта}} [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) |3:0 |0:0 | colspan="7" |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0) 2.— |- |{{Сьцяг|Польшча}} [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) |2:5 |{{Сьцяг|Азэрбайджан}}''' [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])''' |1:0 |1:5 | colspan="7" |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0) 2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5) |- |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}}''' [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])''' |3:2 |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) |3:0 |0:2 | colspan="7" |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0) 2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2) |- |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) |0:1 |{{Сьцяг|Малдова}}''' [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0:0 |0:1 | colspan="7" |1. — 2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1) |- |{{Сьцяг|Славаччына}}''' [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])''' |2:1 |{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) |0:0 |2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}} | colspan="7" |1. — 2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1) |} === Другі кваліфікацыцны раўнд === Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |+Чэмпіёнскі шлях |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) |матч 1 |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |1:2 |27 ліпеня |1. [[Крыстафэр Закарыясэн|Закарыясэн]] 70' (1:0), [[Гурам Кашыа|Кашыа]] 81' (1:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 86' (1:2), |- |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) |матч 2 |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) |2:2 |26 ліпеня |1. [[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2) |- |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) |матч 3 |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] |3:2 |27 ліпеня |1. [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2) |- |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) |матч 4 |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) |1:2 |26 ліпеня |1. [[Томаш Хоры|Хоры]] 6' (0:1), [[Боян Радулавіч|Радулавіч]] 50' (1:1), [[Ян Копіц|Копіц]] 57' (1:2) |- |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) |матч 5 |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] |1:0 |27 ліпеня |1. [[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0) |- |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) |матч 6 |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] |1:0 |27 ліпеня |1. [[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0) |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) |матч 7 |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |3:0 |26 ліпеня |1. [[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0) |- |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] |матч 8 |{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) |0:0 |26 ліпеня |1. — |- |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) |матч 9 |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |1:1 |27 ліпеня |1. [[Філіп Аксель Фрыгаст Цынкернагэль|Цынкернагэль]] 7' (0:1), [[Долеў Хазіза|Хазіза]] 90+2' (1:1) |- |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) |матч 10 |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) |0:1 |26 ліпеня |1. [[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1) |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |+Шлях прадстаўнікоў лігі |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) |матч 11 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) |1:1 |26 ліпеня |1. [[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1) |- |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) |матч 12 |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) |0:0 |27 ліпеня |1. — |} === Трэці кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі: * '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў) * '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў) Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. {| class="wikitable" |+'''Чэмпіёнскі шлях''' !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / {{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |матч 1 |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / {{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] |матч 2 |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / {{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / {{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |матч 3 |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / {{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / {{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) |матч 4 |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / {{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / {{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] |матч 5 |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) |матч 6 |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / {{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |} {| class="wikitable" |+'''Шлях прадстаўнікоў лігі''' !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) |матч 7 |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / {{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) |матч 8 |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) |матч 9 |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |- |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) |матч 10 |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / {{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) |2—3 жніўня 2022 |9 жніўня 2022 |} === Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф === Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбудзецца 2 жніўня 2022 году. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі: * '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду * '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбудзецца па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба ня будзе вядомая на момант лёсаваньня, будзе выкарыстоўвацца клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіраецца ў кожнай пары падчас лёсаваньня, будзе камандай-гаспадыняй першага матчу. {| class="wikitable" |+'''Чэмпіёнскі шлях''' !Пасеяныя !Чакаюць пацьверджаньня да пасеву !Непасеныя |- | * {{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) /{{Заўвага|пераможца трэцяга кваліфікацыйнага раўнду, асоба якога ня будзе вядомая на момант лёсаваньня.|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / {{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])) * {{Сьцяг|Данія}} [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] | * ({{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / {{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) * ({{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / {{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / {{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])) * ({{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / {{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / {{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])) * ({{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / {{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / {{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])) * ({{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / {{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]) | * {{Сьцяг|Турэччына}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) |} {| class="wikitable" |+'''Шлях прадстаўнікоў лігі''' !Пасеяныя !Чакаюць пацьверджаньня да пасеву |- | * {{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} ({{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / {{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])) * {{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) | * ({{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / {{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) * {{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) /{{Заўвага|name="нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф"}} {{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |} == Статыстыка == У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф. {| class="wikitable" |+ !месца !Топ-10 найлепшых галеадораў !Колькасьць забітых мячоў |- |1 |{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]] ({{мова-en|''Victor Boniface Okoh''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'' |4 |- | rowspan="3" |2-4 |''{{Сьцяг|Кіпр}} [[П'ерас Сатырыю]] ({{Мова-грэц|''Πιέρος Σωτηρίου''|скарочана}}) [[Лудагорац Разград|Лудагорац]]'' |3 |- |''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}}) [[Карабах Агдам|Карабах]]'' |3 |- |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}}) [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] |3 |- | rowspan="6" |5-10 |''{{Сьцяг|Сэнэгал}} [[Ібрагіма Ваджы]] ({{Мова-франц|''Ibrahima Wadji''|скарочана}}) [[Карабах Агдам| Карабах]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Армэнія}} [[Тыгран Барсэгян]] ({{Мова-арм|''Տիգրան Բարսեղյան''|скарочана}}) [[Слован Браціслава| Слован]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Рока Батурына]] ({{Мова-харв|''Roko Baturina''|скарочана}}) [[Марыбор (футбольны клюб)| Марыбор]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-фр|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Нігерыя}} [[Форчун Басі]] ({{Мова-анг|''Fortune Bassey''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]'' |2 |- |''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Вэлька Бірманчэвіч]] ({{Мова-сэрб|''Вељко Бирманчевић''|скарочана}}); [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'' |2 |} == Заўвагі == {{Заўвагі}} {{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}} [[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]] [[Катэгорыя:2022 год у футболе]] [[Катэгорыя:2023 год у футболе]] rmoc474xogsudey8e7kqkt2ir19d09z Жмогусы 0 256664 2329275 2329188 2022-07-21T22:38:46Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Назва */ стыль wikitext text/x-wiki '''Жмогусы''' ({{мова-lt|žmogus|скарочана}} у адзіночным ліку, {{мова-lt|žmonių|скарочана}} — у множным) — гістарычнае найменьне і саманазва [[жамойты|жамойтаў]] (пазьней [[летувісы|летувісаў]]). == Назва == З сучаснай летувіскай мовы слова ''žmogus'' перакладаецца на [[Беларуская мова|беларускую]] як «чалавек» (адпаведна, ''žmonių'' — гэта «людзі»). Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ян Патоцкі||pl|Jan Potocki (1761–1815)}} ў сваёй працы «Працяг дасьледаваньня Сарматыі» ({{мова-fr|«Suite des Recherches sur la Sarmatie»|скарочана}}), выдадзенай у 1793 годзе, сьцьвярджаў сапраўднай назвай [[Жамойць|Жамойці]] форму ''Zmodz''{{Заўвага|Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што старажытная (прынамсі за часамі вялікага князя [[Вітаўт]]а) саманазва Жамойці і жамойтаў магла не адпавядаць сучасным летувіскім формам ''Žemaitija'' і ''Žemaičiai''<ref name="Urban-2001-105">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.</ref>}}, якую выводзіў з слова ''zmogus'', «''што на мове гэтай краіны азначае чалавека''»<ref>Potocki J. Suite des Recherches sur la Sarmatie. L. 5. — Varsovie, 1792. P. 3.</ref>. У 1827 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||be|Пётр Іванавіч Кёпен}}, адзначаючы папулярную ўжо ў той час этымалёгію Жамойці ад летувіскай назвы нізіны (а таксама спробу патлумачыць назву [[Літва|Літвы]] ад {{мова-lv|leijsch, leija|скарочана}} 'нізкі'), зьвяртаў увагу на магчымую повязь назвы Жамойці зь летувіскім словам ''žmogus''{{Заўвага|{{мова-ru|«Но не должно ли обратить в сем случае внимание и на то, что по-литовски Žmogus значит человека?»|скарочана}}}}<ref>Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. [https://books.google.by/books?id=6FdcAAAAcAAJ&pg=PA5&dq=%D0%B2%D1%8A+%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A+%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3+%D0%BF%D0%BE+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+Zmogus&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjC9Kzphuz1AhUkQ_EDHYkhApoQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=%D0%B2%D1%8A%20%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A%20%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%20Zmogus&f=false 6].</ref>. Беспасярэдняя повязь назвы Жамойці і яе [[Лацінская мова|лацінскай]] формы ''Samogitia'' зь летувіскай саманазвай «жмогусы» (формы ''жамогусы'', ''жамогі'', ''жамодзі'', ''сямогі'', ''сямодзі'') сьцьвярджалася ў публікацыі 1854 году, дзе гэтыя назвы параўноўваліся з ''Suomi'' ([[Фінляндыя]], 'свая зямля') і ''suomalainen'' ([[фіны|фін]], 'чалавек сваёй зямлі')<ref name="BDT-1854">Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&pg=RA3-PA71-IA7&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&f=false С. 28—29].</ref>. Як паказвае беларускі гісторык [[Вацлаў Пануцэвіч]], у аснове назвы Жамойці ляжыць летувіскае слова ''žemė'', якое значыць «краіна, зямля, заселеная адным племем», што адпавядае [[Фіна-вугорскія мовы|фінскаму]] паняцьцю ''ma'' (''Suo-ma'', ''Pier-ma'', ''Kastro-ma'' ды іншым)<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.</ref>. Сваім парадкам, глыбейшымі адпаведнікамі назвы жамойтаў (жамойці) выступаюць паняцьці «краёўцы», «тутэйшыя»<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 169.</ref>. [[Этымалёгія|Этымалягічная]] повязь паміж ''žemė'', жмогусамі (саманазвай жамойцкіх сялянаў, «земцаў») і Жамойцю (Жмудзю) сьцьвярджалася яшчэ ў выданьні 1879 году<ref>Русский вестник. Т. 142, 1879. [https://books.google.by/books?id=pQbZ4ID_choC&pg=PA750&dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&f=false С. 750].</ref>. Сучаснае летувіскае ''žmogus'' лінгвісты выводзяць ад старажытнай формы ''žmuõ''<ref>The Journal of Indo-European Studies. 1995. [https://books.google.by/books?id=cqUYAAAAYAAJ&q=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&dq=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiKgtXs_rL4AhUXgP0HHdQ9BHwQ6AF6BAgKEAI P. 179].</ref> (''žmu''<ref>Трусман Ю. Ю. Этимология местных названий Витебской губернии. — Ревель, 1897. [https://books.google.by/books?id=_HhJAAAAYAAJ&pg=PA65&dq=%C5%BEmu+%C5%BEmogus&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjl8a3N_LL4AhXNiv0HHWo2DtEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=%C5%BEmu%20%C5%BEmogus&f=false С. 65].</ref><ref>Meillet A. Le nom d'homme // Linguistique historique et linguistique générale. — Paris, 1921. [https://jjda.ie/main/JJDA/f/FF/fnbs/n53all.htm P. 272].</ref>){{Заўвага|Паводле слоўніка [[Курляндыя|курляндзка]]-нямецкага лінгвіста {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Штэндэр|Фрыдрыха Штэндэра|en|Gotthard Friedrich Stender}}, надрукаванага ў 1789 годзе, [[латышы]] ўжывалі да жамойтаў прыметнік ''Smuhdschu'' ({{мова-lv|Smuhdschu walloda|скарочана}} — жамойцкая мова)<ref>Stenders G. F. Lettisches Lexikon. T. 1. — Jelgava, 1789. [https://books.google.by/books?id=XzJ9lv-7NUMC&pg=PA280&lpg=PA280&dq=Smuhdschu+walloda&source=bl&ots=ekL0XE71m0&sig=ACfU3U0f8GWUN1AcK54fWB6E80Rd8Tr7Sw&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwidgOaWsu31AhV1lIkEHQLHCx0Q6AF6BAgCEAM#v=onepage&q=Smuhdschu%20walloda&f=false S. 280].</ref>}}. == Гістарычныя сьведчаньні == * У 1793 годзе нямецкі філёзаф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Эрых Бістэр||en|Johann Erich Biester}} надрукаваў у часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Berlinische Monatsschrift||en|Berlinische Monatsschrift}} артыкул «Пра [[Цыганы|цыганоў]]; асабліва ў Каралеўстве Прусіі» ({{мова-de|«Über die Zigeuner; besonders im Königreich Preußen»|скарочана}}), дзе засьведчыў, што [[Прускія летувісы|прускі летувіс]] выкарыстоўвае саманазву ''jmonus'' — каб адрозьніць сябе ад немца, якога называе ''Wokjetis''. Але разам з тым, заявіў, што прускі летувіс выкарыстоўвае і іншую саманазву — ''Letuwninkis'' або ''Letuwninkas'' — ад назвы краіны, дзе ён жыве (''Letuwa'' — ад г. зв. «[[Малая Летува|Малой Летувы]]», ранейшай [[Самбія|Самляндыі]]), дадаўшы, што хоць «''жыхары польскага Вялікага Княства Літоўскага напраўду называюцца жамойтамі, нізоўцамі, але прусы звычайна і амаль пагардліва называюць іх гудамі»{{Заўвага|{{мова-de|«Will der Littauer sich nehmlich von einem Deutschen unterscheiden, so nennt er sich jmonus, einen Mienschen, und jenen Wokjetis, einen Auslander, Barbaren. Sonst aber heißt der Preussische Littauer, und nennt sich selbst, Letuwninkis oder Letuwninkas: von dem Lande welches er bewohnt, Letuwa Littauern. Die Einwohner im Polnischen Großherzogthum Littauen heißen eigentlich Jemaitschei, Niedrunger; ​allein die Preussischen nennen sie, gewöhnlich und fast verächtlich, Guddai: welches Wort, Ostermeiern zufolge, höchstwahrs scheinlich durch Gothen übersetzt werden muß»|скарочана}}}}<ref>Berlinische Monatsschrift. Band 21, 1793. [https://books.google.by/books?id=v0goAAAAYAAJ&pg=PA368&dq=Letuwninkas&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiwtrD5-t71AhVj7rsIHQDVAZE4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&q=Letuwninkas&f=false S. 368].</ref>. * У 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і ўсходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}, зьявілася крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы [[Ліцьвіны|літва]] на частку жамойцкага насельніцтва, пазьней вядомую як «[[аўкштайты]]» — жыхары этнаграфічнай «[[Аўкштота|Аўкштайціі]]»<ref name="BDT-1854"/>: {| |- | {{пачатак цытаты}} Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romеі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо жмогус значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала. {{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}} {{канец цытаты}} |} * Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што [[ліцьвіны]] ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''Zmogosy, Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''<ref>Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&pg=PA491&dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&f=false S. 491].</ref>. * Выдадзеныя ў 1861 годзе «Матэрыялы для геаграфіі і статыстыкі Расеі, сабраныя афіцэрамі Генэральнага штабу» засьведчылі, што летувісы [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] ўсё яшчэ называлі сябе жмогусамі: «''Цыганы… на сваёй гаворцы называюць сябе Romma, па-індыйску значыць муж. Напаўдзікія народы ўвогуле называюць сябе народам; у гэтай назьве заўсёды праглядаецца пагарда і непавага да іншых нацыянальнасьцяў. Гэтак летувіс дагэтуль называе сябе жмогус — чалавек''»<ref>Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Виленская губерния. — СПб., 1861. [https://books.google.by/books?id=e7dNDpREqPcC&pg=PA302&dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&f=false С. 302].</ref>. * У трэцім томе часопісу «Вестник Западной России» ([[Вільня]], 1866 год) зазначалася, што жмогусамі сябе называюць жамойты ({{мова-ru|«Жмогус — человек, так называют себя жмудины»|скарочана}})<ref>Вестник Западной России. Т. 3, кн. 4. — Вильна, 1866. [https://books.google.by/books?id=bpMZAAAAYAAJ&pg=RA5-PA159&dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwisz63OxIP5AhVB8LsIHZBtDog4ChDoAXoECAsQAg#v=onepage&q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&f=false С. 159].</ref>. * У 1882 годзе нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Адальбэрт Бэцэнбэргер||en|Adalbert Bezzenberger}}, які лічыцца заснавальнікам [[Балтыйскія мовы|балтыйскай]] філялёгіі, пакінуў сьведчаньне, што на той час летувісы ў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] лічылі прускіх летувісаў жамойтамі, а іх мову — жамойцкай, прытым самі прускія летувісы працягвалі называць жамойтамі ўсіх расейскіх летувісаў{{Заўвага|{{мова-de|«Der gemeine russische Litauer aber versteht unter Žemaiten alle diejenigen seiner landsleute, welche über seinen horizont hinaus nach westen wohnen. So erklärte zum biespiel ein Litauer, mit dem ich mich in [[Біржы|Birsen]] über seine muttersprache unterhielt, das preussische süd-Litauisch, das ich damals sprach, für žemaitisch. Umgekehrt nenuen die preussischen Litauer alle jenseits der grenze wohnenden Litauer „Žemaiten“»|скарочана}}}}<ref>Bezzenberger A. Litauische Forschungen: Beiträge zur Kenntniss der Sprache und des Volkstumes der Litauer. — Göttingen, 1882. [https://books.google.by/books?id=PpMWAAAAYAAJ&pg=PA38&dq=Die+preussischen+Litauer+sch%C3%A4tzen+die+%C5%BDemaiten+gering+,+die+%C5%BEemaitische+sprache+gilt+ihnen+f%C3%BCr+unfein+und+in+folge+dessen+r%C3%BCmpfen+die+s%C3%BCdlicher&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjE3eKd-5z1AhXc7rsIHeFmAeUQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=Die%20preussischen%20Litauer%20sch%C3%A4tzen%20die%20%C5%BDemaiten%20gering%20%2C%20die%20%C5%BEemaitische%20sprache%20gilt%20ihnen%20f%C3%BCr%20unfein%20und%20in%20folge%20dessen%20r%C3%BCmpfen%20die%20s%C3%BCdlicher&f=false S. 38].</ref>. А ў 1887 годзе ён засьведчыў шырокае бытаваньне сярод прускіх летувісаў саманазвы ''žmogus'' (жмогус), у тым ліку дзеля адрозьненьня летувісаў ад іншых нацыянальнасьцяў{{Заўвага|{{мова-de|«Interessant ist es daß der liebe Gott als žmogus bezeichnet wird, denn so nennt der Litauer nur seinesgleichen; sieht er einen Geistlichen, irgend einen Deutschen, einen Juden heranfahren, so sagt er kunigs — Wókëtis — Żýds atwažiūje; sagt er žmogus atważiữje so ist der Nahende zweifellos ein Litauer»|скарочана}}}}<ref>Mitteilungen der Litauischen literarischen Gesellschaft. Band 2. — Heidelberg, 1887. [https://books.google.by/books?id=3NdLAAAAYAAJ&pg=PA34&dq=%C5%BEmogus+nennt&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjWk9Pop9_1AhXvif0HHQIwDDoQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&q=%C5%BEmogus%20nennt&f=false S. 34].</ref>. * У 1890 годзе бытаваньне назвы «жмогусы» ({{мова-pl|żmogusi|скарочана}}) на беларуска-польска-летувіскім этнічным памежжы засьведчыў [[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]]<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [https://books.google.by/books?id=Uk1WHatAL34C&pg=PA619&dq=zmogus+cz%C5%82owiek&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi6w6_kyIP5AhVm_bsIHTFGDLI4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&q=zmogus%20cz%C5%82owiek&f=false S. 619].</ref>. * У томе 26 навуковага выданьня «Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею», выдадзеным у 1899 годзе, у прадмове зьмяшчаўся агляд аўтарам [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]], якая займала тады тэрыторыю сучаснай [[Летува|Летувы]] на поўнач ад [[Коўна|Коўны]]: «''Ковенская губэрня ўся амаль заселеная карэннымі літоўцамі, якія край свой называюць [[Жамойць]], а сябе жмогусамі''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Ковенская губерния вся почти сплошь заселена коренными литовцами, которые страну свою называют Жмудь, а себя жмогусами»|скарочана}}}}<ref>Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею // Акты Упитского гродского суда. — Вильна, 1899. [https://books.google.by/books?id=XeYDAAAAYAAJ&pg=PR29&dq=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjx1Yv_n8jzAhWIhv0HHVNpC7sQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&q=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&f=false С. XXIX].</ref>. * Беларускі пісьменьнік і мовазнаўца [[Максім Гарэцкі]] засьведчыў у сваім рамане «На імпэрыялістычнай вайне» (1925 год) называньне жамойтаў (летувісаў) «жмудзінамі» і «жмудзякамі», але часьцей — «жмогусамі»{{Заўвага|«''Чы пан ест поляк? — спытаўся ў мяне крамнік, мусіць, абпалячаны жмогус, калі я купляў у яго паперу і гаварыў зь ім па-беларуску. <…> Потым нешта з адчаем гаворыць па-жмудзінску. — Што яна кажа? — пытаемся. — Кажа: ізноў прыйдуць немцы. Дурная баба! — тлумачыць старэнькі жмогус з голенымі вусамі <…> …яблыкас (гэтае слова стварыў «па-жмудзінску» сам) <…> Не разумеюць маёй мовы жмудзячкі''»<ref>[[Максім Гарэцкі]], [https://knihi.com/Maksim_Harecki/Na_impieryjalistycnaj_vajnie.html На імперыялістычнай вайне], [[Беларуская Палічка]]</ref>}}. == Заўвагі == {{Заўвагі|2}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} [[Катэгорыя:Гісторыя Летувы]] [[Катэгорыя:Летувіская мова]] reh78k55qpcw0wcj9vcl7a7s9iyi602 Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата 4 257445 2329269 2328484 2022-07-21T20:21:37Z Visem 20372 /* За */ wikitext text/x-wiki __БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__ {{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}} == [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] == * Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]]) <small>У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.</small> ==За== # {{Прапаную і падтрымліваю}}. Звыш 2-х тыдняў на [[Абмеркаваньне:Беларуская гандлёва-прамысловая палата|рэцэнзіі]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 9:53, 9 ліпеня 2022 (UTC+3) # {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 13:53, 16 ліпеня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Gleb Leo|Gleb Leo]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Gleb Leo|гутаркі]]) 16:34, 16 ліпеня 2022 (+03) # {{Прапаную і падтрымліваю}}. ---[[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 11:32, 17 ліпеня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік: Гарбацкі|Гарбацкі]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Гарбацкі|гутаркі]]) 11:47, 17 ліпеня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. --<span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 11:51, 17 ліпеня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Лобачев Владимир|Лобачев Владимир]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Лобачев Владимир|гутаркі]]) 14:46, 17 ліпеня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 17:23, 17 ліпеня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Pierre L&#39;iserois|Pierre L&#39;iserois]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Pierre L&#39;iserois|гутаркі]]) 22:45, 18 ліпеня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Aestrum|Aestrum]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Aestrum|гутаркі]]) 16:49, 19 ліпеня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:SergeiSEE|SergeiSEE]] ([[Гутаркі ўдзельніка:SergeiSEE|гутаркі]]) 21:46, 19 ліпеня 2022 (+02) # {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Visem|Visem]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Visem|гутаркі]]) 23:21, 21 ліпеня 2022 (+03) ==Супраць== ==Дапрацоўкі== == Камэнтары == cf5xvbku2ldpd3w0nmiqhuvsqtcoq7z Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва паводле краінаў 14 257809 2329204 2022-07-21T12:16:39Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя шаблёнаў}} {{Аўтаазначнік катэгорыі}} [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле краінаў і тэмаў]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва| Краіны]]' wikitext text/x-wiki {{Катэгорыя шаблёнаў}} {{Аўтаазначнік катэгорыі}} [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле краінаў і тэмаў]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва| Краіны]] 7bkvyguaj6wn86fsh1l5px2f8lcrdd0 Абмеркаваньне:Ваенная апэрацыя 1 257810 2329215 2022-07-21T15:06:49Z Taravyvan Adijene 1924 /* Назва артыкулу */ новы разьдзел wikitext text/x-wiki == Назва артыкулу == Павінна быць [[Вайсковая апэрацыя]]. [[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 18:06, 21 ліпеня 2022 (+03) o6rsjnijsjm9am2rh3k2quwpmwwwh3c Катэгорыя:Выпускнікі гістарычнага факультэту Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту 14 257811 2329235 2022-07-21T15:28:38Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Гістарычны факультэт Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту|Гістарычны факультэт]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Гістарычны факультэт Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту|Гістарычны факультэт]] 88myomgy2usnl4jf3gfc2sw4uyav4o6 Катэгорыя:Гістарычны факультэт Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту 14 257812 2329236 2022-07-21T15:30:02Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Болей}} [[Катэгорыя:Факультэты Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту]]' wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Факультэты Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту]] 48w7nu9qhumndh4rctezahyqupjdnza Катэгорыя:Факультэты Беларускага дзяржаўнага пэдагагічнага ўнівэрсытэту 14 257813 2329237 2022-07-21T15:31:10Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Факультэты паводле ВНУ|Беларускі дзяржаўны пэдагагічны ўнівэрсытэт імя Максіма Танка]] [[Катэгорыя:Беларускі дзяржаўны пэдагагічны ўнівэрсытэт імя Максіма Танка]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Факультэты паводле ВНУ|Беларускі дзяржаўны пэдагагічны ўнівэрсытэт імя Максіма Танка]] [[Катэгорыя:Беларускі дзяржаўны пэдагагічны ўнівэрсытэт імя Максіма Танка]] b2r4tonf9nnhk9823p7btc99b2pihgz Юзэфа Чэйчыце 0 257814 2329244 2022-07-21T19:18:35Z Гарбацкі 13252 Створана старонка са зьместам '{{Мастак|імя=Юзэфа Чэйчыце|імя пры нараджэньні=Juzefa Čeičytė|дата нараджэньня=19 траўня 1922|месца нараджэньня=Алекнас, Летува|месца пахаваньня=Вільня, Раканціскія могілкі|дата сьмерці=13 красавіка 2022|месца сьмерці=Вільня|заняткі=Жывапісіца, сцэ...' wikitext text/x-wiki {{Мастак|імя=Юзэфа Чэйчыце|імя пры нараджэньні=Juzefa Čeičytė|дата нараджэньня=19 траўня 1922|месца нараджэньня=Алекнас, Летува|месца пахаваньня=Вільня, Раканціскія могілкі|дата сьмерці=13 красавіка 2022|месца сьмерці=Вільня|заняткі=Жывапісіца, сцэнографка, паэтка, дэкаратарка|альма-матэр=Летувскі інстытут мастацтва (цяпер Акадэмія мастацтва)}}'''Юзэфа Чэйчыце''' (лет. ''Juzefa Čeičytė''; 19 траўня 1922, Алекнас, Юодупскі павет, Летува - 13 красавіка 2022, Вільня, Летува) — летувіская жывапісіца, сцэнографка, паэтка<ref>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</ref>. == Жыцьцяпіс == У 1942-1948 гг. навучалася ў Летувіскім інстытуце мастацтва. Адлічаная, калі сям'я была сасланая ў Сыбір. Пазней, у 1953 годзе экстэрнам скончыла Летувіскі інстытут мастацтва, абараніла дыплём па спэцыяльнасьці «тэатральная дэкаратарка»<ref>Mirė tapytoja, scenografė, poetė Juzefa Čeičytė. lrt.lt. 2022-04-14, https://www.lrt.lt/naujienos/kultura/12/1673912/mire-tapytoja-scenografe-poete-juzefa-ceicyte</ref>. З 1945 году працавала сцэнографкай у летувіскіх тэатрах<ref>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</ref>. У 1949-1954 гг. ― артыстка Клайпедзкага драматычнага тэатру, 1954–1961. ― галоўная мастачка тэатры<ref>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</ref>. У 1962-1978 гг. ― мастачка Летувіскай кінастудыі<ref>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</ref>. У 1998 годзе ўзнагароджаная Дзяржаўнай прэміяй у галіне культуры і мастацтва<ref>In memoriam Juzefai Čeičytei 1922 05 19 – 2022 04 13, 7 meno dienos, https://www.7md.lt/kronika/2022-04-15/In-memoriam-Juzefai-Ceisytei</ref>. Памерла 13 красавіка 2022, крыху не дажыўшы да 100-годзьдзя. Пахаваная ў Вільні на Раканціскіх могілках.<ref>Mirė tapytoja, scenografė, poetė Juzefa Čeičytė. lrt.lt. 2022-04-14, https://www.lrt.lt/naujienos/kultura/12/1673912/mire-tapytoja-scenografe-poete-juzefa-ceicyte</ref> == Творчасьць == Мастачка стварыла канцэптуальныя ляканічныя формы сцэнаграфіі для каля 60 спэктакляў, дэкарацыі і касьцюмы да кінафільмаў<ref>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</ref>. Стварыла абстрактны жывапіс («Штосьці падобнае» 1960, «Вецер» 1965, «Хірасіма» 1975, «Час» 1980, «Апошняя песьня» 1994), графіку, кераміку. Яе адрозьнівалі строгія кампазіцыі, выразнасьць жывапісу, характэрнае спалучэньне цёплых і халодных колераў, фактуры і плоскасьці<ref>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</ref>. З 1954г удзельнічада у выставах жывапісу і сцэнаграфіі ў Летуве і за мяжой, у пэрсанальных выставах: Клайпеда - 1959 год, Вільня - 1982, 1989, 1991 і 1994-2000, 2016, 2019 гг., Коўна - 1989, Ракішкі - 2012 год<ref>Viktorija Daujotytė, Viktorija Daujotytė. „Gerai žmogui, kai po kojom – žemė“ (Apie menininkę Juzefą Čeičytę), Krantai, 2022 m. 14 balandžio d., https://vilniausgalerija.lt/2022/04/14/gerai-zmogui-kai-po-kojom-zeme-apie-juzefa-ceicyte/</ref>. == Сцэнаграфія == • Карл Гальдоні. Верны сябар, 1952 • Уільям Шэксьпір. Дванаццатая ноч, 1954, Атэла, 1960. • Мальер. Тарцюф, 1955, Не па сваёй ахвоце лекар, 1956. • Этэль Войніч. Авадзень, 1959. • Юстынас Марцынкявічус. Кроў і попел, 1961. == Творы == • Sakymai, eilėraščiai (Прыказкі, вершы), 1997. • Juzefa Čeičytė. Tapyba, albumas (Жывапіс, альбом), 1999. • Šlamėjimas: (вершы) / Juta Čeičytė. - Vilnius : Regnum fondas, 2002<ref>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</ref>. == Крыніцы == hn3n1pfw0l467kmcgoskkb2np9ta83k 2329246 2329244 2022-07-21T19:26:26Z Гарбацкі 13252 Дададзеныя катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Мастак|імя=Юзэфа Чэйчыце|імя пры нараджэньні=Juzefa Čeičytė|дата нараджэньня=19 траўня 1922|месца нараджэньня=Алекнас, Летува|месца пахаваньня=Вільня, Раканціскія могілкі|дата сьмерці=13 красавіка 2022|месца сьмерці=Вільня|заняткі=Жывапісіца, сцэнографка, паэтка, дэкаратарка|альма-матэр=Летувскі інстытут мастацтва (цяпер Акадэмія мастацтва)}}'''Юзэфа Чэйчыце''' ([[Летувіская мова|лет.]] ''Juzefa Čeičytė''; 19 траўня 1922, Алекнас, Юодупскі павет, [[Летува]] - 13 красавіка 2022, [[Вільня]], [[Летува]]) — летувіская [[Жывапісец|жывапісіца]], [[Сцэнограф|сцэнографка]], [[паэтка]]<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. == Жыцьцяпіс == У 1942-1948 гг. навучалася ў Летувіскім інстытуце мастацтва. Адлічаная, калі сям'я была сасланая ў [[Сыбір]]. Пазней, у 1953 годзе экстэрнам скончыла Летувіскі інстытут мастацтва, абараніла дыплём па спэцыяльнасьці «тэатральная дэкаратарка»<ref><small>Mirė tapytoja, scenografė, poetė Juzefa Čeičytė. lrt.lt. 2022-04-14, https://www.lrt.lt/naujienos/kultura/12/1673912/mire-tapytoja-scenografe-poete-juzefa-ceicyte</small></ref>. З 1945 году працавала сцэнографкай у летувіскіх тэатрах<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. У 1949-1954 гг. ― артыстка Клайпедзкага драматычнага тэатру, 1954–1961. ― галоўная мастачка тэатру<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. У 1962-1978 гг. ― мастачка [[Летувіская кінастудыя|Летувіскай кінастудыі]]<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. У 1998 годзе ўзнагароджаная Дзяржаўнай прэміяй у галіне культуры і мастацтва<ref><small>In memoriam Juzefai Čeičytei, 1922 05 19 – 2022 04 13, 7 meno dienos, https://www.7md.lt/kronika/2022-04-15/In-memoriam-Juzefai-Ceisytei</small></ref>. Памерла 13 красавіка 2022, крыху не дажыўшы да 100-годзьдзя. Пахаваная ў Вільні на Раканціскіх могілках.<ref><small>Mirė tapytoja, scenografė, poetė Juzefa Čeičytė. lrt.lt. 2022-04-14, https://www.lrt.lt/naujienos/kultura/12/1673912/mire-tapytoja-scenografe-poete-juzefa-ceicyte</small></ref> == Творчасьць == Мастачка стварыла канцэптуальныя ляканічныя формы сцэнаграфіі для каля 60 спэктакляў, дэкарацыі і касьцюмы да кінафільмаў<ref><small>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</small></ref>. Стварыла абстрактны [[жывапіс]] («Штосьці падобнае» 1960, «Вецер» 1965, «Хірасіма» 1975, «Час» 1980, «Апошняя песьня» 1994), графіку, кераміку. Яе адрозьнівалі строгія кампазіцыі, выразнасьць жывапісу, характэрнае спалучэньне цёплых і халодных колераў, фактуры і плоскасьці<ref><small>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</small></ref>. З 1954 году ўдзельнічада у выставах жывапісу і сцэнаграфіі ў Летуве і за мяжой, у пэрсанальных выставах: [[Клайпеда]] - 1959 год, [[Вільня]] - 1982, 1989, 1991 і 1994-2000, 2016, 2019 гг., [[Коўна]] - 1989, [[Ракішкі]] - 2012 год<ref><small>Viktorija Daujotytė, Viktorija Daujotytė. „Gerai žmogui, kai po kojom – žemė“ (Apie menininkę Juzefą Čeičytę), Krantai, 2022 m. 14 balandžio d., https://vilniausgalerija.lt/2022/04/14/gerai-zmogui-kai-po-kojom-zeme-apie-juzefa-ceicyte/</small></ref>. == Сцэнаграфія == • Карл Гальдоні. Верны сябар, 1952 • [[Ўільям Шэксьпір|Уільям Шэксьпір]]. Дванаццатая ноч, 1954, Атэла, 1960. • [[Мальер]]. [[Тарцюф]], 1955, Не па сваёй ахвоце лекар, 1956. • [[Этэль Войніч]]. Авадзень, 1959. • [[Юстынас Марцінкявічус|Юстынас Марцынкявічус]]. Кроў і попел, 1961. == Творы == • Sakymai, eilėraščiai (Прыказкі, вершы), 1997. • Juzefa Čeičytė. Tapyba, albumas (Жывапіс, альбом), 1999. • Šlamėjimas: (вершы) / Juta Čeičytė. - Vilnius: Regnum fondas, 2002<ref><small>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</small></ref>. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 19 траўня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1922 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Летуве]] [[Катэгорыя:Летувіскія мастакі і мастачкі]] [[Катэгорыя:Летувіскія паэткі]] [[Катэгорыя:Летувіскія літаратары і літаратаркі]] [[Катэгорыя:Летувіскія сцэнаграфісты]] [[Катэгорыя:Асобы Вільні]] [[Катэгорыя:Памерлі 13 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Вільні]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Вільні]] hwqqp1a3p7xqltsn2xojje6djqnl3rh 2329247 2329246 2022-07-21T19:28:16Z Гарбацкі 13252 wikitext text/x-wiki {{Мастак|імя=Юзэфа Чэйчыце|імя пры нараджэньні=Juzefa Čeičytė|дата нараджэньня=19 траўня 1922|месца нараджэньня=Алекнас, Летува|месца пахаваньня=Вільня, Раканціскія могілкі|дата сьмерці=13 красавіка 2022|месца сьмерці=Вільня|заняткі=Жывапісіца, сцэнографка, паэтка, дэкаратарка|альма-матэр=Летувскі інстытут мастацтва (цяпер Акадэмія мастацтва)}}'''Юзэфа Чэйчыце''' ([[Летувіская мова|лет.]] ''Juzefa Čeičytė''; 19 траўня 1922, Алекнас, Юадупскі павет, [[Летува]] - 13 красавіка 2022, [[Вільня]], [[Летува]]) — летувіская [[Жывапісец|жывапісіца]], [[Сцэнограф|сцэнографка]], [[паэтка]]<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. == Жыцьцяпіс == У 1942-1948 гг. навучалася ў Летувіскім інстытуце мастацтва. Адлічаная, калі сям'я была сасланая ў [[Сыбір]]. Пазней, у 1953 годзе экстэрнам скончыла Летувіскі інстытут мастацтва, абараніла дыплём па спэцыяльнасьці «тэатральная дэкаратарка»<ref><small>Mirė tapytoja, scenografė, poetė Juzefa Čeičytė. lrt.lt. 2022-04-14, https://www.lrt.lt/naujienos/kultura/12/1673912/mire-tapytoja-scenografe-poete-juzefa-ceicyte</small></ref>. З 1945 году працавала сцэнографкай у летувіскіх тэатрах<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. У 1949-1954 гг. ― артыстка Клайпедзкага драматычнага тэатру, 1954–1961. ― галоўная мастачка тэатру<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. У 1962-1978 гг. ― мастачка [[Летувіская кінастудыя|Летувіскай кінастудыі]]<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. У 1998 годзе ўзнагароджаная Дзяржаўнай прэміяй у галіне культуры і мастацтва<ref><small>In memoriam Juzefai Čeičytei, 1922 05 19 – 2022 04 13, 7 meno dienos, https://www.7md.lt/kronika/2022-04-15/In-memoriam-Juzefai-Ceisytei</small></ref>. Памерла 13 красавіка 2022, крыху не дажыўшы да 100-годзьдзя. Пахаваная ў Вільні на Раканціскіх могілках.<ref><small>Mirė tapytoja, scenografė, poetė Juzefa Čeičytė. lrt.lt. 2022-04-14, https://www.lrt.lt/naujienos/kultura/12/1673912/mire-tapytoja-scenografe-poete-juzefa-ceicyte</small></ref> == Творчасьць == Мастачка стварыла канцэптуальныя ляканічныя формы сцэнаграфіі для каля 60 спэктакляў, дэкарацыі і касьцюмы да кінафільмаў<ref><small>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</small></ref>. Стварыла абстрактны [[жывапіс]] («Штосьці падобнае» 1960, «Вецер» 1965, «Хірасіма» 1975, «Час» 1980, «Апошняя песьня» 1994), графіку, кераміку. Яе адрозьнівалі строгія кампазіцыі, выразнасьць жывапісу, характэрнае спалучэньне цёплых і халодных колераў, фактуры і плоскасьці<ref><small>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</small></ref>. З 1954 году ўдзельнічада у выставах жывапісу і сцэнаграфіі ў Летуве і за мяжой, у пэрсанальных выставах: [[Клайпеда]] - 1959 год, [[Вільня]] - 1982, 1989, 1991 і 1994-2000, 2016, 2019 гг., [[Коўна]] - 1989, [[Ракішкі]] - 2012 год<ref><small>Viktorija Daujotytė, Viktorija Daujotytė. „Gerai žmogui, kai po kojom – žemė“ (Apie menininkę Juzefą Čeičytę), Krantai, 2022 m. 14 balandžio d., https://vilniausgalerija.lt/2022/04/14/gerai-zmogui-kai-po-kojom-zeme-apie-juzefa-ceicyte/</small></ref>. == Сцэнаграфія == • Карл Гальдоні. Верны сябар, 1952 • [[Ўільям Шэксьпір|Уільям Шэксьпір]]. Дванаццатая ноч, 1954, Атэла, 1960. • [[Мальер]]. [[Тарцюф]], 1955, Не па сваёй ахвоце лекар, 1956. • [[Этэль Войніч]]. Авадзень, 1959. • [[Юстынас Марцінкявічус|Юстынас Марцынкявічус]]. Кроў і попел, 1961. == Творы == • Sakymai, eilėraščiai (Прыказкі, вершы), 1997. • Juzefa Čeičytė. Tapyba, albumas (Жывапіс, альбом), 1999. • Šlamėjimas: (вершы) / Juta Čeičytė. - Vilnius: Regnum fondas, 2002<ref><small>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</small></ref>. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 19 траўня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1922 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Летуве]] [[Катэгорыя:Летувіскія мастакі і мастачкі]] [[Катэгорыя:Летувіскія паэткі]] [[Катэгорыя:Летувіскія літаратары і літаратаркі]] [[Катэгорыя:Летувіскія сцэнаграфісты]] [[Катэгорыя:Асобы Вільні]] [[Катэгорыя:Памерлі 13 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Вільні]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Вільні]] h0efkt3dbfba6vdirfrjg3cpko20qbe 2329285 2329247 2022-07-22T05:52:19Z Гарбацкі 13252 Прыбраныя абдрукі. wikitext text/x-wiki {{Мастак|імя=Юзэфа Чэйчыце|імя пры нараджэньні=Juzefa Čeičytė|дата нараджэньня=19 траўня 1922|месца нараджэньня=Алекнас, Летува|месца пахаваньня=Вільня, Раканціскія могілкі|дата сьмерці=13 красавіка 2022|месца сьмерці=Вільня|заняткі=Жывапісіца, сцэнографка, паэтка, дэкаратарка|альма-матэр=Летувскі інстытут мастацтва (цяпер Акадэмія мастацтва)}}'''Юзэфа Чэйчыце''' ([[Летувіская мова|лет.]] ''Juzefa Čeičytė''; 19 траўня 1922, Алекнас, Юадупскі павет, [[Летува]] - 13 красавіка 2022, [[Вільня]], [[Летува]]) — летувіская [[Жывапісец|жывапісіца]], [[Сцэнограф|сцэнографка]], [[паэтка]]<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. == Жыцьцяпіс == У 1942-1948 гг. навучалася ў Летувіскім інстытуце мастацтва. Адлічаная, калі сям'я была сасланая ў [[Сыбір]]. Пазней, у 1953 годзе экстэрнам скончыла Летувіскі інстытут мастацтва, абараніла дыплём па спэцыяльнасьці «тэатральная дэкаратарка»<ref><small>Mirė tapytoja, scenografė, poetė Juzefa Čeičytė. lrt.lt. 2022-04-14, https://www.lrt.lt/naujienos/kultura/12/1673912/mire-tapytoja-scenografe-poete-juzefa-ceicyte</small></ref>. З 1945 году працавала сцэнографкай у летувіскіх тэатрах<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. У 1949-1954 гг. ― артыстка Клайпедзкага драматычнага тэатру, 1954–1961. ― галоўная мастачка тэатру<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. У 1962-1978 гг. ― мастачка [[Летувіская кінастудыя|Летувіскай кінастудыі]]<ref><small>Raimonda Bitinaitė-Širvinskienė. Juzefa Čeičytė. Visuotinė lietuvių enciklopedija, https://www.vle.lt/straipsnis/juzefa-ceicyte/</small></ref>. У 1998 годзе ўзнагароджаная Дзяржаўнай прэміяй у галіне культуры і мастацтва<ref><small>In memoriam Juzefai Čeičytei, 1922 05 19 – 2022 04 13, 7 meno dienos, https://www.7md.lt/kronika/2022-04-15/In-memoriam-Juzefai-Ceisytei</small></ref>. Памерла 13 красавіка 2022, крыху не дажыўшы да 100-годзьдзя. Пахаваная ў Вільні на [[Раканціскія могілкі|Раканціскіх могілках]].<ref><small>Mirė tapytoja, scenografė, poetė Juzefa Čeičytė. lrt.lt. 2022-04-14, https://www.lrt.lt/naujienos/kultura/12/1673912/mire-tapytoja-scenografe-poete-juzefa-ceicyte</small></ref> == Творчасьць == Мастачка стварыла канцэптуальныя ляканічныя формы сцэнаграфіі для каля 60 спэктакляў, дэкарацыі і касьцюмы да кінафільмаў<ref><small>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</small></ref>. Стварыла абстрактны [[жывапіс]] («Штосьці падобнае» 1960, «Вецер» 1965, «Хірасіма» 1975, «Час» 1980, «Апошняя песьня» 1994), графіку, кераміку. Яе адрозьнівалі строгія кампазіцыі, выразнасьць жывапісу, характэрнае спалучэньне цёплых і халодных колераў, фактуры і плоскасьці<ref><small>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</small></ref>. З 1954 году ўдзельнічала ў выставах жывапісу і сцэнаграфіі ў Летуве і за мяжой, у пэрсанальных выставах: [[Клайпеда]] - 1959 год, [[Вільня]] - 1982, 1989, 1991 і 1994-2000, 2016, 2019 гг., [[Коўна]] - 1989, [[Ракішкі]] - 2012 год<ref><small>Viktorija Daujotytė, Viktorija Daujotytė. „Gerai žmogui, kai po kojom – žemė“ (Apie menininkę Juzefą Čeičytę), Krantai, 2022 m. 14 balandžio d., https://vilniausgalerija.lt/2022/04/14/gerai-zmogui-kai-po-kojom-zeme-apie-juzefa-ceicyte/</small></ref>. == Сцэнаграфія == • [[Карлё Гальдоні]]. Верны сябар, 1952 • [[Ўільям Шэксьпір|Уільям Шэксьпір]]. Дванаццатая ноч, 1954, Атэла, 1960. • [[Мальер]]. [[Тарцюф]], 1955, Не па сваёй ахвоце лекар, 1956. • [[Этэль Войніч]]. Авадзень, 1959. • [[Юстынас Марцінкявічус|Юстынас Марцынкявічус]]. Кроў і попел, 1961. == Творы == • Sakymai, eilėraščiai (Прыказкі, вершы), 1997. • Juzefa Čeičytė. Tapyba, albumas (Жывапіс, альбом), 1999. • Šlamėjimas: (вершы) / Juta Čeičytė. - Vilnius: Regnum fondas, 2002<ref><small>Kas yra kas Lietuvoje 1990-2010. – Kaunas, 2013. – P. 281.</small></ref>. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 19 траўня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1922 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Летуве]] [[Катэгорыя:Летувіскія мастакі і мастачкі]] [[Катэгорыя:Летувіскія паэткі]] [[Катэгорыя:Летувіскія літаратары і літаратаркі]] [[Катэгорыя:Летувіскія сцэнаграфісты]] [[Катэгорыя:Асобы Вільні]] [[Катэгорыя:Памерлі 13 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Вільні]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Вільні]] 846l13mhivhll2vfoztc2qt7oilrskq Мажа (вёска) 0 257815 2329245 2022-07-21T19:23:52Z Stary Jolup 145 [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Мажа |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Мажы |Трансьлітараваная назва = Maža |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 791 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 6 |Шырата сэкундаў = 54 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 3 |Даўгата сэкундаў = 24 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Ма́жа'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> (таксама ''Ма́жа, н. (за Ма́жам)''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]]. == Гісторыя == Вёска вядома з 1846 году. == Насельніцтва == * 2009 год — 791 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2017 год — 636 чалавек, 248 двароў == Адукацыя == [[Выява:Maža (01).jpg|міні|зьлева|Капыльскі дзяржаўны каледж]] * [[Капыльскі дзяржаўны каледж]] * Школа == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капыльскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] 4cfr0gcbbljklm084xzj3la8umqtij6 Вусава (Менская вобласьць) 0 257816 2329248 2022-07-21T19:32:38Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Вусава |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Вусава |Трансьлітараваная назва = Vusava |Герб = |Сьцяг = |Гімн...' wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Вусава |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Вусава |Трансьлітараваная назва = Vusava |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 63 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 6 |Шырата сэкундаў = 34 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 5 |Даўгата сэкундаў = 57 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Ву́сава'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> (таксама ''У́сава''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]]. == Славутасьці == [[Файл:Вусава. Капліца (01).jpg|міні|зьлева|Капліца ў 2009 годзе]] Мураваная каталіцкая капліца ў Вусава была пабудавана ў 1863 годзе і асьвечана. Адрамантавана ў 1898 годзе, асьвечана ксяндзом Далецкім. 11 сьнежня 1900 году за № 5287 на імя Менскага губэрнатара паступіў загад [[Міністэрства ўнутраных спраў Расейскай імпэрыі]] па дэпартамэнту духоўных спраў іншаземных веравызнаньняў аб дазволе правядзеньня ў гэтай капліцы богаслужэньняў. У цяперашні час капліца знаходзіцца ў занядбаным стане. === Страчаная спадчына === [[Файл:Vusava, Plater. Вусава, Плятэр (E. Navicki, 1908).jpg|міні|зьлева|Сядзіба Плятэраў. Эдмунд Навіцкі, 1908]] * Сядзіба Плятэраў. == Насельніцтва == * 2009 год — 63 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Асобы == * [[Міхаіл Чыгір]] — другі [[Прэм'ер-міністар Рэспублікі Беларусь]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капыльскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] g3icldvsqjdbeylgi0eof7660r9jqyq Кацельнікі 0 257817 2329251 2022-07-21T19:42:02Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам 'Назву '''Кацельнікі''' маюць: == Населеныя пункты == == Беларусь == * [[Кацельнікі (вёска)|Кацельнікі]] — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Мінскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]] == Расея == * Кацельнікі (горад)|Кацельні...' wikitext text/x-wiki Назву '''Кацельнікі''' маюць: == Населеныя пункты == == Беларусь == * [[Кацельнікі (вёска)|Кацельнікі]] — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Мінскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]] == Расея == * [[Кацельнікі (горад)|Кацельнікі]] — горад у [[Маскоўская вобласьць|Маскоўскай вобласьці]] [[Расея|Расеі]] == Іншае== * [[Кацельнікі (станцыя мэтро)|Кацельнікі]] — станцыя [[Маскоўскі мэтрапалітэн|Маскоўскага мэтрапалітэну]] {{неадназначнасьць}} 26zmhh4odq6pki83n288hq925xhwaps Кацельнікі (Капыльскі раён) 0 257818 2329253 2022-07-21T19:43:24Z Stary Jolup 145 Перанакіроўвае на [[Кацельнікі (вёска)]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Кацельнікі (вёска)]] o1eb35o43mi1617zukcge87ilq9jga4 Кацельнікі (вёска) 0 257819 2329254 2022-07-21T19:48:05Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Кацельнікі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Кацельнікаў |Трансьлітараваная назва = Kacieĺniki |Герб = |Сьцяг = |Гі...' wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Кацельнікі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Кацельнікаў |Трансьлітараваная назва = Kacieĺniki |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 54 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 12 |Шырата сэкундаў = 25 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 4 |Даўгата сэкундаў = 45 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Каце́льнікі'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскага сельсавету]]. Да 24 траўня 1960 году вёска знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаваньні [[Капыльскі пассавет|Капыльскага пассавету]]<ref>Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 54 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Асобы == * [[Ян Сыльвэстар Наркевіч-Ёдка]] (1845 — пасьля 1918) — рэвалюцыянэр і інжынэр-будаўнік. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] 4nj3u5oiqsf3vu45ciq24jtx9x8avee 2329255 2329254 2022-07-21T19:51:40Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Кацельнікі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Кацельнікаў |Трансьлітараваная назва = Kacieĺniki |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 54 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 12 |Шырата сэкундаў = 25 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 4 |Даўгата сэкундаў = 45 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Каце́льнікі'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскага сельсавету]]. Да 24 траўня 1960 году вёска знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаваньні [[Капыльскі пассавет|Капыльскага пассавету]]<ref>Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 54 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Асобы == * [[Ян Сыльвэстар Наркевіч-Ёдка]] (1845 — пасьля 1918) — рэвалюцыянэр і інжынэр-будаўнік. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] 7zuqguapxhgkegpbhd8yk98ognfdgh7 2329256 2329255 2022-07-21T19:52:21Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Кацельнікі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Кацельнікаў |Трансьлітараваная назва = Kacieĺniki |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 54 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 10 |Шырата сэкундаў = 28 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 2 |Даўгата сэкундаў = 15 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Каце́льнікі'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскага сельсавету]]. Да 24 траўня 1960 году вёска знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаваньні [[Капыльскі пассавет|Капыльскага пассавету]]<ref>Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 54 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Асобы == * [[Ян Сыльвэстар Наркевіч-Ёдка]] (1845 — пасьля 1918) — рэвалюцыянэр і інжынэр-будаўнік. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] 22p0geju74r3vce4exzucxbj6t9se5c Казакоўка (Менская вобласьць) 0 257820 2329257 2022-07-21T19:52:53Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Казакоўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Казакоўкі |Трансьлітараваная назва = Kazakoŭka |Герб = |Сьцяг = |Гімн...' wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Казакоўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Казакоўкі |Трансьлітараваная назва = Kazakoŭka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 36 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 10 |Шырата сэкундаў = 48 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 2 |Даўгата сэкундаў = 50 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Казако́ўка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскага сельсавету]]. Да 24 траўня 1960 году вёска знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаваньні [[Капыльскі пассавет|Капыльскага пассавету]]<ref>Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 44 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 36 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] 47wmr5p42ma0rmidarnotdtfntki0gt Ржаўка (Капыльскі раён) 0 257821 2329258 2022-07-21T19:55:46Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Ржаўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Ржаўкі |Трансьлітараваная назва = Ržaŭka |Герб = |Сьцяг = |Гімн...' wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Ржаўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Ржаўкі |Трансьлітараваная назва = Ržaŭka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 19 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 13 |Шырата сэкундаў = 46 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 1 |Даўгата сэкундаў = 24 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Ржа́ўка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскага сельсавету]]. Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Бабаўнянскі сельсавет|Бабаўнянскага сельсавету]]<<ref>Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 28 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 19 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] hyfjzkpu7ipz136hmmwn6co1fshlkdl Печураны 0 257822 2329260 2022-07-21T19:58:01Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва = Печураны |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Печуранаў |Трансьлітараваная назва = Piečurany |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Да...' wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Печураны |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Печуранаў |Трансьлітараваная назва = Piečurany |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 69 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 15 |Шырата сэкундаў = 5 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 0 |Даўгата сэкундаў = 35 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Печура́ны'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскага сельсавету]]. Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Бабаўнянскі сельсавет|Бабаўнянскага сельсавету]]<<ref>Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 94 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 69 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] 4eji2i0dyfbqq19wkqeprlgo5ijc4d9 Дарагавіца 0 257823 2329262 2022-07-21T20:00:58Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва = Дарагавіца |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Дарагавіцы |Трансьлітараваная назва = Darahavica |Герб = |Сьцяг = |Гімн =...' wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Дарагавіца |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Дарагавіцы |Трансьлітараваная назва = Darahavica |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 19 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 14 |Шырата сэкундаў = 16 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 2 |Даўгата сэкундаў = 23 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Дарагаві́ца'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскага сельсавету]]. Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Бабаўнянскі сельсавет|Бабаўнянскага сельсавету]]<<ref>Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 33 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 19 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] hppw5d86wd1uxk9ipwemft94geo1xua 2329263 2329262 2022-07-21T20:02:09Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Дарагавіца |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Дарагавіцы |Трансьлітараваная назва = Darahavica |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 19 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 14 |Шырата сэкундаў = 16 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 2 |Даўгата сэкундаў = 23 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Дарагаві́ца'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскага сельсавету]]. Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Бабаўнянскі сельсавет|Бабаўнянскага сельсавету]]<<ref>Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 33 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 19 чалавек == Асобы == * [[Зоф’я Тжашчкоўская]] ([[1847]]—[[1911]]) — польская і беларуская пісьменьніца, перакладчыца. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] 76460k4ulps0etydqtr27usf3nqx1bq Бабавенка 0 257824 2329264 2022-07-21T20:03:54Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва = Бабавенка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Бабавенкі |Трансьлітараваная назва = Babavienka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Д...' wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Бабавенка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Бабавенкі |Трансьлітараваная назва = Babavienka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 5 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 14 |Шырата сэкундаў = 4 |Даўгата градусаў = 26 |Даўгата хвілінаў = 59 |Даўгата сэкундаў = 11 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Бабаве́нка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскага сельсавету]]. Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Бабаўнянскі сельсавет|Бабаўнянскага сельсавету]]<<ref>Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 17 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 5 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] dx0wwrkyrv7ep4bxgflrgupyl5us1ah Душава 0 257825 2329265 2022-07-21T20:07:09Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва = Душава |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Душава |Трансьлітараваная назва = Dušava |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата засн...' wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Душава |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Душава |Трансьлітараваная назва = Dušava |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 268 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 11 |Шырата сэкундаў = 53 |Даўгата градусаў = 26 |Даўгата хвілінаў = 59 |Даўгата сэкундаў = 31 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Ду́шава'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскага сельсавету]]. == Гісторыя == Згадваецца напрыканцы XVII ст. як уласнасьць Шаблоўскіх.<ref>НГАБ, ф. 1817, воп. 1, спр. 81, с. 38</ref> == Насельніцтва == * 2009 год — 307 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 268 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] jeg73rqx2icw2v8cub12qnvcml3j2fe Траянава 0 257826 2329267 2022-07-21T20:09:45Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва = Траянава |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Траянава |Трансьлітараваная назва = Trajanava |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата...' wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Траянава |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Траянава |Трансьлітараваная назва = Trajanava |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 51 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 11 |Шырата сэкундаў = 40 |Даўгата градусаў = 26 |Даўгата хвілінаў = 56 |Даўгата сэкундаў = 3 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Трая́нава'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пацейкаўскі сельсавет|Пацейкаўскага сельсавету]]. Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Бабаўнянскі сельсавет|Бабаўнянскага сельсавету]]<<ref>Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 84 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 51 чалавек == Асобы == * [[Надзея Букатая]] (1918—1977) — Герой Сацыялістычнай Працы (1958). == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Пацейкаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Пацейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]] 22a1zkfxhb528t95txqvbjdong5mbn0 Міжнародны конкурс хабанэры і паліфаніі (Торэвіеха) 0 257827 2329277 2022-07-22T04:33:10Z Taravyvan Adijene 1924 пачатак wikitext text/x-wiki {{Картка зь ВікіЗьвестак}} [[Файл:Torrevieja-MonumentoCoralista.jpg|значак|300пкс|Помнік харысту ([[хабанэра]]с) на набярэжнай Вісталегрэ ў Торавіесе]] '''Міжнаро́дны ко́нкурс хабанэ́ры і паліфані́і''' — штогадовы конкурс [[хор]]авых сьпеваў, які ладзіцца ў [[Торавіеха|Торавіесе]] ([[Алікантэ (правінцыя)|Алікантэ]], [[Валенсія (аўтаномная супольнасьць)|Валенсія]]) ды мае статус {{Не перакладзена|Сьпіс фэстаў міжнароднага турыстычнага значэньня Гішпаніі|фэсту міжнароднага турыстычнага значэньня|es|Anexo:Fiestas de Interés Turístico Internacional (España)}} [[Гішпанія|Гішпаніі]]. Адбываецца ўлетку цягам тыдня, звычайна ў канцы ліпеня — пачатку жніўня. Удзельнікі конкурсу выконваюць хоравыя сьпевы, у тым ліку ў жанры {{Не перакладзена|Хабанэра|хабанэры|es|Habanera}}. == Вонкавыя спасылкі == * [https://habaneras.org/introduction/ Афіцыйная бачына] {{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Накід}} [[Катэгорыя:Торэвіеха]] [[Катэгорыя:Валенсійская музыка]] [[Катэгорыя:Фэсты правінцыі Алікантэ]] [[Катэгорыя:Фэсты міжнароднага турыстычнага значэньня Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Гішпанскія музычныя фэстывалі]] 8c427yvf4yxkga2fljrxf7nzantfqbw Катэгорыя:Торэвіеха 14 257828 2329278 2022-07-22T05:26:11Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Болей}} [[Катэгорыя:Катэгорыі населеных пунктаў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Вэга-Баха-дэль-Сэгура]] [[Катэгорыя:Вялікія гарады Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Грамады правінцыі Алікантэ]] [[Катэгорыя:Гарады-порты Гішпаніі]]' wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Катэгорыі населеных пунктаў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Вэга-Баха-дэль-Сэгура]] [[Катэгорыя:Вялікія гарады Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Грамады правінцыі Алікантэ]] [[Катэгорыя:Гарады-порты Гішпаніі]] kzy1mfpg3lwe2e72rda92q2cp14vuw4 Катэгорыя:Вялікія гарады Гішпаніі 14 257829 2329280 2022-07-22T05:36:47Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Болей}} [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Гішпаніі паводле тыпаў]] [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Гішпаніі]]' wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Гішпаніі паводле тыпаў]] [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Гішпаніі]] hsi4fzpgh3cc9156pjzkoqoizyjxvve Катэгорыя:Населеныя пункты Гішпаніі паводле тыпаў 14 257830 2329281 2022-07-22T05:44:18Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Населеныя пункты Гішпаніі| Тыпы]] [[Катэгорыя:Тыпы населеных пунктаў| Гішпанія]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Населеныя пункты Гішпаніі| Тыпы]] [[Катэгорыя:Тыпы населеных пунктаў| Гішпанія]] 32izqociq0qyhcuz2nfnmfun5ukwptp Катэгорыя:Грамады правінцыі Алікантэ 14 257831 2329284 2022-07-22T05:50:32Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алікантэ}} [[Катэгорыя:Геаграфія правінцыі Алікантэ|Муніцыпалітэты]] [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты паводле правінцыяў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Валенсіі]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алікантэ}} [[Катэгорыя:Геаграфія правінцыі Алікантэ|Муніцыпалітэты]] [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты паводле правінцыяў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Валенсіі]] i0qdog05lnpdlgnw5krgzelzweqdoon Катэгорыя:Геаграфія правінцыі Алікантэ 14 257832 2329286 2022-07-22T05:57:40Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алікантэ}} [[Катэгорыя:Геаграфія аўтаномнай супольнасьці Валенсіі]] [[Катэгорыя:Алікантэ (правінцыя)|Геаграфія]] [[Катэгорыя:Геаграфія паводле правінцыяў Гішпаніі]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алікантэ}} [[Катэгорыя:Геаграфія аўтаномнай супольнасьці Валенсіі]] [[Катэгорыя:Алікантэ (правінцыя)|Геаграфія]] [[Катэгорыя:Геаграфія паводле правінцыяў Гішпаніі]] 944w5k1s9l5zzbbg99wzd2b4tuj81mh Катэгорыя:Геаграфія аўтаномнай супольнасьці Валенсіі 14 257833 2329288 2022-07-22T06:02:31Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Геаграфія Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]] [[Катэгорыя:Валенсія]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Геаграфія Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Валенсія]] [[Катэгорыя:Валенсія]] 00hs13f737ey8mj2xdth0v1enu171p7 Новая Папіна 0 257834 2329294 2022-07-22T06:32:14Z Red Winged Duck 39 Red Winged Duck перанёс старонку [[Новая Папіна]] у [[Калёнія Папіна]]: [[ВП:БТГН]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Калёнія Папіна]] cm8z5xqyascdjovzyeh22kof1fa9nra БПП 0 257835 2329297 2022-07-22T07:34:06Z W 11741 +[[Шаблён:Неадназначнасьць]] wikitext text/x-wiki * [[Беларуская партыя працоўных]] * [[Беларуская патрыятычная партыя]] {{Неадназначнасьць}} sz0n9a44xkn8sq5w2etinm0vcnywj54 СДПНЗ 0 257836 2329298 2022-07-22T07:39:20Z W 11741 Перанакіроўвае на [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] qf0js9tcjr47x76n668nnp45k8trbth Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году 0 257837 2329324 2022-07-22T10:46:58Z W 11741 +[[Вікіпэдыя:Праект:Дзяржаўныя інстытуцыі Беларусі]] wikitext text/x-wiki {{Выбары |Назва = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году |Краіна = Беларусь |Папярэднія выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году |Год папярэдніх выбараў = 2014 |Наступныя выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2024 году |Год наступных выбараў = 2024 |Дата выбараў = {{Дата пачатку|18|2|2018|1}} |Партыя1 = ГА «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» |Лідэр з1 = [[Генадзь Давыдзька]] |Галасоў выбаршчыкаў1 = |Папярэдняя колькасьць месцаў1 = >10 000 |Колькасьць месцаў1 = >9000 |Розьніца месцаў1 = -1000 |Адсотак1 = 50 % |Партыя2 = [[Камуністычная партыя Беларусі]] |Лідэр з2 = [[Аляксей Сакалоў]] |Галасоў выбаршчыкаў2 = |Папярэдняя колькасьць месцаў2 = 206 |Колькасьць месцаў2 = 305 |Розьніца месцаў2 = +99 |Адсотак2 = 1,7 % |Мапа = Local Supremes of Deputates of Belarus (2018).svg |Памер мапы = |Подпіс мапы = Вынікі }} '''Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году''' — 7-я [[выбары]] ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Рэспублікі Беларусь, якія адбыліся ў лютым 2018 году. У 1309 мясцовых Саветаў абралі 18 110 [[дэпутат]]аў. Палову (звыш 9000) дэпутацкіх месцаў атрымала грамадзкае аб’яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]». Пры гэтым, у больш як 79,5 % акругаў выбары прайшлі на безальтэрнатыўнай падставе з адзіным кандыдатам, у тым ліку ў [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] — больш як 85,5 % (11 310), у пасялковыя — 94,9 % (93), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 78,9 % (191) і ў раённыя — 74,6 % (2811)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб ліку кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня на дзень выбараў 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-52-53.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, прэзыдыюмы Саветаў дэпутатаў і іх [[Выканаўчы камітэт|выканаўчыя камітэты]] пры ўтварэньні выбарчых камісіяў адмовіліся пусьціць у іх склад звыш 80 % прадстаўніц і прадстаўнікоў ад 3-х з 11 партыяў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб вылучэньні прадстаўнікоў у склад участковых выбарчых камісіяў па выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-30-31.pdf|выдавец=Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У выніку гэтыя партыі — [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] і [[Партыя БНФ]] — заявілі пра непразрыстасьць падліку яўкі і галасоў, у тым ліку на датэрміновым галасаваньні, бо былі выключаныя з дастаткова шырокага ўдзелу ў такім падліку ў складзе выбарчых камісіяў. Яшчэ 2 партыі — [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]] — з гэтай самай нагоды ладзілі [[байкот выбараў]]. == Дэпутаты == На выбарах 2018 году ў 1309 мясцовых Саветах дэпутатаў было 18 111 выбарчых акругаў (у сярэднім па 14 дэпутатаў на Савет): * 1152 [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] (88 %) — 13 225 акругаў (73 %, па 12 на Савет); * 8 [[Пасёлак|пасялковых]] Саветаў (0,6 %) — 98 акругаў (0,5 %, па 12); * 14 гарадзкіх Саветаў раённага падпарадкаваньяня (1 %) — 242 акругі (1,3 %, па 17); * 118 [[Раёны Беларусі|раённых]] Саветаў (9 %) — 3767 акругаў (20,8 %, па 32); * 10 гарадзкіх Саветаў абласнога падпарадкаваньня (0,8 %) — 370 акругаў (2 %, па 37); * 6 абласных Саветаў (0,5 %) — 352 акругі (1,9 %, па 59); * [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 57 акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб выніках выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-56-57.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Прававыя ўмовы == Паводле 58-га артыкула [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу Беларусі]], вылучацца кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Беларусі мелі права [[грамадзяне Беларусі]] ў веку ад 18 гадоў і [[расейскія грамадзяне]] з пасьведчаньнем на права жыхарства ў Беларусі. Пры гэтым, кандыдатамі ў дэпутаты маглі стаць грамадзяне паводле месца пражываньня і працы на землях адпаведнага мясцовага Савету. Папярэдне, для падліку галасоў утваралі 1315 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]], пасьля чаго акруговыя і раённыя камісіі для абласных Саветаў і [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў|Менскага гарадзкога Савету дэпутатаў]]. Існавала 3 спосабы вылучэньня кандыдатаў у [[дэпутат]]ы: шляхам збору подпісаў грамадзянаў, ад працоўных калектываў і ад [[Палітычная партыя|палітычных партыяў]]. Для вылучэньня ў [[Пасёлак|пасялковы]] і [[сельскі Савет]] было дастаткова забраць 20 подпісаў грамадзянаў, у Савет горада абласнога падпарадкаваньня і [[Раён Беларусі|раёну]] — 75 подпісаў, а ў абласныя Саветы і Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў — 150 подпісаў. Столькі ж подпісаў патрабавалася сабраць ад падразьдзяленьня і [[цэх]]у ў выглядзе працоўнага калектыву. Суполкі партыяў маглі вылучаць кандыдатаў адпаведна мясцоваму ўзроўню. Кандыдаты ў дэпутаты мясцовых Саветаў мелі права ствараць выбарчыя фонды і выступіць на мясцовым [[радыё]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тацьцяна Пастушэнка|загаловак=Ярмошына пра выбары ў мясцовыя Саветы і палітычныя кампаніі 2020 году|спасылка=https://blr.belta.by/interview/view/jarmoshyna-pra-vybary-u-mjastsovyja-savety-i-palitychnyja-kampanii-2020-goda-2570/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 верасьня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кожны кандыдат у дэпутаты мясцовых Саветаў маглі прызначыць да 5 давераных асобаў для [[Агітаваньне|агітаваньня]]. Таксама ён меў права стварыць для перавыбарнага агітаваньня ўласны выбарчы фонд памерам да 10 [[Базавая велічыня|базавых велічыняў]] (230 рублёў) пры вылучэньні ў сельскі і пасялковы, раённы і гарадзкі Савет дэпутатаў. Кандыдаты ў дэпутаты абласных і Менскага гарадзкога Саветаў маглі ствараць фонд да 30 базавых велічыняў (690 рублёў)<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кожны кандыдат у дэпутаты на мясцовых выбарах зможа мець да пяці давераных асобаў|спасылка=https://mogilev-region.gov.by/be/news/kozhny-kandydat-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-zmozha-mec-da-pyaci-daveranyh-asob|выдавец=[[Магілёўскі абласны выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=27 лістапада 2017|копія=https://novychas.online/palityka/kozny-kandydat-u-deputaty-na-mjascovyh-vybarah-zmo|дата копіі=26 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Акруговыя выбарчыя камісіі па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску прымалі заявы аб уліку ініцыятыўных групаў. Такія групы было магчыма стварыць пры вылучэньні кандыдатам шляхам збору подпісаў. Ініцыятыўная група магла налічваць ад 3-х да 10 чалавек<ref name="а"/>. Працягласьць бясплатнай прамовы кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры скарацілі з 5 да 3-х хвілінаў. Іх было магчыма пачуць у будні ад 18-й гадзіны з 22 студзеня да 12 лютага 2018 году ў дыяпазоне [[Частасьцевае мадуляваньне|частасьцевага мадуляваньня]] ад 87,5 да 108 мэга[[гэрц]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Прамова кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры будзе доўжыцца ня больш за 3 хвіліны|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/politika/rech_kandidatov_v_deputaty_v_radioefire_budet_dlitsya_ne_bolee_3_minut/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=12 сьнежня 2017|копія=https://euroradio.by/kandydat-u-deputaty-zmozha-vystupac-na-radyyo-ne-bolsh-za-3-hviliny|дата копіі=12 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Выбарчае заканадаўства дазваляла мець у складзе выбарчых камісіяў да 19 сябраў, але іх пераважная большасьць налічвала па 14 чалавек у сувязі з абмежаваным [[каштарыс]]ам<ref name="в"/>. Бар'ер яўкі выбарцаў адсутнічаў, таму мясцовыя выбары адбываліся пры любой яўцы<ref name="г"/>. == Выбарцы == 7 лютага 2018 году старшыня Цэнтральная выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла, што ў сьпісы для галасаваньня на мясцовых выбарах унесьлі звыш 6,9 млн выбарцаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=У спісы для галасавання на мясцовых выбарах унеслі больш за 6,9 млн выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/u-spisy-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah-unesli-bolsh-za-69-mln-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле зьвестак [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі]], выбарчым правам валодалі каля 101 000 грамадзянаў Расеі, якія мелі пасьведчаньне на права жыхарства ў Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 100 тысяч грамадзян Расеі змогуць прагаласаваць на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://nashaniva.com/203266|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага ў сьпісах налічвалася 6 927 786 выбарцаў<ref name="д">{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Па адным з участкаў на выбарах не зарэгістравана ніводнага кандыдата|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/pa-adnym-z-uchastkau-na-vybarakh-ne-zareg/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, [[моладзь]] складала 25 % [[насельніцтва Беларусі]]<ref name="е"/>. На 18 лютага ў сьпісы для галасаваньня ўлучылі 6 929 525 чалавек<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Сёньня ў Беларусі праходзяць выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518929935-syonnya-u-belarusi-prahodzyac-vybary-deputatau-myascovyh-savetau|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Падрыхтоўка == 15 чэрвеня 2017 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла аб прапанове ЦВК правесьці выбары ў мясцовыя Саветы дэпутатаў 18 лютага 2018 году. Пры гэтым, Ярмошына патлумачыла: «Мы разглядалі 2 магчымыя даты: 11 і 18 лютага. І ўжо схіляліся да 11-га. Але калі пачалі разглядаць магчымы графік правядзеньня ўсёй выбарчай кампаніі, то высьветлілася, што, паводле [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу]], апошні дзень падачы дакумэнтаў на стварэньне [[Участковая камісія|ўчастковых камісій]] прыпадае на апошні дзень сёлетняга году. Да таго ж 31 сьнежня яшчэ і [[нядзеля]]. Зразумела, што такі варыянт больш чым нязручны. І яшчэ адна важная дэталь. 11 лютага ў [[студэнт]]аў многіх навучальных установаў яшчэ [[вакацыі]]. А студэнты, паводле выбарчага заканадаўства, могуць галасаваць толькі па месцы вучобы. Таму мы адмовіліся ад даты 11-га лютага і спыніліся на 18-м лютага. Гэта, дарэчы, паводле таго ж Выбарчага кодэксу, апошняя магчымая дата правядзеньня выбараў»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=ЦВК прапанаваў правесьці мясцовыя выбары 18 лютага 2018 году|спасылка=https://www.svaboda.org/a/miascovyja-vybary-2018/28554901.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 чэрвеня 2017|копія=https://nashaniva.com/192463|дата копіі=15 чэрвеня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 26 кастрычніка 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла пра намер стварыць 18 111 выбарчых акругаў на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў у лютым 2018 году: 2962 — у [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]], 3112 — у [[Віцебская вобласьць|Віцебскай]], 2389 — у [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай]], 3584 — у [[Гомельская вобласьць|Гомельскай]], 2556 — у [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай]], 3451 — у [[Менская вобласьць|Менскай]] і 57 — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Больш за 18 тыс. выбарчых акруг будзе ўтворана ў Беларусі на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bolsh-za-18-tys-vybarchyh-akrug-budze-utvorana-u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-63251-2017/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=26 кастрычніка 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лістапада 2017 году А. Лукашэнка падтрымаў прызначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня на 18 лютага 2018 году<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка падтрымаў назначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў на 18 лютага 2018 году|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-padtrymau-naznachenne-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-na-18-ljutaga-2018-goda-63742-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Старшыня ЦВК паведаміла, што каштарыс выбараў меў скласьці 21,2 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] (10,5 млн даляраў), як і на [[Мясцовыя выбары ў Беларусі2014 году|мясцовыя выбары 2014 году]]. Пры гэтым, Лукашэнка даручыў стварыць участкі для галасаваньня «за кошт сродкаў тых арганізацыяў, якія разьмяшчаюць у сябе ўчастковыя камісіі». Матэрыяльна-тэхнічныя выдаткі мелі скласьці менш за 17 % [[каштарыс]]у. Ярмошына патлумачыла: «Усё астатняе — гэта выдаткі на заработную плату. Мы прывязваем яе памер да сярэдняй [[Заработная плата|заработнай платы]] па краіне»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бюджэт выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня складзе каля $10,5 млн|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bjudzhet-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-28-ga-sklikannja-skladze-kalja-105-mln-63743-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 15 лістапада 2017 году прайшло паседжаньне ЦВК па падрыхтоўцы да мясцовых выбараў, на якім прызначылі апошні тэрмін падачы дакумэнтаў для ўтварэньня [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]] на 21 лістапада. З улікам сельскіх у Беларусі налічвалася 1309 мясцовых Саветаў, адпаведна ліку якіх мелі ўтварыць тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі да 24 лістапада. Да 29 лістапада ў друку падлягалі абнародаваньню нумары, апісаньне і найменьне выбарчых акругаў. Участкі для галасаваньня мелі ўтварыць да 16 сьнежня 2017 году. На нядзелю 31 сьнежня 2017 году прыпадаў апошні тэрмін падачы дакумэнтаў аб вылучэньні ў склад участковых выбарчых камісіяў, якія мелі ўтварыць да 3 студзеня 2018 году. Пры гэтым, на паседжаньні ЦВК Ярмошына заявіла: «Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты будзе ажыцьцяўляцца зь 10 сьнежня па 8 студзеня, прычым 8 студзеня — гэта апошні дзень здачы дакумэнтаў на рэгістрацыю кандыдатаў у дэпутаты». Саму рэгістрацыю прызначылі зь 9 па 18 студзеня 2018 году, пасьля чаго перадвыбарчае [[агітаваньне]] мела доўжыцца да 18 лютага ўключна. Запрашэньні выбарцам прыйсьці на выбарчыя ўчасткі мелі накіраваць да 7 лютага, а забясьпечыць ўчастковыя выбарчылі камісіі бюлетэнямі для галасаваньня — да 12 лютага<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў пачнецца 10 сьнежня|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/vyluchenne-kandydatau-u-deputaty-mjastsovyh-savetau-pachnetstsa-10-snezhnja-63800-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 9 студзеня 2018 году Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі паведаміла пра ўтварэньне 5870 участкаў для галасаваньня на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня. Сярод іх было 250 (4 %) участкаў у [[здраўніца]]х і [[лякарня]]х, а таксама 17 — у [[Вайсковая часьць|вайсковых часьцях]]. У Берасьцейскай вобласьці было 923 выбарчыя ўчасткі, у Віцебскай — 798, у Гарадзенскай — 675, у Гомельскай — 1022, у Магілёўскай — 750, у Менскай — 991 і ў Менску — 711<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Участкі для галасаваньня на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/uchastki-dlja-galasavannja-na-mjastsovyh-vybarah-6438/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 студзеня 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515737886-uchastki-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah|дата копіі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Выбарчыя камісіі === 28 лістапада 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла, што ў склад 1309 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных выбарчых камісіяў]] (ТВК) увайшло 10 507 чалавек. Зь іх 50 % (5285) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 39 % (4099) вылучылі [[Грамадзкае аб'яднаньне|грамадзкія аб'яднаньні]], 10 % (1123) — ад працоўных калектываў і 1 % (125) — ад партыяў. Найбольш прадстаўнікоў у ТВК мелі: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] (ФПБ) — 17 % (1754) і грамадзкае аб'яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб'яднаньне)|Белая Русь]]» — 6 % (582), [[Камуністычная партыя Беларусі]] — 0,7 % (73) і [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] (РППС) — 0,3 % (35). [[Апазыцыя|Апазыцыйныя]] партыі мелі толькі 7 прадстаўнікоў: [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] — 5, а [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У выбаркамы ўвайшлі 7 чальцоў апазыцыйных партыяў і 582 — з «Белай Русі»|спасылка=https://euroradio.by/u-vybarkamy-uvayshli-34-chalcy-apazicyynyh-partyyau-i-587-z-belay-rusi|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=28 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 сьнежня 2017 году Ярмошына паведаміла, што 4 сьнежня завяршылася ўтварэньне акруговых выбарчых камісіяў па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «колькасьць партыйных вылучэнцаў у складзе акруговых, раённых выбарчых камісій павялічылася на 2 %. А ад прадстаўнікоў грамадзкіх аб’яднаньняў у цэлым — на 8 %». Сярод іншага, гэтыя камісіі прымалі заявы аб рэгістрацыі ініцыятыўных групаў для вылучэньня кандыдатаў шляхам збору подпісаў. Старшыня ЦВК заўважыла, што ў акруговых камісіях павялічылася колькасьць прадстаўнікоў апазыцыйных партыяў: партыі «Справядлівы сьвет» — утрая і [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] — удвая. Таксама РППС павялічыла лік прадстаўнікоў амаль удвая<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ярмошына канстатуе ўсё большую актыўнасьць палітычных партый на першых этапах мясцовых выбараў|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/jarmoshyna-kanstatue-use-bolshuju-aktyunasts-palitychnyh-partyj-na-pershyh-etapah-mjastsovyh-vybarau-64463-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=8 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У склад акруговых камісіяў улучылі 2239 чалавек (55 %) ад грамадзкіх аб’яднаньняў, 1188 (29 %) — шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 384 (9 %) — ад працоўных калектываў і 293 (7 %) — ад партыяў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачалося вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachalosya-vyluchenne-kandydatau-u-depu/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=10 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына згадала, што найбольш месцаў ва ўчастковых камісіях атрымалі ФПБ і [[Беларускі саюз жанчынаў]], а партыі займелі 6 % месцаў<ref name="б"/>. [[Жанчыны]] занялі 73,58 % месцаў ва ўчастковых выбарчых камісіях, то-бок перавышалі лікам мужчынам амаль утрая. Пры гэтым, 15 студзеня 2018 году сустаршыня аргкамітэту «Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі» [[Вольга Кавалькова]] адзначыла: «фальсыфікацыі на выбарах адбываюцца ў камісіях, дзе больш за 70% жанчыны»<ref>{{Навіна|аўтар=Ганна Соўсь|загаловак=Чаму выбары ў Беларусі фальсыфікуюць жанчыны|спасылка=https://www.svaboda.org/a/28976207.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. 15 лютага 2018 году старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] паведаміў: «На сёньня каля 3000 сябраў Беларускага фонду міру ўключаныя ў выбарчыя камісіі рознага ўзроўню — участковыя, акруговыя, тэрытарыяльныя»<ref name="з"/>. 19 лютага кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што 97,8 % сябраў выбарчых камісіяў складалі прадстаўнікі прыхільнікаў ураду, у асноўным ад 4 аб'яднаньняў: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] і «[[Белая Русь (грамадзкае аб'яднаньне)|Белай Русі]]», [[Беларускі саюз жанчынаў|Беларускага саюзу жанчынаў]] і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref name="й">{{Навіна|аўтар=Ігар Карней|загаловак=Мясцовыя выбары былі «максымальна бруднымі», — назіральнікі|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047993.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. == Вылучэнцы == На 26 сьнежня 2017 году ўсе 57 выбарчых акругаў Менску мелі больш як па адным кандыдаце ў дэпутаты. Найбольш ініцыятыўных групаў улічылі ў [[Фрунзэнскі раён (Менск)|Фрунзэнскім раёне]] Менску: у [[Каменная Горка (мікрараён)|Каменнагорскай]] выбарчай акрузе — 12 і яшчэ ў 2-х — па 9. Па Акадэмічнай выбарчай акрузе ў [[Першамайскі раён (Менск)|Першамайскім раёне]] сталіцы подпісы зьбіралі 8 групаў, а па [[Вуліца Асаналіева (Менск)|Асаналіеўскай]] у [[Кастрычніцкі раён (Менск)|Кастрычніцкім раёне]] — 7<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Менску ёсьць акруга, па якой у гарсавет ідзе 12 кандыдатаў|спасылка=https://euroradio.by/u-minsku-yosc-akruga-pa-yakoy-u-garsavet-idze-12-kandydatau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=26 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 29 сьнежня кандыдатамі вылучылі 7700 чалавек, зь якіх 96 % былі ў веку за 30 гадоў і больш за 4000 былі жанчынамі. За 11 дзён да заканчэньня ўліку кандыдатаў без вылучэнцаў заставалася 57 % з 18 111 выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У 10 тысячах акругаў няма ніводнага кандыдата ў дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://euroradio.by/u-10-tysyachah-akrugau-nyama-nivodnaga-kandydata-u-deputaty-myascovyh-savetau|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=29 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да 8 студзеня 17 500 ініцыятыўных групаў зьбіралі подпісы грамадзянаў за вылучэньне кандыдатаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачынаецца рэгістрацыя кандыдатаў у дэпутаты|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachynaetstsa-registratsyya-kandydatau-u/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла: «На 18 111 выбарчых акругаў вылучана 22 719 чалавек». У выніку ў сярэднім на выбарчую акругу прыпадала 1,2 кандыдата, тады як у Менску было ў сярэднім па 6 кандыдатаў на акругу<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кандыдатамі ў дэпутаты на мясцовых выбарах хочуць стаць 22,7 тысячы чалавек|спасылка=https://euroradio.by/kandydatami-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-hochuc-stac-227-tysyachy-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] ўлічылі 4142 кандыдаты ў дэпутаты, зь якіх звыш 55 % склалі жанчыны. Сярод іх 83 % (3452) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 21 % (848) — ад працоўных калектываў і 6 % (242) — ад партыяў. [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] мела 80 кандыдатаў, [[Камуністычныя партыя Беларусі]] (КПБ) — 77, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] (ЛДПБ) — 56, партыя «[[Справядлівы сьвет]]» — 14, [[Аб'яднаная грамадзянская партыя]] (АГП) — 10, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] — 3 і [[Партыя БНФ]] — 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Жанчын больш за палову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679247-na-gomelshchyne-syarod-kandydatau-u-deputaty-zhanchyn-bolsh-za-palovu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12stu-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]] вылучылі 5305 кандыдатаў, то-бок больш за 2 на акругу. Пры гэтым, стварылі 4155 ініцыятыўных групаў. На месца ў [[Магілёўскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прыпадала 3,6 кандыдаты, у [[Бабруйск]]і — 2,5. На [[сельсавет]] у сярэднім было па 2 кандыдаты. У Магілёўскай вобласьці стварылі 750 участковых выбарчых камісіяў агульным лікам 8215 чалавек, зь якіх 3/4 склалі жанчыны, 44 % — прадстаўнікі грамадзкіх аб'яднаньняў і партыяў і звыш 8 % — [[моладзь]] да 30 гадоў. Сярод іншага, 35 камісіяў стварылі ў здраўніцах і лякарнях. У [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]] вылучылі 171-го кандыдата, зь якіх 47 — ад партыяў і 16 — дзейных дэпутатаў. Пры гэтым, [[ЛДПБ]] вылучыла 26 чалавек, [[АГП]] — 10, «[[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Грамада]]» — 7, «Справядлівы сьвет» і КПБ — па 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Безальтэрнатыўнасьць нам не пагражае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679459-na-magilyoushchyne-na-vybary-vyluchana-bolsh-za-2-kandydaty-na-akrugu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=2|issn=}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына заявіла: «ёсьць безальтэрнатыўныя акругі нават у абласныя Саветы. Няма ніводнай толькі ў горадзе Менску і ў Магілёўскай вобласьці». У Менску ў сярэднім на акругу было па 6 кандыдатаў, а ў абласныя Саветы — па 2,4 чалавекі. У Каменнагорскай выбарчай акрузе Менску ўлічылі найбольш кандыдатаў — 10. Больш за 45 % (10 362) вылучэнцаў склалі дзейныя дэпутаты 27-га скліканьня. Таксама вылучаліся 32 грамадзяніны Расеі. Агулам 69 % кандыдатаў вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 27 % — ад працоўных калектываў і 4 % — ад партыяў. Звыш 30 % кандыдатаў склалі працаўнікі [[Асьвета ў Беларусі|адукацыі]], культуры і навукі, звыш 20 % — працаўнікі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]], 11 % — [[чыноўнік]]і, звыш 9 % — працаўнікі прамысловасьці, транспарту і [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўніцтва]], звыш 4 % — працаўнікі [[Гандаль|гандлю]] і побытавага абслугоўваньня, звыш 3 % — праваахоўнікі і [[Вайсковец|вайскоўцы]], каля 3-х % — [[пэнсія]]нэры, звыш 2 % — [[прадпрымальнік]]і<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Кампанія — у штатным рэжыме|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515775722-kampaniya-u-shtatnym-rezhyme|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/9-28625 9 (28625)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/13stu-2_optim.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref> і каля 1 % — [[Беспрацоўе|беспрацоўныя]]. У [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў]] па 34-х акругах ішло па адным кандыдаце, у Берасьцейскі — па 5. Каля паловы (11 030) ад усіх кандыдатаў у дэпутаты склалі жанчыны<ref name="б">{{Навіна|аўтар=Арцём Мартыновіч|загаловак=Ярмошына: На выбары ў Менску вылучаюцца чатыры студэнты|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-na-vybary-u-minsku-vyluchayucca-chatyry-studenty|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=12 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>, а мужчыны — 51,4 % (11 683). Старэйшымі за 30 гадоў былі 94,6 % (21 485) кандыдатаў, а моладзь да 30 гадоў складала 5,4 % (1 228). У [[Сельскі савет|сельскія Саветы]] дэпутатаў вылучылі 15 421-го кандыдата пры сярэднім ліку кандыдатаў на выбарчую акругу па Беларусі 1,2 чалавека, у раённыя Саветы — 4 854 кандыдатаў (па 1,3 чалавекі на акругу), у абласныя — 859 (па 2,4), у гарадзкія абласнога падпарадкаваньня — 829 (па 2,2), у [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 345 (па 6,1), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 302 (па 1,2) і ў пасялковыя — 103 (1,1). У выніку па адным кандыдаце мела звыш 70 % пасялковых і сельскіх, гарадзкіх раённага падпарадкаваньня і раённых выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=За каго будзем галасаваць на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/za-kago-budzem-galasavats-na-mjastsovyh-vybarah-6472/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 22 студзеня Ярмошына паведаміла пра зьмяншэньне ліку вылучаных кандыдатаў: «Засталося на гэты момант 22 278. Зь ліку выбылых 123 чалавекі адклікалі свае кандыдатуры добраахвотна і 311 (1,37 %) — гэта адмовы ў рэгістрацыі». Таксама старшыня ЦВК згадала пра акругі абласных Саветаў з адным кандыдатам: «Што да Саветаў самага высокага ўзроўню — абласных, то ў Брэсцкім рэгіёне 7 безальтэрнатыўных акругаў, або 12,3 %, у Віцебскай вобласці — 22 (36,7 %), Гомельскай — 3 (5 %), Гарадзенскай — 40 (66,7 %). У Менскай вобласьці 3 безальтэрнатыўныя акругі, што складае 5 %, а ў Магілёўскай няма ніводнай. Прычым там ёсьць акругі з высокай альтэрнатывай. Сярэдні конкурс — крыху менш як 3 кандыдаты на месца». У Менску засталося ў сярэднім звыш 4-х чалавек на месца. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «Калі гаварыць аб сталічных акругах, дзе больш за ўсё кандыдатаў, то самыя буйныя ў гэтым плане Акадэмічная № 48 Першамайскага раёну і Кальварыйская № 38 у Фрунзэнскім раёне. Тут балатуюцца па 8 кандыдатаў. Далей ідуць [[Старавіленская вуліца (Менск)|Старавіленская]] акруга № 41 па [[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральным раёне]] — 7 кандыдатаў. Па 6 чалавек прэтэндуюць на дэпутацкі мандат у [[Вуліца Пляханава (Менск)|Пляханаўскім]], Чыгуначным, [[Сухарава (мікрараён)|Сухараўскім]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 22 тыс. кандыдатаў у дэпутаты зарэгістравана на выбарах|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180122/1516627693-bolsh-za-22-tys-kandydatau-u-deputaty-zaregistravana-na-vybarah|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=23 студзеня 2018|копія=https://euroradio.by/na-myascovyya-vybary-zaregistravali-bolsh-za-22-tysyachy-kandydatau-u-deputaty|дата копіі=22 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 5 лютага 2018 году засталося 145 кандыдатаў на 60 месцаў у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў]]. Па адным кандыдаце было ў 3 акругі: Карастаянаўскую ў [[Гомель|Гомлі]], [[Ельскі раён|Ельскую]] і [[Лельчыцкі раён|Лельчыцкую]]. Найбольш кандыдатаў у было ў Мазурскай выбарчай акрузе Гомля — 5<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Адна з пяці скаргаў задаволена|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180205/1517845131-adna-z-pyaci-skargau-zadavolena|выданьне=Зьвязда|тып=|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/25-28641 25 (28641)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/6lut-3_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 8 лютага 2018 году беспартыйныя складалі звыш 95 % (21 227) зарэгістраваных кандыдатаў. Пры гэтым, сваіх кандыдатаў вылучалі 12 [[Сьпіс палітычных партыяў Беларусі|партыяў Беларусі]]. Да партыйцаў належала 4,7 % (1051) зарэгістраваных, сярод якіх пераважалі: КПБ — 409, ЛДПБ — 228 і [[РППС]] — 177. Сярод апазыцыйных партыяў найбольш вылучылі: АГП — 71-го кандыдата, «Грамада» — 54-х і Партыя БНФ — 23-х<ref>{{Артыкул|аўтар=Надзея Анісовіч.|загаловак=Час актывізавацца прайшоў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518098087-chas-aktyvizavacca-prayshou|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-21_optim.pdf 13]|issn=}}</ref>. Другі сакратар Цэнтральнага камітэту Камуністычнай партыі [[Георгі Атаманаў]] падкрэсьліў 4-кратна большае вылучэньне моладзі, чым у сярэднім па краіне: «Практычна кожны 5-ы кандыдат — ва ўзросьце да 31 году». Першы намесьнік старшыні Лібэральна-дэмакратычнай партыі [[Алег Гайдукевіч]] заўважыў: «У Менску вылучылі прэтэндэнтаў у кожнай акрузе — гэта 57 чалавек. Зарэгістравана зь іх 49. Усяго вылучылі ад партыі 267 кандыдатаў». Старшыня Рэспубліканскай партыі працы і справядлівасьці [[Васіль Задняпраны]] адзначыў: «у нас амаль палова акруговых камісій зарэгістравала па адным кандыдаце» (безальтэрнатыўна на акругу), і патлумачыў: «Кандыдаты ад нашай партыі больш прадстаўленыя ў рэгіёнах. У сталіцы — толькі 18 чалавек» (10 %)<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Партыйныя лідэры пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518103965-partyynyya-lidary-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-12_optim.pdf 4]|issn=}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага сярод кандыдатаў было 10 946 жанчынаў, 10 362 дзейных дэпутатаў, 1169 маладзёнаў у веку да 30 гадоў і 33 грамадзяніны Расеі. 13 лютага Ярмошына паведаміла пра выбарчую акругу без аніводнага кандыдата: «Гэта Савецкая выбарчая акруга № 3 па выбарах дэпутатаў [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў|Ельскага раённага савета дэпутатаў]] у Гомельскай вобласьці»<ref name="д"/>. 15 лютага намесьнік старшыні «Белай Русі» [[Аляксандар Шацько]] паведаміў: «сярод кандыдатаў у мясцовыя Саветы дэпутатаў больш за 9000 сябраў арганізацыі «Белая Русь». Старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] заявіў: «больш за 70 чалавек, сябраў нашай арганізацыі, ёсьць кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў па ўсёй краіне. У Менску ад Фонду міру прадстаўленыя 3 кандыдаты. Яны балатуюцца ў [[Заводзкі раён (Менск)|Заводзкім]], Цэнтральным і Фрунзэнскім раёнах»<ref name="з">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Прадстаўнікі грамадзкіх арганізацый пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518706732-pradstauniki-gramadskih-arganizacyy-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. На 18 лютага 247 тэрытарыяльных выбарчых камісіяў абласнога, раённага і гарадзкога, пасялковага і сельскага ўзроўняў у Менскай вобласьці ўлічылі звыш 3700 кандыдатаў на 3451 дэпутацкае месца, у тым ліку на 2548 месцаў у сельскія Саветы, 702 — у раённыя, 63 — у пасялковыя, 60 — у [[Менскі абласны Савет дэпутатаў]], 40 — у Саветы гарадоў раённага падпарадкаваньня і 38 — у [[Жодзінскі гарадзкі Савет дэпутатаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=Марына Бегункова|загаловак=Маладым выбаршчыкам падарунак — экскурсія на верталёце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518956268-pragalasavac-i-zdzeysnic-aglyadny-palyot-na-vertalyoce|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Агітаваньне == 22 сьнежня 2017 году Сакратарыят [[Таварыства беларускай мовы]] абнародаваў Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў, у якім заявіў: «Мы падтрымліваем тых кандыдатаў, хто вырашыў прыняць удзел у гэтай выбарнай кампаніі і актыўна выкарыстоўвае дзяржаўную [[Беларуская мова|беларускую мову]] падчас агітацыйных мерапрыемстваў. Мы прапануем усім удзельнікам выбараў у мясцовыя саветы дэпутатаў ставіць пытаньне аб адкрыцці беларускамоўных клясаў, школ і [[Гімназія|гімназій]] у кожным [[Раёны Беларусі|раённым цэнтры]], аб пашырэньні ўжываньня беларускай мовы ў візуальнай прасторы кожнага [[мястэчка]] і [[Гарады Беларусі|горада]], у інфармацыйным вяшчаньні мясцовых [[СМІ]]. Бо родная культура і мова – асноўныя чыньнікі [[Народ|нацыі]] і [[Незалежнасьць|незалежнай]] дзяржавы»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў-2018 ад кіраўніцтва ТБМ|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/zvarot-da-udzelnikau-myastsovykh-vybar/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=22 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лютага 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] адзначыла, што [[Банкаўскі рахунак|рахункі]] для перадвыбарчага агітаваньня адкрылі 10,4 % зарэгістраваных кандыдатаў у дэпутаты, што было ўтрая больш параўнальна з папярэднімі [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовымі выбарамі ў 2014 годзе]], калі такія рахункі адкрылі 3,8 % кандыдатаў. Пры гэтым, сярод больш як 15 300 кандыдатаў у дэпутаты [[сельсавет]]аў рахункі займелі толькі 39 чалавек. Каля 20 % кандыдатаў паведамілі пра намер правесьці [[пікет]]ы для сустрэчы з выбарцамі. Права на бясплатны [[радыё]]этэр скарысталі больш як 20 % (1789) кандыдатаў, якія ўзялі ўдзел у адпаведнай жараб’ёўцы<ref name="е"/>. Адразу 2 партыі ладзілі [[байкот выбараў]]: [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] (КХП БНФ), якую ўзначальваў [[Зянон Пазьняк]], і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]], якой кіраваў [[Станіслаў Шушкевіч]]<ref>{{Навіна|аўтар=Яна Запольская|загаловак=Юрась Беленькі: «Нельга лічыць выбаршчыкаў дурнямі»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/yuras-belenki-nelga-lichyts-vybarsh/ |выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Падчас выбарчай кампаніі ў Беларусі заблякавалі доступ да 2-х прыватных інтэрнэт-рэсурсаў навінаў, такіх як «[[Беларускі партызан]]» і «[[Хартыя’97]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заява арганізацый-заснавальнікаў кампаніі «Права выбару» пра выбары ў мясцовыя саветы Рэспублікі Беларусь 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://bchd.info/13998-zayava-arganizacyy-zasnavalnikau-kampanii-prava-vybaru-pra-vybary-u-myascovyya-savety-respubliki-belarus-18-lyutaga-2018-g.html|выдавец=[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 лютага 2018 году Сойм КХП БНФ ухваліў «Паведамленьне пра «выбары», у якім заявіў: «У існуючай антынароднай [[Дзяржаўны лад|палітычнай сыстэме]] адсутнічае інстытут [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]. Мясцовыя Саветы зьяўляюцца намінальнай уладай, іх дзейнасьць мае дэкаратыўны характар. Саветы стварае і поўнасьцю імі кіруе [[Рэжым Лукашэнкі|рэжымная]] вертыкаль. Мясцовыя Саветы выкарыстоўваюцца ў якасьці псэўдадэмакратычнай шырмы, за якой хаваецца [[Карупцыя|карумпаваная]] і хлусьлівая рэжымная [[бюракратыя]]. Галоўная задача цяперашніх «выбараў» надаць бачнасьць легітымнасьці рэжымнай палітычнай сыстэме, дэзарыентаваць беларускае [[грамадзтва]], выпусьціць сацыяльную энэргію незадаволенасьці ў пустое дзеяньне. [[Абсалютная бальшыня]] выбаршчыкаў цудоўна разумее, што аніякіх выбараў у краіне няма. Праводзіцца чарговы рэжымны [[спэктакль]]. Мы мяркуем, што беларусы ня зганьбяць сябе, ня будуць дапамагаць рэжыму ілгаць народу і замежным грамадзянам пра ўсенародную падтрымку, якую яны намалююць, ня будуць падтрымліваць фальшывую антыбеларускую палітыку. Дзеля дабра і справядлівасьці лепш трымацца далей ад рэжымнага балота, але зьберагчы сваё сумленьне, розум і дух»<ref>{{Навіна|аўтар=Сойм [[КХП БНФ]]|загаловак=Паведамленьне пра «выбары»|спасылка=http://www.bielarus.net/archives/2018/02/13/5005|выдавец=Партал «[[Беларуская Салідарнасьць]]»|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Назіраньне == 23 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла пра акрэдытацыю выбарчымі камісіямі 10 500 наглядальнікаў. Больш за ўсё акрэдытавалі наглядальнікаў на выбарах ад [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі|Беларускага рэспубліканскага саюзу моладзі]] (БРСМ), грамадзкага аб'яднаньня «[[Белая Русь (грамадзкае аб'яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі на мясцовых выбарах акрэдытавана 10,5 тыс. нацыянальных наглядальнікаў|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-akredytavana-105-tys-natsyjanalnyh-nagljadalnikau-65594-2018/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=24 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла пра вылучэньне каля 700 назіральнікаў. У склад кампаніі ўвайшлі 8 грамадзкіх аб’яднаньняў: [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]], «[[Беларуская хрысціянская дэмакратыя]]», [[Беларуская партыя Зялёныя|Беларуская партыя «Зялёныя»]], [[Партыя БНФ]], [[Партыя свабоды і прагрэсу]], Рух «[[За свабоду]]» і [[Беларускі прафсаюз працаўнікоў радыёэлектроннай прамысловасьці]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Права выбару-2018» назвала асноўныя прычыны нерэгістрацыі дэмакратычных кандыдатаў|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/prava-vybaru-2018-nazvala-asnounyja-pryczyny-ner|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=8 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага кампанія «Права выбару» пачала назіраньне за датэрміновым галасаваньнем на 154-х выбарчых участках<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пры галасаваньні камісія налічыла выбарцаў у 14 разоў больш, чым назіральнікі|спасылка=https://euroradio.by/pry-galasavanni-kamisiya-nalichyla-vybarcau-u-14-razou-bolsh-chym-naziralniki|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У кампаніі ўдзельнічала 308 чалавек, якія падалі ва ўчастковыя камісіі 144 прапановы аб адкрытым падліку галасоў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=«Права выбару» заяўляе пра «рэкордныя разыходжаньні» яўкі выбаршчыкаў з дадзенымі назіральнікаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/prava-vybaru-zayaulyae-pra-rekordnyya-r/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага старшыня [[ЦВК Беларусі]] паведаміла пра акрэдытаваньне на выбарах 28 624-х наглядальнікаў. Сярод іх найбольш прадстаўнікоў мелі: [[БРСМ]] — 24 % (каля 6800), ГА «Белая Русь» — 18 % (5100) і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] — 14 % (каля 4000)<ref name="е"/>. 15 лютага старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] згадаў, што ад яго грамадзкага аб'яднаньня «прыкладна 1400 чалавек зарэгістраваныя назіральнікамі»<ref name="з"/>. 16 лютага кампанія «Права выбару» паведаміла пра выстаўленьне 640 назіральнікаў на 320 выбарчых участках у асноўны дзень галасаваньня і поўнае назіраньне ў 32-х выбарчых акругах у некалькіх абласьцях Беларусі<ref name="і"/>. 19 лютага кампанія «За справядлівыя выбары» паведаміла пра назіраньне на 54-х выбарчых участках у 22-х паселішчах ва ўсіх абласьцях Беларусі і ў Менску. У кампаніі бралі ўдзел 789 назіральнікаў ад 12 грамадзкіх аб’яднаньняў і партыяў, сярод якіх 668 назіралі за выбарамі ў асноўны дзень галасаваньня, 114 — за датэрміновым і асноўным галасаваньнем і 7 — ладзілі доўгатэрміновае назіраньне<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=«Больш брудных выбараў у Беларусі яшчэ не было»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/bolsh-brudnykh-vybarau-u-belarusi-yashche/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Галасаваньне == 13 лютага 2018 году пачалося датэрміновае [[галасаваньне]] на мясцовых выбарах. Выбарчыя ўчасткі працавалі а 10:00—14:00 і 16:00—19:00. Для галасаваньня пры сабе варта было мець: [[пашпарт]], [[Пасьведчаньне асобы|пасьведчаньне]] [[Кіроўца|кіроўцы]], [[вайсковы білет]] (для [[Вайсковец|вайскоўцаў]] тэрміновай службы), [[Пэнсія|пэнсійнае]] пасьведчаньне (з фатаграфіяй у ім), службовае пасьведчаньне [[чыноўнік]]а, [[Студэнт|студэнцкі]] білет, даведку [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|органа ўнутраных справаў]] (пры страце пашпарту) або пасьведчаньне на права жыхарства (для грамадзянаў Расеі)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Датэрміновае галасаваньне|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/daterminovae-galasavanne-6606/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=12 лютага 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180212/1518428008-daterminovae-galasavanne|дата копіі=10 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 5870 участках усталявалі 23 200 выбарчых скрыняў, у тым ліку каля 2000 для датэрміновага галасаваньня<ref name="е">{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў ў Беларусі|спасылка=http://www.klich.by/?p=61524|выдавец=Газэта «[[Кліч Радзімы]]» ([[Шаркоўшчына]])|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 1-ы дзень датэрміновага галасаваньня ЦВК налічыла 4,4 % галасоў выбарцаў<ref name="ж"/>. Пры гэтым, адчынілі 5620 участкаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лідзія Ярмошына: Дэмакратычныя выбары абапіраюцца на меркаваньне выбаршчыкаў і іх права на волевыяўленьне|спасылка=https://blr.belta.by/opinions/view/demakratychnyja-vybary-apirajutstsa-na-merkavanne-vybarshchykau-i-ih-prava-na-volevyjaulenne-2680/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—14 лютага ЦВК налічыла 11,06 % галасоў, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 9,33 %, у Віцебскай — 11,36 %, Гарадзенскай — 9,66 %, Гомельскай — 10,98 %, Магілёўскай — 11,72 %, Менскай — 11,05 % і ў Менску — 12,67 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=За 2 дні датэрмінова прагаласавала 11% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/za-2-dni-daterminova-pragalasavala-11-vy/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|копія=https://novychas.online/palityka/za-2-dni-daterminova-prahalasavala-11-vybarszczyk|дата копіі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—15 лютага ЦВК Беларусі налічыла яўку на датэрміновы галасаваньні ў 18,73 %, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 16,27 %, у Віцебскай — 19,67 %, Гарадзенскай — 16,81 %, Гомельскай — 19,49 %, Магілёўскай — 20 %, Менскай — 19,56 % і ў Менску — 18,92 %<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=За тры дні датэрмінова прагаласавала больш за 18% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/za-try-dni-daterminova-pragalasavala/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага Ярмошына паведаміла, што выбарчыя камісіі налічылі 34,95 % унесеных у сьпісы выбарцаў, якія прагаласавалі датэрмінова. У асноўны дзень галасаваньня 5870 выбарчых участкаў працавалі а 8:00—20:00<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Амаль 35 працэнтаў выбаршчыкаў прагаласавалі датэрмінова на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/amal-35-pratsentau-vybarshchykau-pragalasavali-daterminova-na-mjastsovyh-vybarah-u-belarusi-66338-2018/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/centrvybarkam-yauka-na-daterminovyh-vybarah-sklala-amal-35|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, яўку звыш 70 % засьведчылі назіральнікі кампаніі «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» на выбарчых участках у «Студэнцкай вёсцы» Менску і ў інтэрнатах [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]], [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт інфарматыкі і радыёэлектронікі|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэтуінфарматыкі і радыёэлектронікі]], а таксама [[Менскі дзяржаўны лінгвістычны ўнівэрсытэт|Менскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўнівэрсытэту]]<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]»|загаловак=96,4% - яўка на выбарчым участку ў «Студэнцкай вёсцы» Менска|спасылка=http://elections2018.spring96.org/be/news/89182|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/u-studenckay-vyoscy-minska-yauka-na-daterminovae-galasavanne-964|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Скаргі === У сьнежні 2017 году ў інтэрвію часопісу «[[Беларуская думка]]» старшыня ЦВК [[Лідзія Ярмошына]] патлумачыла неўлучэньне ў выбарчыя камісіі большасьці прадстаўнікоў [[Апазыцыя|апазыцыйных]] партыяў: «выбарчая камісія — калектыў, дзе выпінаньне свайго палітычнага меркаваньня шкодзіць агульнай справе»<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Галоўка, часопіс «[[Беларуская думка]]»|загаловак=Ярмошына: Апазыцыянэраў не бяруць у выбаркамы, каб не выпіналі свае меркаваньні|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-apazicyyanerau-ne-byaruc-u-vybarkamy-kab-ne-vypyachvali-svae-merkavanni|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=5 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 7 студзеня 2018 году сузаснавальніца руху «Дзея» [[Аліна Нагорная]] правяла ў [[Слуцак|Слуцку]] (Менская вобласьць) [[пікет]], прысьвечаны [[100-годзьдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|100-годзьдзю Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Нагорная зарэгістравала ініцыятыўную групу дзеля пікету без спагнаньня і патлумачыла: «Мясцовыя выбары — гэта яшчэ адна фікцыя, якая абыходзіцца народу «ў капеечку». Лічу, што сьпіс кандыдатаў ужо даўно падрыхтаваны і зацьверджаны [[Слуцкі раённы выканаўчы камітэт|Слуцкім райвыканкамам]]. Ад майго ўдзелу ў выбарах і іншых актывістаў ён аніяк ня зьменіцца. Слуцкія ўлады не дазваляюць ніякіх імпрэзаў, прысьвечаных памяці [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]], які змагаўся пад [[Бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белым сьцягам]] БНР. У гэтым годзе мы будзем святкаваць 100-годзьдзе БНР. На дзяржаўным узроўні гэтае сьвята зноў застаецца незаўважаным. Сваім пікетам я і мае сябры нагадваем случчанам пра важны этап у гісторыі нашай дзяржаўнасьці. Бо без абвяшчэньня [[БНР]] магло б не быць і [[БССР]], а таксама сучаснай Рэспублікі». Пікет доўжыўся каля 4-х гадзінаў пад бел-чырвона-белым сьцягам. Пікетоўцы падарылі 300 месьцічам памяткі пра Слуцкі збройны чын, а таксама каляндарыкі з партрэтамі слуцкіх паўстанцаў і выявай бел-чырвона-белага сьцяга. Таксама месьцічы рабілі фотаздымкі на фоне хэштэгу #БНР100<ref>{{Навіна|аўтар=Зінаіда Цімошак|загаловак=Замест збору подпісаў — пікет, прысьвечаны 100-годзьдзю БНР|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/zamest-zboru-podpisau-piket-prysveczany-100-hod|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=7 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пасьля завяршэньня ўтварэньня выбарчых камісіяў 3 студзеня кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што ў склад камісіяў улучылі 97 % вылучаных прадстаўнікоў ад [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]] і 95,9 % сябраў партыяў ва ўрадзе. Пры гэтым, у камісіі дапусьцілі 11 % (26) вылучэнцаў ад апазыцыйных партыяў. З гэтай нагоды 8 студзеня Палітычная рада [[Аб’яднаная грамадзянская партыя|Аб’яднанай грамадзянскай партыі]] (АГП) абнародавала заяву, у якой паведаміла пра вылучэньне ва ўчастковыя камісіі 83-х «[[юрыст]]аў, людзей з досьведам працы ў [[Вярхоўны Савет Беларусі|парлямэнце]] і органах [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]». Аднак у склад камісіяў улучылі толькі аднаго сябра АГП. У заяве АГП цьвердзілася: «Выбарчыя камісіі паводле закону павінныя фармавацца з прадстаўнікоў розных арганізацыяў і палітычных партыяў. Ідэя ў тым, што яны павінныя складацца зь людзей з рознымі палітычнымі поглядамі і інтарэсамі, каб не было змовы для несумленнага падліку галасоў. Што ж адбываецца на практыцы? Як правіла, усе камісіі складаюцца з працаўнікоў аднаго працоўнага калектыву, а ўзначальваюцца кіраўніком гэтага калектыву або яго намесьнікам. Пры [[кантракт]]най сыстэме пярэчаньне начальніку раўнасільнае страце працы»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=АГП: У народа скралі права выбару|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/agp-u-naroda-ukrali-prava-vybaru/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=8 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. [[Партыя БНФ]] правяла ва ўчастковыя камісіі 4 чалавекі з 65 вылучаных, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — 3-х з каля 50 вылучаных, а грамадзкае аб'яданьне «[[Гавары праўду]]» — аднаго з больш як 20. АГП атрымала адмову паводле адпаведнай скаргі ў [[Суд Цэнтральнага раёну]] Менску, а Партыя БНФ — у [[Суд Бярозаўскага раёну]], [[Суд Слуцкага раёну]]<ref>{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=АГП і ПБНФ падалі ў суд на выканкамы|спасылка=https://euroradio.fm/agp-i-pbnf-padali-u-sud-na-vykankamy-nu-yany-hacya-b-pasprabavali|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына паведаміла пра падачу 9 скаргаў на ўтварэньне ўчастковых выбарчых камісіяў<ref name="б"/>. 15 студзеня старшыня ЦВК патлумачыла адмову павялічыць склад камісіяў да 19 чалавек для ўлучэньня прадстаўнікоў апазыцыі, як дазваляе выбарчае заканадаўства: «Мы даём фінансаваньне толькі на 15 чалавек у Менску і на 14 чалавек у вобласьці ва ўчастковыя выбарчыя камісіі. Таму яны і вызначаюць такі склад. Патрэбная эканомія, і таму ніхто ня будзе рабіць 19 ― у нас [[каштарыс]] так разьлічаны»<ref name="в">{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=Ярмошына: Няма грошай на тое, каб з-за апазыцыі рабіць камісіі па 19 чалавек|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-nyama-groshay-na-toe-kab-z-za-apazicyi-rabic-kamisii-pa-19-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, 16 студзеня [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] ўхваліла Пастанову аб унясеньні зьмяненьняў у каштарыс выдаткаў на падрыхтоўку і правядзеньне выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня. Паводле Пастановы, ранейшы каштарыс у суме 21,491 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] скарацілі на 10 % да 19,386 млн рублёў. Заробкі па ўсіх камісіях зьменшылі ў сярэднім на 5,5 %, таму ў дзень выбараў пасьля выліку [[Падатак|падаткаў]] зарплата сябра ўчастковай камісіі мела скласьці 67 рублёў замест 69. Сярод іншага, скарацілі выдаткі на набыцьцё канцылярскіх прыналежнасьцяў і [[Транспарт у Беларусі|перавозкі]], [[Сувязь Беларусі|сувязь]] і камандзіроўкі. Старшыня ЦВК Ярмошына заявіла на паседжаньні пры разглядзе Пастановы: «Калі разьмеркаваць гэтую суму на ўсіх выбаршчыкаў, то выйдзе каля 1,5 даляра на аднаго чалавека. Я думаю, што мы трацім па мінімуме. Гэта вельмі невялікая сума, калі параўнаць з эўрапейскімі стандартамі — там як мінімум 5 даляраў на выбаршчыка»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Эканомім і чакаем замежных назіральнікаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180117/1516168330-vydatki-na-padryhtouku-i-pravyadzenne-myascovyh-vybarau-skarochany-na-10|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=17 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/11-28627 11 (28627)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17stu-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 5 лютага 2018 году на партале «[[Беларускі партызан]]» доктар палітычны навук [[Павал Вусаў]] цьвердзіў: «Прыхільнікі ўдзелу ў сфальсыфікаваных выбарах у Беларусі прыводзяць масу розных, часам дзіўных довадаў, якія павінныя апраўдаць «актыўны» ўдзел беларускай апазыцыі ў выбарчым працэсе. Яны спрабуюць пераканаць сваіх апанэнтаў і выбаршчыкаў, што з дапамогай выбараў, арганізацыя і правядзеньне якіх знаходзяцца пад поўным кантролем [[Аўтаратарызм|аўтарытарнай]] улады, можна зьмяніць гэтую самую ўладу або дамагчыся нейкіх саступак зь яе боку». Вусаў заўважыў: «выбары, асабліва калі яны знаходзяцца пад сыстэмным кантролем аўтарытарнай улады, ніколі не былі самадастатковым фактарам зрынаньня альбо дэмакратызацыі [[дыктатура]]ў. Роля выбараў у гэтым працэсе была і застаецца выключна інструмэнтальнай. Выбарчы працэс ня мае ніякага практычнага значэньня, калі толькі за ім не стаіць актыўнае супрацьдзеяньне насельніцтва палітыцы аўтарытарнай улады». Урэшце, палітоляг патлумачыў на прыкладзе [[Аргентына|Аргентыны]], [[Нікарагуа]] і [[Чылі]], што пасьпяховыя для апазыцыі выбары «ёсьць толькі вынікам барацьбы з дыктатурай і ўнутранага аслабленьня апошняй». Таксама Вусаў назваў яшчэ 3 умовы пераўтварэньня выбараў у прылады дэмакратызацыі: 1) гатоўнасць кіроўнай [[Эліта|эліты]] пайсьці на [[кампраміс]] з апазыцыяй; 2) гатоўнасьць аўтарытарнага кіраўніцтва правесьці сумленныя і вольныя выбары, што прадугледжвае паўсюдны кантроль з боку дэмакратычнай супольнасьці за арганізацыяй і падлікам галасоў; 3) кансалідацыя апазыцыі і мабілізацыя апазіцыйна настроенай супольнасьці, бо толькі гэта зробіць апазыцыю самастойным палітычным гульцом, а таксама дазволіць кантраляваць усе этапы выбарчага працэсу<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Нікалюк|загаловак=Дыктатура і выбары|спасылка=https://novychas.online/palityka/dyktatura-i-vybary|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году начальнік [[Берасьцейская абласная ўправа МНС Беларусі|Берасьцейскай абласной управы МНС Беларусі]] [[Канстанцін Шаршуновіч]], які адпрацаваў 4 скліканьні ў [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскім абласным Савеце дэпутатаў]] адзначыў: «работа ў мясцовых Саветах грамадзкая, за яе ня плацяць, на яе трэба ахвяраваць свой асабісты час альбо адрываць яго ад асноўнай работы»<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Яскевіч.|загаловак=Чатыры скліканьні — гэта ня жарты|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518096567-kanstancin-sharshunovich-vyyaznyya-sesii-i-padyhody-da-vyrashennya-prablem|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-23_optim.pdf 15]|issn=}}</ref>. Старшыня Пастаяннай камісіі [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савету Рэспублікі]] па заканадаўстве і дзяржаўным будаўніцтве [[Ала Бодак]] прызнала: «дэпутат Савету ажыцьцяўляе свае паўнамоцтвы без адрыву ад асноўнай працоўнай дзейнасьці» (за выняткам старшыні). Пры гэтым, Ала Бодак заўважыла: «на час падрыхтоўкі і правядзеньня сэсіяў Савету і паседжаньняў яго органаў дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў з захаваньнем за ім сярэдняй заработнай платы». Сярод іншага, Бодак адзначыла: «для ажыцьцяўленьня дзейнасьці ў выбарчай акрузе дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў (на 1 дзень у месяц) па яго заяве па месцы працы з захаваньнем сярэдняй заработнай платы. Дадзеная гарантыя была забясьпечаная дэпутатам у 2014 годзе па ініцыятыве Савету Рэспублікі. У выпадку выезду дэпутата Савету для ажыцьцяўленьня сваёй дзейнасьці ў Савеце, выбарчай акрузе за межы месца жыхарства яму кампэнсуюцца выдаткі па нормах пакрыцьця выдаткаў пры службовых камандзіроўках». Урэшце, Ала Бодак згадала, што «гарантыяй працоўных правоў дэпутата Савету ёсьць тое, што ў пэрыяд ажыцьцяўленьня сваіх паўнамоцтваў ён ня можа быць звольнены па ініцыятыве наймальніка, выключаны з установы адукацыі без папярэдняй згоды Савету»<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=«Заканадаўчы мэханізм адпрацаваны добра»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518097112-ala-bodak-zakanadauchy-mehanizm-adpracavany-dobra|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-22_optim.pdf 14]|issn=}}</ref>. 8 лютага старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына прызнала, што [[дэпутат]]ы мясцовых Саветаў «не атрымліваюць зарплату і прымаюць толькі калектыўныя, сэсійныя рашэньні». Ярмошына падкрэсьліла: «гэты пост ня ёсьць зайздросным, ён не дае [[даход]]аў і прэфэрэнцыяў». Яна таксама дадала: «грамадзяне нават ня ведаюць, чым займаюцца гэтыя людзі і якія ў іх паўнамоцтвы». Ярмошына згадала і разгляд скаргаў: «У тым жа Менску было пададзена 25 скаргаў — і 5 зь іх былі задаволеныя». Сярод іншага, старшыня ЦВК закранула нізкі ўдзел моладзі ў мясцовых выбарах: «Яны часта не галасуюць, таму і не вылучаюцца, дыстанцуюцца ад гэтага працэсу. Моладзь лічыць выбары фармалізаваным і [[Бюракратыя|бюракратычным]] дзействам, для якога яны не сасьпелі. Яшчэ адна прычына: моладзь проста ня бачыць кандыдатаў, блізкіх паводле ўзросту. У сваю чаргу маладыя кандыдаты думаюць: навошта ім ісьці ў гэта зборышча старых? Атрымліваецца замкнёнае кола». Таксама Ярмошына патлумачыла сваю леташнюю прапанову скасаваць сельскія Саветы і выбіраць кіраўнікоў [[Пасёлак|пасёлкаў]] і [[Мястэчка|мястэчак]] наўпроставым галасаваньнем грамадзянаў: «хачу, каб у нашых маленькіх тэрытарыяльных адзінках мы атрымалі рэальнае [[мясцовае самакіраваньне]] замест часам дэкаратыўных органаў. Калі выбары ў [[сельскі Савет]] праходзяць на безальтэрнатыўнай аснове і пры гэтым ні абраныя дэпутаты, ні грамадзяне не праяўляюць да гэтага цікавасьць, то тады і орган працуе фармальна. Існуе і функцыянуе толькі [[выканаўчая ўлада]], якая прадстаўленая адным чалавекам — старшынёй сельскага Савету, які адначасова ёсьць і старшынёй сель[[Выканаўчы камітэт|выканкаму]]. Дык давайце гэтую рэальную ўладу будзем абіраць усім насельніцтвам. І тады ў нас, па-першае, конкурс будзе, а па-другое, гэта будзе рэальнае мясцовае самакіраваньне, пра якое будзе ведаць насельніцтва». Урэшце, старшыня ЦВК Беларусі прызнала перашкоды ў доступе [[зьнявечаны]]х людзей на выбарчыя ўчасткі, бо далёка «ня ўсе ўваходныя месцы абсталяваныя [[пандус]]амі»<ref name="г">{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=«Хочацца, каб мы атрымалі рэальнае мясцовае самакіраваньне»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518101820-yarmoshyna-hochacca-kab-my-atrymali-realnae-myascovae-samakiravanne|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 13 лютага ў ЦВК Беларусі паступіла 415 вусных і 153 пісьмовыя звароты ад выбарцаў і кандыдатаў<ref name="ж">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Старт дадзены|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518642618-idze-daterminovae-galasavanne-na-vybarah-u-myascovyya-savety|выданьне=Зьвязда|тып=|год=15 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/32-28648 32 (28648)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/15lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 15 лютага Ярмошына прызнала: «нам трэба глядзець у бок партыяў. Яны ў нас не разьвіваюцца, і гэта ненармальна. ...напэўна, у будучыні нам трэба адаптаваць [[Выбарчы лад|выбарчую сыстэму]] пад патрэбы партыяў. Гэта значыць перайсьці да [[Прапарцыйны выбарчы лад|прапарцыйнай]] або [[Мяшаны выбарчы лад|зьмяшанай сыстэмы]], даваць магчымасьць партыям мець нейкія квоты, калі яны зьбяруць неабходную колькасьць галасоў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Кулецкі.|загаловак=«Падставаў для засмучэньня пакуль няма»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518707367-lidziya-yarmoshyna-padstau-dlya-zasmuchennya-pakul-nyama|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. 16 лютага кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла, што [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі]], грамадзкае аб'яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб'яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] бралі чынны ўдзел у перадвыбарчым агітаваньні і пры гэтым атрымлівалі сродкі зь [[Бюджэт Рэспублікі Беларусь|дзяржаўнага бюджэту Беларусі]]. Пагатоў, агітавалі за кандыдатаў ва ўрадзе праз працоўныя калектывы, куды не дапускалі апазыцыйных кандыдатаў. Урэшце, акруговыя камісіі зьмянялі біяграфічныя зьвесткі і фотаздымкі кандыдатаў апазыцыі ў інфармацыйных матэрыялах. Нацыянальны каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заўважыў, што ніводны кандыдат ад [[Апазыцыя|апазыцыі]] не патрапіў на сустрэчы з працоўнымі калектывамі<ref name="і">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Агітацыя за праўладных кандыдатаў адбывалася за кошт дзяржавы|спасылка=https://novychas.online/palityka/ahitacyja-za-prauladnyh-kandydatau-adbyvalasja-za|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 16 лютага на сустрэчы са студэнтам [[Акадэмія кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі|Акадэміі кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі]] Ярмошына адзначыла найбольш нізкі адсотак маладых кандыдатаў у сельскай мясцовасьці: «У працэнтных суадносінах колькасьць маладых кандыдатаў зьніжаецца. Гэта зьвязана з тым, што больш за палову прэтэндэнтаў — каля 13 000 чалавек — кандыдаты сельскіх Саветаў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Як паказчык сталасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180216/1518800659-lidziya-yarmoshyna-pravyala-sustrechu-sa-studentami-akademii-kiravannya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/34-28650 34 (28650)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 18 лютага каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заявіў пра выяўленьне іх назіральнікамі найбольшай яўкі выбарцаў на датэрміновае галасаваньне ў Вішнявецкай акрузе № 40 ў [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]], дзе тая склала 20 %. На гэтай падставе Сілкоў назваў агучаную ЦВК датэрміновую яўку ў звыш 34 % «[[Фальсыфікацыя|фальсыфікаванай]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Анастасія Бойка|загаловак=Кампанія «Права выбару»: Найбольшая датэрміновая яўка — 20%|спасылка=https://euroradio.by/kampaniya-prava-vybaru-naybolshaya-daterminovaya-yauka-20|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага на «[[Сталічнае тэлебачаньне|Сталічным тэлебачаньні]]» старшыня ЦВК Беларусі Ярмошына паведаміла: «за тыдзень датэрміновага галасаваньня ў Цэнтральную камісію паступілі 74 пісьмовыя скаргі»<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Сталічнае тэлебачаньне]]»|загаловак=За час датэрміновага галасаваньня ЦВК атрымала 74 скаргі|спасылка=https://euroradio.by/za-chas-daterminovaga-galasavannya-cvk-atrymala-74-skargi|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, 18 лютага палітоляг [[Валер Карбалевіч]] згадаў: «З 10,5 тысяч сябраў тэрытарыяльных выбарчых камісій апазыцыю прадстаўляюць толькі 7 чалавек»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Валер Карбалевіч]]|загаловак=Звыклы сцэнар, прадказальны вынік|спасылка=https://novychas.online/palityka/zvykly-scenar-pradkazalny-vynik|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага кампанія «Праваабаронцы за свабодныя выбары» абвясьціла, што 35 % назіральнікаў у абласьцях паведамілі, што мясцовыя [[СМІ]] надрукавалі праграмы ўсіх кандыдатаў. Таксама назіральнікі адзначылі, што выбарчыя камісіі адмовіліся ўлічыць 71 % вылучэнцаў ад Руху «[[За свабоду]]» і 33 % — ад «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі]]», якія сабралі подпісы грамадзянаў<ref name="й"/>. Кіраўнік [[Цэнтар эўрапейскай трансфармацыі|Цэнтру эўрапейскай трансфармацыі]] [[Андрэй Ягораў]] заявіў, што апазыцыя «ўдзельнічае ў гэтым выбарчым [[фарс]]е, нібыта ўяўляючы, што праходзіць рэальны працэс выбараў», хоць праз выбары ў Беларусі нельга дасягнуць рэпрэзэнтацыі ў органах кіраваньня. Ягораў патлумачыў: «улады чарговым разам выкарысталі альтэрнатыўныя палітычныя сілы для сымуляцыі выбарчага працэсу, для большай ягонай легітымацыі»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=Палітоляг: Апазыцыя «ўдзельнічае ў выбарчым фарсе» і «падтрымлівае лёгіку палітычнага рэжыму»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048355.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Вынікі == [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што яўка на выбары ў мясцовы Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня перавысіла 77 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=ЦВК агучыў вынікі мясцовых выбараў у абласныя і Менскі гарадскі савет|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518974398-galasavanne-na-myascovyh-vybarah-u-belarusi-zavershana|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref> (5 333 613 чалавек): 79 % — у Берасьцейскай вобласьці, 84 % — у Віцебскай, 80 % — у Гарадзенскай, па 81 % — у Гомельскай, 82 % — у Магілёўскай, 78 % — у Менскай і 61 % — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЦВК заявіў, што на мясцовыя выбары ў Беларусі прыйшлі 77,05% выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/cvk-zayaviu-shto-na-myascovyya-vybary-u-belarusi-pryyshli-7705-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Абраныя дэпутаты === [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што дэпутатамі 1309 мясцовых Саветаў 28-га скліканьня сталі 18 110 чалавек, сярод якіх было 56 % (10 131) дэпутатаў 27-га скліканьня і 48 % (8729) жанчынаў, 4 % (720) [[Моладзь|маладзёнаў]] да 30 гадоў і 2,7 % (485) [[пэнсія]]нэраў, 2,5 % (453) сяброў партыяў і 0,5 % (90) [[Беспрацоўе|беспрацоўных]]. Сярод партыяў найбольш месцаў атрымалі: [[Камуністычная партыя Беларусі]] (КПБ) — 305, [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] (РППС) — 127, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] (СДПНЗ) — 11, [[Беларуская сацыяльна-спартовая партыя]] і [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — па 4, [[Беларуская аграрная партыя]] (БАП) і [[Беларуская патрыятычная партыя]] (БПП) — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=У мясцовыя саветы абраны 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/u-myastsovyya-savety-abrany-21-gramadzyanin/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле занятасьці найбольш дэпутатаў было працаўнікамі адукацыi, [[Культура|культуры]], навуцы і [[Ахова здароўя|ахове здароўя]] — 30,62 % (5546 чалавек), працаўнікамі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]] — 21,37 % (3870), [[чыноўнік]]амі — 13,24 % (2398), працаўнікамі прамысловасьцi, [[Транспарт у Беларусі|транспарту]] і [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнiцтва]] — 8,4 % (1521), працаўнікамі [[Гандаль|гандлю]] і [[побыт]]авага абслугоўваньня — 3,91 % (708), праваахоўнікамі — 3,56 % (644) і [[прадпрымальнік]]амі — 1,67 % (303)<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=Каго мы выбiралi|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180222/1519309338-u-cvk-padvyali-papyaredniya-vyniki-myascovyh-vybarau|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=23 лютага 2018|нумар=8 (441)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/23lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прайшлі 19 сябраў партыяў, а агулам ў 6 абласных Саветаў дэпутатаў — 16: у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў|Гомельскі]] — 6, [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскі]] — 4, [[Віцебскі абласны Савет дэпутатаў|Віцебскі]] і [[Менскі абласны Савет дэпутатаў|Менскі]] — па 2, [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў|Гарадзенскі]] і [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў|Магілёўскі]] — па адным. Пры гэтым, месцы атрымалі прадстаўнікі 7 партыяў: КПБ — 16, [[РППС]] — 11, [[БССП]] — 3, [[ЛДПБ]] — 2, [[БАП]], БПП і [[СДПНЗ]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=На мясцовых выбарах сярод партыяў першыя камуністы|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047878.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, ЦВК Беларусі абвясьціла, што ў мясцовыя Саветы дэпутатаў трапіў 21 грамадзянін Расеі (0,12 % ад агульнага ліку дэпутатаў) зь відам на жыхарства ў Беларусі, зь іх 15 — у сельскія Саветы, 4 — у раённыя, і па адным — у абласны і гарадзкі. Найбольш зь іх было ў Віцебскай і Магілёўскай абласьцях — па 7, Гомельскай — 5, Гарадзенскай і Менскай — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У мясцовыя саветы Беларусі трапіў 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://euroradio.by/u-myascovyya-savety-belarusi-trapiu-21-gramadzyanin-rasii|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага 2022 году сустаршыня «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі]]» [[Павал Севярынец]] паведаміў пра пераабраньне аднапартыйца ў [[Блудзенскі сельсавет]] Бярозаўскага раёну Берасьцейскай вобласьці: «дэпутат [[Валеры Білібуха]] зноў стаў дэпутатам сельсавету. ... але сфальсыфікаваць ня здолелі, бо ва ўчастковых камісіях былі сябры [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Актывіст БХД Валеры Білібуха пераабраны дэпутатам сельсавету|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/aktyvist-bkhd-valeryj-bilibukha-peraab/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Таксама 19 лютага ЦВК Беларусі паведаміла пра перавыбары па Савецкай выбарчай акрузе № 3 у [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў]], дзе адзінага кандыдата адклікаў працоўны калектыў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Па адной акрузе адбудуцца паўторныя выбары|спасылка=https://euroradio.by/pa-adnoy-akruze-adbuducca-pautornyya-vybary|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кандыдатам быў 34-гадовы сябра Камуністычнай партыі Віталь Васілёнак, які займаў пасаду кіраўніка [[Ельск]]ай мэблевай фабрыкі і быў папярэдне затрыманы праваахоўнікамі<ref>{{Навіна|аўтар=АЯ|загаловак=У Ельску арыштавалі праўладнага кандыдата, які быў адзіным у акрузе|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048280.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=24 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://novychas.online/tags/mjascovyja-vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://novychas.online/tags/vybary-2018 Выбары-2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://www.racyja.com/tag/myastsovyya-vybary-2018/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.racyja.com/tag/vybary-2018/ Выбары 2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://euroradio.by/vybary-myascovyya-savety-2018|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 сакавіка 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Як у Беларусі праходзілі «мясцовыя» выбары|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29046204/lbl0lbi137318.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.svaboda.org/a/vybary-000-179-paslasmak/29047674.html Мясцовыя выбары, пасьляслоўе: вынікі і рэакцыі] // 19 лютага 2018 г. * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://elections2018.spring96.org/be/top-stories|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/ru/msd-28s-ru/|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} {{Накід:Беларусь}} {{Выбары ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Выбары ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Выбары 2018 году]] [[Катэгорыя:2018 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Мясцовае самакіраваньне]] [[Катэгорыя:18 лютага]] 666xvzymhxxocjnwtz2biwk1rcm4m5t 2329325 2329324 2022-07-22T10:57:45Z W 11741 +Выправіў унутраныя спасылкі wikitext text/x-wiki {{Выбары |Назва = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году |Краіна = Беларусь |Папярэднія выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году |Год папярэдніх выбараў = 2014 |Наступныя выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2024 году |Год наступных выбараў = 2024 |Дата выбараў = {{Дата пачатку|18|2|2018|1}} |Партыя1 = ГА «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» |Лідэр з1 = [[Генадзь Давыдзька]] |Галасоў выбаршчыкаў1 = |Папярэдняя колькасьць месцаў1 = >10 000 |Колькасьць месцаў1 = >9000 |Розьніца месцаў1 = -1000 |Адсотак1 = 50 % |Партыя2 = [[Камуністычная партыя Беларусі]] |Лідэр з2 = [[Аляксей Сакалоў]] |Галасоў выбаршчыкаў2 = |Папярэдняя колькасьць месцаў2 = 206 |Колькасьць месцаў2 = 305 |Розьніца месцаў2 = +99 |Адсотак2 = 1,7 % |Мапа = Local Supremes of Deputates of Belarus (2018).svg |Памер мапы = |Подпіс мапы = Вынікі }} '''Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году''' — 7-я [[выбары]] ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Рэспублікі Беларусь, якія адбыліся ў лютым 2018 году. У 1309 мясцовых Саветаў абралі 18 110 [[дэпутат]]аў. Палову (звыш 9000) дэпутацкіх месцаў атрымала грамадзкае аб’яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]». Пры гэтым, у больш як 79,5 % акругаў выбары прайшлі на безальтэрнатыўнай падставе з адзіным кандыдатам, у тым ліку ў [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] — больш як 85,5 % (11 310), у пасялковыя — 94,9 % (93), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 78,9 % (191) і ў раённыя — 74,6 % (2811)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб ліку кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня на дзень выбараў 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-52-53.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, прэзыдыюмы Саветаў дэпутатаў і іх [[Выканаўчы камітэт|выканаўчыя камітэты]] пры ўтварэньні выбарчых камісіяў адмовіліся пусьціць у іх склад звыш 80 % прадстаўніц і прадстаўнікоў ад 3-х з 11 партыяў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб вылучэньні прадстаўнікоў у склад участковых выбарчых камісіяў па выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-30-31.pdf|выдавец=Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У выніку гэтыя партыі — [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] і [[Партыя БНФ]] — заявілі пра непразрыстасьць падліку яўкі і галасоў, у тым ліку на датэрміновым галасаваньні, бо былі выключаныя з дастаткова шырокага ўдзелу ў такім падліку ў складзе выбарчых камісіяў. Яшчэ 2 партыі — [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]] — з гэтай самай нагоды ладзілі [[байкот выбараў]]. == Дэпутаты == На выбарах 2018 году ў 1309 мясцовых Саветах дэпутатаў было 18 111 выбарчых акругаў (у сярэднім па 14 дэпутатаў на Савет): * 1152 [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] (88 %) — 13 225 акругаў (73 %, па 12 на Савет); * 8 [[Пасёлак|пасялковых]] Саветаў (0,6 %) — 98 акругаў (0,5 %, па 12); * 14 гарадзкіх Саветаў раённага падпарадкаваньяня (1 %) — 242 акругі (1,3 %, па 17); * 118 [[Раёны Беларусі|раённых]] Саветаў (9 %) — 3767 акругаў (20,8 %, па 32); * 10 гарадзкіх Саветаў абласнога падпарадкаваньня (0,8 %) — 370 акругаў (2 %, па 37); * 6 абласных Саветаў (0,5 %) — 352 акругі (1,9 %, па 59); * [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 57 акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб выніках выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-56-57.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Прававыя ўмовы == Паводле 58-га артыкула [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу Беларусі]], вылучацца кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Беларусі мелі права [[грамадзяне Беларусі]] ў веку ад 18 гадоў і [[расейскія грамадзяне]] з пасьведчаньнем на права жыхарства ў Беларусі. Пры гэтым, кандыдатамі ў дэпутаты маглі стаць грамадзяне паводле месца пражываньня і працы на землях адпаведнага мясцовага Савету. Папярэдне, для падліку галасоў утваралі 1315 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]], пасьля чаго акруговыя і раённыя камісіі для абласных Саветаў і [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў|Менскага гарадзкога Савету дэпутатаў]]. Існавала 3 спосабы вылучэньня кандыдатаў у [[дэпутат]]ы: шляхам збору подпісаў грамадзянаў, ад працоўных калектываў і ад [[Палітычная партыя|палітычных партыяў]]. Для вылучэньня ў [[Пасёлак|пасялковы]] і [[сельскі Савет]] было дастаткова забраць 20 подпісаў грамадзянаў, у Савет горада абласнога падпарадкаваньня і [[Раёны Беларусі|раёну]] — 75 подпісаў, а ў абласныя Саветы і Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў — 150 подпісаў. Столькі ж подпісаў патрабавалася сабраць ад падразьдзяленьня і [[цэх]]у ў выглядзе працоўнага калектыву. Суполкі партыяў маглі вылучаць кандыдатаў адпаведна мясцоваму ўзроўню. Кандыдаты ў дэпутаты мясцовых Саветаў мелі права ствараць выбарчыя фонды і выступіць на мясцовым [[радыё]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тацьцяна Пастушэнка|загаловак=Ярмошына пра выбары ў мясцовыя Саветы і палітычныя кампаніі 2020 году|спасылка=https://blr.belta.by/interview/view/jarmoshyna-pra-vybary-u-mjastsovyja-savety-i-palitychnyja-kampanii-2020-goda-2570/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 верасьня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кожны кандыдат у дэпутаты мясцовых Саветаў маглі прызначыць да 5 давераных асобаў для [[Агітаваньне|агітаваньня]]. Таксама ён меў права стварыць для перавыбарнага агітаваньня ўласны выбарчы фонд памерам да 10 [[Базавая велічыня|базавых велічыняў]] (230 рублёў) пры вылучэньні ў сельскі і пасялковы, раённы і гарадзкі Савет дэпутатаў. Кандыдаты ў дэпутаты абласных і Менскага гарадзкога Саветаў маглі ствараць фонд да 30 базавых велічыняў (690 рублёў)<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кожны кандыдат у дэпутаты на мясцовых выбарах зможа мець да пяці давераных асобаў|спасылка=https://mogilev-region.gov.by/be/news/kozhny-kandydat-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-zmozha-mec-da-pyaci-daveranyh-asob|выдавец=[[Магілёўскі абласны выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=27 лістапада 2017|копія=https://novychas.online/palityka/kozny-kandydat-u-deputaty-na-mjascovyh-vybarah-zmo|дата копіі=26 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Акруговыя выбарчыя камісіі па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску прымалі заявы аб уліку ініцыятыўных групаў. Такія групы было магчыма стварыць пры вылучэньні кандыдатам шляхам збору подпісаў. Ініцыятыўная група магла налічваць ад 3-х да 10 чалавек<ref name="а"/>. Працягласьць бясплатнай прамовы кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры скарацілі з 5 да 3-х хвілінаў. Іх было магчыма пачуць у будні ад 18-й гадзіны з 22 студзеня да 12 лютага 2018 году ў дыяпазоне [[Частасьцевае мадуляваньне|частасьцевага мадуляваньня]] ад 87,5 да 108 мэга[[гэрц]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Прамова кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры будзе доўжыцца ня больш за 3 хвіліны|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/politika/rech_kandidatov_v_deputaty_v_radioefire_budet_dlitsya_ne_bolee_3_minut/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=12 сьнежня 2017|копія=https://euroradio.by/kandydat-u-deputaty-zmozha-vystupac-na-radyyo-ne-bolsh-za-3-hviliny|дата копіі=12 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Выбарчае заканадаўства дазваляла мець у складзе выбарчых камісіяў да 19 сябраў, але іх пераважная большасьць налічвала па 14 чалавек у сувязі з абмежаваным [[каштарыс]]ам<ref name="в"/>. Бар'ер яўкі выбарцаў адсутнічаў, таму мясцовыя выбары адбываліся пры любой яўцы<ref name="г"/>. == Выбарцы == 7 лютага 2018 году старшыня Цэнтральная выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла, што ў сьпісы для галасаваньня на мясцовых выбарах унесьлі звыш 6,9 млн выбарцаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=У спісы для галасавання на мясцовых выбарах унеслі больш за 6,9 млн выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/u-spisy-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah-unesli-bolsh-za-69-mln-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле зьвестак [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі]], выбарчым правам валодалі каля 101 000 грамадзянаў Расеі, якія мелі пасьведчаньне на права жыхарства ў Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 100 тысяч грамадзян Расеі змогуць прагаласаваць на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://nashaniva.com/203266|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага ў сьпісах налічвалася 6 927 786 выбарцаў<ref name="д">{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Па адным з участкаў на выбарах не зарэгістравана ніводнага кандыдата|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/pa-adnym-z-uchastkau-na-vybarakh-ne-zareg/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, [[моладзь]] складала 25 % [[насельніцтва Беларусі]]<ref name="е"/>. На 18 лютага ў сьпісы для галасаваньня ўлучылі 6 929 525 чалавек<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Сёньня ў Беларусі праходзяць выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518929935-syonnya-u-belarusi-prahodzyac-vybary-deputatau-myascovyh-savetau|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Падрыхтоўка == 15 чэрвеня 2017 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла аб прапанове ЦВК правесьці выбары ў мясцовыя Саветы дэпутатаў 18 лютага 2018 году. Пры гэтым, Ярмошына патлумачыла: «Мы разглядалі 2 магчымыя даты: 11 і 18 лютага. І ўжо схіляліся да 11-га. Але калі пачалі разглядаць магчымы графік правядзеньня ўсёй выбарчай кампаніі, то высьветлілася, што, паводле [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу]], апошні дзень падачы дакумэнтаў на стварэньне [[Участковая камісія|ўчастковых камісій]] прыпадае на апошні дзень сёлетняга году. Да таго ж 31 сьнежня яшчэ і [[нядзеля]]. Зразумела, што такі варыянт больш чым нязручны. І яшчэ адна важная дэталь. 11 лютага ў [[студэнт]]аў многіх навучальных установаў яшчэ [[вакацыі]]. А студэнты, паводле выбарчага заканадаўства, могуць галасаваць толькі па месцы вучобы. Таму мы адмовіліся ад даты 11-га лютага і спыніліся на 18-м лютага. Гэта, дарэчы, паводле таго ж Выбарчага кодэксу, апошняя магчымая дата правядзеньня выбараў»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=ЦВК прапанаваў правесьці мясцовыя выбары 18 лютага 2018 году|спасылка=https://www.svaboda.org/a/miascovyja-vybary-2018/28554901.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 чэрвеня 2017|копія=https://nashaniva.com/192463|дата копіі=15 чэрвеня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 26 кастрычніка 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла пра намер стварыць 18 111 выбарчых акругаў на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў у лютым 2018 году: 2962 — у [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]], 3112 — у [[Віцебская вобласьць|Віцебскай]], 2389 — у [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай]], 3584 — у [[Гомельская вобласьць|Гомельскай]], 2556 — у [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай]], 3451 — у [[Менская вобласьць|Менскай]] і 57 — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Больш за 18 тыс. выбарчых акруг будзе ўтворана ў Беларусі на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bolsh-za-18-tys-vybarchyh-akrug-budze-utvorana-u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-63251-2017/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=26 кастрычніка 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лістапада 2017 году А. Лукашэнка падтрымаў прызначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня на 18 лютага 2018 году<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка падтрымаў назначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў на 18 лютага 2018 году|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-padtrymau-naznachenne-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-na-18-ljutaga-2018-goda-63742-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Старшыня ЦВК паведаміла, што каштарыс выбараў меў скласьці 21,2 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] (10,5 млн даляраў), як і на [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовыя выбары 2014 году]]. Пры гэтым, Лукашэнка даручыў стварыць участкі для галасаваньня «за кошт сродкаў тых арганізацыяў, якія разьмяшчаюць у сябе ўчастковыя камісіі». Матэрыяльна-тэхнічныя выдаткі мелі скласьці менш за 17 % [[каштарыс]]у. Ярмошына патлумачыла: «Усё астатняе — гэта выдаткі на заработную плату. Мы прывязваем яе памер да сярэдняй [[Заработная плата|заработнай платы]] па краіне»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бюджэт выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня складзе каля $10,5 млн|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bjudzhet-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-28-ga-sklikannja-skladze-kalja-105-mln-63743-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 15 лістапада 2017 году прайшло паседжаньне ЦВК па падрыхтоўцы да мясцовых выбараў, на якім прызначылі апошні тэрмін падачы дакумэнтаў для ўтварэньня [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]] на 21 лістапада. З улікам сельскіх у Беларусі налічвалася 1309 мясцовых Саветаў, адпаведна ліку якіх мелі ўтварыць тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі да 24 лістапада. Да 29 лістапада ў друку падлягалі абнародаваньню нумары, апісаньне і найменьне выбарчых акругаў. Участкі для галасаваньня мелі ўтварыць да 16 сьнежня 2017 году. На нядзелю 31 сьнежня 2017 году прыпадаў апошні тэрмін падачы дакумэнтаў аб вылучэньні ў склад участковых выбарчых камісіяў, якія мелі ўтварыць да 3 студзеня 2018 году. Пры гэтым, на паседжаньні ЦВК Ярмошына заявіла: «Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты будзе ажыцьцяўляцца зь 10 сьнежня па 8 студзеня, прычым 8 студзеня — гэта апошні дзень здачы дакумэнтаў на рэгістрацыю кандыдатаў у дэпутаты». Саму рэгістрацыю прызначылі зь 9 па 18 студзеня 2018 году, пасьля чаго перадвыбарчае [[агітаваньне]] мела доўжыцца да 18 лютага ўключна. Запрашэньні выбарцам прыйсьці на выбарчыя ўчасткі мелі накіраваць да 7 лютага, а забясьпечыць ўчастковыя выбарчылі камісіі бюлетэнямі для галасаваньня — да 12 лютага<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў пачнецца 10 сьнежня|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/vyluchenne-kandydatau-u-deputaty-mjastsovyh-savetau-pachnetstsa-10-snezhnja-63800-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 9 студзеня 2018 году Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі паведаміла пра ўтварэньне 5870 участкаў для галасаваньня на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня. Сярод іх было 250 (4 %) участкаў у [[здраўніца]]х і [[лякарня]]х, а таксама 17 — у [[Вайсковая часьць|вайсковых часьцях]]. У Берасьцейскай вобласьці было 923 выбарчыя ўчасткі, у Віцебскай — 798, у Гарадзенскай — 675, у Гомельскай — 1022, у Магілёўскай — 750, у Менскай — 991 і ў Менску — 711<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Участкі для галасаваньня на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/uchastki-dlja-galasavannja-na-mjastsovyh-vybarah-6438/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 студзеня 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515737886-uchastki-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah|дата копіі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Выбарчыя камісіі === 28 лістапада 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла, што ў склад 1309 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных выбарчых камісіяў]] (ТВК) увайшло 10 507 чалавек. Зь іх 50 % (5285) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 39 % (4099) вылучылі [[Грамадзкае аб'яднаньне|грамадзкія аб'яднаньні]], 10 % (1123) — ад працоўных калектываў і 1 % (125) — ад партыяў. Найбольш прадстаўнікоў у ТВК мелі: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] (ФПБ) — 17 % (1754) і грамадзкае аб’яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» — 6 % (582), [[Камуністычная партыя Беларусі]] — 0,7 % (73) і [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] (РППС) — 0,3 % (35). [[Апазыцыя|Апазыцыйныя]] партыі мелі толькі 7 прадстаўнікоў: [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] — 5, а [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У выбаркамы ўвайшлі 7 чальцоў апазыцыйных партыяў і 582 — з «Белай Русі»|спасылка=https://euroradio.by/u-vybarkamy-uvayshli-34-chalcy-apazicyynyh-partyyau-i-587-z-belay-rusi|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=28 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 сьнежня 2017 году Ярмошына паведаміла, што 4 сьнежня завяршылася ўтварэньне акруговых выбарчых камісіяў па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «колькасьць партыйных вылучэнцаў у складзе акруговых, раённых выбарчых камісій павялічылася на 2 %. А ад прадстаўнікоў грамадзкіх аб’яднаньняў у цэлым — на 8 %». Сярод іншага, гэтыя камісіі прымалі заявы аб рэгістрацыі ініцыятыўных групаў для вылучэньня кандыдатаў шляхам збору подпісаў. Старшыня ЦВК заўважыла, што ў акруговых камісіях павялічылася колькасьць прадстаўнікоў апазыцыйных партыяў: партыі «Справядлівы сьвет» — утрая і [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] — удвая. Таксама РППС павялічыла лік прадстаўнікоў амаль удвая<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ярмошына канстатуе ўсё большую актыўнасьць палітычных партый на першых этапах мясцовых выбараў|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/jarmoshyna-kanstatue-use-bolshuju-aktyunasts-palitychnyh-partyj-na-pershyh-etapah-mjastsovyh-vybarau-64463-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=8 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У склад акруговых камісіяў улучылі 2239 чалавек (55 %) ад грамадзкіх аб’яднаньняў, 1188 (29 %) — шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 384 (9 %) — ад працоўных калектываў і 293 (7 %) — ад партыяў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачалося вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachalosya-vyluchenne-kandydatau-u-depu/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=10 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына згадала, што найбольш месцаў ва ўчастковых камісіях атрымалі ФПБ і [[Беларускі саюз жанчынаў]], а партыі займелі 6 % месцаў<ref name="б"/>. [[Жанчыны]] занялі 73,58 % месцаў ва ўчастковых выбарчых камісіях, то-бок перавышалі лікам мужчынам амаль утрая. Пры гэтым, 15 студзеня 2018 году сустаршыня аргкамітэту «Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі» [[Вольга Кавалькова]] адзначыла: «фальсыфікацыі на выбарах адбываюцца ў камісіях, дзе больш за 70% жанчыны»<ref>{{Навіна|аўтар=Ганна Соўсь|загаловак=Чаму выбары ў Беларусі фальсыфікуюць жанчыны|спасылка=https://www.svaboda.org/a/28976207.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. 15 лютага 2018 году старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] паведаміў: «На сёньня каля 3000 сябраў Беларускага фонду міру ўключаныя ў выбарчыя камісіі рознага ўзроўню — участковыя, акруговыя, тэрытарыяльныя»<ref name="з"/>. 19 лютага кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што 97,8 % сябраў выбарчых камісіяў складалі прадстаўнікі прыхільнікаў ураду, у асноўным ад 4 аб'яднаньняў: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] і «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белай Русі]]», [[Беларускі саюз жанчынаў|Беларускага саюзу жанчынаў]] і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref name="й">{{Навіна|аўтар=Ігар Карней|загаловак=Мясцовыя выбары былі «максымальна бруднымі», — назіральнікі|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047993.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. == Вылучэнцы == На 26 сьнежня 2017 году ўсе 57 выбарчых акругаў Менску мелі больш як па адным кандыдаце ў дэпутаты. Найбольш ініцыятыўных групаў улічылі ў [[Фрунзэнскі раён (Менск)|Фрунзэнскім раёне]] Менску: у [[Каменная Горка (мікрараён)|Каменнагорскай]] выбарчай акрузе — 12 і яшчэ ў 2-х — па 9. Па Акадэмічнай выбарчай акрузе ў [[Першамайскі раён (Менск)|Першамайскім раёне]] сталіцы подпісы зьбіралі 8 групаў, а па [[Вуліца Асаналіева (Менск)|Асаналіеўскай]] у [[Кастрычніцкі раён (Менск)|Кастрычніцкім раёне]] — 7<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Менску ёсьць акруга, па якой у гарсавет ідзе 12 кандыдатаў|спасылка=https://euroradio.by/u-minsku-yosc-akruga-pa-yakoy-u-garsavet-idze-12-kandydatau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=26 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 29 сьнежня кандыдатамі вылучылі 7700 чалавек, зь якіх 96 % былі ў веку за 30 гадоў і больш за 4000 былі жанчынамі. За 11 дзён да заканчэньня ўліку кандыдатаў без вылучэнцаў заставалася 57 % з 18 111 выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У 10 тысячах акругаў няма ніводнага кандыдата ў дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://euroradio.by/u-10-tysyachah-akrugau-nyama-nivodnaga-kandydata-u-deputaty-myascovyh-savetau|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=29 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да 8 студзеня 17 500 ініцыятыўных групаў зьбіралі подпісы грамадзянаў за вылучэньне кандыдатаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачынаецца рэгістрацыя кандыдатаў у дэпутаты|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachynaetstsa-registratsyya-kandydatau-u/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла: «На 18 111 выбарчых акругаў вылучана 22 719 чалавек». У выніку ў сярэднім на выбарчую акругу прыпадала 1,2 кандыдата, тады як у Менску было ў сярэднім па 6 кандыдатаў на акругу<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кандыдатамі ў дэпутаты на мясцовых выбарах хочуць стаць 22,7 тысячы чалавек|спасылка=https://euroradio.by/kandydatami-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-hochuc-stac-227-tysyachy-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] ўлічылі 4142 кандыдаты ў дэпутаты, зь якіх звыш 55 % склалі жанчыны. Сярод іх 83 % (3452) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 21 % (848) — ад працоўных калектываў і 6 % (242) — ад партыяў. [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] мела 80 кандыдатаў, [[Камуністычная партыя Беларусі]] (КПБ) — 77, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] (ЛДПБ) — 56, партыя «[[Справядлівы сьвет]]» — 14, [[Аб'яднаная грамадзянская партыя]] (АГП) — 10, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] — 3 і [[Партыя БНФ]] — 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Жанчын больш за палову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679247-na-gomelshchyne-syarod-kandydatau-u-deputaty-zhanchyn-bolsh-za-palovu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12stu-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]] вылучылі 5305 кандыдатаў, то-бок больш за 2 на акругу. Пры гэтым, стварылі 4155 ініцыятыўных групаў. На месца ў [[Магілёўскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прыпадала 3,6 кандыдаты, у [[Бабруйск]]і — 2,5. На [[сельсавет]] у сярэднім было па 2 кандыдаты. У Магілёўскай вобласьці стварылі 750 участковых выбарчых камісіяў агульным лікам 8215 чалавек, зь якіх 3/4 склалі жанчыны, 44 % — прадстаўнікі грамадзкіх аб'яднаньняў і партыяў і звыш 8 % — [[моладзь]] да 30 гадоў. Сярод іншага, 35 камісіяў стварылі ў здраўніцах і лякарнях. У [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]] вылучылі 171-го кандыдата, зь якіх 47 — ад партыяў і 16 — дзейных дэпутатаў. Пры гэтым, [[ЛДПБ]] вылучыла 26 чалавек, [[АГП]] — 10, «[[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Грамада]]» — 7, «Справядлівы сьвет» і КПБ — па 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Безальтэрнатыўнасьць нам не пагражае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679459-na-magilyoushchyne-na-vybary-vyluchana-bolsh-za-2-kandydaty-na-akrugu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=2|issn=}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына заявіла: «ёсьць безальтэрнатыўныя акругі нават у абласныя Саветы. Няма ніводнай толькі ў горадзе Менску і ў Магілёўскай вобласьці». У Менску ў сярэднім на акругу было па 6 кандыдатаў, а ў абласныя Саветы — па 2,4 чалавекі. У Каменнагорскай выбарчай акрузе Менску ўлічылі найбольш кандыдатаў — 10. Больш за 45 % (10 362) вылучэнцаў склалі дзейныя дэпутаты 27-га скліканьня. Таксама вылучаліся 32 грамадзяніны Расеі. Агулам 69 % кандыдатаў вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 27 % — ад працоўных калектываў і 4 % — ад партыяў. Звыш 30 % кандыдатаў склалі працаўнікі [[Асьвета ў Беларусі|адукацыі]], культуры і навукі, звыш 20 % — працаўнікі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]], 11 % — [[чыноўнік]]і, звыш 9 % — працаўнікі прамысловасьці, транспарту і [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўніцтва]], звыш 4 % — працаўнікі [[Гандаль|гандлю]] і побытавага абслугоўваньня, звыш 3 % — праваахоўнікі і [[Вайсковец|вайскоўцы]], каля 3-х % — [[пэнсія]]нэры, звыш 2 % — [[прадпрымальнік]]і<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Кампанія — у штатным рэжыме|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515775722-kampaniya-u-shtatnym-rezhyme|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/9-28625 9 (28625)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/13stu-2_optim.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref> і каля 1 % — [[Беспрацоўе|беспрацоўныя]]. У [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў]] па 34-х акругах ішло па адным кандыдаце, у Берасьцейскі — па 5. Каля паловы (11 030) ад усіх кандыдатаў у дэпутаты склалі жанчыны<ref name="б">{{Навіна|аўтар=Арцём Мартыновіч|загаловак=Ярмошына: На выбары ў Менску вылучаюцца чатыры студэнты|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-na-vybary-u-minsku-vyluchayucca-chatyry-studenty|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=12 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>, а мужчыны — 51,4 % (11 683). Старэйшымі за 30 гадоў былі 94,6 % (21 485) кандыдатаў, а моладзь да 30 гадоў складала 5,4 % (1 228). У [[Сельскі савет|сельскія Саветы]] дэпутатаў вылучылі 15 421-го кандыдата пры сярэднім ліку кандыдатаў на выбарчую акругу па Беларусі 1,2 чалавека, у раённыя Саветы — 4 854 кандыдатаў (па 1,3 чалавекі на акругу), у абласныя — 859 (па 2,4), у гарадзкія абласнога падпарадкаваньня — 829 (па 2,2), у [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 345 (па 6,1), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 302 (па 1,2) і ў пасялковыя — 103 (1,1). У выніку па адным кандыдаце мела звыш 70 % пасялковых і сельскіх, гарадзкіх раённага падпарадкаваньня і раённых выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=За каго будзем галасаваць на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/za-kago-budzem-galasavats-na-mjastsovyh-vybarah-6472/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 22 студзеня Ярмошына паведаміла пра зьмяншэньне ліку вылучаных кандыдатаў: «Засталося на гэты момант 22 278. Зь ліку выбылых 123 чалавекі адклікалі свае кандыдатуры добраахвотна і 311 (1,37 %) — гэта адмовы ў рэгістрацыі». Таксама старшыня ЦВК згадала пра акругі абласных Саветаў з адным кандыдатам: «Што да Саветаў самага высокага ўзроўню — абласных, то ў Брэсцкім рэгіёне 7 безальтэрнатыўных акругаў, або 12,3 %, у Віцебскай вобласці — 22 (36,7 %), Гомельскай — 3 (5 %), Гарадзенскай — 40 (66,7 %). У Менскай вобласьці 3 безальтэрнатыўныя акругі, што складае 5 %, а ў Магілёўскай няма ніводнай. Прычым там ёсьць акругі з высокай альтэрнатывай. Сярэдні конкурс — крыху менш як 3 кандыдаты на месца». У Менску засталося ў сярэднім звыш 4-х чалавек на месца. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «Калі гаварыць аб сталічных акругах, дзе больш за ўсё кандыдатаў, то самыя буйныя ў гэтым плане Акадэмічная № 48 Першамайскага раёну і Кальварыйская № 38 у Фрунзэнскім раёне. Тут балатуюцца па 8 кандыдатаў. Далей ідуць [[Старавіленская вуліца (Менск)|Старавіленская]] акруга № 41 па [[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральным раёне]] — 7 кандыдатаў. Па 6 чалавек прэтэндуюць на дэпутацкі мандат у [[Вуліца Пляханава (Менск)|Пляханаўскім]], Чыгуначным, [[Сухарава (мікрараён)|Сухараўскім]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 22 тыс. кандыдатаў у дэпутаты зарэгістравана на выбарах|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180122/1516627693-bolsh-za-22-tys-kandydatau-u-deputaty-zaregistravana-na-vybarah|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=23 студзеня 2018|копія=https://euroradio.by/na-myascovyya-vybary-zaregistravali-bolsh-za-22-tysyachy-kandydatau-u-deputaty|дата копіі=22 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 5 лютага 2018 году засталося 145 кандыдатаў на 60 месцаў у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў]]. Па адным кандыдаце было ў 3 акругі: Карастаянаўскую ў [[Гомель|Гомлі]], [[Ельскі раён|Ельскую]] і [[Лельчыцкі раён|Лельчыцкую]]. Найбольш кандыдатаў у было ў Мазурскай выбарчай акрузе Гомля — 5<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Адна з пяці скаргаў задаволена|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180205/1517845131-adna-z-pyaci-skargau-zadavolena|выданьне=Зьвязда|тып=|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/25-28641 25 (28641)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/6lut-3_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 8 лютага 2018 году беспартыйныя складалі звыш 95 % (21 227) зарэгістраваных кандыдатаў. Пры гэтым, сваіх кандыдатаў вылучалі 12 [[Сьпіс палітычных партыяў Беларусі|партыяў Беларусі]]. Да партыйцаў належала 4,7 % (1051) зарэгістраваных, сярод якіх пераважалі: КПБ — 409, ЛДПБ — 228 і [[РППС]] — 177. Сярод апазыцыйных партыяў найбольш вылучылі: АГП — 71-го кандыдата, «Грамада» — 54-х і Партыя БНФ — 23-х<ref>{{Артыкул|аўтар=Надзея Анісовіч.|загаловак=Час актывізавацца прайшоў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518098087-chas-aktyvizavacca-prayshou|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-21_optim.pdf 13]|issn=}}</ref>. Другі сакратар Цэнтральнага камітэту Камуністычнай партыі [[Георгі Атаманаў]] падкрэсьліў 4-кратна большае вылучэньне моладзі, чым у сярэднім па краіне: «Практычна кожны 5-ы кандыдат — ва ўзросьце да 31 году». Першы намесьнік старшыні Лібэральна-дэмакратычнай партыі [[Алег Гайдукевіч]] заўважыў: «У Менску вылучылі прэтэндэнтаў у кожнай акрузе — гэта 57 чалавек. Зарэгістравана зь іх 49. Усяго вылучылі ад партыі 267 кандыдатаў». Старшыня Рэспубліканскай партыі працы і справядлівасьці [[Васіль Задняпраны]] адзначыў: «у нас амаль палова акруговых камісій зарэгістравала па адным кандыдаце» (безальтэрнатыўна на акругу), і патлумачыў: «Кандыдаты ад нашай партыі больш прадстаўленыя ў рэгіёнах. У сталіцы — толькі 18 чалавек» (10 %)<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Партыйныя лідэры пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518103965-partyynyya-lidary-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-12_optim.pdf 4]|issn=}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага сярод кандыдатаў было 10 946 жанчынаў, 10 362 дзейных дэпутатаў, 1169 маладзёнаў у веку да 30 гадоў і 33 грамадзяніны Расеі. 13 лютага Ярмошына паведаміла пра выбарчую акругу без аніводнага кандыдата: «Гэта Савецкая выбарчая акруга № 3 па выбарах дэпутатаў [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў|Ельскага раённага савета дэпутатаў]] у Гомельскай вобласьці»<ref name="д"/>. 15 лютага намесьнік старшыні «Белай Русі» [[Аляксандар Шацько]] паведаміў: «сярод кандыдатаў у мясцовыя Саветы дэпутатаў больш за 9000 сябраў арганізацыі «Белая Русь». Старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] заявіў: «больш за 70 чалавек, сябраў нашай арганізацыі, ёсьць кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў па ўсёй краіне. У Менску ад Фонду міру прадстаўленыя 3 кандыдаты. Яны балатуюцца ў [[Заводзкі раён (Менск)|Заводзкім]], Цэнтральным і Фрунзэнскім раёнах»<ref name="з">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Прадстаўнікі грамадзкіх арганізацый пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518706732-pradstauniki-gramadskih-arganizacyy-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. На 18 лютага 247 тэрытарыяльных выбарчых камісіяў абласнога, раённага і гарадзкога, пасялковага і сельскага ўзроўняў у Менскай вобласьці ўлічылі звыш 3700 кандыдатаў на 3451 дэпутацкае месца, у тым ліку на 2548 месцаў у сельскія Саветы, 702 — у раённыя, 63 — у пасялковыя, 60 — у [[Менскі абласны Савет дэпутатаў]], 40 — у Саветы гарадоў раённага падпарадкаваньня і 38 — у [[Жодзінскі гарадзкі Савет дэпутатаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=Марына Бегункова|загаловак=Маладым выбаршчыкам падарунак — экскурсія на верталёце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518956268-pragalasavac-i-zdzeysnic-aglyadny-palyot-na-vertalyoce|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Агітаваньне == 22 сьнежня 2017 году Сакратарыят [[Таварыства беларускай мовы]] абнародаваў Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў, у якім заявіў: «Мы падтрымліваем тых кандыдатаў, хто вырашыў прыняць удзел у гэтай выбарнай кампаніі і актыўна выкарыстоўвае дзяржаўную [[Беларуская мова|беларускую мову]] падчас агітацыйных мерапрыемстваў. Мы прапануем усім удзельнікам выбараў у мясцовыя саветы дэпутатаў ставіць пытаньне аб адкрыцці беларускамоўных клясаў, школ і [[Гімназія|гімназій]] у кожным [[Раёны Беларусі|раённым цэнтры]], аб пашырэньні ўжываньня беларускай мовы ў візуальнай прасторы кожнага [[мястэчка]] і [[Гарады Беларусі|горада]], у інфармацыйным вяшчаньні мясцовых [[СМІ]]. Бо родная культура і мова – асноўныя чыньнікі [[Народ|нацыі]] і [[Незалежнасьць|незалежнай]] дзяржавы»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў-2018 ад кіраўніцтва ТБМ|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/zvarot-da-udzelnikau-myastsovykh-vybar/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=22 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лютага 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] адзначыла, што [[Банкаўскі рахунак|рахункі]] для перадвыбарчага агітаваньня адкрылі 10,4 % зарэгістраваных кандыдатаў у дэпутаты, што было ўтрая больш параўнальна з папярэднімі [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовымі выбарамі ў 2014 годзе]], калі такія рахункі адкрылі 3,8 % кандыдатаў. Пры гэтым, сярод больш як 15 300 кандыдатаў у дэпутаты [[сельсавет]]аў рахункі займелі толькі 39 чалавек. Каля 20 % кандыдатаў паведамілі пра намер правесьці [[пікет]]ы для сустрэчы з выбарцамі. Права на бясплатны [[радыё]]этэр скарысталі больш як 20 % (1789) кандыдатаў, якія ўзялі ўдзел у адпаведнай жараб’ёўцы<ref name="е"/>. Адразу 2 партыі ладзілі [[байкот выбараў]]: [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] (КХП БНФ), якую ўзначальваў [[Зянон Пазьняк]], і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]], якой кіраваў [[Станіслаў Шушкевіч]]<ref>{{Навіна|аўтар=Яна Запольская|загаловак=Юрась Беленькі: «Нельга лічыць выбаршчыкаў дурнямі»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/yuras-belenki-nelga-lichyts-vybarsh/ |выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Падчас выбарчай кампаніі ў Беларусі заблякавалі доступ да 2-х прыватных інтэрнэт-рэсурсаў навінаў, такіх як «[[Беларускі партызан]]» і «[[Хартыя’97]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заява арганізацый-заснавальнікаў кампаніі «Права выбару» пра выбары ў мясцовыя саветы Рэспублікі Беларусь 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://bchd.info/13998-zayava-arganizacyy-zasnavalnikau-kampanii-prava-vybaru-pra-vybary-u-myascovyya-savety-respubliki-belarus-18-lyutaga-2018-g.html|выдавец=[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 лютага 2018 году Сойм КХП БНФ ухваліў «Паведамленьне пра «выбары», у якім заявіў: «У існуючай антынароднай [[Дзяржаўны лад|палітычнай сыстэме]] адсутнічае інстытут [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]. Мясцовыя Саветы зьяўляюцца намінальнай уладай, іх дзейнасьць мае дэкаратыўны характар. Саветы стварае і поўнасьцю імі кіруе [[Рэжым Лукашэнкі|рэжымная]] вертыкаль. Мясцовыя Саветы выкарыстоўваюцца ў якасьці псэўдадэмакратычнай шырмы, за якой хаваецца [[Карупцыя|карумпаваная]] і хлусьлівая рэжымная [[бюракратыя]]. Галоўная задача цяперашніх «выбараў» надаць бачнасьць легітымнасьці рэжымнай палітычнай сыстэме, дэзарыентаваць беларускае [[грамадзтва]], выпусьціць сацыяльную энэргію незадаволенасьці ў пустое дзеяньне. [[Абсалютная бальшыня]] выбаршчыкаў цудоўна разумее, што аніякіх выбараў у краіне няма. Праводзіцца чарговы рэжымны [[спэктакль]]. Мы мяркуем, што беларусы ня зганьбяць сябе, ня будуць дапамагаць рэжыму ілгаць народу і замежным грамадзянам пра ўсенародную падтрымку, якую яны намалююць, ня будуць падтрымліваць фальшывую антыбеларускую палітыку. Дзеля дабра і справядлівасьці лепш трымацца далей ад рэжымнага балота, але зьберагчы сваё сумленьне, розум і дух»<ref>{{Навіна|аўтар=Сойм [[КХП БНФ]]|загаловак=Паведамленьне пра «выбары»|спасылка=http://www.bielarus.net/archives/2018/02/13/5005|выдавец=Партал «[[Беларуская Салідарнасьць]]»|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Назіраньне == 23 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла пра акрэдытацыю выбарчымі камісіямі 10 500 наглядальнікаў. Больш за ўсё акрэдытавалі наглядальнікаў на выбарах ад [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі|Беларускага рэспубліканскага саюзу моладзі]] (БРСМ), грамадзкага аб’яднаньня «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі на мясцовых выбарах акрэдытавана 10,5 тыс. нацыянальных наглядальнікаў|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-akredytavana-105-tys-natsyjanalnyh-nagljadalnikau-65594-2018/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=24 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла пра вылучэньне каля 700 назіральнікаў. У склад кампаніі ўвайшлі 8 грамадзкіх аб’яднаньняў: [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]], «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]]», [[Беларуская партыя Зялёныя|Беларуская партыя «Зялёныя»]], [[Партыя БНФ]], [[Партыя свабоды і прагрэсу]], Рух «[[За Свабоду]]» і [[Беларускі прафсаюз працаўнікоў радыёэлектроннай прамысловасьці]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Права выбару-2018» назвала асноўныя прычыны нерэгістрацыі дэмакратычных кандыдатаў|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/prava-vybaru-2018-nazvala-asnounyja-pryczyny-ner|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=8 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага кампанія «Права выбару» пачала назіраньне за датэрміновым галасаваньнем на 154-х выбарчых участках<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пры галасаваньні камісія налічыла выбарцаў у 14 разоў больш, чым назіральнікі|спасылка=https://euroradio.by/pry-galasavanni-kamisiya-nalichyla-vybarcau-u-14-razou-bolsh-chym-naziralniki|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У кампаніі ўдзельнічала 308 чалавек, якія падалі ва ўчастковыя камісіі 144 прапановы аб адкрытым падліку галасоў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=«Права выбару» заяўляе пра «рэкордныя разыходжаньні» яўкі выбаршчыкаў з дадзенымі назіральнікаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/prava-vybaru-zayaulyae-pra-rekordnyya-r/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага старшыня [[ЦВК Беларусі]] паведаміла пра акрэдытаваньне на выбарах 28 624-х наглядальнікаў. Сярод іх найбольш прадстаўнікоў мелі: [[БРСМ]] — 24 % (каля 6800), ГА «Белая Русь» — 18 % (5100) і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] — 14 % (каля 4000)<ref name="е"/>. 15 лютага старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] згадаў, што ад яго грамадзкага аб'яднаньня «прыкладна 1400 чалавек зарэгістраваныя назіральнікамі»<ref name="з"/>. 16 лютага кампанія «Права выбару» паведаміла пра выстаўленьне 640 назіральнікаў на 320 выбарчых участках у асноўны дзень галасаваньня і поўнае назіраньне ў 32-х выбарчых акругах у некалькіх абласьцях Беларусі<ref name="і"/>. 19 лютага кампанія «За справядлівыя выбары» паведаміла пра назіраньне на 54-х выбарчых участках у 22-х паселішчах ва ўсіх абласьцях Беларусі і ў Менску. У кампаніі бралі ўдзел 789 назіральнікаў ад 12 грамадзкіх аб’яднаньняў і партыяў, сярод якіх 668 назіралі за выбарамі ў асноўны дзень галасаваньня, 114 — за датэрміновым і асноўным галасаваньнем і 7 — ладзілі доўгатэрміновае назіраньне<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=«Больш брудных выбараў у Беларусі яшчэ не было»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/bolsh-brudnykh-vybarau-u-belarusi-yashche/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Галасаваньне == 13 лютага 2018 году пачалося датэрміновае [[галасаваньне]] на мясцовых выбарах. Выбарчыя ўчасткі працавалі а 10:00—14:00 і 16:00—19:00. Для галасаваньня пры сабе варта было мець: [[пашпарт]], [[Пасьведчаньне асобы|пасьведчаньне]] [[Кіроўца|кіроўцы]], [[вайсковы білет]] (для [[Вайсковец|вайскоўцаў]] тэрміновай службы), [[Пэнсія|пэнсійнае]] пасьведчаньне (з фатаграфіяй у ім), службовае пасьведчаньне [[чыноўнік]]а, [[Студэнт|студэнцкі]] білет, даведку [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|органа ўнутраных справаў]] (пры страце пашпарту) або пасьведчаньне на права жыхарства (для грамадзянаў Расеі)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Датэрміновае галасаваньне|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/daterminovae-galasavanne-6606/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=12 лютага 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180212/1518428008-daterminovae-galasavanne|дата копіі=10 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 5870 участках усталявалі 23 200 выбарчых скрыняў, у тым ліку каля 2000 для датэрміновага галасаваньня<ref name="е">{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў ў Беларусі|спасылка=http://www.klich.by/?p=61524|выдавец=Газэта «[[Кліч Радзімы]]» ([[Шаркоўшчына]])|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 1-ы дзень датэрміновага галасаваньня ЦВК налічыла 4,4 % галасоў выбарцаў<ref name="ж"/>. Пры гэтым, адчынілі 5620 участкаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лідзія Ярмошына: Дэмакратычныя выбары абапіраюцца на меркаваньне выбаршчыкаў і іх права на волевыяўленьне|спасылка=https://blr.belta.by/opinions/view/demakratychnyja-vybary-apirajutstsa-na-merkavanne-vybarshchykau-i-ih-prava-na-volevyjaulenne-2680/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—14 лютага ЦВК налічыла 11,06 % галасоў, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 9,33 %, у Віцебскай — 11,36 %, Гарадзенскай — 9,66 %, Гомельскай — 10,98 %, Магілёўскай — 11,72 %, Менскай — 11,05 % і ў Менску — 12,67 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=За 2 дні датэрмінова прагаласавала 11% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/za-2-dni-daterminova-pragalasavala-11-vy/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|копія=https://novychas.online/palityka/za-2-dni-daterminova-prahalasavala-11-vybarszczyk|дата копіі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—15 лютага ЦВК Беларусі налічыла яўку на датэрміновы галасаваньні ў 18,73 %, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 16,27 %, у Віцебскай — 19,67 %, Гарадзенскай — 16,81 %, Гомельскай — 19,49 %, Магілёўскай — 20 %, Менскай — 19,56 % і ў Менску — 18,92 %<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=За тры дні датэрмінова прагаласавала больш за 18% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/za-try-dni-daterminova-pragalasavala/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага Ярмошына паведаміла, што выбарчыя камісіі налічылі 34,95 % унесеных у сьпісы выбарцаў, якія прагаласавалі датэрмінова. У асноўны дзень галасаваньня 5870 выбарчых участкаў працавалі а 8:00—20:00<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Амаль 35 працэнтаў выбаршчыкаў прагаласавалі датэрмінова на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/amal-35-pratsentau-vybarshchykau-pragalasavali-daterminova-na-mjastsovyh-vybarah-u-belarusi-66338-2018/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/centrvybarkam-yauka-na-daterminovyh-vybarah-sklala-amal-35|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, яўку звыш 70 % засьведчылі назіральнікі кампаніі «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» на выбарчых участках у «Студэнцкай вёсцы» Менску і ў інтэрнатах [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]], [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт інфарматыкі і радыёэлектронікі|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэтуінфарматыкі і радыёэлектронікі]], а таксама [[Менскі дзяржаўны лінгвістычны ўнівэрсытэт|Менскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўнівэрсытэту]]<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]»|загаловак=96,4% - яўка на выбарчым участку ў «Студэнцкай вёсцы» Менска|спасылка=http://elections2018.spring96.org/be/news/89182|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/u-studenckay-vyoscy-minska-yauka-na-daterminovae-galasavanne-964|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Скаргі === У сьнежні 2017 году ў інтэрвію часопісу «[[Беларуская думка]]» старшыня ЦВК [[Лідзія Ярмошына]] патлумачыла неўлучэньне ў выбарчыя камісіі большасьці прадстаўнікоў [[Апазыцыя|апазыцыйных]] партыяў: «выбарчая камісія — калектыў, дзе выпінаньне свайго палітычнага меркаваньня шкодзіць агульнай справе»<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Галоўка, часопіс «[[Беларуская думка]]»|загаловак=Ярмошына: Апазыцыянэраў не бяруць у выбаркамы, каб не выпіналі свае меркаваньні|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-apazicyyanerau-ne-byaruc-u-vybarkamy-kab-ne-vypyachvali-svae-merkavanni|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=5 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 7 студзеня 2018 году сузаснавальніца руху «Дзея» [[Аліна Нагорная]] правяла ў [[Слуцак|Слуцку]] (Менская вобласьць) [[пікет]], прысьвечаны [[100-годзьдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|100-годзьдзю Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Нагорная зарэгістравала ініцыятыўную групу дзеля пікету без спагнаньня і патлумачыла: «Мясцовыя выбары — гэта яшчэ адна фікцыя, якая абыходзіцца народу «ў капеечку». Лічу, што сьпіс кандыдатаў ужо даўно падрыхтаваны і зацьверджаны [[Слуцкі раённы выканаўчы камітэт|Слуцкім райвыканкамам]]. Ад майго ўдзелу ў выбарах і іншых актывістаў ён аніяк ня зьменіцца. Слуцкія ўлады не дазваляюць ніякіх імпрэзаў, прысьвечаных памяці [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]], які змагаўся пад [[Бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белым сьцягам]] БНР. У гэтым годзе мы будзем святкаваць 100-годзьдзе БНР. На дзяржаўным узроўні гэтае сьвята зноў застаецца незаўважаным. Сваім пікетам я і мае сябры нагадваем случчанам пра важны этап у гісторыі нашай дзяржаўнасьці. Бо без абвяшчэньня [[БНР]] магло б не быць і [[БССР]], а таксама сучаснай Рэспублікі». Пікет доўжыўся каля 4-х гадзінаў пад бел-чырвона-белым сьцягам. Пікетоўцы падарылі 300 месьцічам памяткі пра Слуцкі збройны чын, а таксама каляндарыкі з партрэтамі слуцкіх паўстанцаў і выявай бел-чырвона-белага сьцяга. Таксама месьцічы рабілі фотаздымкі на фоне хэштэгу #БНР100<ref>{{Навіна|аўтар=Зінаіда Цімошак|загаловак=Замест збору подпісаў — пікет, прысьвечаны 100-годзьдзю БНР|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/zamest-zboru-podpisau-piket-prysveczany-100-hod|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=7 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пасьля завяршэньня ўтварэньня выбарчых камісіяў 3 студзеня кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што ў склад камісіяў улучылі 97 % вылучаных прадстаўнікоў ад [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]] і 95,9 % сябраў партыяў ва ўрадзе. Пры гэтым, у камісіі дапусьцілі 11 % (26) вылучэнцаў ад апазыцыйных партыяў. З гэтай нагоды 8 студзеня Палітычная рада [[Аб’яднаная грамадзянская партыя|Аб’яднанай грамадзянскай партыі]] (АГП) абнародавала заяву, у якой паведаміла пра вылучэньне ва ўчастковыя камісіі 83-х «[[юрыст]]аў, людзей з досьведам працы ў [[Вярхоўны Савет Беларусі|парлямэнце]] і органах [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]». Аднак у склад камісіяў улучылі толькі аднаго сябра АГП. У заяве АГП цьвердзілася: «Выбарчыя камісіі паводле закону павінныя фармавацца з прадстаўнікоў розных арганізацыяў і палітычных партыяў. Ідэя ў тым, што яны павінныя складацца зь людзей з рознымі палітычнымі поглядамі і інтарэсамі, каб не было змовы для несумленнага падліку галасоў. Што ж адбываецца на практыцы? Як правіла, усе камісіі складаюцца з працаўнікоў аднаго працоўнага калектыву, а ўзначальваюцца кіраўніком гэтага калектыву або яго намесьнікам. Пры [[кантракт]]най сыстэме пярэчаньне начальніку раўнасільнае страце працы»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=АГП: У народа скралі права выбару|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/agp-u-naroda-ukrali-prava-vybaru/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=8 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. [[Партыя БНФ]] правяла ва ўчастковыя камісіі 4 чалавекі з 65 вылучаных, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — 3-х з каля 50 вылучаных, а грамадзкае аб'яданьне «[[Гавары праўду]]» — аднаго з больш як 20. АГП атрымала адмову паводле адпаведнай скаргі ў [[Суд Цэнтральнага раёну]] Менску, а Партыя БНФ — у [[Суд Бярозаўскага раёну]], [[Суд Слуцкага раёну]]<ref>{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=АГП і ПБНФ падалі ў суд на выканкамы|спасылка=https://euroradio.fm/agp-i-pbnf-padali-u-sud-na-vykankamy-nu-yany-hacya-b-pasprabavali|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына паведаміла пра падачу 9 скаргаў на ўтварэньне ўчастковых выбарчых камісіяў<ref name="б"/>. 15 студзеня старшыня ЦВК патлумачыла адмову павялічыць склад камісіяў да 19 чалавек для ўлучэньня прадстаўнікоў апазыцыі, як дазваляе выбарчае заканадаўства: «Мы даём фінансаваньне толькі на 15 чалавек у Менску і на 14 чалавек у вобласьці ва ўчастковыя выбарчыя камісіі. Таму яны і вызначаюць такі склад. Патрэбная эканомія, і таму ніхто ня будзе рабіць 19 ― у нас [[каштарыс]] так разьлічаны»<ref name="в">{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=Ярмошына: Няма грошай на тое, каб з-за апазыцыі рабіць камісіі па 19 чалавек|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-nyama-groshay-na-toe-kab-z-za-apazicyi-rabic-kamisii-pa-19-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, 16 студзеня [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] ўхваліла Пастанову аб унясеньні зьмяненьняў у каштарыс выдаткаў на падрыхтоўку і правядзеньне выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня. Паводле Пастановы, ранейшы каштарыс у суме 21,491 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] скарацілі на 10 % да 19,386 млн рублёў. Заробкі па ўсіх камісіях зьменшылі ў сярэднім на 5,5 %, таму ў дзень выбараў пасьля выліку [[Падатак|падаткаў]] зарплата сябра ўчастковай камісіі мела скласьці 67 рублёў замест 69. Сярод іншага, скарацілі выдаткі на набыцьцё канцылярскіх прыналежнасьцяў і [[Транспарт у Беларусі|перавозкі]], [[Сувязь Беларусі|сувязь]] і камандзіроўкі. Старшыня ЦВК Ярмошына заявіла на паседжаньні пры разглядзе Пастановы: «Калі разьмеркаваць гэтую суму на ўсіх выбаршчыкаў, то выйдзе каля 1,5 даляра на аднаго чалавека. Я думаю, што мы трацім па мінімуме. Гэта вельмі невялікая сума, калі параўнаць з эўрапейскімі стандартамі — там як мінімум 5 даляраў на выбаршчыка»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Эканомім і чакаем замежных назіральнікаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180117/1516168330-vydatki-na-padryhtouku-i-pravyadzenne-myascovyh-vybarau-skarochany-na-10|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=17 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/11-28627 11 (28627)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17stu-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 5 лютага 2018 году на партале «[[Беларускі партызан]]» доктар палітычны навук [[Павал Вусаў]] цьвердзіў: «Прыхільнікі ўдзелу ў сфальсыфікаваных выбарах у Беларусі прыводзяць масу розных, часам дзіўных довадаў, якія павінныя апраўдаць «актыўны» ўдзел беларускай апазыцыі ў выбарчым працэсе. Яны спрабуюць пераканаць сваіх апанэнтаў і выбаршчыкаў, што з дапамогай выбараў, арганізацыя і правядзеньне якіх знаходзяцца пад поўным кантролем [[Аўтарытарызм|аўтарытарнай]] улады, можна зьмяніць гэтую самую ўладу або дамагчыся нейкіх саступак зь яе боку». Вусаў заўважыў: «выбары, асабліва калі яны знаходзяцца пад сыстэмным кантролем аўтарытарнай улады, ніколі не былі самадастатковым фактарам зрынаньня альбо дэмакратызацыі [[дыктатура]]ў. Роля выбараў у гэтым працэсе была і застаецца выключна інструмэнтальнай. Выбарчы працэс ня мае ніякага практычнага значэньня, калі толькі за ім не стаіць актыўнае супрацьдзеяньне насельніцтва палітыцы аўтарытарнай улады». Урэшце, палітоляг патлумачыў на прыкладзе [[Аргентына|Аргентыны]], [[Нікарагуа]] і [[Чылі]], што пасьпяховыя для апазыцыі выбары «ёсьць толькі вынікам барацьбы з дыктатурай і ўнутранага аслабленьня апошняй». Таксама Вусаў назваў яшчэ 3 умовы пераўтварэньня выбараў у прылады дэмакратызацыі: 1) гатоўнасць кіроўнай [[Эліта|эліты]] пайсьці на [[кампраміс]] з апазыцыяй; 2) гатоўнасьць аўтарытарнага кіраўніцтва правесьці сумленныя і вольныя выбары, што прадугледжвае паўсюдны кантроль з боку дэмакратычнай супольнасьці за арганізацыяй і падлікам галасоў; 3) кансалідацыя апазыцыі і мабілізацыя апазіцыйна настроенай супольнасьці, бо толькі гэта зробіць апазыцыю самастойным палітычным гульцом, а таксама дазволіць кантраляваць усе этапы выбарчага працэсу<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Нікалюк|загаловак=Дыктатура і выбары|спасылка=https://novychas.online/palityka/dyktatura-i-vybary|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году начальнік [[Берасьцейская абласная ўправа МНС Беларусі|Берасьцейскай абласной управы МНС Беларусі]] [[Канстанцін Шаршуновіч]], які адпрацаваў 4 скліканьні ў [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскім абласным Савеце дэпутатаў]] адзначыў: «работа ў мясцовых Саветах грамадзкая, за яе ня плацяць, на яе трэба ахвяраваць свой асабісты час альбо адрываць яго ад асноўнай работы»<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Яскевіч.|загаловак=Чатыры скліканьні — гэта ня жарты|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518096567-kanstancin-sharshunovich-vyyaznyya-sesii-i-padyhody-da-vyrashennya-prablem|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-23_optim.pdf 15]|issn=}}</ref>. Старшыня Пастаяннай камісіі [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савету Рэспублікі]] па заканадаўстве і дзяржаўным будаўніцтве [[Ала Бодак]] прызнала: «дэпутат Савету ажыцьцяўляе свае паўнамоцтвы без адрыву ад асноўнай працоўнай дзейнасьці» (за выняткам старшыні). Пры гэтым, Ала Бодак заўважыла: «на час падрыхтоўкі і правядзеньня сэсіяў Савету і паседжаньняў яго органаў дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў з захаваньнем за ім сярэдняй заработнай платы». Сярод іншага, Бодак адзначыла: «для ажыцьцяўленьня дзейнасьці ў выбарчай акрузе дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў (на 1 дзень у месяц) па яго заяве па месцы працы з захаваньнем сярэдняй заработнай платы. Дадзеная гарантыя была забясьпечаная дэпутатам у 2014 годзе па ініцыятыве Савету Рэспублікі. У выпадку выезду дэпутата Савету для ажыцьцяўленьня сваёй дзейнасьці ў Савеце, выбарчай акрузе за межы месца жыхарства яму кампэнсуюцца выдаткі па нормах пакрыцьця выдаткаў пры службовых камандзіроўках». Урэшце, Ала Бодак згадала, што «гарантыяй працоўных правоў дэпутата Савету ёсьць тое, што ў пэрыяд ажыцьцяўленьня сваіх паўнамоцтваў ён ня можа быць звольнены па ініцыятыве наймальніка, выключаны з установы адукацыі без папярэдняй згоды Савету»<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=«Заканадаўчы мэханізм адпрацаваны добра»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518097112-ala-bodak-zakanadauchy-mehanizm-adpracavany-dobra|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-22_optim.pdf 14]|issn=}}</ref>. 8 лютага старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына прызнала, што [[дэпутат]]ы мясцовых Саветаў «не атрымліваюць зарплату і прымаюць толькі калектыўныя, сэсійныя рашэньні». Ярмошына падкрэсьліла: «гэты пост ня ёсьць зайздросным, ён не дае [[даход]]аў і прэфэрэнцыяў». Яна таксама дадала: «грамадзяне нават ня ведаюць, чым займаюцца гэтыя людзі і якія ў іх паўнамоцтвы». Ярмошына згадала і разгляд скаргаў: «У тым жа Менску было пададзена 25 скаргаў — і 5 зь іх былі задаволеныя». Сярод іншага, старшыня ЦВК закранула нізкі ўдзел моладзі ў мясцовых выбарах: «Яны часта не галасуюць, таму і не вылучаюцца, дыстанцуюцца ад гэтага працэсу. Моладзь лічыць выбары фармалізаваным і [[Бюракратыя|бюракратычным]] дзействам, для якога яны не сасьпелі. Яшчэ адна прычына: моладзь проста ня бачыць кандыдатаў, блізкіх паводле ўзросту. У сваю чаргу маладыя кандыдаты думаюць: навошта ім ісьці ў гэта зборышча старых? Атрымліваецца замкнёнае кола». Таксама Ярмошына патлумачыла сваю леташнюю прапанову скасаваць сельскія Саветы і выбіраць кіраўнікоў [[Пасёлак|пасёлкаў]] і [[Мястэчка|мястэчак]] наўпроставым галасаваньнем грамадзянаў: «хачу, каб у нашых маленькіх тэрытарыяльных адзінках мы атрымалі рэальнае [[мясцовае самакіраваньне]] замест часам дэкаратыўных органаў. Калі выбары ў [[сельскі Савет]] праходзяць на безальтэрнатыўнай аснове і пры гэтым ні абраныя дэпутаты, ні грамадзяне не праяўляюць да гэтага цікавасьць, то тады і орган працуе фармальна. Існуе і функцыянуе толькі [[выканаўчая ўлада]], якая прадстаўленая адным чалавекам — старшынёй сельскага Савету, які адначасова ёсьць і старшынёй сель[[Выканаўчы камітэт|выканкаму]]. Дык давайце гэтую рэальную ўладу будзем абіраць усім насельніцтвам. І тады ў нас, па-першае, конкурс будзе, а па-другое, гэта будзе рэальнае мясцовае самакіраваньне, пра якое будзе ведаць насельніцтва». Урэшце, старшыня ЦВК Беларусі прызнала перашкоды ў доступе [[зьнявечаны]]х людзей на выбарчыя ўчасткі, бо далёка «ня ўсе ўваходныя месцы абсталяваныя [[пандус]]амі»<ref name="г">{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=«Хочацца, каб мы атрымалі рэальнае мясцовае самакіраваньне»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518101820-yarmoshyna-hochacca-kab-my-atrymali-realnae-myascovae-samakiravanne|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 13 лютага ў ЦВК Беларусі паступіла 415 вусных і 153 пісьмовыя звароты ад выбарцаў і кандыдатаў<ref name="ж">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Старт дадзены|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518642618-idze-daterminovae-galasavanne-na-vybarah-u-myascovyya-savety|выданьне=Зьвязда|тып=|год=15 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/32-28648 32 (28648)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/15lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 15 лютага Ярмошына прызнала: «нам трэба глядзець у бок партыяў. Яны ў нас не разьвіваюцца, і гэта ненармальна. ...напэўна, у будучыні нам трэба адаптаваць [[Выбарчы лад|выбарчую сыстэму]] пад патрэбы партыяў. Гэта значыць перайсьці да [[Прапарцыйны выбарчы лад|прапарцыйнай]] або [[Мяшаны выбарчы лад|зьмяшанай сыстэмы]], даваць магчымасьць партыям мець нейкія квоты, калі яны зьбяруць неабходную колькасьць галасоў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Кулецкі.|загаловак=«Падставаў для засмучэньня пакуль няма»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518707367-lidziya-yarmoshyna-padstau-dlya-zasmuchennya-pakul-nyama|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. 16 лютага кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла, што [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі]], грамадзкае аб'яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] бралі чынны ўдзел у перадвыбарчым агітаваньні і пры гэтым атрымлівалі сродкі зь [[Бюджэт Рэспублікі Беларусь|дзяржаўнага бюджэту Беларусі]]. Пагатоў, агітавалі за кандыдатаў ва ўрадзе праз працоўныя калектывы, куды не дапускалі апазыцыйных кандыдатаў. Урэшце, акруговыя камісіі зьмянялі біяграфічныя зьвесткі і фотаздымкі кандыдатаў апазыцыі ў інфармацыйных матэрыялах. Нацыянальны каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заўважыў, што ніводны кандыдат ад [[Апазыцыя|апазыцыі]] не патрапіў на сустрэчы з працоўнымі калектывамі<ref name="і">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Агітацыя за праўладных кандыдатаў адбывалася за кошт дзяржавы|спасылка=https://novychas.online/palityka/ahitacyja-za-prauladnyh-kandydatau-adbyvalasja-za|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 16 лютага на сустрэчы са студэнтам [[Акадэмія кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі|Акадэміі кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі]] Ярмошына адзначыла найбольш нізкі адсотак маладых кандыдатаў у сельскай мясцовасьці: «У працэнтных суадносінах колькасьць маладых кандыдатаў зьніжаецца. Гэта зьвязана з тым, што больш за палову прэтэндэнтаў — каля 13 000 чалавек — кандыдаты сельскіх Саветаў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Як паказчык сталасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180216/1518800659-lidziya-yarmoshyna-pravyala-sustrechu-sa-studentami-akademii-kiravannya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/34-28650 34 (28650)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 18 лютага каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заявіў пра выяўленьне іх назіральнікамі найбольшай яўкі выбарцаў на датэрміновае галасаваньне ў Вішнявецкай акрузе № 40 ў [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]], дзе тая склала 20 %. На гэтай падставе Сілкоў назваў агучаную ЦВК датэрміновую яўку ў звыш 34 % «[[Фальсыфікацыя|фальсыфікаванай]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Анастасія Бойка|загаловак=Кампанія «Права выбару»: Найбольшая датэрміновая яўка — 20%|спасылка=https://euroradio.by/kampaniya-prava-vybaru-naybolshaya-daterminovaya-yauka-20|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага на «[[Сталічнае тэлебачаньне|Сталічным тэлебачаньні]]» старшыня ЦВК Беларусі Ярмошына паведаміла: «за тыдзень датэрміновага галасаваньня ў Цэнтральную камісію паступілі 74 пісьмовыя скаргі»<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Сталічнае тэлебачаньне]]»|загаловак=За час датэрміновага галасаваньня ЦВК атрымала 74 скаргі|спасылка=https://euroradio.by/za-chas-daterminovaga-galasavannya-cvk-atrymala-74-skargi|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, 18 лютага палітоляг [[Валер Карбалевіч]] згадаў: «З 10,5 тысяч сябраў тэрытарыяльных выбарчых камісій апазыцыю прадстаўляюць толькі 7 чалавек»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Валер Карбалевіч]]|загаловак=Звыклы сцэнар, прадказальны вынік|спасылка=https://novychas.online/palityka/zvykly-scenar-pradkazalny-vynik|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага кампанія «Праваабаронцы за свабодныя выбары» абвясьціла, што 35 % назіральнікаў у абласьцях паведамілі, што мясцовыя [[СМІ]] надрукавалі праграмы ўсіх кандыдатаў. Таксама назіральнікі адзначылі, што выбарчыя камісіі адмовіліся ўлічыць 71 % вылучэнцаў ад Руху «[[За Свабоду]]» і 33 % — ад «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі]]», якія сабралі подпісы грамадзянаў<ref name="й"/>. Кіраўнік [[Цэнтар эўрапейскай трансфармацыі|Цэнтру эўрапейскай трансфармацыі]] [[Андрэй Ягораў]] заявіў, што апазыцыя «ўдзельнічае ў гэтым выбарчым [[фарс]]е, нібыта ўяўляючы, што праходзіць рэальны працэс выбараў», хоць праз выбары ў Беларусі нельга дасягнуць рэпрэзэнтацыі ў органах кіраваньня. Ягораў патлумачыў: «улады чарговым разам выкарысталі альтэрнатыўныя палітычныя сілы для сымуляцыі выбарчага працэсу, для большай ягонай легітымацыі»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=Палітоляг: Апазыцыя «ўдзельнічае ў выбарчым фарсе» і «падтрымлівае лёгіку палітычнага рэжыму»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048355.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Вынікі == [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што яўка на выбары ў мясцовы Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня перавысіла 77 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=ЦВК агучыў вынікі мясцовых выбараў у абласныя і Менскі гарадскі савет|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518974398-galasavanne-na-myascovyh-vybarah-u-belarusi-zavershana|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref> (5 333 613 чалавек): 79 % — у Берасьцейскай вобласьці, 84 % — у Віцебскай, 80 % — у Гарадзенскай, па 81 % — у Гомельскай, 82 % — у Магілёўскай, 78 % — у Менскай і 61 % — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЦВК заявіў, што на мясцовыя выбары ў Беларусі прыйшлі 77,05% выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/cvk-zayaviu-shto-na-myascovyya-vybary-u-belarusi-pryyshli-7705-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Абраныя дэпутаты === [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што дэпутатамі 1309 мясцовых Саветаў 28-га скліканьня сталі 18 110 чалавек, сярод якіх было 56 % (10 131) дэпутатаў 27-га скліканьня і 48 % (8729) жанчынаў, 4 % (720) [[Моладзь|маладзёнаў]] да 30 гадоў і 2,7 % (485) [[пэнсія]]нэраў, 2,5 % (453) сяброў партыяў і 0,5 % (90) [[Беспрацоўе|беспрацоўных]]. Сярод партыяў найбольш месцаў атрымалі: [[Камуністычная партыя Беларусі]] (КПБ) — 305, [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] (РППС) — 127, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] (СДПНЗ) — 11, [[Беларуская сацыяльна-спартовая партыя]] і [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — па 4, [[Беларуская аграрная партыя]] (БАП) і [[Беларуская патрыятычная партыя]] (БПП) — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=У мясцовыя саветы абраны 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/u-myastsovyya-savety-abrany-21-gramadzyanin/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле занятасьці найбольш дэпутатаў было працаўнікамі адукацыi, [[Культура|культуры]], навуцы і [[Ахова здароўя|ахове здароўя]] — 30,62 % (5546 чалавек), працаўнікамі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]] — 21,37 % (3870), [[чыноўнік]]амі — 13,24 % (2398), працаўнікамі прамысловасьцi, [[Транспарт у Беларусі|транспарту]] і [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнiцтва]] — 8,4 % (1521), працаўнікамі [[Гандаль|гандлю]] і [[побыт]]авага абслугоўваньня — 3,91 % (708), праваахоўнікамі — 3,56 % (644) і [[прадпрымальнік]]амі — 1,67 % (303)<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=Каго мы выбiралi|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180222/1519309338-u-cvk-padvyali-papyaredniya-vyniki-myascovyh-vybarau|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=23 лютага 2018|нумар=8 (441)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/23lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прайшлі 19 сябраў партыяў, а агулам ў 6 абласных Саветаў дэпутатаў — 16: у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў|Гомельскі]] — 6, [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскі]] — 4, [[Віцебскі абласны Савет дэпутатаў|Віцебскі]] і [[Менскі абласны Савет дэпутатаў|Менскі]] — па 2, [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў|Гарадзенскі]] і [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў|Магілёўскі]] — па адным. Пры гэтым, месцы атрымалі прадстаўнікі 7 партыяў: КПБ — 16, [[РППС]] — 11, [[БССП]] — 3, [[ЛДПБ]] — 2, [[БАП]], БПП і [[СДПНЗ]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=На мясцовых выбарах сярод партыяў першыя камуністы|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047878.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, ЦВК Беларусі абвясьціла, што ў мясцовыя Саветы дэпутатаў трапіў 21 грамадзянін Расеі (0,12 % ад агульнага ліку дэпутатаў) зь відам на жыхарства ў Беларусі, зь іх 15 — у сельскія Саветы, 4 — у раённыя, і па адным — у абласны і гарадзкі. Найбольш зь іх было ў Віцебскай і Магілёўскай абласьцях — па 7, Гомельскай — 5, Гарадзенскай і Менскай — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У мясцовыя саветы Беларусі трапіў 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://euroradio.by/u-myascovyya-savety-belarusi-trapiu-21-gramadzyanin-rasii|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага 2022 году сустаршыня «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі]]» [[Павал Севярынец]] паведаміў пра пераабраньне аднапартыйца ў [[Блудзенскі сельсавет]] Бярозаўскага раёну Берасьцейскай вобласьці: «дэпутат [[Валеры Білібуха]] зноў стаў дэпутатам сельсавету. ... але сфальсыфікаваць ня здолелі, бо ва ўчастковых камісіях былі сябры [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Актывіст БХД Валеры Білібуха пераабраны дэпутатам сельсавету|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/aktyvist-bkhd-valeryj-bilibukha-peraab/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Таксама 19 лютага ЦВК Беларусі паведаміла пра перавыбары па Савецкай выбарчай акрузе № 3 у [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў]], дзе адзінага кандыдата адклікаў працоўны калектыў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Па адной акрузе адбудуцца паўторныя выбары|спасылка=https://euroradio.by/pa-adnoy-akruze-adbuducca-pautornyya-vybary|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кандыдатам быў 34-гадовы сябра Камуністычнай партыі Віталь Васілёнак, які займаў пасаду кіраўніка [[Ельск]]ай мэблевай фабрыкі і быў папярэдне затрыманы праваахоўнікамі<ref>{{Навіна|аўтар=АЯ|загаловак=У Ельску арыштавалі праўладнага кандыдата, які быў адзіным у акрузе|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048280.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=24 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://novychas.online/tags/mjascovyja-vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://novychas.online/tags/vybary-2018 Выбары-2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://www.racyja.com/tag/myastsovyya-vybary-2018/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.racyja.com/tag/vybary-2018/ Выбары 2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://euroradio.by/vybary-myascovyya-savety-2018|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 сакавіка 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Як у Беларусі праходзілі «мясцовыя» выбары|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29046204/lbl0lbi137318.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.svaboda.org/a/vybary-000-179-paslasmak/29047674.html Мясцовыя выбары, пасьляслоўе: вынікі і рэакцыі] // 19 лютага 2018 г. * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://elections2018.spring96.org/be/top-stories|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/ru/msd-28s-ru/|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} {{Накід:Беларусь}} {{Выбары ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Выбары ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Выбары 2018 году]] [[Катэгорыя:2018 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Мясцовае самакіраваньне]] [[Катэгорыя:18 лютага]] nbc6tftcxch44p41kieyuoft5ti26ju 2329342 2329325 2022-07-22T11:49:12Z W 11741 +Выява wikitext text/x-wiki {{Выбары |Назва = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году |Краіна = Беларусь |Папярэднія выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году |Год папярэдніх выбараў = 2014 |Наступныя выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2024 году |Год наступных выбараў = 2024 |Дата выбараў = {{Дата пачатку|18|2|2018|1}} |Партыя1 = ГА «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» |Лідэр з1 = [[Генадзь Давыдзька]] |Галасоў выбаршчыкаў1 = |Папярэдняя колькасьць месцаў1 = >10 000 |Колькасьць месцаў1 = >9000 |Розьніца месцаў1 = -1000 |Адсотак1 = 50 % |Партыя2 = [[Камуністычная партыя Беларусі]] |Лідэр з2 = [[Аляксей Сакалоў]] |Галасоў выбаршчыкаў2 = |Папярэдняя колькасьць месцаў2 = 206 |Колькасьць месцаў2 = 305 |Розьніца месцаў2 = +99 |Адсотак2 = 1,7 % |Мапа = Local Supremes of Deputates of Belarus (2018).svg |Памер мапы = |Подпіс мапы = Вынікі }} '''Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году''' — 7-я [[выбары]] ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Рэспублікі Беларусь, якія адбыліся ў лютым 2018 году. У 1309 мясцовых Саветаў абралі 18 110 [[дэпутат]]аў. Палову (звыш 9000) дэпутацкіх месцаў атрымала грамадзкае аб’яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]». Пры гэтым, у больш як 79,5 % акругаў выбары прайшлі на безальтэрнатыўнай падставе з адзіным кандыдатам, у тым ліку ў [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] — больш як 85,5 % (11 310), у пасялковыя — 94,9 % (93), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 78,9 % (191) і ў раённыя — 74,6 % (2811)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб ліку кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня на дзень выбараў 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-52-53.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, прэзыдыюмы Саветаў дэпутатаў і іх [[Выканаўчы камітэт|выканаўчыя камітэты]] пры ўтварэньні выбарчых камісіяў адмовіліся пусьціць у іх склад звыш 80 % прадстаўніц і прадстаўнікоў ад 3-х з 11 партыяў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб вылучэньні прадстаўнікоў у склад участковых выбарчых камісіяў па выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-30-31.pdf|выдавец=Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У выніку гэтыя партыі — [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] і [[Партыя БНФ]] — заявілі пра непразрыстасьць падліку яўкі і галасоў, у тым ліку на датэрміновым галасаваньні, бо былі выключаныя з дастаткова шырокага ўдзелу ў такім падліку ў складзе выбарчых камісіяў. Яшчэ 2 партыі — [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]] — з гэтай самай нагоды ладзілі [[байкот выбараў]]. == Дэпутаты == На выбарах 2018 году ў 1309 мясцовых Саветах дэпутатаў было 18 111 выбарчых акругаў (у сярэднім па 14 дэпутатаў на Савет): * 1152 [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] (88 %) — 13 225 акругаў (73 %, па 12 на Савет); * 8 [[Пасёлак|пасялковых]] Саветаў (0,6 %) — 98 акругаў (0,5 %, па 12); * 14 гарадзкіх Саветаў раённага падпарадкаваньяня (1 %) — 242 акругі (1,3 %, па 17); * 118 [[Раёны Беларусі|раённых]] Саветаў (9 %) — 3767 акругаў (20,8 %, па 32); * 10 гарадзкіх Саветаў абласнога падпарадкаваньня (0,8 %) — 370 акругаў (2 %, па 37); * 6 абласных Саветаў (0,5 %) — 352 акругі (1,9 %, па 59); * [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 57 акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб выніках выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-56-57.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Прававыя ўмовы == [[Файл:2018 Local elections Belarus.jpg|значак|280пкс|Абвестка пра выбары на [[Кастрычніцкая плошча (Менск)|Канстрычніцкай плошчы]] Менску (19 студзеня 2018 г.)]] Паводле 58-га артыкула [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу Беларусі]], вылучацца кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Беларусі мелі права [[грамадзяне Беларусі]] ў веку ад 18 гадоў і [[расейскія грамадзяне]] з пасьведчаньнем на права жыхарства ў Беларусі. Пры гэтым, кандыдатамі ў дэпутаты маглі стаць грамадзяне паводле месца пражываньня і працы на землях адпаведнага мясцовага Савету. Папярэдне, для падліку галасоў утваралі 1315 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]], пасьля чаго акруговыя і раённыя камісіі для абласных Саветаў і [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў|Менскага гарадзкога Савету дэпутатаў]]. Існавала 3 спосабы вылучэньня кандыдатаў у [[дэпутат]]ы: шляхам збору подпісаў грамадзянаў, ад працоўных калектываў і ад [[Палітычная партыя|палітычных партыяў]]. Для вылучэньня ў [[Пасёлак|пасялковы]] і [[сельскі Савет]] было дастаткова забраць 20 подпісаў грамадзянаў, у Савет горада абласнога падпарадкаваньня і [[Раёны Беларусі|раёну]] — 75 подпісаў, а ў абласныя Саветы і Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў — 150 подпісаў. Столькі ж подпісаў патрабавалася сабраць ад падразьдзяленьня і [[цэх]]у ў выглядзе працоўнага калектыву. Суполкі партыяў маглі вылучаць кандыдатаў адпаведна мясцоваму ўзроўню. Кандыдаты ў дэпутаты мясцовых Саветаў мелі права ствараць выбарчыя фонды і выступіць на мясцовым [[радыё]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тацьцяна Пастушэнка|загаловак=Ярмошына пра выбары ў мясцовыя Саветы і палітычныя кампаніі 2020 году|спасылка=https://blr.belta.by/interview/view/jarmoshyna-pra-vybary-u-mjastsovyja-savety-i-palitychnyja-kampanii-2020-goda-2570/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 верасьня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кожны кандыдат у дэпутаты мясцовых Саветаў маглі прызначыць да 5 давераных асобаў для [[Агітаваньне|агітаваньня]]. Таксама ён меў права стварыць для перавыбарнага агітаваньня ўласны выбарчы фонд памерам да 10 [[Базавая велічыня|базавых велічыняў]] (230 рублёў) пры вылучэньні ў сельскі і пасялковы, раённы і гарадзкі Савет дэпутатаў. Кандыдаты ў дэпутаты абласных і Менскага гарадзкога Саветаў маглі ствараць фонд да 30 базавых велічыняў (690 рублёў)<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кожны кандыдат у дэпутаты на мясцовых выбарах зможа мець да пяці давераных асобаў|спасылка=https://mogilev-region.gov.by/be/news/kozhny-kandydat-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-zmozha-mec-da-pyaci-daveranyh-asob|выдавец=[[Магілёўскі абласны выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=27 лістапада 2017|копія=https://novychas.online/palityka/kozny-kandydat-u-deputaty-na-mjascovyh-vybarah-zmo|дата копіі=26 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Акруговыя выбарчыя камісіі па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску прымалі заявы аб уліку ініцыятыўных групаў. Такія групы было магчыма стварыць пры вылучэньні кандыдатам шляхам збору подпісаў. Ініцыятыўная група магла налічваць ад 3-х да 10 чалавек<ref name="а"/>. Працягласьць бясплатнай прамовы кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры скарацілі з 5 да 3-х хвілінаў. Іх было магчыма пачуць у будні ад 18-й гадзіны з 22 студзеня да 12 лютага 2018 году ў дыяпазоне [[Частасьцевае мадуляваньне|частасьцевага мадуляваньня]] ад 87,5 да 108 мэга[[гэрц]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Прамова кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры будзе доўжыцца ня больш за 3 хвіліны|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/politika/rech_kandidatov_v_deputaty_v_radioefire_budet_dlitsya_ne_bolee_3_minut/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=12 сьнежня 2017|копія=https://euroradio.by/kandydat-u-deputaty-zmozha-vystupac-na-radyyo-ne-bolsh-za-3-hviliny|дата копіі=12 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Выбарчае заканадаўства дазваляла мець у складзе выбарчых камісіяў да 19 сябраў, але іх пераважная большасьць налічвала па 14 чалавек у сувязі з абмежаваным [[каштарыс]]ам<ref name="в"/>. Бар'ер яўкі выбарцаў адсутнічаў, таму мясцовыя выбары адбываліся пры любой яўцы<ref name="г"/>. == Выбарцы == 7 лютага 2018 году старшыня Цэнтральная выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла, што ў сьпісы для галасаваньня на мясцовых выбарах унесьлі звыш 6,9 млн выбарцаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=У спісы для галасавання на мясцовых выбарах унеслі больш за 6,9 млн выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/u-spisy-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah-unesli-bolsh-za-69-mln-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле зьвестак [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі]], выбарчым правам валодалі каля 101 000 грамадзянаў Расеі, якія мелі пасьведчаньне на права жыхарства ў Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 100 тысяч грамадзян Расеі змогуць прагаласаваць на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://nashaniva.com/203266|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага ў сьпісах налічвалася 6 927 786 выбарцаў<ref name="д">{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Па адным з участкаў на выбарах не зарэгістравана ніводнага кандыдата|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/pa-adnym-z-uchastkau-na-vybarakh-ne-zareg/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, [[моладзь]] складала 25 % [[насельніцтва Беларусі]]<ref name="е"/>. На 18 лютага ў сьпісы для галасаваньня ўлучылі 6 929 525 чалавек<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Сёньня ў Беларусі праходзяць выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518929935-syonnya-u-belarusi-prahodzyac-vybary-deputatau-myascovyh-savetau|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Падрыхтоўка == 15 чэрвеня 2017 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла аб прапанове ЦВК правесьці выбары ў мясцовыя Саветы дэпутатаў 18 лютага 2018 году. Пры гэтым, Ярмошына патлумачыла: «Мы разглядалі 2 магчымыя даты: 11 і 18 лютага. І ўжо схіляліся да 11-га. Але калі пачалі разглядаць магчымы графік правядзеньня ўсёй выбарчай кампаніі, то высьветлілася, што, паводле [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу]], апошні дзень падачы дакумэнтаў на стварэньне [[Участковая камісія|ўчастковых камісій]] прыпадае на апошні дзень сёлетняга году. Да таго ж 31 сьнежня яшчэ і [[нядзеля]]. Зразумела, што такі варыянт больш чым нязручны. І яшчэ адна важная дэталь. 11 лютага ў [[студэнт]]аў многіх навучальных установаў яшчэ [[вакацыі]]. А студэнты, паводле выбарчага заканадаўства, могуць галасаваць толькі па месцы вучобы. Таму мы адмовіліся ад даты 11-га лютага і спыніліся на 18-м лютага. Гэта, дарэчы, паводле таго ж Выбарчага кодэксу, апошняя магчымая дата правядзеньня выбараў»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=ЦВК прапанаваў правесьці мясцовыя выбары 18 лютага 2018 году|спасылка=https://www.svaboda.org/a/miascovyja-vybary-2018/28554901.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 чэрвеня 2017|копія=https://nashaniva.com/192463|дата копіі=15 чэрвеня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 26 кастрычніка 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла пра намер стварыць 18 111 выбарчых акругаў на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў у лютым 2018 году: 2962 — у [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]], 3112 — у [[Віцебская вобласьць|Віцебскай]], 2389 — у [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай]], 3584 — у [[Гомельская вобласьць|Гомельскай]], 2556 — у [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай]], 3451 — у [[Менская вобласьць|Менскай]] і 57 — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Больш за 18 тыс. выбарчых акруг будзе ўтворана ў Беларусі на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bolsh-za-18-tys-vybarchyh-akrug-budze-utvorana-u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-63251-2017/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=26 кастрычніка 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лістапада 2017 году А. Лукашэнка падтрымаў прызначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня на 18 лютага 2018 году<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка падтрымаў назначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў на 18 лютага 2018 году|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-padtrymau-naznachenne-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-na-18-ljutaga-2018-goda-63742-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Старшыня ЦВК паведаміла, што каштарыс выбараў меў скласьці 21,2 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] (10,5 млн даляраў), як і на [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовыя выбары 2014 году]]. Пры гэтым, Лукашэнка даручыў стварыць участкі для галасаваньня «за кошт сродкаў тых арганізацыяў, якія разьмяшчаюць у сябе ўчастковыя камісіі». Матэрыяльна-тэхнічныя выдаткі мелі скласьці менш за 17 % [[каштарыс]]у. Ярмошына патлумачыла: «Усё астатняе — гэта выдаткі на заработную плату. Мы прывязваем яе памер да сярэдняй [[Заработная плата|заработнай платы]] па краіне»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бюджэт выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня складзе каля $10,5 млн|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bjudzhet-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-28-ga-sklikannja-skladze-kalja-105-mln-63743-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 15 лістапада 2017 году прайшло паседжаньне ЦВК па падрыхтоўцы да мясцовых выбараў, на якім прызначылі апошні тэрмін падачы дакумэнтаў для ўтварэньня [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]] на 21 лістапада. З улікам сельскіх у Беларусі налічвалася 1309 мясцовых Саветаў, адпаведна ліку якіх мелі ўтварыць тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі да 24 лістапада. Да 29 лістапада ў друку падлягалі абнародаваньню нумары, апісаньне і найменьне выбарчых акругаў. Участкі для галасаваньня мелі ўтварыць да 16 сьнежня 2017 году. На нядзелю 31 сьнежня 2017 году прыпадаў апошні тэрмін падачы дакумэнтаў аб вылучэньні ў склад участковых выбарчых камісіяў, якія мелі ўтварыць да 3 студзеня 2018 году. Пры гэтым, на паседжаньні ЦВК Ярмошына заявіла: «Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты будзе ажыцьцяўляцца зь 10 сьнежня па 8 студзеня, прычым 8 студзеня — гэта апошні дзень здачы дакумэнтаў на рэгістрацыю кандыдатаў у дэпутаты». Саму рэгістрацыю прызначылі зь 9 па 18 студзеня 2018 году, пасьля чаго перадвыбарчае [[агітаваньне]] мела доўжыцца да 18 лютага ўключна. Запрашэньні выбарцам прыйсьці на выбарчыя ўчасткі мелі накіраваць да 7 лютага, а забясьпечыць ўчастковыя выбарчылі камісіі бюлетэнямі для галасаваньня — да 12 лютага<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў пачнецца 10 сьнежня|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/vyluchenne-kandydatau-u-deputaty-mjastsovyh-savetau-pachnetstsa-10-snezhnja-63800-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 9 студзеня 2018 году Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі паведаміла пра ўтварэньне 5870 участкаў для галасаваньня на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня. Сярод іх было 250 (4 %) участкаў у [[здраўніца]]х і [[лякарня]]х, а таксама 17 — у [[Вайсковая часьць|вайсковых часьцях]]. У Берасьцейскай вобласьці было 923 выбарчыя ўчасткі, у Віцебскай — 798, у Гарадзенскай — 675, у Гомельскай — 1022, у Магілёўскай — 750, у Менскай — 991 і ў Менску — 711<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Участкі для галасаваньня на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/uchastki-dlja-galasavannja-na-mjastsovyh-vybarah-6438/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 студзеня 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515737886-uchastki-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah|дата копіі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Выбарчыя камісіі === 28 лістапада 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла, што ў склад 1309 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных выбарчых камісіяў]] (ТВК) увайшло 10 507 чалавек. Зь іх 50 % (5285) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 39 % (4099) вылучылі [[Грамадзкае аб'яднаньне|грамадзкія аб'яднаньні]], 10 % (1123) — ад працоўных калектываў і 1 % (125) — ад партыяў. Найбольш прадстаўнікоў у ТВК мелі: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] (ФПБ) — 17 % (1754) і грамадзкае аб’яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» — 6 % (582), [[Камуністычная партыя Беларусі]] — 0,7 % (73) і [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] (РППС) — 0,3 % (35). [[Апазыцыя|Апазыцыйныя]] партыі мелі толькі 7 прадстаўнікоў: [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] — 5, а [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У выбаркамы ўвайшлі 7 чальцоў апазыцыйных партыяў і 582 — з «Белай Русі»|спасылка=https://euroradio.by/u-vybarkamy-uvayshli-34-chalcy-apazicyynyh-partyyau-i-587-z-belay-rusi|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=28 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 сьнежня 2017 году Ярмошына паведаміла, што 4 сьнежня завяршылася ўтварэньне акруговых выбарчых камісіяў па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «колькасьць партыйных вылучэнцаў у складзе акруговых, раённых выбарчых камісій павялічылася на 2 %. А ад прадстаўнікоў грамадзкіх аб’яднаньняў у цэлым — на 8 %». Сярод іншага, гэтыя камісіі прымалі заявы аб рэгістрацыі ініцыятыўных групаў для вылучэньня кандыдатаў шляхам збору подпісаў. Старшыня ЦВК заўважыла, што ў акруговых камісіях павялічылася колькасьць прадстаўнікоў апазыцыйных партыяў: партыі «Справядлівы сьвет» — утрая і [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] — удвая. Таксама РППС павялічыла лік прадстаўнікоў амаль удвая<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ярмошына канстатуе ўсё большую актыўнасьць палітычных партый на першых этапах мясцовых выбараў|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/jarmoshyna-kanstatue-use-bolshuju-aktyunasts-palitychnyh-partyj-na-pershyh-etapah-mjastsovyh-vybarau-64463-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=8 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У склад акруговых камісіяў улучылі 2239 чалавек (55 %) ад грамадзкіх аб’яднаньняў, 1188 (29 %) — шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 384 (9 %) — ад працоўных калектываў і 293 (7 %) — ад партыяў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачалося вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachalosya-vyluchenne-kandydatau-u-depu/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=10 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына згадала, што найбольш месцаў ва ўчастковых камісіях атрымалі ФПБ і [[Беларускі саюз жанчынаў]], а партыі займелі 6 % месцаў<ref name="б"/>. [[Жанчыны]] занялі 73,58 % месцаў ва ўчастковых выбарчых камісіях, то-бок перавышалі лікам мужчынам амаль утрая. Пры гэтым, 15 студзеня 2018 году сустаршыня аргкамітэту «Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі» [[Вольга Кавалькова]] адзначыла: «фальсыфікацыі на выбарах адбываюцца ў камісіях, дзе больш за 70% жанчыны»<ref>{{Навіна|аўтар=Ганна Соўсь|загаловак=Чаму выбары ў Беларусі фальсыфікуюць жанчыны|спасылка=https://www.svaboda.org/a/28976207.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. 15 лютага 2018 году старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] паведаміў: «На сёньня каля 3000 сябраў Беларускага фонду міру ўключаныя ў выбарчыя камісіі рознага ўзроўню — участковыя, акруговыя, тэрытарыяльныя»<ref name="з"/>. 19 лютага кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што 97,8 % сябраў выбарчых камісіяў складалі прадстаўнікі прыхільнікаў ураду, у асноўным ад 4 аб'яднаньняў: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] і «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белай Русі]]», [[Беларускі саюз жанчынаў|Беларускага саюзу жанчынаў]] і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref name="й">{{Навіна|аўтар=Ігар Карней|загаловак=Мясцовыя выбары былі «максымальна бруднымі», — назіральнікі|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047993.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. == Вылучэнцы == На 26 сьнежня 2017 году ўсе 57 выбарчых акругаў Менску мелі больш як па адным кандыдаце ў дэпутаты. Найбольш ініцыятыўных групаў улічылі ў [[Фрунзэнскі раён (Менск)|Фрунзэнскім раёне]] Менску: у [[Каменная Горка (мікрараён)|Каменнагорскай]] выбарчай акрузе — 12 і яшчэ ў 2-х — па 9. Па Акадэмічнай выбарчай акрузе ў [[Першамайскі раён (Менск)|Першамайскім раёне]] сталіцы подпісы зьбіралі 8 групаў, а па [[Вуліца Асаналіева (Менск)|Асаналіеўскай]] у [[Кастрычніцкі раён (Менск)|Кастрычніцкім раёне]] — 7<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Менску ёсьць акруга, па якой у гарсавет ідзе 12 кандыдатаў|спасылка=https://euroradio.by/u-minsku-yosc-akruga-pa-yakoy-u-garsavet-idze-12-kandydatau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=26 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 29 сьнежня кандыдатамі вылучылі 7700 чалавек, зь якіх 96 % былі ў веку за 30 гадоў і больш за 4000 былі жанчынамі. За 11 дзён да заканчэньня ўліку кандыдатаў без вылучэнцаў заставалася 57 % з 18 111 выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У 10 тысячах акругаў няма ніводнага кандыдата ў дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://euroradio.by/u-10-tysyachah-akrugau-nyama-nivodnaga-kandydata-u-deputaty-myascovyh-savetau|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=29 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да 8 студзеня 17 500 ініцыятыўных групаў зьбіралі подпісы грамадзянаў за вылучэньне кандыдатаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачынаецца рэгістрацыя кандыдатаў у дэпутаты|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachynaetstsa-registratsyya-kandydatau-u/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла: «На 18 111 выбарчых акругаў вылучана 22 719 чалавек». У выніку ў сярэднім на выбарчую акругу прыпадала 1,2 кандыдата, тады як у Менску было ў сярэднім па 6 кандыдатаў на акругу<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кандыдатамі ў дэпутаты на мясцовых выбарах хочуць стаць 22,7 тысячы чалавек|спасылка=https://euroradio.by/kandydatami-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-hochuc-stac-227-tysyachy-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] ўлічылі 4142 кандыдаты ў дэпутаты, зь якіх звыш 55 % склалі жанчыны. Сярод іх 83 % (3452) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 21 % (848) — ад працоўных калектываў і 6 % (242) — ад партыяў. [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] мела 80 кандыдатаў, [[Камуністычная партыя Беларусі]] (КПБ) — 77, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] (ЛДПБ) — 56, партыя «[[Справядлівы сьвет]]» — 14, [[Аб'яднаная грамадзянская партыя]] (АГП) — 10, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] — 3 і [[Партыя БНФ]] — 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Жанчын больш за палову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679247-na-gomelshchyne-syarod-kandydatau-u-deputaty-zhanchyn-bolsh-za-palovu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12stu-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]] вылучылі 5305 кандыдатаў, то-бок больш за 2 на акругу. Пры гэтым, стварылі 4155 ініцыятыўных групаў. На месца ў [[Магілёўскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прыпадала 3,6 кандыдаты, у [[Бабруйск]]і — 2,5. На [[сельсавет]] у сярэднім было па 2 кандыдаты. У Магілёўскай вобласьці стварылі 750 участковых выбарчых камісіяў агульным лікам 8215 чалавек, зь якіх 3/4 склалі жанчыны, 44 % — прадстаўнікі грамадзкіх аб'яднаньняў і партыяў і звыш 8 % — [[моладзь]] да 30 гадоў. Сярод іншага, 35 камісіяў стварылі ў здраўніцах і лякарнях. У [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]] вылучылі 171-го кандыдата, зь якіх 47 — ад партыяў і 16 — дзейных дэпутатаў. Пры гэтым, [[ЛДПБ]] вылучыла 26 чалавек, [[АГП]] — 10, «[[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Грамада]]» — 7, «Справядлівы сьвет» і КПБ — па 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Безальтэрнатыўнасьць нам не пагражае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679459-na-magilyoushchyne-na-vybary-vyluchana-bolsh-za-2-kandydaty-na-akrugu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=2|issn=}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына заявіла: «ёсьць безальтэрнатыўныя акругі нават у абласныя Саветы. Няма ніводнай толькі ў горадзе Менску і ў Магілёўскай вобласьці». У Менску ў сярэднім на акругу было па 6 кандыдатаў, а ў абласныя Саветы — па 2,4 чалавекі. У Каменнагорскай выбарчай акрузе Менску ўлічылі найбольш кандыдатаў — 10. Больш за 45 % (10 362) вылучэнцаў склалі дзейныя дэпутаты 27-га скліканьня. Таксама вылучаліся 32 грамадзяніны Расеі. Агулам 69 % кандыдатаў вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 27 % — ад працоўных калектываў і 4 % — ад партыяў. Звыш 30 % кандыдатаў склалі працаўнікі [[Асьвета ў Беларусі|адукацыі]], культуры і навукі, звыш 20 % — працаўнікі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]], 11 % — [[чыноўнік]]і, звыш 9 % — працаўнікі прамысловасьці, транспарту і [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўніцтва]], звыш 4 % — працаўнікі [[Гандаль|гандлю]] і побытавага абслугоўваньня, звыш 3 % — праваахоўнікі і [[Вайсковец|вайскоўцы]], каля 3-х % — [[пэнсія]]нэры, звыш 2 % — [[прадпрымальнік]]і<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Кампанія — у штатным рэжыме|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515775722-kampaniya-u-shtatnym-rezhyme|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/9-28625 9 (28625)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/13stu-2_optim.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref> і каля 1 % — [[Беспрацоўе|беспрацоўныя]]. У [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў]] па 34-х акругах ішло па адным кандыдаце, у Берасьцейскі — па 5. Каля паловы (11 030) ад усіх кандыдатаў у дэпутаты склалі жанчыны<ref name="б">{{Навіна|аўтар=Арцём Мартыновіч|загаловак=Ярмошына: На выбары ў Менску вылучаюцца чатыры студэнты|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-na-vybary-u-minsku-vyluchayucca-chatyry-studenty|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=12 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>, а мужчыны — 51,4 % (11 683). Старэйшымі за 30 гадоў былі 94,6 % (21 485) кандыдатаў, а моладзь да 30 гадоў складала 5,4 % (1 228). У [[Сельскі савет|сельскія Саветы]] дэпутатаў вылучылі 15 421-го кандыдата пры сярэднім ліку кандыдатаў на выбарчую акругу па Беларусі 1,2 чалавека, у раённыя Саветы — 4 854 кандыдатаў (па 1,3 чалавекі на акругу), у абласныя — 859 (па 2,4), у гарадзкія абласнога падпарадкаваньня — 829 (па 2,2), у [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 345 (па 6,1), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 302 (па 1,2) і ў пасялковыя — 103 (1,1). У выніку па адным кандыдаце мела звыш 70 % пасялковых і сельскіх, гарадзкіх раённага падпарадкаваньня і раённых выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=За каго будзем галасаваць на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/za-kago-budzem-galasavats-na-mjastsovyh-vybarah-6472/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 22 студзеня Ярмошына паведаміла пра зьмяншэньне ліку вылучаных кандыдатаў: «Засталося на гэты момант 22 278. Зь ліку выбылых 123 чалавекі адклікалі свае кандыдатуры добраахвотна і 311 (1,37 %) — гэта адмовы ў рэгістрацыі». Таксама старшыня ЦВК згадала пра акругі абласных Саветаў з адным кандыдатам: «Што да Саветаў самага высокага ўзроўню — абласных, то ў Брэсцкім рэгіёне 7 безальтэрнатыўных акругаў, або 12,3 %, у Віцебскай вобласці — 22 (36,7 %), Гомельскай — 3 (5 %), Гарадзенскай — 40 (66,7 %). У Менскай вобласьці 3 безальтэрнатыўныя акругі, што складае 5 %, а ў Магілёўскай няма ніводнай. Прычым там ёсьць акругі з высокай альтэрнатывай. Сярэдні конкурс — крыху менш як 3 кандыдаты на месца». У Менску засталося ў сярэднім звыш 4-х чалавек на месца. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «Калі гаварыць аб сталічных акругах, дзе больш за ўсё кандыдатаў, то самыя буйныя ў гэтым плане Акадэмічная № 48 Першамайскага раёну і Кальварыйская № 38 у Фрунзэнскім раёне. Тут балатуюцца па 8 кандыдатаў. Далей ідуць [[Старавіленская вуліца (Менск)|Старавіленская]] акруга № 41 па [[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральным раёне]] — 7 кандыдатаў. Па 6 чалавек прэтэндуюць на дэпутацкі мандат у [[Вуліца Пляханава (Менск)|Пляханаўскім]], Чыгуначным, [[Сухарава (мікрараён)|Сухараўскім]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 22 тыс. кандыдатаў у дэпутаты зарэгістравана на выбарах|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180122/1516627693-bolsh-za-22-tys-kandydatau-u-deputaty-zaregistravana-na-vybarah|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=23 студзеня 2018|копія=https://euroradio.by/na-myascovyya-vybary-zaregistravali-bolsh-za-22-tysyachy-kandydatau-u-deputaty|дата копіі=22 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 5 лютага 2018 году засталося 145 кандыдатаў на 60 месцаў у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў]]. Па адным кандыдаце было ў 3 акругі: Карастаянаўскую ў [[Гомель|Гомлі]], [[Ельскі раён|Ельскую]] і [[Лельчыцкі раён|Лельчыцкую]]. Найбольш кандыдатаў у было ў Мазурскай выбарчай акрузе Гомля — 5<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Адна з пяці скаргаў задаволена|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180205/1517845131-adna-z-pyaci-skargau-zadavolena|выданьне=Зьвязда|тып=|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/25-28641 25 (28641)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/6lut-3_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 8 лютага 2018 году беспартыйныя складалі звыш 95 % (21 227) зарэгістраваных кандыдатаў. Пры гэтым, сваіх кандыдатаў вылучалі 12 [[Сьпіс палітычных партыяў Беларусі|партыяў Беларусі]]. Да партыйцаў належала 4,7 % (1051) зарэгістраваных, сярод якіх пераважалі: КПБ — 409, ЛДПБ — 228 і [[РППС]] — 177. Сярод апазыцыйных партыяў найбольш вылучылі: АГП — 71-го кандыдата, «Грамада» — 54-х і Партыя БНФ — 23-х<ref>{{Артыкул|аўтар=Надзея Анісовіч.|загаловак=Час актывізавацца прайшоў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518098087-chas-aktyvizavacca-prayshou|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-21_optim.pdf 13]|issn=}}</ref>. Другі сакратар Цэнтральнага камітэту Камуністычнай партыі [[Георгі Атаманаў]] падкрэсьліў 4-кратна большае вылучэньне моладзі, чым у сярэднім па краіне: «Практычна кожны 5-ы кандыдат — ва ўзросьце да 31 году». Першы намесьнік старшыні Лібэральна-дэмакратычнай партыі [[Алег Гайдукевіч]] заўважыў: «У Менску вылучылі прэтэндэнтаў у кожнай акрузе — гэта 57 чалавек. Зарэгістравана зь іх 49. Усяго вылучылі ад партыі 267 кандыдатаў». Старшыня Рэспубліканскай партыі працы і справядлівасьці [[Васіль Задняпраны]] адзначыў: «у нас амаль палова акруговых камісій зарэгістравала па адным кандыдаце» (безальтэрнатыўна на акругу), і патлумачыў: «Кандыдаты ад нашай партыі больш прадстаўленыя ў рэгіёнах. У сталіцы — толькі 18 чалавек» (10 %)<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Партыйныя лідэры пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518103965-partyynyya-lidary-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-12_optim.pdf 4]|issn=}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага сярод кандыдатаў было 10 946 жанчынаў, 10 362 дзейных дэпутатаў, 1169 маладзёнаў у веку да 30 гадоў і 33 грамадзяніны Расеі. 13 лютага Ярмошына паведаміла пра выбарчую акругу без аніводнага кандыдата: «Гэта Савецкая выбарчая акруга № 3 па выбарах дэпутатаў [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў|Ельскага раённага савета дэпутатаў]] у Гомельскай вобласьці»<ref name="д"/>. 15 лютага намесьнік старшыні «Белай Русі» [[Аляксандар Шацько]] паведаміў: «сярод кандыдатаў у мясцовыя Саветы дэпутатаў больш за 9000 сябраў арганізацыі «Белая Русь». Старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] заявіў: «больш за 70 чалавек, сябраў нашай арганізацыі, ёсьць кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў па ўсёй краіне. У Менску ад Фонду міру прадстаўленыя 3 кандыдаты. Яны балатуюцца ў [[Заводзкі раён (Менск)|Заводзкім]], Цэнтральным і Фрунзэнскім раёнах»<ref name="з">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Прадстаўнікі грамадзкіх арганізацый пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518706732-pradstauniki-gramadskih-arganizacyy-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. На 18 лютага 247 тэрытарыяльных выбарчых камісіяў абласнога, раённага і гарадзкога, пасялковага і сельскага ўзроўняў у Менскай вобласьці ўлічылі звыш 3700 кандыдатаў на 3451 дэпутацкае месца, у тым ліку на 2548 месцаў у сельскія Саветы, 702 — у раённыя, 63 — у пасялковыя, 60 — у [[Менскі абласны Савет дэпутатаў]], 40 — у Саветы гарадоў раённага падпарадкаваньня і 38 — у [[Жодзінскі гарадзкі Савет дэпутатаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=Марына Бегункова|загаловак=Маладым выбаршчыкам падарунак — экскурсія на верталёце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518956268-pragalasavac-i-zdzeysnic-aglyadny-palyot-na-vertalyoce|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Агітаваньне == 22 сьнежня 2017 году Сакратарыят [[Таварыства беларускай мовы]] абнародаваў Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў, у якім заявіў: «Мы падтрымліваем тых кандыдатаў, хто вырашыў прыняць удзел у гэтай выбарнай кампаніі і актыўна выкарыстоўвае дзяржаўную [[Беларуская мова|беларускую мову]] падчас агітацыйных мерапрыемстваў. Мы прапануем усім удзельнікам выбараў у мясцовыя саветы дэпутатаў ставіць пытаньне аб адкрыцці беларускамоўных клясаў, школ і [[Гімназія|гімназій]] у кожным [[Раёны Беларусі|раённым цэнтры]], аб пашырэньні ўжываньня беларускай мовы ў візуальнай прасторы кожнага [[мястэчка]] і [[Гарады Беларусі|горада]], у інфармацыйным вяшчаньні мясцовых [[СМІ]]. Бо родная культура і мова – асноўныя чыньнікі [[Народ|нацыі]] і [[Незалежнасьць|незалежнай]] дзяржавы»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў-2018 ад кіраўніцтва ТБМ|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/zvarot-da-udzelnikau-myastsovykh-vybar/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=22 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лютага 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] адзначыла, што [[Банкаўскі рахунак|рахункі]] для перадвыбарчага агітаваньня адкрылі 10,4 % зарэгістраваных кандыдатаў у дэпутаты, што было ўтрая больш параўнальна з папярэднімі [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовымі выбарамі ў 2014 годзе]], калі такія рахункі адкрылі 3,8 % кандыдатаў. Пры гэтым, сярод больш як 15 300 кандыдатаў у дэпутаты [[сельсавет]]аў рахункі займелі толькі 39 чалавек. Каля 20 % кандыдатаў паведамілі пра намер правесьці [[пікет]]ы для сустрэчы з выбарцамі. Права на бясплатны [[радыё]]этэр скарысталі больш як 20 % (1789) кандыдатаў, якія ўзялі ўдзел у адпаведнай жараб’ёўцы<ref name="е"/>. Адразу 2 партыі ладзілі [[байкот выбараў]]: [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] (КХП БНФ), якую ўзначальваў [[Зянон Пазьняк]], і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]], якой кіраваў [[Станіслаў Шушкевіч]]<ref>{{Навіна|аўтар=Яна Запольская|загаловак=Юрась Беленькі: «Нельга лічыць выбаршчыкаў дурнямі»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/yuras-belenki-nelga-lichyts-vybarsh/ |выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Падчас выбарчай кампаніі ў Беларусі заблякавалі доступ да 2-х прыватных інтэрнэт-рэсурсаў навінаў, такіх як «[[Беларускі партызан]]» і «[[Хартыя’97]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заява арганізацый-заснавальнікаў кампаніі «Права выбару» пра выбары ў мясцовыя саветы Рэспублікі Беларусь 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://bchd.info/13998-zayava-arganizacyy-zasnavalnikau-kampanii-prava-vybaru-pra-vybary-u-myascovyya-savety-respubliki-belarus-18-lyutaga-2018-g.html|выдавец=[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 лютага 2018 году Сойм КХП БНФ ухваліў «Паведамленьне пра «выбары», у якім заявіў: «У існуючай антынароднай [[Дзяржаўны лад|палітычнай сыстэме]] адсутнічае інстытут [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]. Мясцовыя Саветы зьяўляюцца намінальнай уладай, іх дзейнасьць мае дэкаратыўны характар. Саветы стварае і поўнасьцю імі кіруе [[Рэжым Лукашэнкі|рэжымная]] вертыкаль. Мясцовыя Саветы выкарыстоўваюцца ў якасьці псэўдадэмакратычнай шырмы, за якой хаваецца [[Карупцыя|карумпаваная]] і хлусьлівая рэжымная [[бюракратыя]]. Галоўная задача цяперашніх «выбараў» надаць бачнасьць легітымнасьці рэжымнай палітычнай сыстэме, дэзарыентаваць беларускае [[грамадзтва]], выпусьціць сацыяльную энэргію незадаволенасьці ў пустое дзеяньне. [[Абсалютная бальшыня]] выбаршчыкаў цудоўна разумее, што аніякіх выбараў у краіне няма. Праводзіцца чарговы рэжымны [[спэктакль]]. Мы мяркуем, што беларусы ня зганьбяць сябе, ня будуць дапамагаць рэжыму ілгаць народу і замежным грамадзянам пра ўсенародную падтрымку, якую яны намалююць, ня будуць падтрымліваць фальшывую антыбеларускую палітыку. Дзеля дабра і справядлівасьці лепш трымацца далей ад рэжымнага балота, але зьберагчы сваё сумленьне, розум і дух»<ref>{{Навіна|аўтар=Сойм [[КХП БНФ]]|загаловак=Паведамленьне пра «выбары»|спасылка=http://www.bielarus.net/archives/2018/02/13/5005|выдавец=Партал «[[Беларуская Салідарнасьць]]»|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Назіраньне == 23 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла пра акрэдытацыю выбарчымі камісіямі 10 500 наглядальнікаў. Больш за ўсё акрэдытавалі наглядальнікаў на выбарах ад [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі|Беларускага рэспубліканскага саюзу моладзі]] (БРСМ), грамадзкага аб’яднаньня «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі на мясцовых выбарах акрэдытавана 10,5 тыс. нацыянальных наглядальнікаў|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-akredytavana-105-tys-natsyjanalnyh-nagljadalnikau-65594-2018/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=24 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла пра вылучэньне каля 700 назіральнікаў. У склад кампаніі ўвайшлі 8 грамадзкіх аб’яднаньняў: [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]], «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]]», [[Беларуская партыя Зялёныя|Беларуская партыя «Зялёныя»]], [[Партыя БНФ]], [[Партыя свабоды і прагрэсу]], Рух «[[За Свабоду]]» і [[Беларускі прафсаюз працаўнікоў радыёэлектроннай прамысловасьці]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Права выбару-2018» назвала асноўныя прычыны нерэгістрацыі дэмакратычных кандыдатаў|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/prava-vybaru-2018-nazvala-asnounyja-pryczyny-ner|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=8 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага кампанія «Права выбару» пачала назіраньне за датэрміновым галасаваньнем на 154-х выбарчых участках<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пры галасаваньні камісія налічыла выбарцаў у 14 разоў больш, чым назіральнікі|спасылка=https://euroradio.by/pry-galasavanni-kamisiya-nalichyla-vybarcau-u-14-razou-bolsh-chym-naziralniki|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У кампаніі ўдзельнічала 308 чалавек, якія падалі ва ўчастковыя камісіі 144 прапановы аб адкрытым падліку галасоў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=«Права выбару» заяўляе пра «рэкордныя разыходжаньні» яўкі выбаршчыкаў з дадзенымі назіральнікаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/prava-vybaru-zayaulyae-pra-rekordnyya-r/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага старшыня [[ЦВК Беларусі]] паведаміла пра акрэдытаваньне на выбарах 28 624-х наглядальнікаў. Сярод іх найбольш прадстаўнікоў мелі: [[БРСМ]] — 24 % (каля 6800), ГА «Белая Русь» — 18 % (5100) і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] — 14 % (каля 4000)<ref name="е"/>. 15 лютага старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] згадаў, што ад яго грамадзкага аб'яднаньня «прыкладна 1400 чалавек зарэгістраваныя назіральнікамі»<ref name="з"/>. 16 лютага кампанія «Права выбару» паведаміла пра выстаўленьне 640 назіральнікаў на 320 выбарчых участках у асноўны дзень галасаваньня і поўнае назіраньне ў 32-х выбарчых акругах у некалькіх абласьцях Беларусі<ref name="і"/>. 19 лютага кампанія «За справядлівыя выбары» паведаміла пра назіраньне на 54-х выбарчых участках у 22-х паселішчах ва ўсіх абласьцях Беларусі і ў Менску. У кампаніі бралі ўдзел 789 назіральнікаў ад 12 грамадзкіх аб’яднаньняў і партыяў, сярод якіх 668 назіралі за выбарамі ў асноўны дзень галасаваньня, 114 — за датэрміновым і асноўным галасаваньнем і 7 — ладзілі доўгатэрміновае назіраньне<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=«Больш брудных выбараў у Беларусі яшчэ не было»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/bolsh-brudnykh-vybarau-u-belarusi-yashche/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Галасаваньне == 13 лютага 2018 году пачалося датэрміновае [[галасаваньне]] на мясцовых выбарах. Выбарчыя ўчасткі працавалі а 10:00—14:00 і 16:00—19:00. Для галасаваньня пры сабе варта было мець: [[пашпарт]], [[Пасьведчаньне асобы|пасьведчаньне]] [[Кіроўца|кіроўцы]], [[вайсковы білет]] (для [[Вайсковец|вайскоўцаў]] тэрміновай службы), [[Пэнсія|пэнсійнае]] пасьведчаньне (з фатаграфіяй у ім), службовае пасьведчаньне [[чыноўнік]]а, [[Студэнт|студэнцкі]] білет, даведку [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|органа ўнутраных справаў]] (пры страце пашпарту) або пасьведчаньне на права жыхарства (для грамадзянаў Расеі)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Датэрміновае галасаваньне|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/daterminovae-galasavanne-6606/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=12 лютага 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180212/1518428008-daterminovae-galasavanne|дата копіі=10 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 5870 участках усталявалі 23 200 выбарчых скрыняў, у тым ліку каля 2000 для датэрміновага галасаваньня<ref name="е">{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў ў Беларусі|спасылка=http://www.klich.by/?p=61524|выдавец=Газэта «[[Кліч Радзімы]]» ([[Шаркоўшчына]])|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 1-ы дзень датэрміновага галасаваньня ЦВК налічыла 4,4 % галасоў выбарцаў<ref name="ж"/>. Пры гэтым, адчынілі 5620 участкаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лідзія Ярмошына: Дэмакратычныя выбары абапіраюцца на меркаваньне выбаршчыкаў і іх права на волевыяўленьне|спасылка=https://blr.belta.by/opinions/view/demakratychnyja-vybary-apirajutstsa-na-merkavanne-vybarshchykau-i-ih-prava-na-volevyjaulenne-2680/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—14 лютага ЦВК налічыла 11,06 % галасоў, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 9,33 %, у Віцебскай — 11,36 %, Гарадзенскай — 9,66 %, Гомельскай — 10,98 %, Магілёўскай — 11,72 %, Менскай — 11,05 % і ў Менску — 12,67 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=За 2 дні датэрмінова прагаласавала 11% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/za-2-dni-daterminova-pragalasavala-11-vy/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|копія=https://novychas.online/palityka/za-2-dni-daterminova-prahalasavala-11-vybarszczyk|дата копіі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—15 лютага ЦВК Беларусі налічыла яўку на датэрміновы галасаваньні ў 18,73 %, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 16,27 %, у Віцебскай — 19,67 %, Гарадзенскай — 16,81 %, Гомельскай — 19,49 %, Магілёўскай — 20 %, Менскай — 19,56 % і ў Менску — 18,92 %<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=За тры дні датэрмінова прагаласавала больш за 18% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/za-try-dni-daterminova-pragalasavala/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага Ярмошына паведаміла, што выбарчыя камісіі налічылі 34,95 % унесеных у сьпісы выбарцаў, якія прагаласавалі датэрмінова. У асноўны дзень галасаваньня 5870 выбарчых участкаў працавалі а 8:00—20:00<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Амаль 35 працэнтаў выбаршчыкаў прагаласавалі датэрмінова на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/amal-35-pratsentau-vybarshchykau-pragalasavali-daterminova-na-mjastsovyh-vybarah-u-belarusi-66338-2018/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/centrvybarkam-yauka-na-daterminovyh-vybarah-sklala-amal-35|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, яўку звыш 70 % засьведчылі назіральнікі кампаніі «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» на выбарчых участках у «Студэнцкай вёсцы» Менску і ў інтэрнатах [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]], [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт інфарматыкі і радыёэлектронікі|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэтуінфарматыкі і радыёэлектронікі]], а таксама [[Менскі дзяржаўны лінгвістычны ўнівэрсытэт|Менскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўнівэрсытэту]]<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]»|загаловак=96,4% - яўка на выбарчым участку ў «Студэнцкай вёсцы» Менска|спасылка=http://elections2018.spring96.org/be/news/89182|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/u-studenckay-vyoscy-minska-yauka-na-daterminovae-galasavanne-964|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Скаргі === У сьнежні 2017 году ў інтэрвію часопісу «[[Беларуская думка]]» старшыня ЦВК [[Лідзія Ярмошына]] патлумачыла неўлучэньне ў выбарчыя камісіі большасьці прадстаўнікоў [[Апазыцыя|апазыцыйных]] партыяў: «выбарчая камісія — калектыў, дзе выпінаньне свайго палітычнага меркаваньня шкодзіць агульнай справе»<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Галоўка, часопіс «[[Беларуская думка]]»|загаловак=Ярмошына: Апазыцыянэраў не бяруць у выбаркамы, каб не выпіналі свае меркаваньні|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-apazicyyanerau-ne-byaruc-u-vybarkamy-kab-ne-vypyachvali-svae-merkavanni|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=5 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 7 студзеня 2018 году сузаснавальніца руху «Дзея» [[Аліна Нагорная]] правяла ў [[Слуцак|Слуцку]] (Менская вобласьць) [[пікет]], прысьвечаны [[100-годзьдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|100-годзьдзю Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Нагорная зарэгістравала ініцыятыўную групу дзеля пікету без спагнаньня і патлумачыла: «Мясцовыя выбары — гэта яшчэ адна фікцыя, якая абыходзіцца народу «ў капеечку». Лічу, што сьпіс кандыдатаў ужо даўно падрыхтаваны і зацьверджаны [[Слуцкі раённы выканаўчы камітэт|Слуцкім райвыканкамам]]. Ад майго ўдзелу ў выбарах і іншых актывістаў ён аніяк ня зьменіцца. Слуцкія ўлады не дазваляюць ніякіх імпрэзаў, прысьвечаных памяці [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]], які змагаўся пад [[Бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белым сьцягам]] БНР. У гэтым годзе мы будзем святкаваць 100-годзьдзе БНР. На дзяржаўным узроўні гэтае сьвята зноў застаецца незаўважаным. Сваім пікетам я і мае сябры нагадваем случчанам пра важны этап у гісторыі нашай дзяржаўнасьці. Бо без абвяшчэньня [[БНР]] магло б не быць і [[БССР]], а таксама сучаснай Рэспублікі». Пікет доўжыўся каля 4-х гадзінаў пад бел-чырвона-белым сьцягам. Пікетоўцы падарылі 300 месьцічам памяткі пра Слуцкі збройны чын, а таксама каляндарыкі з партрэтамі слуцкіх паўстанцаў і выявай бел-чырвона-белага сьцяга. Таксама месьцічы рабілі фотаздымкі на фоне хэштэгу #БНР100<ref>{{Навіна|аўтар=Зінаіда Цімошак|загаловак=Замест збору подпісаў — пікет, прысьвечаны 100-годзьдзю БНР|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/zamest-zboru-podpisau-piket-prysveczany-100-hod|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=7 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пасьля завяршэньня ўтварэньня выбарчых камісіяў 3 студзеня кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што ў склад камісіяў улучылі 97 % вылучаных прадстаўнікоў ад [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]] і 95,9 % сябраў партыяў ва ўрадзе. Пры гэтым, у камісіі дапусьцілі 11 % (26) вылучэнцаў ад апазыцыйных партыяў. З гэтай нагоды 8 студзеня Палітычная рада [[Аб’яднаная грамадзянская партыя|Аб’яднанай грамадзянскай партыі]] (АГП) абнародавала заяву, у якой паведаміла пра вылучэньне ва ўчастковыя камісіі 83-х «[[юрыст]]аў, людзей з досьведам працы ў [[Вярхоўны Савет Беларусі|парлямэнце]] і органах [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]». Аднак у склад камісіяў улучылі толькі аднаго сябра АГП. У заяве АГП цьвердзілася: «Выбарчыя камісіі паводле закону павінныя фармавацца з прадстаўнікоў розных арганізацыяў і палітычных партыяў. Ідэя ў тым, што яны павінныя складацца зь людзей з рознымі палітычнымі поглядамі і інтарэсамі, каб не было змовы для несумленнага падліку галасоў. Што ж адбываецца на практыцы? Як правіла, усе камісіі складаюцца з працаўнікоў аднаго працоўнага калектыву, а ўзначальваюцца кіраўніком гэтага калектыву або яго намесьнікам. Пры [[кантракт]]най сыстэме пярэчаньне начальніку раўнасільнае страце працы»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=АГП: У народа скралі права выбару|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/agp-u-naroda-ukrali-prava-vybaru/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=8 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. [[Партыя БНФ]] правяла ва ўчастковыя камісіі 4 чалавекі з 65 вылучаных, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — 3-х з каля 50 вылучаных, а грамадзкае аб'яданьне «[[Гавары праўду]]» — аднаго з больш як 20. АГП атрымала адмову паводле адпаведнай скаргі ў [[Суд Цэнтральнага раёну]] Менску, а Партыя БНФ — у [[Суд Бярозаўскага раёну]], [[Суд Слуцкага раёну]]<ref>{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=АГП і ПБНФ падалі ў суд на выканкамы|спасылка=https://euroradio.fm/agp-i-pbnf-padali-u-sud-na-vykankamy-nu-yany-hacya-b-pasprabavali|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына паведаміла пра падачу 9 скаргаў на ўтварэньне ўчастковых выбарчых камісіяў<ref name="б"/>. 15 студзеня старшыня ЦВК патлумачыла адмову павялічыць склад камісіяў да 19 чалавек для ўлучэньня прадстаўнікоў апазыцыі, як дазваляе выбарчае заканадаўства: «Мы даём фінансаваньне толькі на 15 чалавек у Менску і на 14 чалавек у вобласьці ва ўчастковыя выбарчыя камісіі. Таму яны і вызначаюць такі склад. Патрэбная эканомія, і таму ніхто ня будзе рабіць 19 ― у нас [[каштарыс]] так разьлічаны»<ref name="в">{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=Ярмошына: Няма грошай на тое, каб з-за апазыцыі рабіць камісіі па 19 чалавек|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-nyama-groshay-na-toe-kab-z-za-apazicyi-rabic-kamisii-pa-19-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, 16 студзеня [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] ўхваліла Пастанову аб унясеньні зьмяненьняў у каштарыс выдаткаў на падрыхтоўку і правядзеньне выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня. Паводле Пастановы, ранейшы каштарыс у суме 21,491 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] скарацілі на 10 % да 19,386 млн рублёў. Заробкі па ўсіх камісіях зьменшылі ў сярэднім на 5,5 %, таму ў дзень выбараў пасьля выліку [[Падатак|падаткаў]] зарплата сябра ўчастковай камісіі мела скласьці 67 рублёў замест 69. Сярод іншага, скарацілі выдаткі на набыцьцё канцылярскіх прыналежнасьцяў і [[Транспарт у Беларусі|перавозкі]], [[Сувязь Беларусі|сувязь]] і камандзіроўкі. Старшыня ЦВК Ярмошына заявіла на паседжаньні пры разглядзе Пастановы: «Калі разьмеркаваць гэтую суму на ўсіх выбаршчыкаў, то выйдзе каля 1,5 даляра на аднаго чалавека. Я думаю, што мы трацім па мінімуме. Гэта вельмі невялікая сума, калі параўнаць з эўрапейскімі стандартамі — там як мінімум 5 даляраў на выбаршчыка»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Эканомім і чакаем замежных назіральнікаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180117/1516168330-vydatki-na-padryhtouku-i-pravyadzenne-myascovyh-vybarau-skarochany-na-10|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=17 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/11-28627 11 (28627)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17stu-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 5 лютага 2018 году на партале «[[Беларускі партызан]]» доктар палітычны навук [[Павал Вусаў]] цьвердзіў: «Прыхільнікі ўдзелу ў сфальсыфікаваных выбарах у Беларусі прыводзяць масу розных, часам дзіўных довадаў, якія павінныя апраўдаць «актыўны» ўдзел беларускай апазыцыі ў выбарчым працэсе. Яны спрабуюць пераканаць сваіх апанэнтаў і выбаршчыкаў, што з дапамогай выбараў, арганізацыя і правядзеньне якіх знаходзяцца пад поўным кантролем [[Аўтарытарызм|аўтарытарнай]] улады, можна зьмяніць гэтую самую ўладу або дамагчыся нейкіх саступак зь яе боку». Вусаў заўважыў: «выбары, асабліва калі яны знаходзяцца пад сыстэмным кантролем аўтарытарнай улады, ніколі не былі самадастатковым фактарам зрынаньня альбо дэмакратызацыі [[дыктатура]]ў. Роля выбараў у гэтым працэсе была і застаецца выключна інструмэнтальнай. Выбарчы працэс ня мае ніякага практычнага значэньня, калі толькі за ім не стаіць актыўнае супрацьдзеяньне насельніцтва палітыцы аўтарытарнай улады». Урэшце, палітоляг патлумачыў на прыкладзе [[Аргентына|Аргентыны]], [[Нікарагуа]] і [[Чылі]], што пасьпяховыя для апазыцыі выбары «ёсьць толькі вынікам барацьбы з дыктатурай і ўнутранага аслабленьня апошняй». Таксама Вусаў назваў яшчэ 3 умовы пераўтварэньня выбараў у прылады дэмакратызацыі: 1) гатоўнасць кіроўнай [[Эліта|эліты]] пайсьці на [[кампраміс]] з апазыцыяй; 2) гатоўнасьць аўтарытарнага кіраўніцтва правесьці сумленныя і вольныя выбары, што прадугледжвае паўсюдны кантроль з боку дэмакратычнай супольнасьці за арганізацыяй і падлікам галасоў; 3) кансалідацыя апазыцыі і мабілізацыя апазіцыйна настроенай супольнасьці, бо толькі гэта зробіць апазыцыю самастойным палітычным гульцом, а таксама дазволіць кантраляваць усе этапы выбарчага працэсу<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Нікалюк|загаловак=Дыктатура і выбары|спасылка=https://novychas.online/palityka/dyktatura-i-vybary|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году начальнік [[Берасьцейская абласная ўправа МНС Беларусі|Берасьцейскай абласной управы МНС Беларусі]] [[Канстанцін Шаршуновіч]], які адпрацаваў 4 скліканьні ў [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскім абласным Савеце дэпутатаў]] адзначыў: «работа ў мясцовых Саветах грамадзкая, за яе ня плацяць, на яе трэба ахвяраваць свой асабісты час альбо адрываць яго ад асноўнай работы»<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Яскевіч.|загаловак=Чатыры скліканьні — гэта ня жарты|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518096567-kanstancin-sharshunovich-vyyaznyya-sesii-i-padyhody-da-vyrashennya-prablem|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-23_optim.pdf 15]|issn=}}</ref>. Старшыня Пастаяннай камісіі [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савету Рэспублікі]] па заканадаўстве і дзяржаўным будаўніцтве [[Ала Бодак]] прызнала: «дэпутат Савету ажыцьцяўляе свае паўнамоцтвы без адрыву ад асноўнай працоўнай дзейнасьці» (за выняткам старшыні). Пры гэтым, Ала Бодак заўважыла: «на час падрыхтоўкі і правядзеньня сэсіяў Савету і паседжаньняў яго органаў дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў з захаваньнем за ім сярэдняй заработнай платы». Сярод іншага, Бодак адзначыла: «для ажыцьцяўленьня дзейнасьці ў выбарчай акрузе дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў (на 1 дзень у месяц) па яго заяве па месцы працы з захаваньнем сярэдняй заработнай платы. Дадзеная гарантыя была забясьпечаная дэпутатам у 2014 годзе па ініцыятыве Савету Рэспублікі. У выпадку выезду дэпутата Савету для ажыцьцяўленьня сваёй дзейнасьці ў Савеце, выбарчай акрузе за межы месца жыхарства яму кампэнсуюцца выдаткі па нормах пакрыцьця выдаткаў пры службовых камандзіроўках». Урэшце, Ала Бодак згадала, што «гарантыяй працоўных правоў дэпутата Савету ёсьць тое, што ў пэрыяд ажыцьцяўленьня сваіх паўнамоцтваў ён ня можа быць звольнены па ініцыятыве наймальніка, выключаны з установы адукацыі без папярэдняй згоды Савету»<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=«Заканадаўчы мэханізм адпрацаваны добра»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518097112-ala-bodak-zakanadauchy-mehanizm-adpracavany-dobra|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-22_optim.pdf 14]|issn=}}</ref>. 8 лютага старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына прызнала, што [[дэпутат]]ы мясцовых Саветаў «не атрымліваюць зарплату і прымаюць толькі калектыўныя, сэсійныя рашэньні». Ярмошына падкрэсьліла: «гэты пост ня ёсьць зайздросным, ён не дае [[даход]]аў і прэфэрэнцыяў». Яна таксама дадала: «грамадзяне нават ня ведаюць, чым займаюцца гэтыя людзі і якія ў іх паўнамоцтвы». Ярмошына згадала і разгляд скаргаў: «У тым жа Менску было пададзена 25 скаргаў — і 5 зь іх былі задаволеныя». Сярод іншага, старшыня ЦВК закранула нізкі ўдзел моладзі ў мясцовых выбарах: «Яны часта не галасуюць, таму і не вылучаюцца, дыстанцуюцца ад гэтага працэсу. Моладзь лічыць выбары фармалізаваным і [[Бюракратыя|бюракратычным]] дзействам, для якога яны не сасьпелі. Яшчэ адна прычына: моладзь проста ня бачыць кандыдатаў, блізкіх паводле ўзросту. У сваю чаргу маладыя кандыдаты думаюць: навошта ім ісьці ў гэта зборышча старых? Атрымліваецца замкнёнае кола». Таксама Ярмошына патлумачыла сваю леташнюю прапанову скасаваць сельскія Саветы і выбіраць кіраўнікоў [[Пасёлак|пасёлкаў]] і [[Мястэчка|мястэчак]] наўпроставым галасаваньнем грамадзянаў: «хачу, каб у нашых маленькіх тэрытарыяльных адзінках мы атрымалі рэальнае [[мясцовае самакіраваньне]] замест часам дэкаратыўных органаў. Калі выбары ў [[сельскі Савет]] праходзяць на безальтэрнатыўнай аснове і пры гэтым ні абраныя дэпутаты, ні грамадзяне не праяўляюць да гэтага цікавасьць, то тады і орган працуе фармальна. Існуе і функцыянуе толькі [[выканаўчая ўлада]], якая прадстаўленая адным чалавекам — старшынёй сельскага Савету, які адначасова ёсьць і старшынёй сель[[Выканаўчы камітэт|выканкаму]]. Дык давайце гэтую рэальную ўладу будзем абіраць усім насельніцтвам. І тады ў нас, па-першае, конкурс будзе, а па-другое, гэта будзе рэальнае мясцовае самакіраваньне, пра якое будзе ведаць насельніцтва». Урэшце, старшыня ЦВК Беларусі прызнала перашкоды ў доступе [[зьнявечаны]]х людзей на выбарчыя ўчасткі, бо далёка «ня ўсе ўваходныя месцы абсталяваныя [[пандус]]амі»<ref name="г">{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=«Хочацца, каб мы атрымалі рэальнае мясцовае самакіраваньне»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518101820-yarmoshyna-hochacca-kab-my-atrymali-realnae-myascovae-samakiravanne|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 13 лютага ў ЦВК Беларусі паступіла 415 вусных і 153 пісьмовыя звароты ад выбарцаў і кандыдатаў<ref name="ж">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Старт дадзены|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518642618-idze-daterminovae-galasavanne-na-vybarah-u-myascovyya-savety|выданьне=Зьвязда|тып=|год=15 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/32-28648 32 (28648)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/15lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 15 лютага Ярмошына прызнала: «нам трэба глядзець у бок партыяў. Яны ў нас не разьвіваюцца, і гэта ненармальна. ...напэўна, у будучыні нам трэба адаптаваць [[Выбарчы лад|выбарчую сыстэму]] пад патрэбы партыяў. Гэта значыць перайсьці да [[Прапарцыйны выбарчы лад|прапарцыйнай]] або [[Мяшаны выбарчы лад|зьмяшанай сыстэмы]], даваць магчымасьць партыям мець нейкія квоты, калі яны зьбяруць неабходную колькасьць галасоў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Кулецкі.|загаловак=«Падставаў для засмучэньня пакуль няма»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518707367-lidziya-yarmoshyna-padstau-dlya-zasmuchennya-pakul-nyama|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. 16 лютага кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла, што [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі]], грамадзкае аб'яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] бралі чынны ўдзел у перадвыбарчым агітаваньні і пры гэтым атрымлівалі сродкі зь [[Бюджэт Рэспублікі Беларусь|дзяржаўнага бюджэту Беларусі]]. Пагатоў, агітавалі за кандыдатаў ва ўрадзе праз працоўныя калектывы, куды не дапускалі апазыцыйных кандыдатаў. Урэшце, акруговыя камісіі зьмянялі біяграфічныя зьвесткі і фотаздымкі кандыдатаў апазыцыі ў інфармацыйных матэрыялах. Нацыянальны каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заўважыў, што ніводны кандыдат ад [[Апазыцыя|апазыцыі]] не патрапіў на сустрэчы з працоўнымі калектывамі<ref name="і">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Агітацыя за праўладных кандыдатаў адбывалася за кошт дзяржавы|спасылка=https://novychas.online/palityka/ahitacyja-za-prauladnyh-kandydatau-adbyvalasja-za|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 16 лютага на сустрэчы са студэнтам [[Акадэмія кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі|Акадэміі кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі]] Ярмошына адзначыла найбольш нізкі адсотак маладых кандыдатаў у сельскай мясцовасьці: «У працэнтных суадносінах колькасьць маладых кандыдатаў зьніжаецца. Гэта зьвязана з тым, што больш за палову прэтэндэнтаў — каля 13 000 чалавек — кандыдаты сельскіх Саветаў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Як паказчык сталасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180216/1518800659-lidziya-yarmoshyna-pravyala-sustrechu-sa-studentami-akademii-kiravannya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/34-28650 34 (28650)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 18 лютага каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заявіў пра выяўленьне іх назіральнікамі найбольшай яўкі выбарцаў на датэрміновае галасаваньне ў Вішнявецкай акрузе № 40 ў [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]], дзе тая склала 20 %. На гэтай падставе Сілкоў назваў агучаную ЦВК датэрміновую яўку ў звыш 34 % «[[Фальсыфікацыя|фальсыфікаванай]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Анастасія Бойка|загаловак=Кампанія «Права выбару»: Найбольшая датэрміновая яўка — 20%|спасылка=https://euroradio.by/kampaniya-prava-vybaru-naybolshaya-daterminovaya-yauka-20|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага на «[[Сталічнае тэлебачаньне|Сталічным тэлебачаньні]]» старшыня ЦВК Беларусі Ярмошына паведаміла: «за тыдзень датэрміновага галасаваньня ў Цэнтральную камісію паступілі 74 пісьмовыя скаргі»<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Сталічнае тэлебачаньне]]»|загаловак=За час датэрміновага галасаваньня ЦВК атрымала 74 скаргі|спасылка=https://euroradio.by/za-chas-daterminovaga-galasavannya-cvk-atrymala-74-skargi|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, 18 лютага палітоляг [[Валер Карбалевіч]] згадаў: «З 10,5 тысяч сябраў тэрытарыяльных выбарчых камісій апазыцыю прадстаўляюць толькі 7 чалавек»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Валер Карбалевіч]]|загаловак=Звыклы сцэнар, прадказальны вынік|спасылка=https://novychas.online/palityka/zvykly-scenar-pradkazalny-vynik|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага кампанія «Праваабаронцы за свабодныя выбары» абвясьціла, што 35 % назіральнікаў у абласьцях паведамілі, што мясцовыя [[СМІ]] надрукавалі праграмы ўсіх кандыдатаў. Таксама назіральнікі адзначылі, што выбарчыя камісіі адмовіліся ўлічыць 71 % вылучэнцаў ад Руху «[[За Свабоду]]» і 33 % — ад «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі]]», якія сабралі подпісы грамадзянаў<ref name="й"/>. Кіраўнік [[Цэнтар эўрапейскай трансфармацыі|Цэнтру эўрапейскай трансфармацыі]] [[Андрэй Ягораў]] заявіў, што апазыцыя «ўдзельнічае ў гэтым выбарчым [[фарс]]е, нібыта ўяўляючы, што праходзіць рэальны працэс выбараў», хоць праз выбары ў Беларусі нельга дасягнуць рэпрэзэнтацыі ў органах кіраваньня. Ягораў патлумачыў: «улады чарговым разам выкарысталі альтэрнатыўныя палітычныя сілы для сымуляцыі выбарчага працэсу, для большай ягонай легітымацыі»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=Палітоляг: Апазыцыя «ўдзельнічае ў выбарчым фарсе» і «падтрымлівае лёгіку палітычнага рэжыму»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048355.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Вынікі == [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што яўка на выбары ў мясцовы Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня перавысіла 77 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=ЦВК агучыў вынікі мясцовых выбараў у абласныя і Менскі гарадскі савет|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518974398-galasavanne-na-myascovyh-vybarah-u-belarusi-zavershana|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref> (5 333 613 чалавек): 79 % — у Берасьцейскай вобласьці, 84 % — у Віцебскай, 80 % — у Гарадзенскай, па 81 % — у Гомельскай, 82 % — у Магілёўскай, 78 % — у Менскай і 61 % — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЦВК заявіў, што на мясцовыя выбары ў Беларусі прыйшлі 77,05% выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/cvk-zayaviu-shto-na-myascovyya-vybary-u-belarusi-pryyshli-7705-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Абраныя дэпутаты === [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што дэпутатамі 1309 мясцовых Саветаў 28-га скліканьня сталі 18 110 чалавек, сярод якіх было 56 % (10 131) дэпутатаў 27-га скліканьня і 48 % (8729) жанчынаў, 4 % (720) [[Моладзь|маладзёнаў]] да 30 гадоў і 2,7 % (485) [[пэнсія]]нэраў, 2,5 % (453) сяброў партыяў і 0,5 % (90) [[Беспрацоўе|беспрацоўных]]. Сярод партыяў найбольш месцаў атрымалі: [[Камуністычная партыя Беларусі]] (КПБ) — 305, [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] (РППС) — 127, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]] (СДПНЗ) — 11, [[Беларуская сацыяльна-спартовая партыя]] і [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — па 4, [[Беларуская аграрная партыя]] (БАП) і [[Беларуская патрыятычная партыя]] (БПП) — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=У мясцовыя саветы абраны 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/u-myastsovyya-savety-abrany-21-gramadzyanin/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле занятасьці найбольш дэпутатаў было працаўнікамі адукацыi, [[Культура|культуры]], навуцы і [[Ахова здароўя|ахове здароўя]] — 30,62 % (5546 чалавек), працаўнікамі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]] — 21,37 % (3870), [[чыноўнік]]амі — 13,24 % (2398), працаўнікамі прамысловасьцi, [[Транспарт у Беларусі|транспарту]] і [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнiцтва]] — 8,4 % (1521), працаўнікамі [[Гандаль|гандлю]] і [[побыт]]авага абслугоўваньня — 3,91 % (708), праваахоўнікамі — 3,56 % (644) і [[прадпрымальнік]]амі — 1,67 % (303)<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=Каго мы выбiралi|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180222/1519309338-u-cvk-padvyali-papyaredniya-vyniki-myascovyh-vybarau|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=23 лютага 2018|нумар=8 (441)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/23lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прайшлі 19 сябраў партыяў, а агулам ў 6 абласных Саветаў дэпутатаў — 16: у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў|Гомельскі]] — 6, [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскі]] — 4, [[Віцебскі абласны Савет дэпутатаў|Віцебскі]] і [[Менскі абласны Савет дэпутатаў|Менскі]] — па 2, [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў|Гарадзенскі]] і [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў|Магілёўскі]] — па адным. Пры гэтым, месцы атрымалі прадстаўнікі 7 партыяў: КПБ — 16, [[РППС]] — 11, [[БССП]] — 3, [[ЛДПБ]] — 2, [[БАП]], БПП і [[СДПНЗ]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=На мясцовых выбарах сярод партыяў першыя камуністы|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047878.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, ЦВК Беларусі абвясьціла, што ў мясцовыя Саветы дэпутатаў трапіў 21 грамадзянін Расеі (0,12 % ад агульнага ліку дэпутатаў) зь відам на жыхарства ў Беларусі, зь іх 15 — у сельскія Саветы, 4 — у раённыя, і па адным — у абласны і гарадзкі. Найбольш зь іх было ў Віцебскай і Магілёўскай абласьцях — па 7, Гомельскай — 5, Гарадзенскай і Менскай — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У мясцовыя саветы Беларусі трапіў 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://euroradio.by/u-myascovyya-savety-belarusi-trapiu-21-gramadzyanin-rasii|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага 2022 году сустаршыня «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі]]» [[Павал Севярынец]] паведаміў пра пераабраньне аднапартыйца ў [[Блудзенскі сельсавет]] Бярозаўскага раёну Берасьцейскай вобласьці: «дэпутат [[Валеры Білібуха]] зноў стаў дэпутатам сельсавету. ... але сфальсыфікаваць ня здолелі, бо ва ўчастковых камісіях былі сябры [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Актывіст БХД Валеры Білібуха пераабраны дэпутатам сельсавету|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/aktyvist-bkhd-valeryj-bilibukha-peraab/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Таксама 19 лютага ЦВК Беларусі паведаміла пра перавыбары па Савецкай выбарчай акрузе № 3 у [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў]], дзе адзінага кандыдата адклікаў працоўны калектыў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Па адной акрузе адбудуцца паўторныя выбары|спасылка=https://euroradio.by/pa-adnoy-akruze-adbuducca-pautornyya-vybary|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кандыдатам быў 34-гадовы сябра Камуністычнай партыі Віталь Васілёнак, які займаў пасаду кіраўніка [[Ельск]]ай мэблевай фабрыкі і быў папярэдне затрыманы праваахоўнікамі<ref>{{Навіна|аўтар=АЯ|загаловак=У Ельску арыштавалі праўладнага кандыдата, які быў адзіным у акрузе|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048280.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=24 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://novychas.online/tags/mjascovyja-vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://novychas.online/tags/vybary-2018 Выбары-2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://www.racyja.com/tag/myastsovyya-vybary-2018/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.racyja.com/tag/vybary-2018/ Выбары 2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://euroradio.by/vybary-myascovyya-savety-2018|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 сакавіка 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Як у Беларусі праходзілі «мясцовыя» выбары|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29046204/lbl0lbi137318.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.svaboda.org/a/vybary-000-179-paslasmak/29047674.html Мясцовыя выбары, пасьляслоўе: вынікі і рэакцыі] // 19 лютага 2018 г. * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://elections2018.spring96.org/be/top-stories|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/ru/msd-28s-ru/|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} {{Накід:Беларусь}} {{Выбары ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Выбары ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Выбары 2018 году]] [[Катэгорыя:2018 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Мясцовае самакіраваньне]] [[Катэгорыя:18 лютага]] k2oat559e7tfb0xbq84q212inwd1e05 Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь 0 257838 2329331 2022-07-22T11:14:16Z W 11741 W перанёс старонку [[Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь]] у [[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь]] паўзьверх перанакіраваньня: +Паводле 71-га артыкула Канстытуцыі Беларусі пасьля рэфэрэндуму 2022 году https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami2022/ wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь]] 8s4xbj58zi83u78iumj87gwlr92j7nl