Вікіпэдыя:Шаблёны

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="be-tarask">
  <siteinfo>
    <sitename>Вікіпэдыя</sitename>
    <dbname>be_x_oldwiki</dbname>
    <base>https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Мэдыя</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Спэцыяльныя</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Абмеркаваньне</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Удзельнік</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Гутаркі ўдзельніка</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Вікіпэдыя</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Абмеркаваньне Вікіпэдыі</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Абмеркаваньне файла</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Абмеркаваньне MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблён</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Абмеркаваньне шаблёну</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Дапамога</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Абмеркаваньне дапамогі</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Катэгорыя</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Абмеркаваньне катэгорыі</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Партал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Абмеркаваньне парталу</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Абмеркаваньне модулю</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Шаблёны</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1116</id>
    <revision>
      <id>2329178</id>
      <parentid>2069241</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:56:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выпраўленьне спасылкі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14415" xml:space="preserve">{{Рэкамэндацыя}}
'''Шаблёны Вікіпэдыі''' — гэта спэцыяльныя старонкі Вікіпэдыі, прызначаныя для пашырэньня функцыяналу [[MediaWiki|МэдыяВікі]]. Усе такія старонкі маюць у назьве прэфікс '''Шаблён:'''. Гэты прэфікс стварае [[Вікіпэдыя:Прастора назваў|прастору назваў шаблёнаў]]. 

Шаблёны зьяўляюцца магутным сродкам паляпшэньня арганізацыі Вікіпэдыі. Карыстайцеся наяўнымі шаблёнамі і дадавайце свае пры патрэбе. Калі ласка, дадавайце апісаньне шаблёну па яго стварэньні на патрэбную падстаронку (пералік прыводзіцца ніжэй або ў катэгорыі [[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны|Катэгорыя:Шаблёны]]).

== Інструкцыі ==

Калі ласка, захоўвайце альфабэтны парадак, калі Вы будзеце дадаваць шаблён(ы) ў табліцы.

== Зьмест ==

=== Агульныя ===

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Шаблён !! Зьмест !! Месцазнаходжаньне
|-
| | '''{{Ш|Wikicode}}'''
|
{{Wikicode}}
| | Перад першым выкарыстаньнем Wikicode
|-
| | '''{{Ш|Артаграфія}}'''
|
{{Артаграфія}}
| | У пачатку
|-
| | '''{{Ш|Аўтарскія&amp;nbsp;правы}}'''
|
{{Аўтарскія правы|Крыніца|схаваць катэгорыю=так}}
| | У пачатку
|-
| | '''{{Ш|Накід}}'''
|
{{Накід}}
| | У канцы артыкула
|-
| | '''{{Ш|Неаб'ектыўна}}'''
|
{{Неаб'ектыўна}}
| | У пачатку
|-
| | '''{{Ш|Вікіфікаваць}}'''
|
{{Вікіфікаваць}}
| | У пачатку
|-
| | '''{{Ш|Сумнеўна}}'''
|
{{Сумнеўна}}
| | У пачатку
|-
| | '''{{Ш|Актуальная падзея}}'''
|
{{Актуальная падзея}}
| | У пачатку
|-
| | '''{{Ш|Машынны&amp;nbsp;пераклад}}'''
|
{{Машынны пераклад}}
| | У пачатку
|}

: '''''Глядзіце таксама катэгорыі:'''''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Накіды|Накіды]]'''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Паведамленьні|Паведамленьні]]'''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Папярэджаньні|Папярэджаньні]]'''

=== Інфармацыя ===

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Шаблён !! Месцазнаходжаньне
|-
| | '''{{Ш|Вобласьць}}'''
| | У пачатку артыкула пра вобласьць
|-
| | '''{{Ш|Населены пункт}}'''
| | У пачатку артыкулаў пра гарады, вёскі, хутары, пасёлкі, пасёлкі гарадзкога тыпу, мястэчкі і іншыя
|-
| | '''{{Ш|Інфармацыя пра мову}}'''
| | У пачатку артыкула пра мову
|-
| | '''{{Ш|Кірыліца}}'''
| | У пачатку артыкула пра кірыліцу ці літары кірыліцы
|-
| | '''{{Ш|Краіна}}'''
| | У пачатку артыкула пра краіну
|-
| | '''{{Ш|Адміністрацыйная адзінка}}'''
| | У пачатку артыкула пра адміністрацыйную адзінку
|-
| | '''{{Ш|Зборная краіны па футболе}}'''
| | У пачатку артыкула пра зборную краіны па футболе
|-
| | '''{{Ш|Футбольная форма}}'''
| | У артыкулах пра спартовыя каманды
|-
| | '''{{Ш|Футбольны клюб}}'''
| | У пачатку артыкула пра футбольны клюб
|}

: '''''Глядзіце таксама катэгорыі:'''''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Інфармацыя|Інфармацыя]]'''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Шаблёны паводле тэмаў]]'''

== Крыніцы ==

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Крыніца !! Шаблён !! Зьмест !! Месцазнаходжаньне
|-
| '''Catholic.By :: Рыма-каталіцкі Касцёл на Беларусі'''
| '''{{Ш|Крыніца&amp;nbsp;Catholic.By}}'''
| {{Крыніца Catholic.By}}
| У канцы
|-
| '''Гісторыя Беларусі. Асобы'''
| '''{{Ш|Крыніца&amp;nbsp;Гісторыя&amp;nbsp;Беларусі.&amp;nbsp;Асобы}}'''
| {{Крыніца Гісторыя Беларусі. Асобы}}
| У канцы
|-
| '''Канстанцін Шастоўскі'''
| '''{{Ш|Здымак Канстанціна Шастоўскага}}'''
| {{Здымак Канстанціна Шастоўскага}}
| У канцы апісаньня выявы
|-
| '''Мартыралёг Беларусі'''
| '''{{Ш|Крыніца Мартыралёг Беларусі}}'''
| {{Крыніца Мартыралёг Беларусі}}
| У канцы
|-
| '''[[Вікіпэдыя:Праект:Наша Ежа|Наша Ежа]]'''
| '''{{Ш|Крыніца НашаЕжа}}'''
| {{Крыніца НашаЕжа|Аўтар}}
| У канцы
|}

: '''''Глядзіце таксама катэгорыі:'''''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Літаратура|Літаратура]]'''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны крыніцаў|Шаблёны крыніцаў]]'''

== Навігацыя ==

=== Геаграфія ===

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Шаблён !! Выкарыстаньне !! Месцазнаходжаньне
|-
| '''{{Ш|Краіны Эўропы}}'''
| У артыкулах пра краіны Эўропы
| У канцы
|}

=== Геаграфічныя каардынаты ===

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Шаблён !! Выкарыстаньне !! Месцазнаходжаньне
|-
| '''{{Ш|Каардынаты}}'''
| У любых артыкулах
| У тэксьце артыкула пры пазначэньні геаграфічных каардынат
|}

=== Неадназначнасьці ===
{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Шаблён !! Выкарыстаньне !! Прыклад !! Месцазнаходжаньне
|-
| '''{{Ш|Неадназначнасьць}}'''
| У кожным артыкуле, які зьяўляецца разьвязкам неадназначнасьці
|
| Унізе артыкула
|-
| '''{{Ш|Іншыя значэньні|Назва старонкі-разьвязка (неабавязкова)}}'''
| У кожным артыкуле, назва якога мае некалькі сэнсаў
| &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Іншыя значэньні|Шаблёны (неадназначнасьць)}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;
| У пачатку артыкула
|}

=== Спасылкі на іншыя праекты [[Фундацыя «Вікімэдыя»|Фундацыі «Вікімэдыя»]] ===

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Шаблён !! Выкарыстаньне !! Прыклад !! Месцазнаходжаньне
|-
| '''{{Ш|Commons|Назва старонкі на Wikimedia Commons|Альтэрнатыўная назва старонкі (неабавязковы)|Выгляд (неабавязковы)}}'''
| У кожным артыкуле, матэрыялы для якога прысутнічаюць на [[commons:]]
| &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Commons|Templates|Шаблёны}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;
| У пачатку вонкавых спасылак
|-
| '''{{Ш|Interwiki|Код мовы ў Wikipedia|Назва мовы ў месным склоне|Назва мовы (ў выніку нескланяльных назваў)}}'''
| У артыкулах пра мовы
| &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Interwiki|eo||эспэранта}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;&lt;br /&gt;
&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Interwiki|it|італійскай|}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;
| У пачатку вонкавых спасылак
|-
| '''{{Ш|ВікіКрыніца|Назва старонкі ў ВікіКрыніцы|факультатыўнае апісаньне спасылкі}}'''
| У кожным артыкуле, матэрыялы для якога прысутнічаюць у [[:oldwikisource:Галоўная старонка|ВікіКрыніцы]]
|
| У пачатку вонкавых спасылак
|-
| '''{{Ш|ВікіКрыніца-мова|моўны код ВікіКрыніцы|Назва старонкі ў ВікіКрыніцы|факультатыўнае апісаньне спасылкі}}'''
| У кожным артыкуле, матэрыялы для якога прысутнічаюць у [[:oldwikisource:Галоўная старонка|ВікіКрыніцы]]
|
| У пачатку вонкавых спасылак
|}

=== Рознае ===

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Шаблён !! Выкарыстаньне !! Месцазнаходжаньне
|-
| '''{{Ш|Асноўны артыкул}}'''
| Калі сэкцыя зьяўляецца вытрымкай з разгорнутага артыкула
| У пачатку сэкцыі артыкула
|-
| '''{{Ш|Болей}}'''
| Калі ў катэгорыі ёсьць артыкул аб паняцьці, па якім катэгорыя гуртуе артыкулы
| На старонцы катэгорыі
|}

: '''''Глядзіце таксама катэгорыі:'''''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Геаграфія|Геаграфія]]'''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Геаграфічныя каардынаты|Геаграфічныя каардынаты]]'''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя|Навігацыя]]'''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Неадназначнасьці і перанакіраваньні|Неадназначнасьці і перанакіраваньні]]'''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Спасылкі|Спасылкі]]'''

== Галасаваньне ==
{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Шаблён !! Зьмест
|-
| | '''{{Ш|Падтрымліваю}}'''
|
{{Падтрымліваю}}
|-
| | '''{{Ш|Нэўтральна}}'''
|
{{Нэўтральна}}
|-
| | '''{{Ш|Супраць}}'''
|
{{Супраць}}
|}
: '''''Глядзіце таксама катэгорыю:'''''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Галасаваньне|Галасаваньне]]'''

== Выдаленьне ==

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Шаблён !! Зьмест !! Месцазнаходжаньне
|-
| | '''{{Ш|Выдаліць}}'''
|
{{Выдаліць|схаваць катэгорыю=так}}
| | У пачатку
|-
| | '''{{Ш|Выдаліць|Прычына}}'''
|
{{Выдаліць|Прычына|схаваць катэгорыю=так}}
| | У пачатку
|}

== Мовы тэксту і мовы для спасылак ==
Шаблён {{Ш|Мова}}.

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Шаблён !! Выкарыстаньне !! Зьмест
|-
| | '''{{Ш|Мова-de}}'''
| &lt;nowiki&gt;{{Мова-de|іншамоўны тэкст}}&lt;/nowiki&gt;
|
{{Мова-de|іншамоўны тэкст}}
|-
| | '''{{Ш|Мова-en}}'''
| &lt;nowiki&gt;{{Мова-en|іншамоўны тэкст}}&lt;/nowiki&gt;
|
{{Мова-en|іншамоўны тэкст}}
|-
| | '''{{Ш|Мова-pl}}'''
| &lt;nowiki&gt;{{Мова-pl|іншамоўны тэкст}}&lt;/nowiki&gt;
|
{{Мова-pl|іншамоўны тэкст}}
|-
| | '''{{Ш|Мова-ru}}'''
| &lt;nowiki&gt;{{Мова-ru|іншамоўны тэкст}}&lt;/nowiki&gt;
|
{{Мова-ru|іншамоўны тэкст}}
|-
| | '''{{Ш|Мова-uk}}'''
| &lt;nowiki&gt;{{Мова-uk|іншамоўны тэкст}}&lt;/nowiki&gt;
|
{{Мова-uk|іншамоўны тэкст}}
|}

Шаблён {{Ш|Ref-мова}} пасьля вонкавай спасылкі.

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Шаблён !! Зьмест !! Што абазначае !! Месцазнаходжаньне
|-
| | '''{{Ш|Ref-de}}'''
|
{{Ref-de}}
| Мова старонкі — нямецкая
| Пасьля вонкавай спасылкі
|-
| | '''{{Ш|Ref-en}}'''
|
{{Ref-en}}
| Мова старонкі — ангельская
| Пасьля вонкавай спасылкі
|-
| | '''{{Ш|Ref-pl}}'''
|
{{Ref-pl}}
| Мова старонкі — польская
| Пасьля вонкавай спасылкі
|-
| | '''{{Ш|Ref-ru}}'''
|
{{Ref-ru}}
| Мова старонкі — расейская
| Пасьля вонкавай спасылкі
|-
| | '''{{Ш|Ref-uk}}'''
|
{{Ref-uk}}
| Мова старонкі — украінская
| Пасьля вонкавай спасылкі
|}

: '''''Глядзіце таксама катэгорыі:'''''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Мовы тэксту|Мовы тэксту]]'''
:* '''[[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Мовы для спасылак|Мовы для спасылак]]'''

== Рознае ==
* '''{{Ш|Праслухаць|Назва аўдыёфайла}}'''

== Глядзіце таксама ==
* [[Вікіпэдыя:Шаблёны/Ліцэнзіі выяваў]]
* [[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны]]
* [[Шаблён:Удзельнік]]
* [[Вікіпэдыя:Шаблёны маршрутаў]]

{{Правілы і рэкамэндацыі Вікіпэдыі}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Службовыя старонкі|Шаблёны]]</text>
      <sha1>qo36rroos5k4uz0z19hak26izp21dbd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сьвята Трох Каралёў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2469</id>
    <revision>
      <id>2329130</id>
      <parentid>1900032</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:15:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4488" xml:space="preserve">[[Файл:The visit of the wise-men.jpg|міні|200пкс|Пакланеньне трох мудрацоў]]
{{Іншыя значэньні|Тры каралі (неадназначнасьць)}}
'''Сьвята Трох Каралёў''' або '''Аб’яўленьне Пана''' — адно з галоўных сьвятаў [[каталіцтва|каталіцкага]] календару, адзначаецца [[6 студзеня]]. Узьнікла ў першыя стагодзьдзі хрысьціянства на Ўсходзе.

«Тры Каралі» — народная назва, Аб’яўленьне Пана — тэалягічная&lt;ref&gt;[http://catholic.by/2/home/news/belarus/61-other/6047-l-r---.html «Тры Каралі»: традыцыі народнага хрысьціянства] на [[Catholic.by]]&lt;/ref&gt;. У праваслаўнай царкве адпаведнае сьвята завецца [[Богаяўленьне]] і зьвязваецца з Хрышчэньнем [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]] [[Ян Хрысьціцель|Янам Хрысьціцелем]] і зшэсьцем на яго [[Сьвяты Дух|Духа Сьвятога]] ў выглядзе голуба (19.01).

У каталіцтве Аб’яўленьне Пана сьвяткуецца з 4 ст., ягоная сымболіка зьвязваецца з паведамленьнем эвангельляў, як паганскія [[Тры каралі|каралі-варажбіты Каспар, Мэльхіёр і Балтазар]], папярэджаныя анёлам, прышлі пакланіцца немаўляці Ісусу і прынесьлі дары.

У памяць пра гэта ў касьцёлах служаць падзячныя малебны, Хрысту прыносяцца ў ахвяру як каралю — [[золата]], як Богу — [[ладан]], як чалавеку — [[міра]]. Асьвечанай у касьцёле крэйдай на дзьвярах дамоў пішуць літары KMB (CMB), перамяжаючы іх крыжыкамі, і нумар году, накшталт: K+M+B+2013. Сёньня пераважна лічаць, што гэта першыя літары імёнаў трох усходніх мудрацоў, якія прыйшлі пакланіцца нованароджанаму Мэсіі: Каспар, Мэльхіёр і Бальтазар. Адак гэты звычай зьяўляецца няправільнай інтэрпрэтацыяй лацінскіх надпісаў CMB Christus Benedicat Mansion (няхай Хрыстос блаславіць гэты дом). «Шчодрым вечарам» напярэдадні гэтага сьвята заканчваюцца «сьвятыя вечары», г.зн. вечары ад [[Божае Нараджэньне|Божага Нараджэньня]] да Т.к.с. Дзецям і сваякам у гэты вечар (05.01) дораць падарункі, раздаюць пірагі. З самога сьвята пачынаюцца карнавальныя гульні і забавы, якія сканчаюцца на [[Папялец]].

Традыцыйна на вячэру самога сьвята ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] пяклі [[Мігдалы|мігдалавы]] торт або пірог з запечаным у сярэдзіне вялікім мігдалам. Той, каму даставаўся кавалак з гэтым мігдалам, мусіў сваім коштам арганізаваць вечарыну на Папялец; дзяўчыне ў гэтым выпадку варажылі хуткае замужжа. У канцы [[19 стагодзьдзе|ХІХ ст.]] звычай быў крыху зьменены, і таго, хто даставаў мігдал, абвяшчалі «мігдаловым каралём», г.зн. ганаровым маршалкам банкету.

== Крыніцы ==
{{Зноскі}}

== Літаратура ==
{{Крыніца НашаЕжа|Алесь Белы}}
* [http://zviazda.by/2015/01/66854.html Свята трох Каралёў \\] Газэта «Звязда»

[[Катэгорыя:Каталіцкія сьвяты]]
[[Катэгорыя:Тры мудрацы]]</text>
      <sha1>0scymrr86sepzai29xy2iq94s98m6nf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Літва</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3374</id>
    <revision>
      <id>2328921</id>
      <parentid>2327420</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:39:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="104431" xml:space="preserve">{{Ня блытаць|Летува|Летувой}}
{{Іншыя значэньні|2=Літва}}
[[Файл:Litva. Літва (1009).jpg|значак|Першы пісьмовы ўпамін Літвы — «Litua» (на [[лацінская мова|лацінскай мове]]), 1009 г.]]
'''Літва''' (''Літва ў вузкім сэнсе'', ''уласна Літва'', ''гістарычная Літва''&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2013-10&quot;&gt;{{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)|к}} С. 10.&lt;/ref&gt;) — гістарычны рэґіён, што аб’ядноўвае захад [[Беларусь|Беларусі]] і паўднёвы ўсход [[Летува|Летувы]]. Паводле традыцыйнай вэрсіі, [[тапонім]] Літва прымяркоўваць да тэрыторыяў [[Ашмянскі павет|Ашмяншчыны]], [[Віленскі павет (ВКЛ)|Віленшчыны]], [[Лідзкі павет|Лідчыны]] і часткі [[Троцкі павет|Троччыны]], аднак на падставе аналізу шматлікіх летапісных крыніцаў і зьвестак [[Тапаніміка|тапанімікі]]&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-31&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 31.&lt;/ref&gt; яго пашыраюць на [[Браслаўскі павет|Браслаўшчыну]], [[Вількамірскі павет|Вількаміршчыну]], [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавышчыну]], [[Слонімскі павет|Слонімшчыну]], большую частку [[Наваградзкі павет|Наваградчыны]], а таксама часткі [[Гарадзенскі павет|Гарадзеншчыны]], [[Ковенскі павет (ВКЛ)|Ковеншчыны]] і [[Менскі павет|Меншчыны]]&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2013-187&quot;&gt;{{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)|к}} С. 187—188. Мапа «Вялікае Княства Літоўскае пры Гедыміне (1341 г.)».&lt;/ref&gt;. 

Сучасныя дасьледнікі мяркуюць, што Літва была тэрыторыяй з гістарычна мяшаным [[Балты|балтыйска]]-[[Славяне|славянскім]] насельніцтвам&lt;ref name=&quot;Zajkouski-Cakvin-1997&quot;&gt;[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]], [[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Літвіны // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 382.&lt;/ref&gt;, дзе ў XIII ст. утварылася [[Вялікае Княства Літоўскае]]. Гэта быў галоўны цэнтральны рэгіён дзяржавы&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2013-10&quot;/&gt;, які ў XIII—XVIII стагодзьдзях праз працэс балтыйска-славянскіх кантактаў набыў пераважна [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускі этнічны характар]]&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2013-11&quot;&gt;{{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)|к}} С. 11.&lt;/ref&gt;. Ад назвы літва паходзіць гістарычная саманазва [[беларусы|беларусаў]] — [[ліцьвіны]].

== Назва ==
=== Паходжаньне ===
[[Файл:BogislawI.Siegel.JPG|значак|Пячаць {{Артыкул у іншым разьдзеле|Багуслаў I|Багуслава I|uk|Богуслав I}}, князя [[Люцічы|люцічаў]], 1170 г.]]

Мовазнаўца і гісторык [[Алесь Жлутка]] на аснове аналізу формаў назвы Літва і сугучных славянскіх уласных імёнаў, ужываных у гістарычных дакумэнтах, прыйшоў да высновы, што назва Літва паходзіць ад [[антрапонім]]у ''L'ut-o -a'' з каранёвай асновай ''l'ut'' (''lit-''), узятай ад аднакарэнных двух[[Аснова слова|асноўных]] антрапонімаў  (''Luto-voj'', ''Luto-slav'', ''Luto-mir'') з значэньнем люты&lt;ref&gt;{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 106.&lt;/ref&gt;. Далей ад гэтага антрапоніму ўтварыўся [[тапонім]] ([[харонім]]) *''L'ut-ov-a'', які паводле пашыранай мадэлі, зафіксаванай у сугучных славянскіх тапонімах, перайшоў у форму ''*Lit(o)va'' (Літва). Праз пэўны час гэты тапонім набыў сэнс [[палітонім]]у з канфэсійным і этнічным напаўненьнем&lt;ref name=&quot;Zlutka-107&quot;&gt;{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 107.&lt;/ref&gt;. 

Фактычна Алесь Жлутка ўдакладніў першае найбольш старажытнае тлумачэньне, выказанае яшчэ ў XIII ст. прускім храністам Хрысьціянам, паводле якога Літва як зямельнае ўладаньне атрымала назву ад імя аднаго з сваіх валадароў. Вэрсію, што гэтым валадаром быў легендарны прашчур вялікага заходнеславянскага племя [[люцічы|люцічаў]], у 1921 годзе падтрымаў і разьвіў мовазнаўца [[Язэп Лёсік]]. Пра паходжаньне назвы Літвы ад люцічаў выказаў думку яшчэ ў пачатку XX ст. Эрнст Гэніг, выдавец Прускай хронікі Лукаша Давіда. Пра тое ж выказаўся ў 1920-я гады [[Вацлаў Ластоўскі]]. Гісторык [[Павал Урбан]] сьледам за [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлавам Пануцэвічам]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 236—255, 291—294.&lt;/ref&gt; падрабязна вытлумачыў паходжаньне [[ліцьвіны|ліцьвінаў]] (літвы, лютвы) ад часткі люцічаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 58—72.&lt;/ref&gt;. Паводле гэтай вэрсіі, па доўгім змаганьні зь немцамі рэшта племя люцічаў, якое жыло паміж рэкамі [[Эльба|Лабай]] і [[Одэр|Одрай]] на паўночным усходзе цяперашняй [[Нямеччына|Нямеччыны]], дзеля паратунку ад паняволеньня і вынішчэньня перасялілася на ўсход&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-31&quot;/&gt;. Гэтая ж вэрсія паходжаньня назвы Літва дэкляравалася ў час агульнага сходу студэнтаў-эмігрантаў у Парыжы ў 1949 годзе, у якім бралі ўдзел прадстаўнікі беларускіх і летувіскіх студэнтаў. Яе выклад зьявіўся ў часопісе «Моладзь», які выходзіў у Парыжы ў 1948—1954 гадох. Сучасная беларуская мовазнаўца прафэсарка [[Раіса Казлова]] на аснове багатага анамастычнага матэрыялу з розных славянскіх краінаў, у тым ліку зь Беларусі, таксама давяла, што назва Літва ўтварылася ад славянскай асновы ''*l'ut-'', што дазволіла ёй адзначыць: «''правамерна аднесьці этнонім Літва да першапачатковага Лютва... Думаецца, што Літва — гэта славяне заходніх ускраінаў Славіі (люцічы, люты, юты, одрычы і іншыя плямёны)''». Такім чынам, паводле меркаваньня дасьледніцы, мова старажытных ліцьвінаў — гэта сплаў мовы ўсходнеславянскага насельніцтва і моваў славянаў заходнеславянскіх ускраінаў&lt;ref&gt;Казлова Р. Беларуская і славянская гідранімія. Праславянскі фонд: У 2 т. Т. 2. — Гомель: ГДУ, 2002. С. 80—98.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы|к}} С. 22—27.&lt;/ref&gt;.

У 2019 годзе беларускі дасьледнік Алёхна Дайліда выказаў гіпотэзу, што назва ліцьвіны ад пачатку была канфэсіёнімам (гісторык [[Сяргей Тарасаў]] зазначае ў сваёй рэцэнзіі на гэтую працу, што ва ўсходніх, гэтак званых «рускіх» крыніцах, сапраўды, не было ацэнак ліцьвінаў як паганцаў, а ў заходнеэўрапейскіх крыніцах ліцьвіны ацэньваюцца як схізматыкі, ворагі веры, «нехрышчоныя», «вераадступнікі», што адпавядала ацэнкам хрысьціянаў [[Полацкае княства|Полацку]], [[Наўгародзкая рэспубліка|Ноўгараду]] ды іншых земляў)&lt;ref&gt;[[Сяргей Тарасаў|Тарасаў С.]] [https://esxatos.com/tarasau-recenziya-na-zbornik-artykulau-z-dadatkami-daylidy-pachatki-vyalikaga-knyastva Рэцэнзія на зборнік артыкулаў з дадаткамі А. Дайліды «Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі»], Эсхатос, 2019 г.&lt;/ref&gt;. Улічваючы шэраг яўна ўсходнегерманскіх імёнаў і тапонімаў люцічаў, а таксама летапіснае апавяданьне пра прыбыцьцё літоўскай шляхты зь нямецка-данскага ўзьбярэжжа, Алёхна Дайліда адзначае імавернасьць повязі назвы літвы з палабскімі люцічамі, аднак больш імаверным лічыць утварэньне назвы літва (або лютва) ад [[Германскія мовы|усх.-герм.]] ''liþus'' ― 'сябра, удзельнік' або ''liuþs'' 'чалавек' — у якасьці азначэньня ўсіх перасяленцаў зь нямецка-данскага ўзьбярэжжа ў Панямоньне ў X ст. — і далейшую яго зьмену ў ліцьвіны (або люцьвіны) праз усходнегерманскія суфіксы ''-þwa'' і ''-in'' (''liþwa'', такім парадкам, мусіла б азначаць 'суполка, дружына', а ''liþwin'' — удзельніка такой суполкі){{Заўвага|Адным з галоўных дакумэнтальных сьведчаньняў на карысьць гэтай вэрсіі Алёхна Дайліда лічыць успаміны [[Яна Цадроўскі|Яна Цадроўскага]], шляхціча з [[Слуцкае княства|Случчыны]], які служыў князю [[Багуслаў Радзівіл|Багуславу Радзівілу]] і ў 1637 годзе падарожнічаў зь ім ў Нямеччыну ды іншыя эўрапейскія краі. У сваім дзёньніку Ян Цадроўскі пакінуў згадку пра нашчадкаў германскага народу [[Герулы|герулаў]], якіх сустрэў на паўночным узбярэжжы Нямеччыны: «''...Мы ехалі на [[Любэк]] і [[Гамбург]] і там каля [[Рытвэг]]у мы напаткалі мужыкоў, якія размаўлялі на мяшаным нямецка-літоўскім дыялекце; сваё паходжаньне яны вядуць ад герулаў, продкаў ліцьвінаў''»&lt;ref&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 16.&lt;/ref&gt;}}. На думку Алёхны Дайліды, форма ліцьвіны, відаць, існавала ўжо ў пачатку XI ст. (каля 1025 году палякі ваявалі супраць ''Letwanos'' і іншых «вераадступных»)&lt;ref&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 33.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Litva. Літва (F. Mauro, 1459).jpg|значак|Літва (''Litvana'' або ''Lituana'') на мапе сьвету 1459 г.]]

Увогуле, вэрсіі пазаэтнічнага паходжаньня тэрміну «літва» выказвалі беларускі дасьледнік [[Зьдзіслаў Сіцька]] (літва — сацыяльная супольнасьць, прафэсійныя ваяры) і летувіскі гісторык [[Рымвідас Пятраўскас]] (літва — група асобаў, якія ўсьведамлялі сваю прыналежнасьць да канкрэтнай палітычнай супольнасьці)&lt;ref&gt;Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка]. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 119—120.&lt;/ref&gt;.

Тым часам, паводле гісторыка [[Аляксандар Краўцэвіч|Аляксандра Краўцэвіча]], харонім Літва ёсьць вытворным ад назвы сярэднявечнага балтыйскага племені (літва, літоўцы), якое займала тэрыторыю ў басэйне правых прытокаў [[Нёман]]а, пераважна [[Вяльля|Вяльлі]]&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2013-10&quot;/&gt;.

Выказваліся і іншыя меркаваньні пра паходжаньне назвы Літва. Яшчэ ў XV ст. [[Ян Длугаш]] зьвязваў яе з трансфармацыяй арыгінальнага [[Італьянская мова|італьянскага]] l'Italia — [[Італія]] — пад уплывам гаворак суседніх народаў. У такім жа легендарным рэчышчы беларускія летапісы XV—XVI стагодзьдзяў выводзілі гэтую назву ад зьліцьця двух [[Лацінская мова|лацінскіх]] словаў litus — 'бераг', tuba — 'труба'. Пазьней вытокі назвы Літва спрабавалі адшукаць у [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх мовах]]: ад [[Летувіская мова|летувіскага]] lytus — 'дождж' або ад назваў рэк, якія нібы выводзяцца з гэтай асновы. Тым часам Алесь Жлутка паказвае на тое, што летувіскія вэрсіі непераканаўчыя і маюць шмат слабых бакоў. Сярод іншага, яны ігнаруюць велізарны анамастычны матэрыял з славянскіх тэрыторыяў і не бяруць пад увагу розныя формы назвы ў раньніх лацінскіх крыніцах з варыятыўнымі фармантамі і асновамі. Праявай хісткасьці летувіскіх гіпотэзаў і прыкметай таго, што этымалягічныя пошукі ў гэтым кірунку заходзяць у тупік, стала вылучэньне [[Артурас Дубоніс|Артурасам Дубонісам]] новай вэрсіі, дзе Літва супастаўляецца з назвай служылага [[Стан (сацыяльная група)|стану]] [[лейці|лейцяў]]. Як адзначае Алесь Жлутка, гэтая вэрсія грунтуецца пераважна на дакумэнтах позьняга часу — XVI стагодзьдзя, калі ўжо маглі адбыцца істотныя зьмены ў этнічным складзе насельніцтва і [[Анамастыка|анамастыцы]] розных рэгіёнаў Вялікага Княства Літоўскага, а адзінкавыя ранейшыя, адрозныя паводле формы, упаміны могуць мець іншае паходжаньне&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы|к}} С. 19—20.&lt;/ref&gt;.

=== Формы ===
Асноўныя формы назвы Літва, якія ўжываюцца ў тэкстах [[Лацінская мова|лацінамоўных]] дакумэнтаў, зьвязаных з каралём [[Міндоўг]]ам: ''Letovia'', ''Litovia'', ''Luthovia'' і ''Lutavia''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 102.&lt;/ref&gt;. Прытым формы ''Luthovia'' і ''Lutavia'' не маглі быць выпадковымі: яны ўжываліся ў лістох, напісаных у час знаходжаньня пасольства Міндоўга пры папскім двары і таму маглі быць успрынятымі беспасярэдне ад набліжаных караля. Падобныя формы сустракаюцца і ў пазьнейшых папскіх лістох, а таксама ў тытулах абодвух прызначаных у Літву біскупаў — [[Хрысьціян]]а і [[Віт]]а&lt;ref&gt;{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 102—103.&lt;/ref&gt;.

Як адзначае Алесь Жлутка, у [[Старабеларуская мова|старабеларускай мове]] ўжываліся наступныя пары з аднолькавым значэньнем: ''лютовати'' і ''литовати'', ''лютость'' і ''литость'', ''лютостивый'' і ''литостивый'' ды іншыя. Такое ж чаргаваньне сустракаецца ў гідраніміі, тапаніміі і антрапаніміі Вялікага Княства Літоўскага. Апроч таго, дасьледнікі засьведчылі форму ''лютвін'' (замест ''літвін'')&lt;ref&gt;Малевич С. Белорусские народные песни // Сборник отделения русского языка и словесности императорской АН. Т. 32, № 5. — Спб., 1907. С. 180.&lt;/ref&gt;, а этнограф [[Уладзімер Дабравольскі]] запісаў на Смаленшчыне два старажытныя паданьні, адно зь якіх сягае да XIII ст., дзе Літва завецца ''Лютвою''&lt;ref&gt;Добровольский В.Н. Смоленский этнографический сборник. Ч. 1. // Записки Императорского русского географического общества по отделению этнографии. Т. XX. — Спб., 1891. С. 379.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 106.&lt;/ref&gt;

== Гісторыя ==
=== Раньнія часы ===
[[Файл:Litva (Yermalovich) be.svg|значак|зьлева|Межы старажытнай Літвы паводле [[Мікола Ермаловіч|Міколы Ермаловіча]]]]
[[Файл:Litva. Літва (XVII).jpg|значак|Швэдзкая мапа Літвы, XVII ст.]]

Упершыню Літва ўпамінаецца ў [[Квэдлінбурзкая хроніка|Квэдлінбурзкай хроніцы]] пад 1009 годам, калі [[Хрысьціянства|хрысьціянскі]] місіянэр [[Бруна Квэрфурцкі]] прыняў [[Мучанік|мучаніцкую]] сьмерць ад [[Паганства|паганцаў]] «''на мяжы Русі зь Літвой''»&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-31&quot;/&gt;.   Пачатковая лякалізацыя тапоніму Літва канчаткова ня вывучаная, аднак ёсьць пэўнае супадзеньне тэрыторыі [[Сярэднявечча|сярэднявечнай]] Літвы з арэалам [[культура штрыхаванай керамікі|культуры штрыхаванай керамікі]] на позьнім этапе (пачатак [[Н. э.|н.э.]]). У такім разе ўзьнікненне гэтай назвы датуецца пачатакам нашай эры&lt;ref&gt;[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] Літва летапісная // {{Літаратура/БЭ|9к}} С. 300.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Litva. Літва (J. Müller, 1692).jpg|значак|Літва на мапе з атлясу 1692 году (перадрукоўвалася ў 1702 годзе)]]

Назву літва, імаверна, мела [[Балты|балтыйскае]] племя (''Літва'' — паводле [[Галіцка-Валынскі летапіс|Галіцка-Валынскага летапісу]] і ''littowen'' — у [[Старэйшая рыфмаваная хроніка|Старэйшай інфляцкай рыфмаванай хронікі]]), што жыло на памежжы з [[Полацкая зямля|Полацкай зямлёй]] ([[Менскае княства|Менскім княствам]]) ў часы раньняга [[Сярэднявечча]]&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2013-11&quot;/&gt;. Найстарэйшы усходнеславянскі летапіс [[Аповесьць мінулых часоў]] называе літву сярод суседніх з [[славяне|славянамі]] народаў&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-31&quot;/&gt;. Пазьней ва ўсходнеславянскіх летапісах літва пералічваецца сярод народаў, якія плацяць даніну [[Русь|Русі]]. Толькі пад канец ХІІ ст. літва настолькі ўзмацнілася, што пачала рабіць набегі на сваіх суседзяў. У пачатку ХІІІ ст. гэтыя набегі сталі часьцейшымі, тым часам у летапісах практычна няма згадак пра набегі літвы на тэрыторыі [[Полацкае княства|Полацкага княства]] і [[Панямоньне|Панямоньня]]. Яны звычайна рабіліся на [[Валынь]], [[Пскоўская рэспубліка|Пскоўскую]], [[Смаленскае княства|Смаленскую]] і [[Чарнігаўскае княства|Чарнігаўскую]] землі, і [[Польшча|Польшчу]]&lt;ref&gt;[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/zaj2/%D0%97%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F.html Літва гістарычная] // [[Наша слова|Наша Слова]]. № 26 (917) 1 ліпеня 2009 г., № 27 (918) 8 ліпеня 2009 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Litva. Літва (D. Guillaume, 1711).jpg|значак|Літва (''Lithuanie''), 1711 г.]]

У XI—XIII стагодзьдзях назва Літва пашырылася на ўсё верхняе і сярэдняе Панямоньне — тэрыторыі зь мяшаных балтыйска-славянскім насельніцтвам&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2013-10&quot;/&gt;. У XIII ст. у гэтым рэгіёне ўтварылася [[Вялікае Княства Літоўскае]]. Паводле летапісных зьвестак XII—XIII стагодзьдзяў і пазьнейшай тапаніміі, [[Мікола Ермаловіч|Мікола Ермаловіч]] лякалізуе летапісную Літву каля [[Менск]]у на ўсходзе, [[Наваградак|Наваградку]] на захадзе, [[Маладэчна]] на поўначы і [[Ляхавічы|Ляхавічаў]] на поўдні&lt;ref&gt;[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] Літва // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 380.&lt;/ref&gt;, але потым яе назва разам з уладай [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў літоўскіх]] пашырылася на іншыя тэрыторыі [[балты|балтаў]] у выняткова палітычным сэнсе. [[Алесь Жлутка]] таксама лякалізуе гістарычную Літву на тэрыторыі паміж [[Менск]]ам і [[Наваградак|Наваградкам]], пазначанай аднайменнымі тапонімамі&lt;ref name=&quot;Zlutka-107&quot;/&gt;.

Беларускі гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што прускі храніст XVI ст. [[Лукаш Давід]], апісваючы эпізод варажнечы паміж [[Судавы|судавамі (дайновамі)]] і ліцьвінамі, адзначаў, што Літва раней называлася Вэнэдыяй{{Заўвага|«''Калісьці Вэнэдыя, цяпер Літва, адсюль назва Вэнэдзкай затокі''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы|к}} С. 23.&lt;/ref&gt;}} ([[вэнэды|вэнэдамі]] раней называлі ўсіх славянаў, пад гэтай назвай заходнія славяне часта выступалі ў заходнеэўрапейскіх хроніках ды іншых крыніцах яшчэ ў X і XI ст., апроч таго, Вэнэдзкім раней называлі [[Балтыйскае мора]]), але далей не разьвівае гэтай думкі. Тым часам выдавец Прускай хронікі Лукаша Давіда Эрнст Гэніг падаў у спасылцы тлумачэньне, што ў абодвух рукапісах (у якіх хроніка захоўвалася некалькі стагодзьдзяў перад яе выданьнем) у гэтым месцы два з паловай аркушы былі напісаныя (магчыма выпраўленыя) чужой рукой&lt;ref&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 6—7.&lt;/ref&gt;. Паводле канцэпцыі Лукаша Давіда, якая, магчыма, супадала з канцэпцыяй прускага храніста Хрысьціяна, «Малой» (пачатковай) Літвой была [[Гарадзенская зямля]] з сталіцай у [[Горадня|Горадні]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 7.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:Samogitie-Curlande-Lithuanie-Russie (1767).jpg|значак|зьлева|Фрагмэнт адміністрацыйнага падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] з мапы 1767 году: Літва ахоплівае [[Дзьвінск|Дынабург]], [[Вільня|Вільню]], [[Трокі]], [[Менск]], [[Амсьціслаў]], [[Наваградак]], [[Полацак]], [[Віцебск]] і [[Берасьце]], [[Жамойць]] аддзяляецца ад Літвы (праз [[Курляндыя|Курляндыю]]), [[Чырвоная Русь]] ахоплівае [[Холм]], [[Белз]] і [[Львоў]]]]
[[Файл:Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Вялікае Княства Літоўскае (T. Lotter, 1770).jpg|значак|«Вялікае Княства Літва» ({{мова-la|Magnus Ducatus Lithuania|скарочана}}), 1770 г.]]

У [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]] пад 1238 годам упамінаецца ''«Литва Минъдога»''. З пашырэньнем уладаньняў [[Міндоўг]]а, [[Войшалк]]а і наступных вялікіх князёў літоўскіх на [[Нальшаны]] і [[Дзяволтва|Дзяволтву]], межы Літоўскай зямлі — вялікакняскага дамэну — пашырыліся і на гэтыя землі, якія, аднак, у крыніцах XIII ст. разглядаліся як адасобленыя ад уласна Літвы&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Літва // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 204.&lt;/ref&gt;.

У 1249 годзе валыняне ішлі выправаю «''на Літву на [[Наваградак|Наўгародак]]''». У 1257 годзе на загад [[Ватыкан|папскае курыі]] на ўсходзе [[Польшча|Польшчы]] ўтварылася новае біскупства — у {{Не перакладзена|Лукаў (Польшча)|Лукаве|pl|Łuków}} (месьціцца за 70 км на захад ад [[Берасьце|Берасьця]]). У буле на заснаваньне гэтага біскупства адзначалася, што яно ствараецца «''in confinio Letwanorum''»&lt;ref&gt;Prussische Urkundenbuch. T. 1. H. 2. — Konigsberg, 1909. № 4.&lt;/ref&gt; — «''на мяжы зь ліцьвінамі''». У 1267 годзе псковічы, ідучы ў паход на [[Крэва]], ішлі «''на Літву''». Паводле летапісу, князь [[Даніла Раманавіч]], едучы ў 1260 годзе «''па Літоўскай зямле''», наведваў [[Ваўкавыск]], [[Зэльва|Зэльву]] і [[Горадня|Горадню]]. У 1275 і 1277 гадох валыняне ішлі ваяваць «''на Літву''» — на [[Слуцак]] і [[Капыль]]. У 1286 годзе, паводле крыжацкай хронікі, рака [[Заходні Буг|Буг]] месьцілася ў Літве&lt;ref&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 56.&lt;/ref&gt;. У грамаце, укладзенай у 1352 годзе літоўскімі князямі з польскім каралём [[Казімер III Вялікі|Казімерам III]], Літвой называецца тэрыторыя і жыхарства ўласна Вялікага Княства Літоўскага, у той час як [[Русь]]сю называецца [[Валынь]] («''Русь, што Літвы слушаець''»)&lt;ref&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 190, 276—277.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Lithuania Proper (1770-79).jpg|значак|Падзел Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага з мапы 1770-х гадоў: Сапраўдная Літва ({{мова-en|Lithuania Proper|скарочана}}) складаецца зь «Літоўскіх ваяводзтваў» і «[[Белая Русь|Літоўскай або Белай Русі]]», тым часам [[Жамойць]] падаецца асобна ад Літвы — паміж [[Інфлянты|Інфлянтамі]] і [[Курляндыя]]й]]
[[Файл:Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Вялікае Княства Літоўскае (T. Lotter, 1780).jpg|значак|«Вялікае Княства Літва» ({{мова-la|Magnus Ducatus Lithuania|скарочана}}), 1780 г.]]

Бізантыйскія крыніцы сьведчаць, што вялікі князь [[Альгерд]] аднавіў [[Літоўская мітраполія|Літоўскую мітраполію]] ў 1354 годзе на жаданьне літоўскага народу: «''…магутны князь Літоўскае зямлі &lt;…&gt; гатовы быў на ўсё, каб &lt;…&gt; яго край быў самастойным і быў паднесены на ўзровень мітраполіі, кіраванае ўласным мітрапалітам, пра што і прасіў сьвяты і высокі збор; і гэты збор &lt;…&gt; паставіў пасланага адтуль і прызнанага дастойным кандыдата (Рамана) на мітрапаліта таго краю, згодна з жаданьнем яго народу, зь мясцовымі патрэбамі і жаданьнем згаданага князя''»&lt;ref&gt;Памятники древнерусского канонического права / Русская историческая библиотека, т. 6. Санкт-Петербург, 1880. Прил., №15. стб. 94.&lt;/ref&gt;. Мітрапаліт Раман (як і ранейшыя літоўскія мітрапаліты, ад 1300 году) меў афіцыйны тытул «мітрапаліта Літвы» ({{мова-el|μητροπολίτης Λιτβων|скарочана}})&lt;ref&gt;Павлов А. С. О начале Галицкой и Литовской митрополий и о первых тамошних митрополитах по византийским документальным источникам ХIV в. // Русское обозрение. Кн. 5 (май), 1894. С. 236—241.&lt;/ref&gt;. Рэзыдэнцыя літоўскага мітрапаліта сьпярша была ў Наваградку&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)|к}} С. 115.&lt;/ref&gt;, потым у Вільні, у склад мітраполіі ўваходзілі [[Полацкая япархія|Полацкая]] і [[Тураўская япархія|Тураўская]] япархіі{{зноска|Wilson|2012|Wilson|26}}. У 1361 годзе канстантынопальскі патрыярх Каліст у сваім лісьце называў Полацкую, Тураўскую і Наваградзкую япархіі ― «''літоўскімі япархіямі''». У 1389 годзе патрыярх Антоні менаваў краіну Літоўскай мітраполіі — Полацкую, Тураўскую і Наваградзкую япархіі — «''зямлёй Літоўскай''»&lt;ref&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 57.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Lithauen oder Weis Reussen.jpg|значак|Фрагмэнт мапы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], на якой Літва атаясамліваецца зь Белай Русьсю («''Lithauen oder Weis Reussen''», «''Літва або Белая Русь''»), тым часам Жамойць (''Samogitien'') не атаясамліваецца зь Літвой]]

У крыжацкім помніку «Паведамленьні аб літоўскіх дарогах» (складзены між 1384 і 1401 гадамі) «[[Аўкштота]] або верхняя Літва» (''Auxteten oder Ober-Littauen'') абыймала [[Вільня|Вільню]], Горадню, [[Ваўкавыск]], [[Слонім]], [[Наваградак]], [[Крэва]] і [[Валожын]]&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.&lt;/ref&gt;. Складзены ў канцы XIV ст. у [[Кіеў|Кіеве]] (Вялікае Княства Літоўскае) «[[Сьпіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх]]», дзе пералічваліся [[замак|гарады (замкі)]], падначаленыя ўладзе [[Кіеўская мітраполія|праваслаўнага («рускага») мітрапаліта]] — баўгарскія, валаскія, польскія (падольскія), кіеўскія, валынскія, літоўскія, смаленскія, разанскія і залескія — улучаў большасьць гарадоў на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] у разьдзел ''літоўскія гарады''&lt;ref&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Спіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 392.&lt;/ref&gt;, сярод іх [[Ворша]], [[Полацак]], [[Віцебск]], [[Слуцак]], [[Менск]], Наваградак, [[Барысаў]], [[Крычаў]]&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-156&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 156.&lt;/ref&gt;. Наваградак выступае пад назвай ''Наваградак Літоўскі'' ў лістох вялікага князя [[Вітаўт]]а 1415 году («''Littawischen Nowogrotko''») і ў пасланьні праваслаўнага духавенства Вялікага Княства Літоўскага 1415 году («''в Новъм-граду Литовском''»)&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;/&gt;. Яшчэ ў грамаце вялікага князя [[Ягайла|Ягайлы]] 1387 году для касьцёла ў [[Абольцы|Абольцах]] ([[Аршанскі павет|гістарычная Аршаншчына]]) зазначалася, што гэты касьцёл быў адным зь першых, заснаваных «''у Літоўскай зямлі''» ({{мова-la|«in terra Litvaniae»|скарочана}})&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;/&gt;, а ў творы пра цуды сьвятога Міколы, складзеным у [[Лукомаль|Лукомлі]] паміж 1402 і 1415 гадамі, адзначалася, што цуды «''ў Лукомлі стварыся ў Літоўскай зямлі''»&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;/&gt;. Тым часам беларуская народная песьня, якая ўслаўляла перамогу гетмана [[Канстантын Астроскі|Канстантына Астроскага]] над [[расейцы|маскавітамі]] пад Воршай у 1514 годзе, сьведчыць: «''Слава Воршы ўжо ня горша сярод мест літоўскіх''»&lt;ref name=&quot;Дубавец-Сагановіч-1994&quot;&gt;[[Сяргей Дубавец|Дубавец С.]], [[Генадзь Сагановіч|Сагановіч Г.]] [https://web.archive.org/web/20080720173405/http://knihi.com/vy/letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // З гісторыяй на «ВЫ». Выпуск 2. — Менск, 1994.&lt;/ref&gt;. Паводле летапісу ХVІІ стагодзьдзя, адзін з гарадоў, заснаваных маскоўскім гаспадаром [[Іван Жахлівы|Іванам ІV Тыранам]] на акупаванай [[Полацкае ваяводзтва|Полаччыне]], быў «''ад літоўскіх гарадоў ад Лепля поў — 30 вёрст, ад Лукомля 20 вёрст''». А народжаны на [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейшчыне]] праваслаўны дзяяч [[Афанасі Філіповіч]] у 1667 годзе называў месца знаходжаньня Купяціцкага манастыра ў Літве, а гэта — «''міля ад [[Пінск]]''у»&lt;ref name=&quot;Kren-Koukiel-Marozava-2000-321&quot;&gt;Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 321.&lt;/ref&gt;. У скарзе праваслаўнай шляхты на Варшаўскім сойме 1623 году, дзе Літва ўпамінаецца ў адным шэрагу з [[Палесьсе]]м, [[Панізоўе (рэгіён)|Панізоўем]] і [[Белая Русь|Белай Русьсю]], да местаў з [[Русіны (гістарычны этнонім)|рускім насельніцтвам]] у Літве адносяцца Вільня, Менск, Наваградак, Горадня, [[Слонім]], [[Берасьце]], [[Браслаў]], [[Кобрынь]] і [[Камянец]]&lt;ref name=&quot;Nasievic-2007-206&quot;&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Літва // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 206.&lt;/ref&gt;.

У XIV—XVI стагодзьдзях сучасьнікі звычайна адносілі да Літвы тэрыторыі на захад ад [[Заходняя Бярэзіна|Заходняе Бярэзіны]] і лініі [[Браслаў]] — [[Барысаў]] — [[Менск]] — [[Слуцак]] — [[Клецак]] — [[Ляхавічы]] — [[Косаў]] — [[Пружаны]] ўлучна&lt;ref&gt;{{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4к}} С. 69.&lt;/ref&gt;. Пашырэньне назвы Літва на былую [[Аўкштота|Аўкштоту]] (на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]] — вакол местаў [[Аліта|Аліты]], [[Вількамір]]у, [[Анікшты|Анікштаў]], [[Ракішкі|Ракішкаў]]) — памежную тэрыторыю ў часы змаганьня Вялікага Княства Літоўскага з [[Крыжакі|крыжакамі]] за [[Жамойць]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 37.&lt;/ref&gt; — адбылося ў XVI ст. праз харонім «Завялейская Літва»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 153—157.&lt;/ref&gt;.

У крыніцах XVI—XVIII стагодзьдзяў, апроч Літвы Завялейскай (паміж Вяльлёй і [[Дзьвіна|Дзьвіной]]), вызначалася таксама Літва Павялейская (ад [[Вяльля|Вяльлі]] да [[Нёман]]у)&lt;ref&gt;[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] Літва // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 380.&lt;/ref&gt;. Прытым назва Літва не пашыралася на Жамойць: напрыклад, у акце разьмежаваньня Вялікага Княства Літоўскага з [[Інфлянты|Інфлянтамі]] 1506 году «''граніца Жамойцкай зямлі зь Ліфлянцкаю зямлёю''» разглядалася апрычона ад літоўскай мяжы, у той час як «''Літоўская граніца''» ішла «''да [[Дрысьвяты (вёска)|Дрысьвята]] і да [[Браслаў]]ля, аж і да Пскоўскага рубяжа''», то бо абыймала [[Полацкае ваяводзтва|Полаччыну]]. Пытаньні «''граніцы Літоўскае''» з Жамойцю разглядаліся і на соймах 1542 і 1554 гадоў&lt;ref&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 59.&lt;/ref&gt;. У попісе войска ВКЛ 1567 году літоўскія маёнткі супрацьпастаўляюцца валынскім, падляскім і жамойцкім&lt;ref name=&quot;Nasievic-2007-206&quot;/&gt;. У статуце [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Літоўскага Трыбуналу]] («''Спосаб праў трыбунальскіх''») 1581 году [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлер]] [[Астафей Валовіч]] пісаў: «''На тых сойміках вышэй менаваных кождае ваяводзтва, зямля або павет абіраці маюць, і будуць павінны, межы сабою асоб годных богабойных, цнатлівых, праў і звычаеў онага панства Вялікага княства Літоўскага ўмеетных''»&lt;ref&gt;Временник Императорского Московского общества истории и древностей Российских. Кн. 25. — М., 1857. [https://books.google.by/books?id=VacKAAAAIAAJ&amp;pg=RA1-PA5&amp;dq=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F+%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B8%D0%B6%D1%8A+%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8+%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8+%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5+%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwirhMPWmab4AhVXSfEDHdh6DDMQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F%20%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B8%D0%B6%D1%8A%20%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8%20%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8%20%D0%B8%20%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8%20%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5%20%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&amp;f=false С. 5].&lt;/ref&gt;, прытым зазначалася, што «''зямля Жамойцкая іж сваі вольнасьці і звычаі асаблівыя маюць…''»&lt;ref&gt;Лаппо И. И. Великое Княжество Литовское во второй половине XVI столетия. — Юрьев, 1911. [https://books.google.by/books?id=DPH63PnVhGcC&amp;pg=PA529&amp;dq=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F+%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B8%D0%B6%D1%8A+%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8+%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8+%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5+%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj9ueCSmab4AhU_QvEDHf32DGMQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F%20%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B8%D0%B6%D1%8A%20%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8%20%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8%20%D0%B8%20%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8%20%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5%20%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&amp;f=false С. 529].&lt;/ref&gt;. Швэдзкія аўтары пачатку XVIII ст. (у тым ліку часоў [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]]) вылучалі ў тагачасным Вялікім Княстве Літоўскім толькі два гістарычна-культурныя абшары, адрозныя ад карэннай Літвы: Жамойць, што пачыналася «''за Вільняй''», і Палесьсе (перадусім [[Берасьцейскае ваяводзтва]], заселенае [[Палешукі|палешукамі]])&lt;ref&gt;[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў. — {{Менск (Мінск)}}: Энцыклапедыкс, 2002. С. 146.&lt;/ref&gt;.

Пэўны час Літва выступала як адна з гістарычных назваў усёй сучаснай Беларусі разам зь [[Вільня]]й (Вялікае Княства Літоўскае). У кнізе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Марцін Цайлер|Марціна Цайлера|ru|Цайлер, Мартин}} «Новае апісаньне Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага»&lt;ref&gt;[https://knihi.com/Marcin_Cajler/Novaje_apisannie_Karaleustva_Polskaha_i_Vialikaha_Kniastva_Litouskaha.html Новае апісаньне Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага…] у перакладзе Алега (Давіда) Лісоўскага, [[Беларуская Палічка]]&lt;/ref&gt;, выдадзенай у 1646 годзе, зазначалася, што «''Літва… мяжуе з [[Маскоўская дзяржава|Масковіяй]], [[Падляшша]]м, [[Мазовія]]й, [[Польшча]]й, [[Прусія]]й, [[Інфлянты|Інфлянтамі]], [[Жамойць|Жамойцю]], [[Падольле]]м і [[Валынь]]ню''»&lt;ref&gt;Zeiller M. Newe Beschreibung deß Königreichs Polen und Großherzogthumbs Lithauen. — Ulm, 1647. [https://books.google.by/books?id=ymZKAAAAcAAJ&amp;pg=PA17&amp;dq=Korczin,+Wislitz,+Pilzno,+Opoczno&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiZo-ef-4n2AhVJRPEDHYF8A-wQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=Lithauen%20Reussen%20Samaiten&amp;f=false S. 17].&lt;/ref&gt;. У выдадзеным у [[Лёндан]]е 34-м томе калектыўнай навуковай працы {{Артыкул у іншым разьдзеле|Universal History (1747—1768)|«Universal History»|en|Universal History (Sale et al)}} (1762 год) зазначалася, што Літву карэнныя яе жыхары называюць «Litwa» ({{мова-en|«...Lithuania, called Litwa by the natives»|скарочана}})&lt;ref&gt;The Modern Part of an Universal History. Vol. XXXIV. — London, 1762. P. 409.&lt;/ref&gt;, а таксама што Літва мяжуе з [[Расея]]й, Інфлянтамі, Валыньню, [[Чырвоная Русь|Чырвонай Русьсю]], Польшчай, Падляшшам, Прусіяй і Жамойцю&lt;ref&gt;The Modern Part of an Universal History. Vol. XXXIV. — London, 1762. P. 410.&lt;/ref&gt;. Падобныя памежныя рэгіёны (з удакладненьнем у выглядзе Малой Польшчы — замест Чырвонай Русі і Польшчы) пазначаліся ў выдадзеным у [[Пэрт (Шатляндыя|Пэрце]] 13-м томе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Encyclopædia Perthensis|«Encyclopædia Perthensis»|en|Encyclopædia Perthensis}} (1806 год{{Заўвага|Перавыдаваўся ў Лёндане ў 1807 годзе і ў [[Эдынбург]]у ў 1816 годзе}}), дзе таксама адзначалася назва «Litwa» і тое, што мова Літвы — славянскі дыялект ({{мова-en|«Lithuania, or Litwa &lt;...&gt; The language is a dialect of the Sclavonic»|скарочана}})&lt;ref&gt;Encyclopaedia Perthensis; or, Universal dictionary of Knowledge. Vol. XIII. — London, 1806. P. 285.&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
[[Файл:Mužyckaja praŭda. Ziamla naša nazyvajecca litoŭskaja, a my nazyvajemsia litoŭcy.jpg|зьлева|значак|Першая старонка нявыдадзенай [[Мужыцкая праўда|Мужыцкай праўды]], кастрычнік 1862 г.]]
[[Файл:Samogitie, Lithuanie (A. Zakrzewski, 1832).jpg|значак|Літва займае [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічную Беларусь]], Жамойць — Летуву. З мапы [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]], 1832 г.]]

Па ліквідацыі Вялікага Княства Літоўскага ў выніку [[Падзелы Рэчы Паспалітай|падзелаў Рэчы Паспалітай]] Літва ўспрымалася як рэгіён у складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], што засьведчалі падвойныя назвы такіх местаў як [[Менск|Менск Літоўскі]] і [[Берасьце|Берасьце Літоўскае]]&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2013-11&quot;/&gt;. Расейскі чыноўнік {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Башняк||ru|Бошняк, Александр Карлович}} у выдадзеным у 1821 годзе дзёньніку свайго падарожжа 1815 году зь Вільні ў [[Кіеў]] пакінуў падрабязныя апісаньні прыроды і мескіх паселішчаў колішняга Вялікага Княства Літоўскага, а таксама адзначыў: «''Наўрад ці [[Прыпяць]] ня варта лічыць прыроднаю мяжою Літвы &lt;…&gt;. Да Прыпяці жывуць літоўцы &lt;…&gt;; да Прыпяці гавораць і апранаюцца па-літоўску…''» ({{мова-ru|«Едва ли Припять не должно почитать природною границею Литвы &lt;...&gt;. До Припяти живут литовцы &lt;...&gt;; до Припяти говорят и одеваются по Литовски...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Дневные записки путешествия А. Бошняка в разные области западной и полуденной России, в 1815 году. Ч. 2. — Москва, 1821. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=tmllAAAAcAAJ&amp;dq=%D0%94%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D1%8F+%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B5%D1%88%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D1%8F+%D0%90.+%D0%91%D0%BE%D1%88%D0%BD%D1%8F%D0%BA%D0%B0+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8+%D0%B2%D1%8A+1815&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B#v=snippet&amp;q=%D0%B5%D0%B4%D0%B2%D0%B0%20%D0%BB%D0%B8%20%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%8C&amp;f=false С. 106—107].&lt;/ref&gt;. Украінскі і расейскі лінгвіст, гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхайла Максімовіч||uk|Максимович Михайло Олександрович}} у 1839 годзе зазначаў: «''У [[Украіна|Маларосіі]] называюць яе [мову Беларускую або дакладней Літоўска-Рускую] просто літоўскай, а тых, хто гаворыць ёй — ліцьвінамі; таму і [[Старадубскі павет|Паўночна-заходняя частка Чарнігаўскай Губэрні]] — куды распасьціраліся засяленьні [[Радзімічы|Радзімічаў]] і дзе гавораць па-Беларуску — называецца ўжо Літвою''»{{Заўвага|{{мова-ru|«В Малороссии называют его [язык Белорусский или точнее Литовско-Русский] просто литовским, а говорящих им — литвинами; потому и Северно-западная часть Черниговской Губернии — куда простирались заселения Радимичей и где говорят по-Белорусски — называется уже Литвою»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Максимович М. А. История древней русской словесности. Кн. 1. — Киев, 1839. [https://books.google.by/books?id=rkVBAQAAIAAJ&amp;pg=PA97&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwivxqmDrb7zAhVbQ_EDHUVbD8g4bhDoAXoECAcQAg#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC&amp;f=false С. 97].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Miensk Litoŭski. Менск Літоўскі (A. Jelski, 1900).jpg|значак|''[[Менск|Менск Літоўскі]]''. З вокладкі кнігі [[Аляксандар Ельскі|Аляксандра Ельскага]], 1900 г.]]

Славуты паэт [[Адам Міцкевіч]] (1798—1855), які нарадзіўся і вырас на [[Наваградзкі павет|Наваградчыне]] і ў самім [[Наваградак|Наваградку]], у [[Пан Тадэвуш|сваёй знакамітай паэме]] пісаў пра родны край: «''О Літва, айчына мая!…''»&lt;ref name=&quot;Kren-Koukiel-Marozava-2000-324&quot;&gt;Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 324.&lt;/ref&gt;. Заснавальнік новай беларускай драматургіі і адзін з стваральнікаў сучаснай літаратурнай беларускай мовы [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] (1808—1884) лічыў «''Літвой''» [[Менск]], у якім тады жыў&lt;ref name=&quot;Дубавец-Сагановіч-1994&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Kren-Koukiel-Marozava-2000-324&quot;/&gt;. Беларускі пісьменьнік [[Арцём Вярыга-Дарэўскі]] (1816—1884), які нарадзіўся на [[Полацкае ваяводзтва|Полаччыне]] і жыў у [[Віцебск]]у, пісаў у сваім творы: «''Літва — родная зямелька''»&lt;ref name=&quot;Дубавец-Сагановіч-1994&quot;/&gt;. Народжаны на [[Слуцкае княства|гістарычнай Случчыне]] беларускі паэт [[Уладзіслаў Сыракомля|Уладзіслаў Сыракомля (Людвік Кандратовіч)]] (1823—1862), які, як і яго сучасьнікі, называў Беларусь Літвой, падкрэсьліваў у адным з сваіх вершаў: «''Пра адно я толькі сьпяваю, хоць на розныя ноты: [[Жыве Беларусь!|Хай жыве наша Літва!]] Хай жывуць ліцьвіны!''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Ja jedno tylko śpiewam, choć na różną nutę: Niech żyje nasza Litwa! niech żyją Litwini!»&lt;ref&gt;Poezye Ludwika Kondratowicza (Władysława Syrokomli). T. 7. — Warszawa, 1872. S. 186.&lt;/ref&gt;|скарочана}}}}&lt;ref&gt;[[Кастусь Цьвірка|Цвірка К.]] Лірнік беларускай зямлі // Уладзіслаў Сыракомля. Выбраныя творы. — {{Менск (Мінск)}}: «Кнігазбор», 2006. С. 4.&lt;/ref&gt;. «''Продкі мае выйшлі зь літоўскіх балотаў''», — пісаў пра [[Пінскі павет|Піншчыну]] [[Фёдар Дастаеўскі]]&lt;ref name=&quot;Дубавец-Сагановіч-1994&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Kren-Koukiel-Marozava-2000-324&quot;/&gt;.

Як засьведчыла энцыкляпэдычнае выданьне 1841 году, на той час у папулярным значэньні{{Заўвага|Хоць сам аўтар артыкула «Літва і ліцьвіны» ў рэчышчы тагачаснай палітыкі ўжо заяўляе, што «сапраўдная літоўская мова» — гэта жамойцкая мова, і спрабуе пашырыць Літву ў тым ліку на [[Малая Летува|прускую Жамойць]]}} Літвой называлі [[Віленская губэрня|Віленскую]], [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскую]], [[Менская губэрня|Менскую]], [[Магілёўская губэрня|Магілёўскую]] і [[Віцебская губэрня|Віцебскую]] губэрні, галоўнымі рэкамі Літвы — [[Нёман]], [[Дзьвіна|Дзьвіну]], [[Дняпро]], [[Вяльля|Вяльлю]], [[Бярэзіна|Бярэзіну]] і [[Прыпяць]], галоўнымі местамі Літвы — [[Вільня|Вільню]], [[Віцебск]], [[Магілёў]], [[Менск]] і [[Горадня|Горадню]]&lt;ref&gt;Mala Encyklopedya Polska przez S. P. T. 1. — Leszno i Gniezno, 1841. S. 18—[https://books.google.by/books?id=ILZfAAAAcAAJ&amp;pg=RA1-PA18&amp;dq=%22Zmudzkiego+j%C4%99zyka%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiA9Y_TyIL2AhWkhv0HHZbdB_4Q6AF6BAgDEAI#v=snippet&amp;q=litwy%20dniepr%20berezyna&amp;f=false 20].&lt;/ref&gt;.

Напярэдадні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] ў кастрычніку 1862 году зьявіўся нумар «[[Мужыцкая праўда|Мужыцкай праўды]]», які аднак зь нейкіх прычынаў не надрукавалі. Гэты варыянт лічыцца ўнікальным і вылучаецца з усяе сэрыі, бо тлумачыць беларускім сялянам, як раней называлася іхная краіна і якую назву мае тутэйшы народ&lt;ref&gt;[[Васіль Герасімчык|Герасімчык В.]] [https://web.archive.org/web/20180620212041/https://www.nv-online.info/2018/03/13/zyamlya-nasha-z-vyakou-vechnyh-nazyvaetstsa-litouskaya-a-my-to-nazyvaemsya-litoutsy-nenadrukavany-numar-muzhytskaj-praudy.html Ненадрукаваны нумар «Мужыцкай праўды»] // [[Народная Воля]]. 19 чэрвеня 2018 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Герасімчык В. Канстанцін Каліноўскі: асоба і легенда. — Гродна, 2018.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|Вы, дзецюкі, пэўне ня ведаеце, хто вы такія, як называецца гэта зямля, на якой нашы бацькі жылі &lt;…&gt; Зямля наша зь вякоў вечных называецца літоўская, а мы то называемся [[ліцьвіны|літоўцы]].}}

У другой палове XIX — пачатку XX стагодзьдзяў назву Літва ў форме Летува ({{мова-lt|Lietuva|скарочана}}) пераняў для сваёй краіны нацыянальны рух, які сфармаваўся галоўным чынам на этнічнай аснове [[Жамойць|Жамойці]]&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2013-11&quot;/&gt;. Хоць яшчэ ў 1854 годзе на старонках часопіса {{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}, які рэдагаваўся народжаным на [[Віленскі павет (ВКЛ)|Віленшчыне]] навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}}, зьявілася крытычная нататка датычна называньня часткі [[Жамойты|жамойтаў]] ([[Летувісы|летувісаў]]) «літвою» — будучую «[[Аўкштота|Аўкштоту]]»&lt;ref&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt;:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа чудзкім народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо жмогус значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}
[[Файл:Pahonia. Пагоня (M. Bahdanovič, 30.11.1917).jpg|значак|зьлева|«''Старадаўняй [[Пагоня|Літоўскай Пагоні]] ні разьбіць, ні спыніць, ні стрымаць''». Першая публікацыя верша «[[Пагоня (песьня)|Пагоня]]» [[Максім Багдановіч|Максіма Багдановіча]] ([[Вольная Беларусь (газэта)|Вольная Беларусь]], 30 лістапада 1917 г.)]][[Файл:Congress Poland and Lithuanian governorates - by Alexander Voschinin - 1851 AD.jpg|значак|Мапа № 6 атлясу «Географический атлас Российской империи» (1851 г.)&lt;ref&gt;Географический атлас Российской империи [Карты] / Сост. на основании Высочайше утвержденного наставления 24 декабря 1848 года Александром Вощининым. — Санкт-Петербург: 1851. — 17 с.&lt;/ref&gt;, дзе цэнтральная частка [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] (на поўдзень ад [[Горадня|Горадні]] і [[Менск]]у) мае подпіс [[ліцьвіны|«літоўцы»]] ({{мова-ru|литовцы|скарочана}}), а паўночна-ўсходняя частка — «беларусы» ({{мова-ru|белорусы|скарочана}})]]

Як адзначае гісторык [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]], па [[анэксія|анэксіі]] земляў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ўлады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] спрыялі пашырэньню назваў [[Белая Русь]] і [[беларусы]], бо гэтыя назвы больш адпавядалі [[імпэрыялізм|імпэрскім інтарэсам]] і дазвалялі трактаваць [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] як разнавіднасьць [[расейцы|расейцаў («вялікарусаў»)]]&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-161&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 161.&lt;/ref&gt;. [[Русіфікацыя Беларусі|Палітыка татальнай русіфікацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]], якую праводзілі расейскія ўлады, спрыяла паступоваму зьнікненьню з ужытку назваў «Літва» і «ліцьвіны» ў гістарычным сэнсе&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2к}} С. 5, 19.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў|к}} P. 49—50.&lt;/ref&gt; і іх адначаснаму замацаваньню за суседнім балтыйскім народам ([[летувісы|летувісамі]])&lt;ref name=&quot;Kren-Koukiel-Marozava-2000-321&quot;/&gt;.

У канцы XIX — пачатку XX ст. нацыянальная эліта гістарычных ліцьвінаў пры чынным удзеле выхадцаў з [[шляхта|шляхты]] колішняга Вялікага Княства Літоўскага — простых нашчадкаў гістарычнай Літвы&lt;ref name=&quot;Katlarcuk-2003&quot;&gt;[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] [https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/arche/html/2003-2/katl203.html Чаму беларусы не апанавалі літоўскай спадчыны] // [[ARCHE Пачатак]]. № 2 (25), 2003.&lt;/ref&gt; (з шляхты паходзілі заснавальнікі [[Наша Ніва|Нашай Нівы]] браты [[Іван Луцкевіч|Іван]] і [[Антон Луцкевіч]]ы, заснавальнік [[Беларуская рэвалюцыйная партыя|першай беларускай партыі]] [[Вацлаў Іваноўскі]], адзін з заснавальнікаў [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускай сацыялістычнай грамады]] паэт [[Карусь Каганец]], стваральнік беларускага тэатру [[Ігнат Буйніцкі]], клясыкі беларускай паэзіі [[Алаіза Пашкевіч]] і [[Янка Купала]], адзін з пачынальнікаў нацыянальнага адраджэньня [[Вацлаў Ластоўскі]], аўтар навукова вызначаных межаў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] гісторык і этнограф прафэсар [[Мітрафан Доўнар-Запольскі]] ды іншыя) — якая выступала за адраджэньне свайго народа і яго дзяржаўнасьці, абрала назвы «Беларусь» і «беларусы». Палітык і грамадзкі дзяяч [[Зянон Пазьняк]] дае наступныя тлумачэньні, чаму дзеячы нацыянальна-вызвольнага руху мелі выступіць пад назвай «Беларусь»&lt;ref&gt;[[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]] [http://www.bielarus.net/archives/2016/12/30/4684 Беларусь-Літва], Беларуская Салідарнасьць, 27 сьнежня 2016 г.&lt;/ref&gt;:
{{Пачатак цытаты}}
І нарэшце, чаму нацыянальныя дзеячы ўмоўнай «Літвы», разумеючы гісторыю, ня выступілі пад аб’яднаўчым тэрмінам «Літва», але пад назвай «Беларусь»? Адказ на паверхні: таму што аб’яднаўчым тэрмінам у гэтай сытуацыі магла быць толькі Беларусь. Гэта ўжо была навуковая і палітычная рэальнасьць. Нашыя нацыянальныя дзеячы таго часу — гэта былі мудрыя людзі, якія грунтаваліся на аб’яднаўчай нацыянальнай ідэі, умелі стратэгічна думаць і глядзець наперад, абапіраліся на навуку і на рэчаіснасьць. Сытуацыя была такой, што калі б яны кансэрватыўна ці рамантычна выступілі пад назовам «Літва», то ўсходнюю Беларусь мы маглі б страціць назаўсёды. Царская Расея скарыстала б канфэсійны падзел і тэрміналёгію ў сваіх інтарэсах з усёй магутнасьцю імпэрскай прапаганды, бюракратычнага апарату і царквы. Вось тады зьявілася б у Расеі рэальная Белая Русь, якую б яшчэ і натравілі супраць «католической литовской ереси» ды «сэпаратызму». Бальшавікі давяршылі б гэты падзел ужо ў сьведамасьці. А сьведамасны падзел, як вядома, нашмат горшы і разбуральны, чым падзел тэрытарыяльны. Стаўка на назву «Літва» была б у тых умовах ужо сэпаратысцкай і тупіковай. У лепшым выпадку — маргінальнай. Нацыянальныя дзеячы-адраджэнцы абазначылі і ўключылі ў нацыянальны рух усю літоўскую тэрыторыю Вялікага Княства Літоўскага (умоўную Літву і Беларусь) пад агульнай назвай Беларусь. У выніку расейская прапаганда не змагла фармальна ўклініцца ды падзяліць адзіную ідэю (хоць увесь час імкнулася). Расея ў такіх абставінах вымушана была агулам непрызнаваць і змагацца зь беларускім нацыянальным рухам. Расейцам у ідэйным пляне фармальна нічога не дасталося. &lt;…&gt;
[[Беларусы|Беларуская нацыя]] адбылася ў пачатку ХХ стагодзьдзя. Вяршыняй гэтага працэсу было стварэньне [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]], прытым дакладна ў дзяржаўна-этнічных межах гістарычнай Літвы.
{{Канец цытаты}}

=== Найшоўшы час ===
[[Файл:Пікет каля Дому ўраду (Менск, 1991 г.).jpg|значак|зьлева|Пікет у [[Менск]]у з плякатам [[лацінка]]й: «''Вярнуць народу яго спрадвечныя сымбалі: герб [[Пагоня]] й [[бел-чырвона-белы сьцяг]], а таксама назоў Бацькаўшчыны — [[Вялікае Княства Літоўскае|Літва]], сталіцы — Менск!''» (19.09.1991 г.)]]
[[Файл:Litwa i Białoruś (J. Bazewicz, 1916).jpg|значак|Краіна «Літва і Беларусь» ({{мова-pl|«Litwa i Białoruś»|скарочана}}), асобная ад Жамойці (''Żmujdź''), 1916 г.]]

У 1918 годзе летувісы ўзялі для сваёй нацыянальнай дзяржавы назву старажытнай Літвы і такім чынам прысвоілі ўсё яе гістарычнае мінулае&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2к}} С. 34.&lt;/ref&gt;. У міжваенны час гістарыяграфія незалежнай Летувы манапалізавала гістарычную спадчыну Вялікага Княства Літоўскага, у якім яе землі складалі каля 10% тэрыторыі, а летувіская мова ня мела дзяржаўнага статусу. З прычыны браку ўласнай дзяржавы і [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|сталінскага тэрору]] беларуская гістарыяграфія ў той час не магла свабодна разьвівацца, таму не брала ўдзелу ў дыскусіі. Навуковая гістарыяграфія ў [[Беларусь|Беларусі]] пачала актыўна фармавацца толькі па аднаўленьні незалежнасьці ў 1990-я гады. Гэта прывяло да таго, што ў сьвеце пашырэньне атрымала памылковае стэрэатыпнае атаясамленьне гістарычнай Літвы з сучаснай Летувой, а гісторыі Вялікага Княства Літоўскага (у першую чаргу палітычнай) — з гісторыяй гэтай краіны&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2013-12&quot;&gt;{{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)|к}} С. 12.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Polska i Litwa za Władysława Jagiełły (1927).jpg|значак|«Польшча і Літва за [[Ягайла]]м». Мапа з гістарычнага атлясу 1927 г.]]

Разам з тым, яшчэ ў 1921 годзе адзін з ініцыятараў абвяшчэньня [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] былы старшыня [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі|Рады БНР]] [[Язэп Лёсік]] апублікаваў у афіцыйным культурна-адукацыйным часопісе [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]] артыкул «Літва — Беларусь (Гістарычныя выведы)»&lt;ref&gt;Лёсік Я. Літва-Беларусь: гістарычныя выведы // Школа и культра Советской Белоруссии. — 1921. №2. — С. 12—22.&lt;/ref&gt;, у якім зазначыў: «''Беларусь у пазьнейшыя часы дзяржаўнай незалежнасьці насіла найменьне Вялікага Княства Літоўскага, Рускага, Жмудзкага й інш., або карацей — Вялікае Княства Літоўскае. &lt;…&gt; Сталася так, што пад Літвою разумеюць землі, заселеныя жмудзінамі, або даўнейшую Жамойць. &lt;…&gt; А што важней за ўсё, дык гэта тое, што Літва й Жмудзь — дзьве рэчы зусім розныя, і, апіраючыся на летапісныя весткі, ні ў якім разе ня можна зваць цяперашніх жмудзінаў літоўцамі. &lt;…&gt; Мала гэтага, цяперашнія літоўцы (жмудзіны) упэўнілі нават усю Эўропу, што гэты іх маленькі жмудзкі народ абладаў колісь магутнай і слаўнай Літоўска-Рускай дзяржавай. &lt;…&gt; Расійскія і польскія гісторыкі, дзякуючы сваім імпэрыялістычным тэндэнцыям, не вытлумачылі сабе значэньне слова Літва і вераць створанай ілюзіі, што ўвесь гістарычны скарб б. В. К. Літоўска-Рускага (Беларускага) належыць цяперашнім жмудзінам. Але правільнае асьвятленьне гістарычных фактаў сьведчыць нам пра тое, што Літва — гэта было славянскае племя, увайшоўшае ў склад цяперашняга беларускага народа. Літва, Лютва, Люцічы — іменьні славянскага племя &lt;…&gt; і калі нашы продкі — беларусіны ў прошлых сталецьцях звалі сябе літвінамі, то яны ведалі, што казалі''». У 1926 годзе беларускі гісторык і мовазнаўца [[Ян Станкевіч]] на старонках віленскай газэты «[[Сялянская Ніва]]» зазначаў: ''«Вялікае значэньне мела імя Ліцьвін, Літва. Нашая мова часта завецца гэтым імем &lt;…&gt; Але нашыя продкі самі называлі сябе і далей па-старому: Крывіч, Ліцьвін, Крывія, Літва, мова крывіцкая, літоўская, руская»''&lt;ref&gt;Станкевіч Я. Кнігапісь // Сялянская Ніва. № 16, 1926. С. 3.&lt;/ref&gt;. Пазьней ён папулярызаваў датычна Беларусі назву ''Вялікалітва''. У 1934 годзе загаднік беларускага замежнага архіва ў [[Прага|Празе]], былы [[Міністры ўнутраных справаў БНР|міністар унутраных справаў БНР]] [[Тамаш Грыб]] у сваім артыкуле «[[wikisource:be:На два франты|На два франты (Галоўныя засады вызвольнай праграмы беларускага народу)]]» падкрэсьліваў: «''Хай нас ня блытаюць розныя найменьні дзяржавы, утворанай на рубяжы XIII—XIV стагодзьдзяў на вагромністым абшары Усходняе Эўропы, найменьні, якія ўжываюцца ў сучаснай гістарычнай літаратуры — Літва, Русь, Западная Русь, Літоўская Русь, Вялікае Князьства Літоўскае, Вялікае Князьства Літоўска-Рускае, Вялікае Князьства Літоўска-Беларускае, Вялікае Князьства Беларуска-Літоўскае, а таксама: Западная Русь пад уладаю Літвы, Беларусь пад Літоўскім панаваньнем ды інш. Усё гэта ёсьць выплад надзіву годнага непаразуменьня і зблытаніны паняцьцяў. Трымаймося фактаў гістарычнае рэчаістасьці: мова і культура беларускага народу былі пануючымі ў гэнай дзяржаве. Вось жа: гэта была беларуская дзяржава! &lt;…&gt; Трэ мець на ўвазе пры гэтым і адрознасьць паміж Ліцьвінамі (старадаўнымі Люцічамі, Велетамі або Волатамі) і Жмудзінамі. Асабліва сяньня трэ мець на ўвазе гэну адрознасьць, калі Жмудзіны, прыняўшы старадаўнае найменьне Літва, імкнуцца прыўласьніць і гістарычны зьмест гэтага слова — гістарычную мінуўшчыну беларускага народу''»&lt;ref&gt;[[Тамаш Грыб|Грыб Тамаш]]. На два франты // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 4, 1995. С. 80—120.&lt;/ref&gt;. У працах беларускага гісторыка [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]] (1911—1991), які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку і выдаваў у [[Чыкага]] навуковы часопіс «[[Litva]]», Літва — гэта Беларусь, як і ліцьвін — беларус, а літоўская мова — беларуская мова&lt;ref name=&quot;Zlutka-1998&quot;&gt;[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.&lt;/ref&gt;.

У 1968 годзе гісторык права [[Язэп Юхо]] пісаў у часопісе [[Полымя (часопіс)|«Полымя»]]&lt;ref name=&quot;jucho&quot;&gt;[[Язэп Юхо|Юхо Я.]] Пра назву «Беларусь» // Полымя. № 1, 1968. С. 175—182.&lt;/ref&gt;: «''У афіцыйных дакумэнтах XVI—XVIII стагодзьдзяў, апроч «Літвы», для ўсяе тэрыторыі Беларусі другога найменьня наагул не існавала, і ўвесь народ называлі Літвою. У нашай жа гістарычнай літаратуры да цяперашнага часу ігнаруюць гэтае найменьне народу, якое ён насіў больш чым 500 гадоў''». 

22 студзеня 2009 году ў Беларусі ўтварыўся грамадзкі арганізацыйны камітэт імпрэзы 1000-годзьдзя назвы ''Літва'' пад старшынствам доктара гістарычных навук прафэсара [[Анатоль Грыцкевіч|Анатоля Грыцкевіча]]. У арганізацыйны камітэт «Міленіюм Літвы» ўвайшлі пісьменьніца [[Вольга Іпатава]], доктар гістарычных навук [[Алесь Краўцэвіч]], доктар мэдычных навук [[Алесь Астроўскі]], доктар біялягічных навук [[Аляксей Мікуліч]], археоляг [[Эдвард Зайкоўскі]], мастак і грамадзкі дзяяч [[Аляксей Марачкін]], сьвятар [[Леанід Акаловіч]] і дасьледнік [[Зьдзіслаў Сіцька]]. Арганізацыйны камітэт адзначыў, што назва Літва датычыцца старажытнай тэрыторыі Беларусі, а цяперашнія беларусы да пачатку XX стагодзьдзя называлі сябе ліцьвінамі: «''Тэрміны Беларусь і беларусы навязаныя нам расейскай адміністрацыяй у сярэдзіне XIX стагодзьдзя. Беларусь зьяўляецца галоўнай пераемніцай Вялікага Княства Літоўскага. Нашы землі складалі вялікую частку ВКЛ. Менавіта на нашых землях і паўстала вялікая дзяржава ВКЛ, аб’ядналая ў XV стагодзьдзі асобныя княствы-землі, у тым ліку Наваградзкае, Полацкае, Смаленскае, Турава-Пінскае і Гарадзенскае''»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Марат Гаравы]]|загаловак=Створаны грамадзкі аргкамітэт сьвяткаваньня 1000-годзьдзя назвы Літва пад старшынствам прафэсара Анатоля Грыцкевіча|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2009/01/22/279333_279363|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=22 студзеня 2009|дата доступу=14 кастрычніка 2014}}&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* {{Літаратура/БЭ|9}}
* {{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2}}
* Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. — 656 с {{ISBN|985-6299-34-9}}.
* Дайліда А. [http://spampavac.by/files/downloads/pvkl.pdf Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі] / Рэц. [[Сяргей Тарасаў|С. Тарасаў]]. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с.
* [[Сяргей Дубавец|Дубавец С.]], [[Генадзь Сагановіч|Сагановіч Г.]] [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // З гісторыяй на «ВЫ». Выпуск 2. — Менск, 1994.
* {{Літаратура/Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае}}
* [[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] [https://knihi.com/Mikola_Jermalovic/Pa_sladach_adnaho_mifa.html Па слядах аднаго міфа]. 2-е выданьне. — Менск, Навука і тэхніка, 1991. — 98 с {{ISBN|5-343-00876-3}}.
* [[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [http://imperiaduhu.by/gistoryia/gist-sairednia/siaredn-VKL/litva-na-balkanah.html Літва на Балканах (Першасны сэнс назвы)] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 5—6, 2000. С. 90—95.
* [[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/zaj2/%D0%97%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F.html Літва гістарычная] // [[Наша слова|Наша Слова]]. № 26 (917) 1 ліпеня 2009 г., № 27 (918) 8 ліпеня 2009 г.
* Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.
* {{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)}}
* {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}
* {{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы}}
* {{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях}}
* {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}}
* [[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}: «Энцыклапедыкс», 2003. — 776 с. {{ISBN|985-6599-77-6}}.
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* [[Віктар Цітоў|Цітоў В.]] [https://web.archive.org/web/20141129020526/http://kamunikat.fontel.net/pdf/albaruthenica/06.pdf Беларусь на гістарычных картах: Эвалюцыя паняцця] // Беларусіка = Albaruthenica. Кн. 6 : Беларусь паміж Усходам і Захадам: Праблемы міжнац., міжрэліг. і міжкультур. узаемадзеяння, дыялогу і сінтэзу. Ч. 1, 1997. С. 42—46.
* {{Літаратура/ЭГБ|4}}
* {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}}
* [[Норман Дэвіс|Davies N.]] Litva: The Rise and Fall of the Grand Duchy of Lithuania. — Penguin Group US, 2013. — 90 p. {{ISBN|9781101630822}}.
* {{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў}}
* {{Кніга
|аўтар          = [[Эндру Ўілсан|Wilson A.]]
|частка         = 
|загаловак      = Belarus. The last European dictatorship
|арыгінал       = 
|спасылка       = https://yalebooks.yale.edu/book/9780300259216/belarus
|адказны        = 
|выданьне       = new edition
|месца          = 
|выдавецтва     = {{артыкул у іншым разьдзеле|Yale University Press|Yale University Press|uk|Yale University Press}}
|год            = 2012
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 384
|сэрыя          = 
|isbn           = 978-0-300-25921-6
|наклад         = 
|ref = Wilson
}}
* [[Фэлікс Канечны|Koneczny F.]] Letuwa a Litwa // Przegląd Powszechny. Nr. 463, 1922. S. 38—45.
* Короткий В. [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/19949/1/%d0%9b%d0%b8%d1%82%d0%b2%d0%b0%2c%20%d0%a0%d1%83%d1%81%d1%8c%2c%20%d0%bb%d0%b8%d1%82%d0%b2%d0%b8%d0%bd%2c%20%d1%80%d1%83%d1%81%d0%b8%d0%bd%20%d0%b2%20%d0%bf%d0%b0%d0%bc%d1%8f%d1%82%d0%bd%d0%b8%d0%ba%d0%b0%d1%85%20%d0%bb%d0%b8%d1%82%d0%b5%d1%80%d0%b0%d1%82%d1%83%d1%80%d1%8b%20%d0%92%d0%b5%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%be%d0%b3%d0%be%20%d0%9a%d0%bd%d1%8f%d0%b6%d0%b5%d1%81%d1%82%d0%b2%d0%b0%20%d0%9b%d0%b8%d1%82%d0%be%d0%b2%d1%81%d0%ba%d0%be%d0%b3%d0%be%20XVI-XVII%20%d0%b2%d0%b2.pdf «Литва», «Русь», «литвин», «русин» в памятниках литературы Великого Княжества Литовского XVI—XVII веков] // Bibliotheca archivi lithuanici. — № 7. — Vilnius: Lietuvių kalbos institutas, 2009. C. 187—196.
* Спиридонов М. Ф. «Литва» и «Русь» в Беларуси в 16 в. // Наш Радавод. Кн. 7. — {{Горадня (Гродна)}}, 1996. С. 206—211.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Зянон Пазьняк]], [http://www.bielarus.net/archives/2016/12/30/4684 Беларусь-Літва], Беларуская Салідарнасьць, 27 сьнежня 2016 г.
* [[Ніна Баршчэўская]], [http://www2.polskieradio.pl/eo/dokument.aspx?iid=53574 Становішча беларускае мовы ў пэрыяд ВКЛ], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 6 чэрвеня 2007 г.
* [https://www.facebook.com/litva.belarus Энцыкляпэдыя Літвы-Беларусі], [[Facebook]]
* [http://veras.litvin.org/ Віктар Верас «У вытокаў гістарычнай праўды»]{{ref-ru}}

{{Гісторыя Беларусі}}
{{Гістарычныя рэгіёны Беларусі}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Гістарычныя рэгіёны Беларусі]]</text>
      <sha1>nhdrnnc44yrg0qoia4871yd96lbf3cc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтаномныя супольнасьці Гішпаніі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4215</id>
    <revision>
      <id>2329125</id>
      <parentid>2092814</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:41:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3320" xml:space="preserve">'''Аўтано́мная супо́льнасьць''' — адміністрацыйная адзінка [[Гішпанія|Гішпанскага Каралеўства]], надзеленая гішпанскай канстытуцыяй [[1978]] году заканадаўчай і выканаўчай аўтаноміяй.

Гішпанія падзяляецца на сямнаццаць аўтаномных супольнасьцяў і два аўтаномныя гарады.

== Аўтаномныя Супольнасьці ==
[[Файл:Ccaa-spain.png|міні|300пкс|Аўтаномныя супольнасьці Гішпаніі]]

* [[Астурыя|Астурыйскае Княства]]. Сталіца — [[Аўеда]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Андалюзія]]. Сталіца — [[Сэвільля]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Арагон (аўтаномная супольнасьць)|Арагон]]. Сталіца — [[Сарагоса]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Балеарскія астравы]]. Сталіца — [[Пальма (горад)|Пальма]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Галісія]]. Сталіца — [[Сант’яга-дэ-Кампастэля]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Канарскі архіпэляг|Канары]]. Сталіцы — [[Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ]], [[Ляс-Пальмас]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Кантабрыя]]. Сталіца — [[Сантандэр (горад)|Сантандэр]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Кастылія-Ля-Манча]]. Сталіца — [[Таледа]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Каталёнія]]. Сталіца — [[Барсэлёна]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Краіна Баскаў|Краіны Баскаў]]. Сталіца — [[Гастэйс]] (альбо [[Віторыя]])
* Аўтаномная супольнасьць [[Рыёха]]. Сталіца — [[Лягроньнё]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Мурсія (аўтаномная супольнасьць)|Мурсія]]. Сталіца — [[Мурсія]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Эстрэмадура]]. Сталіца — [[Мэрыда (Гішпанія)|Мэрыда]].
* Аўтаномная супольнасьць [[Валенсія (аўтаномная супольнасьць)|Валенся]]. Сталіца — [[Валенсія]].
* Прывілейная супольнасьць [[Навара (аўтаномная супольнасьць)|Навара]]. Сталіца — [[Іруньня]] (альбо [[Памплёна]]).
* Супольнасьць [[Кастылія і Леон]]. Сталіца — [[Вальядалід]].
* Супольнасьць [[Мадрыд (аўтаномная супольнасьць)|Мадрыд]]. Сталіца — [[Мадрыд]].

== Аўтаномныя гарады ==
* [[Мэлільля]]
* [[Сэўта]]

{{Накід:Геаграфія}}

[[Катэгорыя:Аўтаномныя супольнасьці Гішпаніі| ]]</text>
      <sha1>4t8c80fidt3vl006l1y3im82uvyfi1c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сангушкі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4790</id>
    <revision>
      <id>2329044</id>
      <parentid>2260649</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:38:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Krystyna Bialinskaja (Sanguška). Крыстына Бялінская (Сангушка).jpg]] → [[File:Krystyna Bialinskaja (Sanguška). Крыстына Бялінская (Сангушка) (XVIII).jpg]] name unification by uploader</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16260" xml:space="preserve">{{Шляхецкі род
| Прозьвішча = Сангушкі
| Герб = POL COA Pogoń Litewska Książęca.svg
| Подпіс гербу = Герб «[[Пагоня|Пагоня Літоўская]]»
| Дэвіз = 
| Краіна паходжаньня = [[Вялікае Княства Літоўскае]]
| Тытул = князі
| Прызнаныя ў = [[Вялікае Княства Літоўскае]], [[Рэч Паспалітая]]
| Першы з роду = 
| Апошні з роду =
| Адгалінаваньне роду =
| Адгалінаваньні ад роду =
}}
'''Сангушкі'''&lt;ref group=&quot;а&quot;&gt;Іншая форма прозьвішча: '''Санґушкі''' ('''Sanguški'''; {{мова-pl|Sanguszkowie}}, {{мова-uk|Санґушки}})&lt;/ref&gt; ('''Sanhuški'''&lt;ref&gt;[[Мікола Шкялёнак|Шкялёнак М.]] [https://web.archive.org/web/20100811004103/http://www.zbsb.org/lib/index.php?option=com_alblib&amp;view=article&amp;id=238 Беларусь і суседзі: Гістарычныя нарысы]. — Беласток: Беларускае Гістарычнае Таварыства, 2003. ISBN 83-915029-4-5. — С. 35.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Адам Станкевіч|Станкевіч А.]] [http://old.zmk-by.org/Chryscijanskaja_Dumka_214.htm#11 Расказы з гісторыі Беларусі для школы і народу]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // «[[Хрысьціянская Думка]]» № 3 (214), 1993.&lt;/ref&gt;) — княскі род гербу «[[Пагоня|Пагоня Літоўская]]», прадстаўнікі якога займалі высокія дзяржаўныя пасады ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Валодалі [[Ратна]]м, [[Ковель|Ковелем]], [[Заслаў (Украіна)|Заславам]], [[Любамль|Любамлем]] (на [[Валынь|Валыні]]), ваколіцамі [[Пінск]]у і [[Кобрынь|Кобрынем]] (на [[Палесьсе|Палесьсі]]), [[Смаляны (Віцебская вобласьць)|Смалянамі]] і [[Абольцы|Абольцамі]] (у [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]]), [[Ракаў|Ракавам]] (у [[Менскі павет|Менскім павеце]]), [[Горваль]]лю (у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]).

Сангушкі лічыліся сваякамі каралеўскай і вялікакняскай дынастыі [[Ягелоны|Ягелонаў]] ([[Ягайла]]вічаў). У [[XV стагодзьдзе|XV]]—[[XVI стагодзьдзе|XVI]] стагодзьдзях, як і іншыя нашчадкі [[Гедзімін]]а і [[Альгерд]]а, страцілі правы ўдзельных князёў, аднак здолелі захаваць значныя маёнткі на правах уплывовых магнатаў. Сьпярша вызнавалі праваслаўе, з [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]] перайшлі ў каталіцтва.

== Паходжаньне ==
[[Файл:Sanguška, Pahonia. Сангушка, Пагоня (1780).jpg|значак|Фрагмэнт талеркі з гербам князёў Сангушак]]

Даведзеным&lt;ref name=&quot;evkl&quot;&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Сангушкі // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 539.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Сангушкі // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 219.&lt;/ref&gt; зьяўляецца паходжаньне роду ад Фёдара (Федзькі) [[Альгерд]]авіча (каля [[1335]]—[[1404]]), удзельнага князя ў Ратне, [[Ковель|Ковелі]], [[Любамль|Любамлі]], у [[Пінск]]іх балотах і ў [[Кобрынь|Кобрыні]]. Ад імя ягонага сына Сангушкі Федзькавіча (пам. [[1443]]) пайшло родавае прозьвішча (паводле меркаваньня [[Юзэф Вольф|Юзэфа Вольфа]], Сангушка — памяншальная форма ад Сямён, таксама існуюць вэрсіі пра скарачэньне ад імя Аляксандар або Васіль&lt;ref name=&quot;evkl&quot;/&gt;).

У [[XV стагодзьдзе|XV ст.]] род Сангушкаў падзяліўся на асобныя лініі, якія адпаведна мелі маёнткі ў розных месцах дзяржавы. Старэйшая лінія, ''Сангушка-Кашырскія'', згасла ў [[1653]] г. Малодшая лінія, ''Сангушка-Ковельскія'', прыняла прозьвішча ''Сангушка-Любартовіч'' згодна зь легендай пра паходжаньне ад малодшага брату Альгерда [[Любарт]]а.

Князь [[Павал Караль Сангушка-Любартовіч]] ([[1682]]—[[1750]]), маршалак вялікі літоўскі, значна павялічыў уладаньні роду ў выніку шлюбу з [[Марыяна Любамірская|Марыянай Любамірскай]], князёўнай [[Астроскія|Астроскай]]. Ягоная рэзыдэнцыя ў [[Славута|Славуце]] ([[Украіна]]) была аздобленая вядомай калекцыяй пэрсыдзкіх дываноў, вядомых як Сангушкаўскія дываны.

З далучэньнем [[Галіцыя|Галіцыі]] да [[СССР]] Сангушкі згубілі свае маёнткі і палац у [[Львоў|Львове]] і эмігравалі ў [[Бразылія|Бразылію]].

Станам на канец [[XX стагодзьдзе|XX ст.]] род прадстаўляе адзін чалавек, князь [[Павал Францішак Раман Сангушка|Павал Францішак Раман]] (нар. [[1973]]), які жыве ў [[Сан-Паўла]].

== Найбольш вядомыя прадстаўнікі ==
* [[Раман Сангушка]] ([[1537]]—[[1571]]) — [[гетман польны літоўскі]], першы [[ваявода брацлаўскі]]
* [[Павал Караль Сангушка]] ([[1680]]—[[1750]]) — [[Стольнік вялікі літоўскі|стольнік]] і [[Маршалак вялікі літоўскі|маршалак]] вялікі літоўскі
* [[Геранім Януш Сангушка]] ([[1743]]—[[1812]]) — генэрал, апошні [[ваявода аалынскі]]
* [[Яўстах Эразм Сангушка]] ([[1768]]—[[1844]]) — ўдзельнік [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня Т. Касьцюшкі]] і вайны [[Напалеон I Банапарт|Напалеона]] супраць Расеі.
* [[Раман Станіслаў Сангушка]] ([[1800]]—[[1881]]) — удзельнік [[Паўстаньне 1863-1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] ([[1863]]—[[1864]]), высланы расейскімі ўладамі ў [[Сыбір]].

== Генэалёгія ==
=== Агульная ===
[[Сангушка Федзькавіч]], ж. — Ганна.
# [[Васіль Сангушкавіч]]
# [[Іван Сангушкавіч]]
# [[Аляксандар Сангушкавіч]]
## [[Міхал Сангушка]]
### [[Андрэй Сангушка-Кашырскі]]
#### [[Аляксандар Сангушка|Аляксандар]]
##### [[Леў Сангушка|Леў]]
###### [[Рыгор Ільвовіч Сангушка|Рыгор]]
####### [[Адам Аляксандар Сангушка|Адам Аляксандар]]
####### Ганна
#### Ганна
### Анастасія
### Невідана
## [[Андрэй Сангушка]]
### [[Раман Андрэевіч Сангушка|Раман]]
### [[Фёдар Андрэевіч Сангушка|Фёдар]]
#### [[Зьміцер Сангушка|Зьміцер]]
#### [[Раман Сангушка|Раман]]
##### Раман
##### Аляксандра
##### Фядора
#### [[Яраслаў Сангушка|Яраслаў]]
#### Фядора
### Соф’я
### Марыя
### ? дачка
### Фядора
### Васіліса
### Алена
### Ганна
# [[Міхал Сангушкавіч]]
## [[Януш Сангушка]]
## [[Васіль Сангушка|Васіль]]
### [[Рыгор Васілевіч Сангушка|Рыгор]]
#### [[Андрэй Рыгоравіч Сангушка|Андрэй]]
##### [[Сымон Самуэль Сангушка|Сымон Самуэль]]
###### Казімер
###### [[Геранім Уладзіслаў Сангушка|Геранім]], біскуп [[смаленск]]і
###### [[Ян Уладзіслаў Сангушка|Ян Уладзіслаў]]
####### [[Геранім Сангушка]], ж. — Канстанцыя з Сапегаў; ад іх ідзе існая ў наш час галіна роду (гл. ніжэй)
###### Кацярына
###### Крыстына
###### Эўфрасіньня
##### Алена
#### Фядора
### Ганна
### Марына
### Магдалена

=== Існай галіны ===
[[Геранім Сангушка]], ж. — Канстанцыя з Сапегаў
# [[Казімер Юзэф Антоні Сангушка|Казімер Юзэф Антоні]], ж. — Браніслава зь Пянёнзкаў
# [[Павал Караль Сангушка|Павал Караль]] ([[1680]]—[[1750]])
## [[Януш Аляксандар Сангушка|Януш Аляксандар]] ([[1712]]—[[1775]])
## [[Юзэф Паўлін Сангушка|Юзэф Паўлін]] ([[1740]]—[[1781]])
### Раман, памер маладым
## [[Геранім Януш Сангушка|Геранім Януш]] ([[1743]]—[[1812]])
### [[Яўстах Эразм Сангушка|Яўстах Эразм]] ([[1768]]—[[1844]])
#### [[Дарота Сангушка|Дарота]] ([[1799]]—[[1829]]), м. — Караль Сангушка-Любартовіч
#### [[Раман Станіслаў Сангушка|Раман Станіслаў]] ([[1800]]—[[1881]])
##### [[Марыя Клемэнтына Сангушка|Марыя Клемэнтына]] ([[1830]]—[[1903]])
#### [[Уладзіслаў Геранім Сангушка|Уладзіслаў Геранім]] ([[1803]]—[[1870]])
##### [[Ядвіга Клемэнтына Сангушка|Ядвіга Клемэнтына]] ([[1830]]—[[1918]])
##### [[Раман Даміян Сангушка|Раман Даміян]] ([[1832]]—[[1917]])
##### [[Павал Раман Сангушка|Павал Раман]] ([[1834]]—[[1876]])
###### [[Тэрэза Альжбета Сангушка|Тэрэза Альжбета]] ([[1864]]—[[1954]])
##### [[Алена Сангушка|Алена]] ([[1836]]—[[1890]])
##### [[Яўстах Станіслаў Сангушка|Яўстах Станіслаў]] ([[1842]]—[[1903]])
###### [[Раман Уладыслаў Антоні Сангушка|Раман Уладыслаў Антоні]] ([[1901]]—[[1984]])
####### [[Пётр Антоні Самуэль Сангушка|Пётр Антоні Самуэль]] ([[1937]]—[[1989]]), ж. — Клёд дэ Руа
######## [[Павал Францішак Раман Сангушка|Павал Францішак Раман]] (нар. [[1973]])
### [[Марыя Мар'яна Сангушка|Марыя Мар’яна]] ([[1770]]—[[1827]])
### [[Тэкля Сангушка|Тэкля]] ([[1786]]—[[1827]])
## [[Януш Уладзіслаў Сангушка-Любартовіч|Януш Уладзіслаў]] (? — [[1806]])
### [[Караль Сангушка-Любартовіч|Караль]] ([[1779]]—[[1840]]), ж. — Дарота Сангушка.
### [[Канстантын Сангушка-Любартовіч|Канстантын]] ([[1778]]—[[1808]])
#### Мечыслаў ([[1807]]—[[1813]])
#### Клемэнтына (нарадзілася й памерла ў [[1808]])
### Клемэнтына
## Ганна ([[1739]]—[[1766]])
## Крыстына ([[1741]]—[[1778]])
## Кунэгунда
# [[Ганна Кацярына Радзівіл|Ганна Кацярына]]
# Крыстына

== Галерэя ==
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=150 heights=150 caption=&quot;Мужчынскі партрэт&quot; perrow=&quot;4&quot;&gt;
Файл:Źmicier Sanguška. Зьміцер Сангушка (XIX).jpg|[[Зьміцер Сангушка]]
Файл:Raman Sanguška. Раман Сангушка (K. Aleksandrovič, XVIII).jpg|[[Раман Сангушка]]
Файл:Pavał Karal Sanguška. Павал Караль Сангушка (1746).jpg|[[Павал Караль Сангушка]]
Файл:Januš Alaksandar Sanguška. Януш Аляксандар Сангушка (XVIII).jpg|[[Януш Аляксандар Сангушка]]
Файл:Juzef Sanguška. Юзэф Сангушка.jpg|[[Юзэф Сангушка]]
Файл:Hieranim Januš Sanguška. Геранім Януш Сангушка (XVIII).jpg|[[Геранім Януш Сангушка]]
Файл:Jaŭstach Erazm Sanguška. Яўстах Эразм Сангушка (1800-16).jpg|[[Яўстах Эразм Сангушка]]
Файл:Януш Модест Санґушко.jpg|[[Януш Мадэст Сангушка]]
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;&lt;gallery widths=150 heights=150 caption=&quot;Жаночы партрэт&quot; perrow=&quot;4&quot;&gt;
Файл:Hanna Sanguška (Radzivił). Ганна Сангушка (Радзівіл) (1733-37).jpg|Ганна Сангушка (з Радзівілаў)
Файл:Hanna Kaciaryna Radzivił (Sanguška). Ганна Кацярына Радзівіл (Сангушка) (S. Cybulski, 1759).jpg|[[Ганна Кацярына Радзівіл|Ганна Кацярына Радзівіл (з Сангушкаў)]]
Файл:Barbara Sanguška (Dunina). Барбара Сангушка (Дуніна) (XVIII).jpg|Барбара Сангушка (з Дунінаў)
Файл:Kanstancyja Sanguška (Denhaf). Канстанцыя Сангушка (Дэнгаф).jpg|Канстанцыя Сангушка (з Дэнгафаў)
Файл:Izabeła Sanguška (Lubamirskaja). Ізабэла Сангушка (Любамірская).jpg|Ізабэла Сангушка (зь Любамірскіх)
Файл:Krystyna Bialinskaja (Sanguška). Крыстына Бялінская (Сангушка) (XVIII).jpg|Крыстына Бялінская (з Сангушкаў)
Cecylia z Potockich Sanguszkowa.jpg|Цэцылія Сангушка (з Патоцкіх)
Файл:Клементина Санґушківна.jpg|Клемэнтына Сангушка
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

Іканаграфія роду Сангушкаў у наш час захоўваецца ў зборах [[Беларусь|Беларусі]], [[Польшча|Польшчы]], [[Расея|Расеі]], [[Украіна|Украіны]].

== Заўвагі ==
{{Крыніцы|група=а}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/ЭГБ|6-1}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20160305045030/http://tecklis.republika.pl/sanguszko.html Агульная генэалёгія Сангушкаў]

[[Катэгорыя:Беларускія шляхецкія роды]]
[[Катэгорыя:Альгердавічы]]
[[Катэгорыя:Гедзімінавічы]]
[[Катэгорыя:Украінскія шляхецкія роды]]
[[Катэгорыя:Польскія шляхецкія роды]]
[[Катэгорыя:Сангушкі| ]]</text>
      <sha1>d8mdesie97u4ewf3v75nnnwkxsaox8i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Канарскі архіпэляг</title>
    <ns>14</ns>
    <id>7961</id>
    <revision>
      <id>2328957</id>
      <parentid>1817162</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:35:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="237" xml:space="preserve">{{Болей}}
{{Партал|Афрыка}}

[[Катэгорыя:Астравы Афрыкі]]
[[Катэгорыя:Астравы Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Аўтаномныя супольнасьці Гішпаніі]]</text>
      <sha1>im0d8a9z5lirsawextsjo57sd19148z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Гарадзецкі сельсавет (Кобрынскі раён)</title>
    <ns>10</ns>
    <id>10578</id>
    <revision>
      <id>2329122</id>
      <parentid>2084002</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:02:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Red Winged Duck</username>
        <id>39</id>
      </contributor>
      <comment>Каралеўскі Камень</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2353" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца/Сельсавет
|1 = {{{1|}}}
|назва_шаблёну = Гарадзецкі сельсавет (Кобрынскі раён)
|назва         = [[Гарадзецкі сельсавет (Кобрынскі раён)|Гарадзецкі сельсавет]]
|цэнтар_савету = '''[[Гарадзец (Кобрынскі раён)|Гарадзец]]'''
|вёскі = * [[Адрынка]]
&lt;!--* [[Акцябар (Берасьцейская вобласьць)|Акцябар]] [[Шляхецкі Камень]]--&gt;
* [[Аніскавічы]]
* [[Асмолавічы (Берасьцейская вобласьць)|Асмолавічы]]
* [[Бародзічы (Берасьцейская вобласьць)|Бародзічы]]
* [[Выгада (Берасьцейская вобласьць)|Выгада]]
* [[Вялічкавічы (Кобрынскі раён)|Вялічкавічы]]
* [[Грушава (Берасьцейская вобласьць)|Грушава]]
* [[Дзямідаўшчына]]
* [[Добрае (Кобрынскі раён)|Добрае]]
* [[Дубіны]]
* [[Жукі (Берасьцейская вобласьць)|Жукі]]
* [[Забалацьце (Кобрынскі раён)|Забалацьце]]
* [[Залескі (Берасьцейская вобласьць)|Залескі]]
* [[Каралеўскі Камень]]
&lt;!--* [[Камень Шляхецкі]] [[Акцябар (Берасьцейская вобласьць)|Акцябар]] [[Шляхецкі Камень]]--&gt;
* [[Кустовічы]]
* [[Ліпава (Гарадзецкі сельсавет)|Ліпава]]
* [[Ліпнікі (Кобрынскі раён)|Ліпнікі]]
* [[Мазуры (Гарадзецкі сельсавет)|Мазуры]]
* [[Мелянкова]]
* [[Мяфёдавічы]]
* [[Нятрэба]]
* [[Падзяменьне]]
* [[Рудзец Вялікі]]
* [[Рудзец Малы]]
* [[Соўплі]]
* [[Старадубцы]]
* [[Худлін]]
* [[Чалішчавічы]]
* [[Шляхецкі Камень]]&lt;!--[[Акцябар (Берасьцейская вобласьць)|Акцябар]]--&gt;
* [[Шуры]]
}}&lt;noinclude&gt;[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Сельсаветы Беларусі]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m8dyrztdajyzp43zupomm9m2k5xhv3u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Каралеўскі Камень</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10589</id>
    <revision>
      <id>2329119</id>
      <parentid>2084018</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:02:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Red Winged Duck</username>
        <id>39</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Red Winged Duck перанёс старонку [[Камень (Кобрынскі раён)]] у [[Каралеўскі Камень]] паўзьверх перанакіраваньня: [[ВП:БТГН]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4170" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Камень (неадназначнасьць)}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Камень
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каменю
|Трансьлітараваная назва          = Kamień
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 1563
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Камень-Каралеўскі
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]]
|Раён                             = [[Кобрынскі раён|Кобрынскі]]
|Сельсавет                        = [[Гарадзецкі сельсавет (Кобрынскі раён)|Гарадзецкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 261
|Год падліку колькасьці           = 2010
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 52
 |Шырата хвілінаў                 = 12
 |Шырата сэкундаў                 = 48.3
 |Даўгата градусаў                = 24
 |Даўгата хвілінаў                = 33
 |Даўгата сэкундаў                = 40.4
|Пазыцыя подпісу на мапе          = справа
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Ка́мень'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 185&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Кобрынскі раён|Кобрынскім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласці]]. Камень уваходзіць у склад [[Гарадзецкі сельсавет (Кобрынскі раён)|Гарадзецкага сельсавету]].

== Насельніцтва ==
[[Файл:Gravestone from Kamień 1.jpg|thumb|Надмагільны камень шляхціча Васіля Нічыпаровіча, 1637 год]]
* 2010 год — 261 чалавек
* 1999 год — 315 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://karta.brestobl.com/12kobrin/92.html Камень на мапе Гарадзецкага сельсавету]

{{Гарадзецкі сельсавет (Кобрынскі раён)}}
{{Кобрынскі раён}}

[[Катэгорыя:Населеныя пункты Кобрынскага раёну]]
[[Катэгорыя:Гарадзецкі сельсавет]]</text>
      <sha1>6z82sglp3e6nhqvp0h5zs6pxkx6dlgp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329123</id>
      <parentid>2329119</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:05:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Red Winged Duck</username>
        <id>39</id>
      </contributor>
      <comment>Каралеўскі Камень</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4487" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Камень (неадназначнасьць)}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каралеўскі Камень
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каралеўскага Каменю
|Трансьлітараваная назва          = Karalieŭski Kamień
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 1563
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]]
|Раён                             = [[Кобрынскі раён|Кобрынскі]]
|Сельсавет                        = [[Гарадзецкі сельсавет (Кобрынскі раён)|Гарадзецкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 261
|Год падліку колькасьці           = 2010
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 52
 |Шырата хвілінаў                 = 12
 |Шырата сэкундаў                 = 48.3
 |Даўгата градусаў                = 24
 |Даўгата хвілінаў                = 33
 |Даўгата сэкундаў                = 40.4
|Пазыцыя подпісу на мапе          = справа
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Карале́ўскі Ка́мень'''&lt;ref name=&quot;snnp&quot;&gt;{{Літаратура/Слоўнік назваў населеных пунктаў/Берасьцейская вобласьць}} С. 63&lt;/ref&gt; (з 1939&lt;ref name=&quot;snnp&quot; /&gt; году — '''Ка́мень'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 185&lt;/ref&gt;) — [[вёска]] ў [[Кобрынскі раён|Кобрынскім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласці]]. Каралеўскі Камень уваходзіць у склад [[Гарадзецкі сельсавет (Кобрынскі раён)|Гарадзецкага сельсавету]].

== Насельніцтва ==
[[Файл:Gravestone from Kamień 1.jpg|thumb|Надмагільны камень шляхціча Васіля Нічыпаровіча, 1637 год]]
* 2010 год — 261 чалавек
* 1999 год — 315 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://karta.brestobl.com/12kobrin/92.html Каралеўскі Камень на мапе Гарадзецкага сельсавету]

{{Гарадзецкі сельсавет (Кобрынскі раён)}}
{{Кобрынскі раён}}

[[Катэгорыя:Населеныя пункты Кобрынскага раёну]]
[[Катэгорыя:Гарадзецкі сельсавет]]</text>
      <sha1>18o0q5rku5gl6r4l93megibqpnq9zvz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Прытокі Эбра</title>
    <ns>10</ns>
    <id>14571</id>
    <revision>
      <id>2329138</id>
      <parentid>2036042</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:52:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1110" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну     = Прытокі Эбра
|назва             = Прытокі [[Эбра]]
|базавы_стыль      = background-color: {{Колер|Рака}};
|кляса_карткі      = hlist
|група_інфармацыі1 = Левыя прытокі
|сьпіс1 = * [[Арба]]
* [[Арагон]]
* [[Баяс]]
* [[Гальега]]
* [[Нэла]]
* [[Садора]]
* [[Сэгрэ]]
* [[Хэрэа]]
* [[Эга]]
|група_інфармацыі2 = Правыя прытокі
|сьпіс2 = * [[Агвас-Вівас]]
* [[Альгама]]
* [[Гвадалёпэ]]
* [[Гуэча]]
* [[Ірэгва]]
* [[Кэйлес]]
* [[Леса]]
* [[Мартын]]
* [[Матараньня]]
* [[Нахэрыльля]]
* [[Ока]]
* [[Оха]]
* [[Сыдакас]]
* [[Тырон]]
* [[Уэрва]]
* [[Халён]]
}}&lt;noinclude&gt;[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Рэкі]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Геаграфія Гішпаніі]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t5eghbpu4ut57tha0qukfr6sz05gcp9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Браніслаў Нушыч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15597</id>
    <revision>
      <id>2329047</id>
      <parentid>2171876</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T02:47:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Саша из Киева</username>
        <id>20233</id>
      </contributor>
      <comment>/* Біяграфія */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6666" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік
|Арыгінал імя        = {{мова-sr||скарочана}} Бранислав Нушић/Branislav Nušić
|Імя пры нараджэньні = Алкібіяд Нуша
|Дата нараджэньня    = 20 кастрычніка 1864
|Псэўданімы          = Бен Акиба
|Род дзейнасьці      = празаік, драматург, эсэіст, журналіст і дыплямат
|Гады актыўнасьці    = 
}}
'''Браніслаў Нушыч''' ({{мова-sr|Бранислав Нушић/Branislav Nušić}}; 20 кастрычніка 1864, [[Бялград]] — {{Памёр|19|1|1938}}) — [[Сэрбія|сэрбскі]] празаік, драматург, [[эсэ]]іст, журналіст і дыплямат.

== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў Бялградзе як ''Алкібіяд Нуша''. Ягоны бацька гандляваў збожжам, але ў хуткім часе пасьля нараджэньня дзіцяці страціў свой капітал. Сям’я пераехала ў [[Смэдэрэва]], дзе Нушыч правёў дзяцінства. Па дасягненьні 18 гадоў афіцыйна зьмяніў імя на Браніслаў Нушыч. Скончыў юрыдычны факультэт у Бялградзе ў 1884 годзе.

Удзельнічаў у [[сэрбска-баўгарская вайна|сэрбска-баўгарскай вайне]] 1885 году. Пасьля вайны надрукаваў у газэце «Днэвны ліст» кантравэрсыйны верш «''Два рабы''», за які быў асуджаны на два гады катаргі. У вершы высьмейвалася сэрбская манархія, і ў першую чаргу кароль [[Мілан Абрэнавіч]].

У 1889 годзе заняў дзяржаўную пасаду — стаўся чыноўнікам Міністэрства замежных спраў і быў адпраўлены ў [[консульства]] ў [[Бітала|Бітале]], дзе ажаніўся ў 1893 годзе. На поўдні Сэрбіі і ў [[Рэспубліка Македонія|Македоніі]] правёў каля дзесяці гадоў. Ягонай апошняй пасадай у гэтым рэгіёне было месца віцэконсула ў [[Прышціна|Прышціне]].

У 1900 годзе прызначаны сакратаром Міністэрства асьветы і загадчыкам літаратурнай часткі Нацыянальнага тэатру ў Бялградзе. З 1904 году кіраваў Сэрбскім нацыянальным тэатрам у [[Новы Сад|Новым Садзе]]. У 1905 годзе пакінуў гэтую пасаду і пераехаў у Бялград, дзе працаваў журналістам. Пісаў пад псэўданімам «''Бен Акиба''». У 1912 годзе ў функцыі дзяржаўнага чыноўніка вярнуўся ў Біталу, а ў 1913 годзе заснаваў тэатар у [[Скоп’е|Скоп’і]], дзе жыў да 1915 году. Пакінуў краіну разам з войскам у часе [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], да канца баявых дзеяньняў жыў у [[Італія|Італіі]], [[Швайцарыя|Швайцарыі]], [[Францыя|Францыі]].

Пасьля вайны кіраваў аддзелам мастацтва Міністэрства асьветы (да 1923 году), Нацыянальным тэатрам у [[Сараева|Сараеве]]. У 1927 годзе вяртаецца ў Бялград.

У 1933 годзе абраны ў сябры Сэрбскай каралеўскай акадэміі.

== Творчасьць ==
[[Файл:Branislav Nusic Serbian Literature Great Men Stamps.jpg|значак]]
Пасьля першых паэтычных спробаў пераарыентаваўся на рэалістычную і гумарыстычную прозу і камэдыі, якія пісаў з 1880-х гадоў да канца XIX стагодзьдзя. У сатыры Нушыча адлюстроўвалася частка сэрбскай палітычнай рэчаіснасьці, і ўсё ж ён быў больш гумарыстам і жартаўніком, чым сатырыкам.

Патрыятычныя драмы Нушыча не дасягаюць літаратурнага ўзроўню ягоных камэдыяў.

== Бібліяграфія ==

=== Драмы ===
* &quot;''Тако је морало бити/Tako je moralo biti''&quot;
* &quot;''Јесења киша''&quot; (1907)
* &quot;''Иза божјих леђа''&quot; (1910)
* &quot;''Пучина''&quot; (1901)

=== Камэдыі ===
* &quot;''Госпођа министарка''&quot; (1929)
* &quot;''Народни посланик''&quot; (1883)
* &quot;''Мистер Долар''&quot; (1932)
* &quot;''Ожалошћена породица''&quot; (1935)
* &quot;''Покојник''&quot; (1938)
* &quot;''Сумњиво лице''&quot; (1887)
* &quot;''Др''&quot; (1936)
* &quot;''Протекција''&quot; (1889)
* &quot;''Свет''&quot; (1906)
* &quot;''Пут око света''&quot; (1910)

=== Раманы ===
* &quot;''Аутобиографија''&quot; (1924)
* &quot;''Општинско дете''&quot; (1902, у Сараеве выдадзена як &quot;''Općinsko dijete''&quot;)
* &quot;''Хајдуци''&quot; (1933)

=== Апавяданьні ===
* &quot;''Политички противник''&quot;
* &quot;''Посмртно слово''&quot;
* &quot;''Класа''&quot;
* &quot;''Приповетке једног каплара''&quot;

=== Трагедыі ===
* &quot;''Кнез Иво од Семберије''&quot;
* &quot;''Хаџи-Лоја''&quot;
* &quot;''Наход''&quot;

== Беларускія пераклады ==
* Аўтабіяграфія: аповесць / Браніслаў Нушыч. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1985. — 228, [1] с., [1] л. партр. — (Бібліятэка замежнай прозы)/

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Нушыч, Браніслаў}}
[[Катэгорыя:Сэрбскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1864 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Бялградзе]]
[[Катэгорыя:Асобы на марках]]</text>
      <sha1>eowxstevtdjxejp9yfwkm8fxoi00hcb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Спорт</title>
    <ns>14</ns>
    <id>19244</id>
    <revision>
      <id>2329167</id>
      <parentid>1816535</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="134" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Спорт]]</text>
      <sha1>qf11hzomoq5iyi10dvpkhm6x1zxbawm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Брагін</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19313</id>
    <revision>
      <id>2328874</id>
      <parentid>2328791</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T11:59:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148135" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], [[паляне|палянаў]] і [[севяране|севяранаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>0qwcf16scv0hd88l831wljzabdwbg37</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328895</id>
      <parentid>2328874</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:42:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Гісторыя */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148094" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>4pi32rwd4tb876ccaf3xs5ouz4fbylr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328922</id>
      <parentid>2328895</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:45:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148312" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|3}}[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>0baeip4evjxjruia5npv3ukhmiw91bv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328923</id>
      <parentid>2328922</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:46:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148094" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>4pi32rwd4tb876ccaf3xs5ouz4fbylr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328924</id>
      <parentid>2328923</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:47:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148313" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|3[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]
}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>jjvwwei8jkzzrm6d6x89mlfll3s22ac</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328925</id>
      <parentid>2328924</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:48:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148312" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>ktvncjst1c34c0f6cb9vxjmj7bkqrrl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328926</id>
      <parentid>2328925</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:49:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148094" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>4pi32rwd4tb876ccaf3xs5ouz4fbylr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328927</id>
      <parentid>2328926</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:50:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Асобы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148312" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>jw5ofv4zkzu0v7b0hv53vjyguv7i5tu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328928</id>
      <parentid>2328927</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:51:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Асобы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148094" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>4pi32rwd4tb876ccaf3xs5ouz4fbylr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328929</id>
      <parentid>2328928</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:51:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148313" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>8wpu4hu6ip9q93z9ox1eaey0agfd0ns</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328931</id>
      <parentid>2328929</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:53:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148313" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>dnyqj8b8okaioiwgkdfhwddn859y3d3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328932</id>
      <parentid>2328931</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:54:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148311" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>3w1pddbu0aaadgy2o1wei33leym9i7o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328933</id>
      <parentid>2328932</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:55:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148313" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]
{{Заўвагі|4}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>qqwnfml2ajf4u3y3o2yeod255w27lnn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328934</id>
      <parentid>2328933</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:56:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148313" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>8wpu4hu6ip9q93z9ox1eaey0agfd0ns</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328935</id>
      <parentid>2328934</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:12:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148304" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>em0oxqarcdowfw62d3c5d3bxep670ct</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328982</id>
      <parentid>2328935</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:38:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148302" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>ai30ned8ldw7q48gnkd7u93rukrywg3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328984</id>
      <parentid>2328982</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:39:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148092" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>dix6hv0jx35auvun4k8z477qhitvra8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328985</id>
      <parentid>2328984</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:40:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Карона Каралеўства Польскага */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148301" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>gjmx79ehy9sjmq5hijd4prq8aoxl6vy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328988</id>
      <parentid>2328985</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:44:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148301" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>40z0ocpmuddxwunaoi3elk1s3egjiy4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328989</id>
      <parentid>2328988</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:48:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148301" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>kad1v8hg7xhgs9nlqt27o7ey5cnaqy3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329049</id>
      <parentid>2328989</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:47:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148288" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|[[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>4wa9kl9eyr75sttqzpfkc8gbfpmqih2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329050</id>
      <parentid>2329049</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:52:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148327" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угодзьдзяў, якасьць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>ar1nezlqnm7s4hr468qn1mv3lmq4aqf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329053</id>
      <parentid>2329050</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:03:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Карона Каралеўства Польскага */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148375" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>7s8ds0puzd53ks0e8x85f7iyp6ofwf0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329055</id>
      <parentid>2329053</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:04:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Заўвагі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148377" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>darr96mswekpqcyxf7t0q3xeabir1vr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329059</id>
      <parentid>2329055</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:17:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Карона Каралеўства Польскага */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148380" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>1mq3rk82sdpon3hdbqi632i0bqjezlg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329060</id>
      <parentid>2329059</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:41:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Карона Каралеўства Польскага */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148410" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Брагін
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Брагіна
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Brahin
|Герб                             = Coat of Arms of Brahin 2001.svg
|Сьцяг                            = Flag of Bragin.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1147 
|Першыя згадкі                    = 1147
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Брягинь, Брягинъ
|Мясцовая назва                   = Брагінь 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = 
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4507
|Год падліку колькасьці           = 2022
|Крыніца колькасьці насельніцтва  =  &lt;ref&gt;[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/solialnaya-sfera/naselenie-i-migratsiya/naselenie/statisticheskie-izdaniya/index_46933.pdf Численность населения на 1 января 2022 г. и среднегодовая численность населения за 2021 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2022.]&lt;/ref&gt;
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 000 Brahin 07.JPG 
|Апісаньне выявы                  = У цэнтры мястэчка
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 16
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://bragin.gomel-region.by/by/ bragin.gomel-region.by/by]
}}
'''Бра́гін''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 119 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомля]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]], [[Рэчыца]]й, [[Лоеў|Лоевам]], [[Камарын]]ам.

Брагін — даўняе [[места]] ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu», гл.: Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]] (гл. ніжэй); [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Гісторыя ==

=== Раньнія часы ===
Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны чарнігаўскіх князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча&lt;ref&gt;Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.&lt;/ref&gt;. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]].

У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з Рэчыцай, Мазыром і Оўручам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году&lt;ref&gt;Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525&lt;/ref&gt;. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.&lt;/ref&gt;, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а&lt;ref&gt;Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.&lt;/ref&gt;. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва.

Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.&lt;/ref&gt;. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак&lt;ref&gt;Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295&lt;/ref&gt;.

Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.&lt;/ref&gt;. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік Жыгімонт Стары «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.&lt;/ref&gt;. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары.

[[Файл:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак і ўводзіны да Акту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|165пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.&lt;/ref&gt;. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма»  (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей  выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось  пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6,  у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.&lt;/ref&gt;. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»&lt;ref&gt;Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240&lt;/ref&gt;.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]]

Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В.  Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія&lt;ref&gt;Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130&lt;/ref&gt;. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі&lt;ref&gt;Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.&lt;/ref&gt;. Прынамсі, ад 1541 году пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў&lt;ref&gt;Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556&lt;/ref&gt;.

У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»&lt;ref&gt;Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893&lt;/ref&gt;{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}.

Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха&lt;ref&gt;Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24&lt;/ref&gt;.

=== Карона Каралеўства Польскага ===
У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}}

У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх ня тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}}

Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]&lt;ref&gt;Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.&lt;/ref&gt;.

Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв.  Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек&lt;ref&gt;ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38&lt;/ref&gt;. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх&lt;ref&gt;Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1&lt;/ref&gt;.

У 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын&lt;ref&gt;Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Брагін на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23&lt;/ref&gt;.

У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399&lt;/ref&gt;. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]&lt;ref&gt;Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6&lt;/ref&gt;. 24 ліпеня 1641 году ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171&lt;/ref&gt;. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, Зьвінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13&lt;/ref&gt;{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродзкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}.   

[[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны (1648—1651), да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў&lt;ref&gt;Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70&lt;/ref&gt;. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе&lt;ref&gt;Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164&lt;/ref&gt;. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і  Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.&lt;/ref&gt;. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці &lt;ref&gt;Мацук А. Брагін. С. 213—215&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму&lt;ref&gt;Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389&lt;/ref&gt;. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)&lt;ref&gt;АрхивЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502&lt;/ref&gt;. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551&lt;/ref&gt;. 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месьце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 году) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12&lt;/ref&gt;. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45&lt;/ref&gt;. [[Файл:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сэрвацыю&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24&lt;/ref&gt;.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29&lt;/ref&gt;

[[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20&lt;/ref&gt;]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін&lt;ref&gt;AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35&lt;/ref&gt;.]]3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402&lt;/ref&gt;. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай  царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак  сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409&lt;/ref&gt;. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане&lt;ref&gt;Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28&lt;/ref&gt;.

У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285&lt;/ref&gt;. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485&lt;/ref&gt;. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Сьвята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі)&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118&lt;/ref&gt;.

Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452&lt;/ref&gt;.
 
У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх&lt;ref&gt;Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751),  Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}&lt;ref&gt;Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|165пкс|значак|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398&lt;/ref&gt;. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530&lt;/ref&gt;. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: &quot;''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»&lt;ref&gt;Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30&lt;/ref&gt;.

У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71&lt;/ref&gt;. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.&lt;/ref&gt;. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11&lt;/ref&gt;. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў.

[[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711&lt;/ref&gt;. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў.

27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, прыналежнасьць, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75&lt;/ref&gt;. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў&lt;ref&gt;Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.&lt;/ref&gt;. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім&lt;ref&gt;Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331&lt;/ref&gt;, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206&lt;/ref&gt;. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове.

18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў&lt;ref&gt;Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек&lt;ref&gt;Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190&lt;/ref&gt;. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-каталіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.&lt;/ref&gt;.

Згодна з энцыкляпэдыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673&lt;/ref&gt;. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229}} цэрквы&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296&lt;/ref&gt;, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]]

У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага&lt;ref&gt;[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.&lt;/ref&gt;, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.&lt;/ref&gt;. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных&lt;ref&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26&lt;/ref&gt;. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43&lt;/ref&gt;. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86&lt;/ref&gt;. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7&lt;/ref&gt;. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56&lt;/ref&gt;. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
[[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]]

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]].

8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. З 1938 году ў новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасьня 1938 году Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]].

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году ў складзе Гомельскай вобласьці.

У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня.

== Геаграфія ==
Каля Брагіна ёсьць паклады жалезьняку, гліны і суглінкаў. Брагін месьціцца за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомлю]] і за 25 км на паўднёвы ўсход ад чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]]. Злучэньне аўтадарогамі існавала з [[Лоеў|Лоевам]], [[Рэчыца]]й і Хвойнікамі ў Беларусі, а таксама з [[Чарнігаў|Чарнігавам]] ва Ўкраіне. Сярэдняя тэмпэратура студзеня складала -6,6°C, а ліпеня — +18[[°C]]. Ападкаў у сярэднім выпадала 533 мм за год. [[Вэгетацыйны пэрыяд]] росту расьлінаў складаў 194 дні ў год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геаграфія|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/geo-by/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* '''XIX стагодзьдзе''': 1850 год — 1233 чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 66.&lt;/ref&gt;; 1860 год — 2628 чал.; 1880 год — 2,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Brahin // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/348 348]&lt;/ref&gt;; 1897 год — 4519 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 2,7 тыс. чал.; 1939 год — 4,7 тыс. чал.; 1969 год — 6,7 тыс. чал.; 1985 год — 5,6 тыс. чал.; 1993 год — 3,7 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 63.&lt;/ref&gt;; 1995 год — 2 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 227.&lt;/ref&gt;
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 3,6 тыс. чал.&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 65.&lt;/ref&gt;; 2006 год — 3,7 тыс. чал.; 2008 год — 3,7 тыс. чал.; 2009 год — 3954 чал.&lt;ref name=&quot;belstat&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100918172105/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-3.pdf Перепись населения — 2009. Гомельская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt; (перапіс); 2016 год — 3698 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 3662 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 3681 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2020 год — 4400 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210430042021/https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_16754/ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

== Адукацыя ==
На 2022 год у Брагіне дзейнічалі [[гімназія]], Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня і рэабілітацыі, Цэнтар творчасьці дзяцей і [[Моладзь|моладзі]], Фізкультурна-спартовы цэнтар дзяцей і моладзі, Брагінскі раённы сацыяльна-пэдагагічны цэнтар зь дзіцячым [[Прытулак|прытулкам]], [[дзіцяча-юнацкая спартовая школа]] (ДЮСШ) і Брагінскія дзіцячыя [[ясьлі]]-сад, якія забясьпечвалі поўны ахоп дзяцей [[Дашкольная ўстанова|дашкольнай]] асьветай. У ясьлях-садзе працавалі 4 гурткі: 1) [[Выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]], 2) замежных моваў, 3) падрыхтоўкі да школы, 4) [[Харэаграфія|харэаграфіі]]. Цэнтар карэкцыйна-разьвівальнага навучаньня Брагінскага раёну меў клясу для дзяцей з множнымі парушэньнямі разьвіцьця, якім забясьпечвалі падвоз. Забясьпечанасьць кампутарамі складала 1 кампутар на 16 чалавек пры стандарце 1 на 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/aduk/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Мэдыцына ==
На 2022 год [[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]] месьцілася па вуліцы Крылова, д. 7 і мела 91 ложак, зь іх: 40 — у тэрапэўтычным аддзяленьні; 28 — у [[Хірургія|хірургічным]]; 20 — у [[Акушэрства|акушэрска]]-[[Пэдыятрыя|пэдыятрычным]], у тым ліку 10 пэдыятрычных ложкаў і па 5 — [[Гінэкалёгія|гінэкалягічных]] і хваробаў [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]]; 3 — у аддзяленьні [[Анастэзіялёгія|анастэзіялёгіі]] і [[Рэанімацыя|рэанімацыі]]. У [[Паліклініка|паліклініцы]] працавалі лекары 14 спэцыяльнасьцяў: некалькі лекараў агульнай практыкі, участковых пэдыятраў, хірургаў і акушэраў-гінэколягаў, па адным [[Нэўралёгія|нэўролягу]], отарыналярынголягу, [[Анкалёгія|анколягу]], [[Эндакрыналёгія|эндакрынолягу]], [[Афтальмалёгія|афтальмолягу]], інфэкцыяністу, дэрматавэнэролягу, [[Псыхіятрыя|псыхіятру]]-нарколягу і фтызіятру, а таксама зубныя [[фэльчар]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лекавая сетка|спасылка=http://bragincrb.by/лечебная-сеть/|выдавец=[[Брагінская цэнтральная раённая лякарня]]|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
На 2022 год у Брагінскім раёне дзейнічалі:
* [[Брагінскі раённы дом культуры]], які меў 12 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх клюбаў, зь якіх 7 было ў [[Пасёлак|пасёлках]];
* [[Брагінская цэнтральная раённая бібліятэка]], якая мела 20 падразьдзяленьняў у выглядзе сельскіх [[Бібліятэка|бібліятэк]];
* [[Брагінская дзіцячая школа мастацтваў]], што мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е  і клясы ў пасёлках [[Буркі]], [[Краснае (Брагінскі раён)|Краснае]], [[Малажын]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]];
* [[Брагінскі гістарычны музэй]] з карціннай [[галерэя]]й&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У Брагіне існавала 3 народныя творчыя гурты, якія дзейнічалі пры Брагінскім раённым доме культуры: 1) музычны гурт «[[Бравія]]», 2) эстрадная студыя «Музычны лябірынт», 3) мужчынскі сьпеўны гурт «[[Галасы дубравы]]». У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў працаваў дзіцячы харэаграфічны гурт «[[Брагінка (гурт)|Брагінка]]», што быў лаўрэатам 2-й ступені абласнога конкурсу «Карагод сяброў». Бібліятэчнае абслугоўваньне ахоплівала звыш 80 % месьцічаў. Кнігазабясьпечанасьць складала 14,8 кніг на чалавека і 19,7 кніг на чытача. У Брагінскай цэнтральнай раённай бібліятэцы дзейнічаў публічны цэнтар прававой інфармацыі з выхадам у Сеціва, што ўлучаў эталённы банк прававых зьвестак. У Брагінскай дзіцячай школе мастацтваў дзейнічалі 7 клясаў па: 1) [[акардэон]]е, 2) [[баян]]е, 3) выяўленчым мастацтве, 4) [[Гітара|гітары]], 5) [[фартэпіяна]], 6) харэаграфіі, 7) [[Цымбалы|цымбалах]]. Штогод ладзіўся раённы конкурс «Брагінская музычная вясна»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культура|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/culture/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама ў Брагіне дзейнічалі [[Храм Міколы Цудатворцы (Брагін)|храм Міколы Цудатворцы]] і [[Царква Мілаты (Брагін)|царква Мілаты]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэлігія|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/ru/religiya/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Вядуцца радыётрансьляцыі. Выходзіць раённая газэта «[[Маяк Палесься]]», рэдакцыя якой месьціцца па вуліцы Гагарына, д. 47&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://www.bragin.by/kontakty/|выдавец=Газэта «[[Маяк Палесься]]»|дата публікацыі=2022|дата доступу=9 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Забудова ==
=== Плян ===
Сучасны Брагін плянавальна складаецца зь сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол пляцу. У цэнтральнай частцы разьмяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная.

=== Вуліцы і пляцы ===
{| cellspacing=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;3&quot; style=&quot;width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;&quot;
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align=&quot;center&quot;
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{Заўвага|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасьцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаваньні).}}  || '''Былыя назвы'''
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца ||
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Каапэратыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{Заўвага|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся з прозьвішчаў гаспадароў сядзібаў.}} || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава вуліца || '''Загародзьдзе''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || &lt;br&gt; Сялянская вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Манжоса вуліца || ''Безымянная'' вуліца &lt;br&gt; '''Садовая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава вуліца || '''Мясная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Гарбарная''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Школьны''' завулак (частка){{Заўвага|А таксама завулкі, прылеглыя да вуліцаў Траецкай, Качанава, Баранава.}} || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Махава завулак || '''Баранава''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Жэжкі''' вуліца (частка) &lt;br&gt; '''Процкаў''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Партызанская вуліца || '''Новая'''{{Заўвага|Бо зьявілася пасьля 1861 г.}} вуліца ||  
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Першамайская вуліца || '''Кардашова вуліца''' (частка) &lt;br&gt; '''Качанава''' вуліца (частка) || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Пралетарская вуліца || '''Траецкая''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца &lt;br&gt; '''Вузкі Базар''' вуліца &lt;br&gt; '''Прабойная''' вуліца &lt;br&gt; '''Пясочная''' вуліца|| 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца&lt;ref&gt;Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#FAFAFA;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца&lt;ref&gt;Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17, 26 красавіка 2019. С. 6.&lt;/ref&gt; || 
|- style=&quot;background:#EEEEEE;&quot; align=&quot;left&quot;
| Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || 
|}

Вуліцы, якія не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цясьлярская.

=== Мясцовасьці ===
Гістарычныя мясцовасьці Брагіна: Загародзьдзе, Зьвярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына.

== Эканоміка ==
На 2022 год у Брагіне месьціліся:
* ААТ «Брагінаграсэрвіс» (вул. Мэханізатараў, д. 4) на 69 супрацоўнікаў, якое ажыцьцяўляла грузаперавозкі і [[рамонт]] сельгастэхнікі, а таксама мела падразьдзяленьне ў [[Камарын]]е&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельская гаспадарка|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/sels_g/|выдавец=[[Брагінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* УП «Брагінская перасоўная мэханізаваная калёна № 91» (вул. Ігнаценкі, д. 26) на 69 працаўнікоў, якое належала ААТ «[[Палесьсебуд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва|спасылка=http://bragin.gomel-region.by/by/buda/|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2022|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;;
* 21 спажывецкая і 14 харчовых [[крама]]ў;
* 7 спажывецкіх і 4 харчовыя [[павільён]]ы;
* 3 спажывецкія і 2 харчовыя [[шапік]]і;
* 3 спажывецкія і 2 мяшаныя гандлёвыя [[намёт]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Разьмяшчэньне гандлёвых кропак у Брагінскім раёне|спасылка=http://www.bragin.gomel-region.by/uploads/files/Dislokatsija-roznichnyx-torgovyx-objektov,-raspolozhennyx-na-territorii-rajona.xlsx|выдавец=Брагінскі раённы выканаўчы камітэт|мова=ru|дата публікацыі=1 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лютага 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама працавалі дробныя вытворцы харчаваньня і мэтэастанцыя.

== Турыстычная інфармацыя ==

=== Інфраструктура ===
Дзейнічае гістарычна-этнаграфічны музэй (з 1987 году) з мастацкай галерэяй.

=== Страчаная спадчына ===
* [[Брагінскі замак|Замак]] (XV—XVII стст.)
* Касьцёл (сярэдзіна XVIII ст.)
* Царква Раства Багародзіцы (1790)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVII ст.)
* Царква Сьвятой Тройцы (1786)

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Брагіна&quot; widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
000 Brahin 04.JPG|Старая камяніца
000 Brahin 09.JPG|Вуліца
000 Brahin 08.JPG|Пляц
000 Brahin 12.JPG|Адміністрацыя
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740—1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]], уласьнік Брагіна
* Міхал, сын Рафала, Ракіцкі (1797—1855) — рэчыцкі павятовы маршалак, уласьнік Брагіна
* [[Сяргей Палуян]] (1890—1910) — беларускі публіцыст, празаік і літаратуразнавец пачатку ХХ ст.
* [[Барыс Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспэдыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)&lt;ref&gt;[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]&lt;/ref&gt;
* [[Алег Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі матэматык і пэдагог
* [[Яўген Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі мастак
* [[Навум Фальковіч]] (нар. 1924) — намесьнік начальніка ваеннай катэдры Томскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту&lt;ref&gt;[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|3}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|3}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Брагін у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Брагінскі раён
|Гомельская вобласьць
}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Брагін| ]]</text>
      <sha1>3dpavs4uh18ix52zs7sm92hmz02v79o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Космас</title>
    <ns>14</ns>
    <id>20169</id>
    <revision>
      <id>2329159</id>
      <parentid>564727</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="95" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Космас]]</text>
      <sha1>2ujtzxr3mz7yfp6l48ccvm4e6ondtkc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Барбадас</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22300</id>
    <revision>
      <id>2328987</id>
      <parentid>2328518</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:42:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Barbados?oldid=1099300879</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21280" xml:space="preserve">{{Краіна2
 | СУП ППЗ                               = 5,398 млрд $
 | Год падліку СУП ППЗ                   = 2019
 | СУП ППЗ на чалавека                   = 18 798 $
 | Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2019
 | СУП намінал                           = 5,207 млрд $
 | Год падліку СУП намінал               = 2019
 | СУП намінал на чалавека               = 18 133 $
 | Год падліку СУП намінал на чалавека   = 2019
}}
'''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас&lt;ref&gt;Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302&lt;/ref&gt;. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]&lt;ref&gt;Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)&lt;/ref&gt;. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]&lt;ref name=&quot;britannica&quot;&gt;{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt; і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}&lt;/ref&gt;. Плошча вострава складае 432 км²&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе&lt;ref&gt;{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}&lt;/ref&gt;. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History &amp; Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}&lt;/ref&gt;. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадаса. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}&lt;/ref&gt;. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету&lt;ref&gt;Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==
=== Дакалюмбавыя часы ===
Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.&lt;/ref&gt;. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры&lt;ref&gt;Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.&lt;/ref&gt;.

=== Эўрапейскае прыбыцьцё ===
[[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]]
Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]&lt;ref&gt;Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&amp;pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.&lt;/ref&gt;. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;.

=== Ангельская калянізацыя ===
Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу.

У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну&lt;ref name=&quot;slavery&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.&lt;/ref&gt;. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў.

[[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]]
Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў&lt;ref name=&quot;ali&quot;&gt;Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.&lt;/ref&gt;. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі&lt;ref name=&quot;ali&quot;/&gt;. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадаса і навакольных астравоў&lt;ref name=&quot;slavery&quot;/&gt;. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскім рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадаса ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў&lt;ref name=&quot;slavery&quot;/&gt;.

Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Эканоміка ==
Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&amp;pr.y=13&amp;sy=2015&amp;ey=2020&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=316&amp;s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&amp;grp=0&amp;a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}&lt;/ref&gt; з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}&lt;/ref&gt;. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадаса жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=4204%3A20-percent-in-poverty&amp;catid=36%3Alocal-news&amp;Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}&lt;/ref&gt;.

Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадаса залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}&lt;/ref&gt;. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду].
* {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}.

{{Краіны Паўночнай Амэрыкі}}
{{Краіны Карыбскага басэйна}}</text>
      <sha1>oo4ml0omogal8ppu4x20nlc3jbgkpk2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329033</id>
      <parentid>2328987</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:55:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Barbados?oldid=1099300879</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25277" xml:space="preserve">{{Краіна2
 | СУП ППЗ                               = 5,398 млрд $
 | Год падліку СУП ППЗ                   = 2019
 | СУП ППЗ на чалавека                   = 18 798 $
 | Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2019
 | СУП намінал                           = 5,207 млрд $
 | Год падліку СУП намінал               = 2019
 | СУП намінал на чалавека               = 18 133 $
 | Год падліку СУП намінал на чалавека   = 2019
}}
'''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас&lt;ref&gt;Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302&lt;/ref&gt;. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]&lt;ref&gt;Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)&lt;/ref&gt;. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]&lt;ref name=&quot;britannica&quot;&gt;{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt; і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}&lt;/ref&gt;. Плошча вострава складае 432 км²&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе&lt;ref&gt;{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}&lt;/ref&gt;. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History &amp; Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}&lt;/ref&gt;. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадаса. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}&lt;/ref&gt;. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету&lt;ref&gt;Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==
=== Дакалюмбавыя часы ===
Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.&lt;/ref&gt;. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры&lt;ref&gt;Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.&lt;/ref&gt;.

=== Эўрапейскае прыбыцьцё ===
[[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]]
Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]&lt;ref&gt;Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&amp;pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.&lt;/ref&gt;. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;.

=== Ангельская калянізацыя ===
Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу.

У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну&lt;ref name=&quot;slavery&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.&lt;/ref&gt;. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў.

[[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]]
Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў&lt;ref name=&quot;ali&quot;&gt;Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.&lt;/ref&gt;. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі&lt;ref name=&quot;ali&quot;/&gt;. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадаса і навакольных астравоў&lt;ref name=&quot;slavery&quot;/&gt;. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскім рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадаса ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў&lt;ref name=&quot;slavery&quot;/&gt;.

Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Геаграфія ==
[[Файл:Bathsheba, Barbados 08.jpg|значак|Вёска на ўзьбярэжжы Барбадаса.]]
Барбадас месьціцца ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]] і знаходзіцца на ўсходзе ад іншых астравоў [[Ўэст-Індыя|Ўэст-Індыі]]. Барбадас ёсьць самым усходнім вострам [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Ягоная даўжыня складае 34 км, а шырыня сягае да 23 км, ахопліваючы плошчу у 432 км². Ён месьціцца прыкладна ў 168 км на ўсход ад [[Сьвятая Люсія|Сьвятой Люсіі]] ды [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвяты Вінцэнту і Грэнадзінаў]]. Да [[Мартыніка|Мартынікі]] ад Барбадаса прыкладна 180 км і яшчэ да 400 км на паўночны ўсход ад [[Трынідад і Табага|Трынідада і Табага]]. Ляндшафт краю ёсьць раўнінным у параўнаньні з астраўнымі суседзямі на захадзе. Востраў спадзіста падымаецца да цэнтральнага нагор’я, а найвышэйшы пункт Барбадаса ёсьць гара Гілабі, якая ўзвышаецца на 340 м над узроўнем мора&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;.

=== Клімат ===
У краіне звычайна назіраюцца два сэзоны, адзін зь якіх улучае прыкметна большую колькасьць ападкаў. Гэтая паравіна году вядомая як «вільготны сэзон». Яна доўжыцца з чэрвеня па сьнежань. Наадварот, «сухі сэзон» доўжыцца зь сьнежня па травень. Гадавая колькасьць ападкаў вагаецца ад 1000 да 2300 мм. Зь сьнежня па травень сярэднія тэмпэратуры вагаюцца ад 21°C да 31°C, у той час як з чэрвеня па лістапад яны вагаюцца ад 23°C да 31°C&lt;ref&gt;{{Спасылка|https://web.archive.org/web/20070220165443/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003280|загаловак=Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados|выдавец=BBC Weather|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}&lt;/ref&gt;. Паводле шкалы [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна]] вялікая частка Барбадаса мае трапічны мусонны клімат. Тым ня менш, ветры з хуткасьцю ад 12 да 16 км/гадз на працягу ўсяго года забясьпечваюць Барбадасу ўмерана трапічны клімат. Нячастыя стыхійныя бедзтвы ўключаюць [[землятрус]]ы, [[апоўзень|апоўзні]] і [[трапічны цыклён|ўраганы]]. Барбадас знаходзіцца па-за межамі асноўнага пасу ўраганаў Атлянтыцы і часта ўнікае ад найгоршых наступстваў трапічных штормаў і ўраганаў у рэгіёне за часам сэзону дажджоў. У сярэднім моцны ўраган захапляе востраў прыкладна раз на 26 гадоў. Апошнім значным ураганам, які значна нашкодзіў Барбадасу, быў ураган [[Джанэт (трапічны цыклён)|Джанэт]] у 1955 годзе.

== Эканоміка ==
Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&amp;pr.y=13&amp;sy=2015&amp;ey=2020&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=316&amp;s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&amp;grp=0&amp;a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}&lt;/ref&gt; з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}&lt;/ref&gt;. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадаса жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=4204%3A20-percent-in-poverty&amp;catid=36%3Alocal-news&amp;Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}&lt;/ref&gt;.

Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадаса залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}&lt;/ref&gt;. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду].
* {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}.

{{Краіны Паўночнай Амэрыкі}}
{{Краіны Карыбскага басэйна}}</text>
      <sha1>ncrjksrvrye6jfrar8q4ksvkm4xwz84</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329034</id>
      <parentid>2329033</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:57:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Клімат */ [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25281" xml:space="preserve">{{Краіна2
 | СУП ППЗ                               = 5,398 млрд $
 | Год падліку СУП ППЗ                   = 2019
 | СУП ППЗ на чалавека                   = 18 798 $
 | Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2019
 | СУП намінал                           = 5,207 млрд $
 | Год падліку СУП намінал               = 2019
 | СУП намінал на чалавека               = 18 133 $
 | Год падліку СУП намінал на чалавека   = 2019
}}
'''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас&lt;ref&gt;Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302&lt;/ref&gt;. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]&lt;ref&gt;Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)&lt;/ref&gt;. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]&lt;ref name=&quot;britannica&quot;&gt;{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt; і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}&lt;/ref&gt;. Плошча вострава складае 432 км²&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе&lt;ref&gt;{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}&lt;/ref&gt;. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History &amp; Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}&lt;/ref&gt;. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадаса. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}&lt;/ref&gt;. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету&lt;ref&gt;Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==
=== Дакалюмбавыя часы ===
Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.&lt;/ref&gt;. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры&lt;ref&gt;Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.&lt;/ref&gt;.

=== Эўрапейскае прыбыцьцё ===
[[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]]
Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]&lt;ref&gt;Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&amp;pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.&lt;/ref&gt;. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;.

=== Ангельская калянізацыя ===
Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу.

У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну&lt;ref name=&quot;slavery&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.&lt;/ref&gt;. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў.

[[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]]
Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў&lt;ref name=&quot;ali&quot;&gt;Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.&lt;/ref&gt;. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі&lt;ref name=&quot;ali&quot;/&gt;. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадаса і навакольных астравоў&lt;ref name=&quot;slavery&quot;/&gt;. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскім рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадаса ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў&lt;ref name=&quot;slavery&quot;/&gt;.

Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Геаграфія ==
[[Файл:Bathsheba, Barbados 08.jpg|значак|Вёска на ўзьбярэжжы Барбадаса.]]
Барбадас месьціцца ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]] і знаходзіцца на ўсходзе ад іншых астравоў [[Ўэст-Індыя|Ўэст-Індыі]]. Барбадас ёсьць самым усходнім вострам [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Ягоная даўжыня складае 34 км, а шырыня сягае да 23 км, ахопліваючы плошчу у 432 км². Ён месьціцца прыкладна ў 168 км на ўсход ад [[Сьвятая Люсія|Сьвятой Люсіі]] ды [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвяты Вінцэнту і Грэнадзінаў]]. Да [[Мартыніка|Мартынікі]] ад Барбадаса прыкладна 180 км і яшчэ да 400 км на паўночны ўсход ад [[Трынідад і Табага|Трынідада і Табага]]. Ляндшафт краю ёсьць раўнінным у параўнаньні з астраўнымі суседзямі на захадзе. Востраў спадзіста падымаецца да цэнтральнага нагор’я, а найвышэйшы пункт Барбадаса ёсьць гара Гілабі, якая ўзвышаецца на 340 м над узроўнем мора&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;.

=== Клімат ===
У краіне звычайна назіраюцца два сэзоны, адзін зь якіх улучае прыкметна большую колькасьць ападкаў. Гэтая паравіна году вядомая як «вільготны сэзон». Яна доўжыцца з чэрвеня па сьнежань. Наадварот, «сухі сэзон» доўжыцца зь сьнежня па травень. Гадавая колькасьць ападкаў вагаецца ад 1000 да 2300 мм. Зь сьнежня па травень сярэднія тэмпэратуры вагаюцца ад 21°C да 31°C, у той час як з чэрвеня па лістапад яны вагаюцца ад 23°C да 31°C&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20070220165443/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003280|загаловак=Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados|выдавец=BBC Weather|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}&lt;/ref&gt;. Паводле шкалы [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна]] вялікая частка Барбадаса мае трапічны мусонны клімат. Тым ня менш, ветры з хуткасьцю ад 12 да 16 км/гадз на працягу ўсяго года забясьпечваюць Барбадасу ўмерана трапічны клімат. Нячастыя стыхійныя бедзтвы ўключаюць [[землятрус]]ы, [[апоўзень|апоўзні]] і [[трапічны цыклён|ўраганы]]. Барбадас знаходзіцца па-за межамі асноўнага пасу ўраганаў Атлянтыцы і часта ўнікае ад найгоршых наступстваў трапічных штормаў і ўраганаў у рэгіёне за часам сэзону дажджоў. У сярэднім моцны ўраган захапляе востраў прыкладна раз на 26 гадоў. Апошнім значным ураганам, які значна нашкодзіў Барбадасу, быў ураган [[Джанэт (трапічны цыклён)|Джанэт]] у 1955 годзе.

== Эканоміка ==
Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&amp;pr.y=13&amp;sy=2015&amp;ey=2020&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=316&amp;s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&amp;grp=0&amp;a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}&lt;/ref&gt; з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}&lt;/ref&gt;. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадаса жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=4204%3A20-percent-in-poverty&amp;catid=36%3Alocal-news&amp;Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}&lt;/ref&gt;.

Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадаса залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}&lt;/ref&gt;. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду].
* {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}.

{{Краіны Паўночнай Амэрыкі}}
{{Краіны Карыбскага басэйна}}</text>
      <sha1>7slhh55p746v1yl664y7w7srqtxi19r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329043</id>
      <parentid>2329034</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:37:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ангельская калянізацыя */ артаграфія</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25281" xml:space="preserve">{{Краіна2
 | СУП ППЗ                               = 5,398 млрд $
 | Год падліку СУП ППЗ                   = 2019
 | СУП ППЗ на чалавека                   = 18 798 $
 | Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2019
 | СУП намінал                           = 5,207 млрд $
 | Год падліку СУП намінал               = 2019
 | СУП намінал на чалавека               = 18 133 $
 | Год падліку СУП намінал на чалавека   = 2019
}}
'''Барба́дас''' ({{Мова-en|Barbados}}) — незалежная астраўная дзяржава на ўсход ад [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] ў заходняй частцы [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Разьмешчаная на востраве Барбадас&lt;ref&gt;Барбадас // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 302&lt;/ref&gt;. Уваходзяць у склад Малых [[Антыльскія астравы|Антыльскіх астравоў]]&lt;ref&gt;Золотник Е. А., Тархов С. А. и др. [https://bigenc.ru/geography/text/3923846 БАРБАДОС] // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)&lt;/ref&gt;. Знаходзіцца на адлегласьці каля 160 км на ўсход ад [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвятога Вінцэнта і Грэнадынаў]]&lt;ref name=&quot;britannica&quot;&gt;{{Спасылка|аўтар=Anthony De Vere Phillips, Woodville K. Marshall and Others|загаловак=Barbados|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=January 01, 2020|url=https://www.britannica.com/place/Barbados|дата=10 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt; і зьяўляецца самым усходнім з астравоў Карыбскага мора&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://barbados.org/|загаловак=Discover Barbados – An Island With Endless Possibilities ?️|мова=en|дата=10 жніўня 2020|выдавец=Caribbean Dreams Publishing}}&lt;/ref&gt;. Плошча вострава складае 432 км²&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.lonelyplanet.com/barbados/narratives/stats|загаловак=Stats in Barbados|выдавец=Lonely Planet|мова=en|дата публікацыі=10 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Барбадас адкрыты гішпанцамі ў 1518 годзе&lt;ref&gt;{{Кніга|загаловак=Страны мира: Краткий полит.-экон. справочник|месца=М.|выдавецтва=Политиздат|год=1989|старонкі=372}}&lt;/ref&gt;. Напачатку XVII стагодзьдзя быў заваяваны ангельцамі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.visitbarbados.org/things-to-do/experiences/history-culture?pageindex=1|загаловак=Barbados History &amp; Culture|выдавец=Explore Rich Caribbean Culture|мова=en|дата=10 жніўня 2010}}&lt;/ref&gt;. 30 лістапада 1966 году Барбадас стаў незалежнай дзяржавай, увайшоўшы ў аб’яднаньне [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці нацыяў]], ачоленае [[Лізавета II|Лізаветай II]] у якасьці каралевы Барбадаса. 30 лістапада 2021 году краіна была абвешчаная рэспублікай&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://edition.cnn.com/2021/11/29/americas/barbados-bids-farewell-to-queen-intl-cmd/index.html|загаловак=Barbadians celebrate the birth of a republic and bid farewell to the Queen|выдавец=CNN|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic|загаловак=Barbados parts way with Queen and becomes world's newest republic|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}&lt;/ref&gt;. Барбадас — разьвітая і мірная краіна з добра ўладкаванай эканомікай. Насельніцтва дзяржавы мае пераважна афрыканскае паходжаньне. Не зважаючы на тое, што Барбадас ёсьць востравам у Атлянтыцы, ён цесна зьвязаны з Карыбскім басэйнам і лічыцца адным зь вядучых турыстычных напрамкаў сьвету&lt;ref&gt;Belle, Nicole; Bramwell, Bill (1 August 2005). «Climate Change and Small Island Tourism: Policy Maker and Industry Perspectives in Barbados». Journal of Travel Research. 44: 34—38. [[doi]]:[https://doi.org/10.1177%2F0047287505276589 10.1177/0047287505276589].&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==
=== Дакалюмбавыя часы ===
Археалягічныя зьвесткі сьведчаць аб тым, што людзі ўпершыню пасяліліся або наведалі востраў прыкладна ў 1600 годзе да н. э.&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Scott M. Fitzpatrick. «A critical approach to c14 dating in the Caribbean». Latin American Antiquity. 17 (4). — С. 389 ff.&lt;/ref&gt;. Самыя старыя сталыя паселішчы [[індзейцы|індзейцаў]] на Барбадасе датуюцца прыблізна IV—VII стагодзьдзямі нашай эры&lt;ref&gt;Beckles, Hilary (2007). «A History of Barbados: From Amerindian Settlement to Caribbean Single Market». Cambridge University Press.&lt;/ref&gt;.

=== Эўрапейскае прыбыцьцё ===
[[Файл:1632 Cardona Descripcion Indias (11).jpg|значак|зьлева|Барбадас на гішпанскай мапе 1632 году.]]
Невядома, якая эўрапейская нацыя і калі першай наведала Барбадас. Верагодна, гэтая падзея мела месца ў XV або XVI стагодзьдзі. Некаторыя зьвесткі сьведчаць, што першымі прадстаўнікамі «Старога Сьвету» на востраве былі [[гішпанцы]]&lt;ref&gt;Sauer, Carl Ortwin (1969) [1966]. [https://books.google.com/books?id=ayCi1EAaIWQC&amp;pg=PA193 «Early Spanish Main, The»]. University of California Press. — С. 192—197. — ISBN 0-520-01415-4.&lt;/ref&gt;. Але, існуе папулярнае меркаваньне аб тым, што [[партугальцы]] былі першымі эўрапейцамі, хто меў візыт на Барбадас, на сваім шляху да [[Бразылія|Бразыліі]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/52655/Barbados/54603/History|загаловак=History of Barbados|выдавец=Encyclopedia Britannica|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, востраў быў у значнай ступені праігнараваны эўрапейцамі, не зважаючы на тое, што гішпанскія набегі, як мяркуюць, скарацілі колькасьць карэннага насельніцтва, і прывялі да ўцёкаў часткі тубыльцаў да іншых астравоў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;.

=== Ангельская калянізацыя ===
Першы ангельскі карабель, які прыбыў да вострава 14 траўня 1625 году, быў ачолены капітанам [[Джон Паўэл|Джонам Паўэлам]]. Першае паселішча было закладзенае 17 лютага 1627 году недалёка ад сучаснага гораду [[Гоўлтаўн]]а групай на чале з малодшым братам Джона Паўэла, Гэнры, якая складалася з 80 пасяленцаў і 10 ангельскіх рабочых па найме&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20170912191845/http://www.funbarbados.com/Sights/holetown.cfm|загаловак=Holetown Barbados|выдавец=Fun Barbados Sights|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Некаторыя крыніцы сьцьвярджаюць, што некаторыя афрыканцы былі сярод гэтых першых пасяленцаў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Калёнія фінансавалася сэрам [[Ўільям Куртэн|Ўільямам Куртэнам]], гандляром зь лёнданскага Сіці, які набыў права ўласнасьці на Барбадас і прылеглыя астравы. Першыя каляністы фактычна былі арандатарамі, а значная частка прыбыткаў іхнай працы вярталася Куртэну і ягонай кампаніі. Пазьней правы на востраў былі перададзеныя [[Джэймз Гэй|Джэймзу Гэю]], графу Карлайлу.

У [[Олівэр Кромўэл|Кромўэльскія]] часы ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя на востраў адпраўлялі ваеннапалонных, валацуг і людзей, якія былі незаконна выкрадзеныя і гвалтоўна перавезеныя на востраў і прададзеныя ў якасьці слуг. Гэтыя дзьве апошнія групы пераважна складалі [[ірляндцы]], бо ў гэты пэрыяд некалькі тысяч зь іх былі схопленыя ангельскімі купцамі і прададзеныя ў рабства на Барбадас ды іншыя астравы Карыбскага басэйну&lt;ref name=&quot;slavery&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/barbados_01.shtml|загаловак=Slavery and Economy in Barbados|выдавец=BBC|мова=en|дата=20 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Corish, Patrick J. (12 March 2009). [http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199562527.003.0014 «The Cromwellian Regime, 1650—60»]. Oxford University Press. — С. 353—386. — ISBN 978-0-19-956252-7.&lt;/ref&gt;. Вырошчваньнем [[тытунь|тытуню]], [[бавоўна|бавоўны]] і [[імбэрац|імбэрца]] займалася ў асноўным эўрапейская наёмная праца да пачатку індустрыі вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] ў 1640-х гадах, калі пачала пераважна выкарыстоўвацца праца паняволеных афрыканцаў.

[[Файл:Bussa statue.png|значак|зьлева|Помнік усталяваны ў гонар Бусы, правадыру антырабскага паўстаньня.]]
Вырошчваньне цукровага трысьнёгу зь [[Нідэрляндзкая Бразылія|нідэрляндзкай Бразыліі]] ў 1640 годзе цалкам зьмяніла грамадзтва, эканоміку і ляндшафт. У рэшце рэшт Барбадас меў адну з найбуйнейшых у сьвеце [[цукар|цукровых]] прамысловасьцяў&lt;ref name=&quot;ali&quot;&gt;Ali, Arif (1997). «Barbados: Just Beyond Your Imagination». Hansib Publishing (Caribbean) Ltd. — С. 46—48. — ISBN 1-870518-54-3.&lt;/ref&gt;. Адной з этнічных груп, якая спрыяла раньняму посьпеху індустрыі, былі [[габрэі-сэфарды]], якія першапачаткова былі выгнаныя зь [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]] і апынуліся ў нідэрляндзкай Бразыліі&lt;ref name=&quot;ali&quot;/&gt;. З падвышэньнем аб’ёмаў новага ўраджаю адбыліся зьмены ў этнічным складзе Барбадаса і навакольных астравоў&lt;ref name=&quot;slavery&quot;/&gt;. Цукровая плянтацыя патрабавала вялікіх укладаньняў і вельмі цяжкай працы, таму вырашына было карыстаць афрыканскіх рабоў. У 1644 годзе насельніцтва Барбадаса ацэньвалася ў 30 тысяч чалавек, зь якіх толькі каля 800 мелі афрыканскае паходжаньне, астатнія ў асноўным мелі ангельскае паходжаньне. З пашырэньнем тэрыторыяў цукровых плянтацыяў павялічвалася і колькасьць паняволеных афрыканцаў-рабоў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1660 году колькасьць мурынаў і людзей эўрапейскага паходжаньня зраўнялася, то бок абедзьве групы налічвалі каля 26 тысяч чалавек. Да 1666 году сама меней 12 тысяч белых дробных уладальнікаў прадалі свае дзялянкі, памерлі або пакінулі востраў, бо многія вырашылі эміграваць на [[Ямайка|Ямайку]] або ў амэрыканскія калёніі&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1680 году на востраве налічвалася каля 20 тысяч вольных белых людзей і 46 тысяч паняволеных афрыканцаў&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Да 1724 году налічвалася каля 18 тысяч чалавек эўрапейскага паходжаньня і 55 тысяч паняволеных афрыканцаў&lt;ref name=&quot;slavery&quot;/&gt;.

Цяжкія ўмовы працы і жыцьця рабоў прывялі да некалькіх іхных паўстаньняў, найбуйнейшым зь якіх было [[паўстаньне Бусы]] ў 1816 годзе, якое, тым ня менш, было хутка здушанае каляніяльнымі ўладамі&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. У 1819 годзе на Вялікдзень выбухнула яшчэ адно паўстаньне рабоў, якое было вельмі жорстка здушанае, то бок галовы паўстанцаў былі пасаджаныя на калы ў публічных месцах. Такая жорсткасьць шакавала Ангельшчыну і ўзмацьніла рух [[абаліцыянізм|абаліцыяністаў]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.humanite.fr/noel-1831-la-grande-revolte-des-esclaves-jamaiquains-682318|загаловак=Noël 1831 La grande révolte des esclaves jamaïquains|выдавец=L’Humanité|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Рост апазыцыі да рабства прывёў да ягонага скасаваньня ў [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] ў 1833 годзе&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Кляса плянтатараў захавала кантроль над палітычнай і эканамічнай уладай на востраве, а большасьць рабочых жылі ў галечы&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. Ураган 1780 году забіў больш за 4 тысячы чалавек на Барбадасе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120221030653/http://www.nhc.noaa.gov/pastdeadlyapp1.shtml|загаловак=The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492—1996|выдавец=National Oceanic and Atmospheric Administration|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. У 1854 годзе пошасьць [[халера|халеры]] забрала жыцьці больш за 20 тысяч жыхароў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120129092003/http://countrystudies.us/caribbean-islands/83.htm|загаловак=Barbados|выдавец=Library of Congress Country Studies|мова=en|дата=30 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Геаграфія ==
[[Файл:Bathsheba, Barbados 08.jpg|значак|Вёска на ўзьбярэжжы Барбадаса.]]
Барбадас месьціцца ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]] і знаходзіцца на ўсходзе ад іншых астравоў [[Ўэст-Індыя|Ўэст-Індыі]]. Барбадас ёсьць самым усходнім вострам [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Ягоная даўжыня складае 34 км, а шырыня сягае да 23 км, ахопліваючы плошчу у 432 км². Ён месьціцца прыкладна ў 168 км на ўсход ад [[Сьвятая Люсія|Сьвятой Люсіі]] ды [[Сьвяты Вінцэнт і Грэнадзіны|Сьвяты Вінцэнту і Грэнадзінаў]]. Да [[Мартыніка|Мартынікі]] ад Барбадаса прыкладна 180 км і яшчэ да 400 км на паўночны ўсход ад [[Трынідад і Табага|Трынідада і Табага]]. Ляндшафт краю ёсьць раўнінным у параўнаньні з астраўнымі суседзямі на захадзе. Востраў спадзіста падымаецца да цэнтральнага нагор’я, а найвышэйшы пункт Барбадаса ёсьць гара Гілабі, якая ўзвышаецца на 340 м над узроўнем мора&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;.

=== Клімат ===
У краіне звычайна назіраюцца два сэзоны, адзін зь якіх улучае прыкметна большую колькасьць ападкаў. Гэтая паравіна году вядомая як «вільготны сэзон». Яна доўжыцца з чэрвеня па сьнежань. Наадварот, «сухі сэзон» доўжыцца зь сьнежня па травень. Гадавая колькасьць ападкаў вагаецца ад 1000 да 2300 мм. Зь сьнежня па травень сярэднія тэмпэратуры вагаюцца ад 21°C да 31°C, у той час як з чэрвеня па лістапад яны вагаюцца ад 23°C да 31°C&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20070220165443/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003280|загаловак=Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados|выдавец=BBC Weather|мова=en|дата=30 лістапада 2021}}&lt;/ref&gt;. Паводле шкалы [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|кліматычнай клясыфікацыі Кёпэна]] вялікая частка Барбадаса мае трапічны мусонны клімат. Тым ня менш, ветры з хуткасьцю ад 12 да 16 км/гадз на працягу ўсяго года забясьпечваюць Барбадасу ўмерана трапічны клімат. Нячастыя стыхійныя бедзтвы ўключаюць [[землятрус]]ы, [[апоўзень|апоўзні]] і [[трапічны цыклён|ўраганы]]. Барбадас знаходзіцца па-за межамі асноўнага пасу ўраганаў Атлянтыцы і часта ўнікае ад найгоршых наступстваў трапічных штормаў і ўраганаў у рэгіёне за часам сэзону дажджоў. У сярэднім моцны ўраган захапляе востраў прыкладна раз на 26 гадоў. Апошнім значным ураганам, які значна нашкодзіў Барбадасу, быў ураган [[Джанэт (трапічны цыклён)|Джанэт]] у 1955 годзе.

== Эканоміка ==
Барбадас займае 52-і радок у сьпісе найбагацейшых краінаў у сьвеце паводле [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] на душу насельніцтва&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&amp;pr.y=13&amp;sy=2015&amp;ey=2020&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=316&amp;s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&amp;grp=0&amp;a=|загаловак=Barbados|выдавец=International Monetary Fund|мова=en|дата=10 траўня 2017}}&lt;/ref&gt; з добра разьвітай зьмяшанай эканомікай. Дзякуючы гэтаму ў краі падтрымліваецца мерна высокі ўзровень жыцьця. Паводле зьвестак [[Сусьветны банк|Сусьветнага банка]], Барбадас ёсьць адной з 83 краінаў сьвету з высокім узроўнем прыбытку&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-groups#High_income|загаловак=Country Groups|выдавец=World Bank|мова=en|дата=18 сакавіка 2011}}&lt;/ref&gt;. Не зважаючы на ​​гэта, самадасьледаваньне 2012 году сумесна з Карыбскім банкам разьвіцьця выявіла, што 20% жыхароў Барбадаса жывуць у [[беднасьць|беднасьці]], і амаль 10% ня могуць задаволіць свае асноўныя штодзённыя харчовыя патрэбы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120423020856/http://cbc.bb/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=4204%3A20-percent-in-poverty&amp;catid=36%3Alocal-news&amp;Itemid=59|загаловак=20 percent in poverty|выдавец=Caribbean Broadcasting Corporation|мова=en|дата=20 красавіка 2012}}&lt;/ref&gt;.

Гістарычна склалася так, што эканоміка Барбадаса залежала ад вырошчваньня [[цукровы трысьнёг|цукровага трысьнёгу]] і зьвязаных з гэтым відаў дзейнасьці, але з канца 1970-х і пачатку 1980-х гадоў яна дывэрсіфікавалася, дзякуючы чаму значна пашырылася вытворчасьць і сэктар [[турызм]]у&lt;ref name=&quot;britannica&quot;/&gt;. На пачатку 2000-х гадоў дзяржаўныя адміністрацыі рабілі захады па скарачэньні беспрацоўя, заахвочваючы простыя замежныя інвэстыцыі і ладзячы прыватызацыю кінутых дзяржаўных прадпрыемстваў. Афшорныя фінансавыя і інфармацыйныя паслугі сталі важнымі крыніцамі здабыцьця валюты. Часткова дзякуючы таму, што ў 2017 годзе ў краіне ладзіўся [[Чэмпіянат сьвету па крыкеце 2017 году|чэмпіянат сьвету па крыкеце]], на востраве пачаўся будаўнічы бум са зьяўленьнем і рэканструкцыяй гатэляў, офісных комплексаў і дамоў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20060104024455/http://www.nationnews.com/story/285076846570648.php|загаловак=Builders paradise|выдавец=The Nation Newspaper|мова=en|дата=2 студзеня 2006}}&lt;/ref&gt;. Росквіт запаволіўся падчас сусьветнага эканамічнага крызісу 2008—2012 гадоў і рэцэсіі. У наступным пэрыяды падзеньня зьмяняліся пэрыядамі росту. Да традыцыйных гандлёвых партнэраў адносяцца [[Канада]], краіны Карыбскага басэйну (асабліва [[Трынідад і Табага]]), [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.gov.bb/ Афіцыйны сайт ураду].
* {{Curlie|Regional/Caribbean/Barbados}}.

{{Краіны Паўночнай Амэрыкі}}
{{Краіны Карыбскага басэйна}}</text>
      <sha1>5cobsagqxamtryehhfvofvg799qt30c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:26 верасьня</title>
    <ns>14</ns>
    <id>25880</id>
    <revision>
      <id>2329094</id>
      <parentid>1607510</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:44:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>дададзеная [[Катэгорыя:Верасень]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="146" xml:space="preserve">{{Болей}}
{{Верасень катэгорыі}}

[[Катэгорыя:Дні|Верасень, 26]]
[[Катэгорыя:Верасень]]</text>
      <sha1>5n30ovr3j8b6wcqmb375lfhak2zqib1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Правінцыі Гішпаніі</title>
    <ns>10</ns>
    <id>26216</id>
    <revision>
      <id>2329137</id>
      <parentid>2046909</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:51:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3503" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну = Правінцыі Гішпаніі
|назва         = [[Правінцыі Гішпаніі|Адміністрацыйны падзел]] [[Гішпанія|Гішпаніі]]
|кляса_карткі  = hlist
|базавы_стыль  = background-color: {{Колер|Гішпанія}};
|сьпіс1 = * [[Авіля (правінцыя)|Авіля]]
* [[Алікантэ (правінцыя)|Алікантэ]]
* [[Альбасэтэ (правінцыя)|Альбасэтэ]]
* [[Альмэрыя (правінцыя)|Альмэрыя]]
* [[Алява]]
* [[Астурыя]]
* [[Бадахас (правінцыя)|Бадахас]]
* [[Балеары]]
* [[Барсэлёна (правінцыя)|Барсэлёна]]
* [[Біская]]
* [[Бургас (правінцыя)|Бургас]]
* [[Валенсія (правінцыя)|Валенсія]]
* [[Вальядалід (правінцыя)|Вальядалід]]
* [[Гіпускаа]]
* [[Гвадаляхара (правінцыя)|Гвадаляхара]]
* [[Гранада (правінцыя)|Гранада]]
* [[Жырона (правінцыя)|Жырона]]
* [[Кадыс (правінцыя)|Кадыс]]
* [[Кантабрыя]]
* [[Каруньня (правінцыя)|Каруньня]]
* [[Кастэльён (правінцыя)|Кастэльён]]
* [[Касэрэс (правінцыя)|Касэрэс]]
* [[Кордава (правінцыя)|Кордава]]
* [[Куэнка (правінцыя)|Куэнка]]
* [[Льейда (правінцыя)|Льейда]]
* [[Люга (правінцыя)|Люга]]
* [[Ляон (правінцыя)|Ляон]]
* [[Мадрыд (правінцыя)|Мадрыд]]
* [[Маляга (правінцыя)|Маляга]]
* [[Мурсія (правінцыя)|Мурсія]]
* [[Мэлільля (правінцыя)|Мэлільля]]*
* [[Навара (правінцыя)|Навара]]
* [[Паленсія (правінцыя)|Паленсія]]
* [[Пальмас (правінцыя)|Пальмас]]
* [[Пантэвэдра (правінцыя)|Пантэвэдра]]
* [[Рыёха (правінцыя)|Рыёха]]
* [[Саляманка (правінцыя)|Саляманка]]
* [[Самора (правінцыя)|Самора]]
* [[Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ (правінцыя)|Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ]]
* [[Сарагоса (правінцыя)|Сарагоса]]
* [[Сорыя (правінцыя)|Сорыя]]
* [[Сьюдад-Рэаль (правінцыя)|Сьюдад-Рэаль]]
* [[Сэвільля (правінцыя)|Сэвільля]]
* [[Сэговія (правінцыя)|Сэговія]]
* [[Сэўта]]*
* [[Таледа (правінцыя)|Таледа]]
* [[Тарагона (правінцыя)|Тарагона]]
* [[Тэруэль (правінцыя)|Тэруэль]]
* [[Урэнсэ (правінцыя)|Урэнсэ]]
* [[Уэльва (правінцыя)|Уэльва]]
* [[Уэска (правінцыя)|Уэска]]
* [[Хаэн (правінцыя)|Хаэн]]
|ніз = &lt;sup&gt;*&lt;/sup&gt; — аўтаномны горад
}}&lt;noinclude&gt;[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|Гішпанія]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Геаграфія Гішпаніі]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3ow43ged544vhdxpr2rqpyz4tm2tcxl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шата Руставэлі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29657</id>
    <revision>
      <id>2329035</id>
      <parentid>2279210</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:09:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія, [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31276" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік}}
'''Шата́ Руставэ́лі''' ({{Мова-груз|შოთა რუსთაველი}}) — [[Грузія|грузінскі]] дзяржаўны дзяяч і паэт, аўтар паэмы «[[Віцязь у тыгравай скуры]]», які жыў у канцы XII і пачатку XIII стст.

== Жыцьцяпіс ==
Біяграфічныя зьвесткі аб Руставэлі мізэрныя: невядомыя дакладныя даты яго нараджэньня і сьмерці, амаль няма пэўных гістарычных дадзеных аб галоўных падзеях яго жыцьця, не захаваліся іншыя творы, ім напісаныя. Нават яго сучаснае імя выклікае спрэчкі. Руставэлі — не прозьвішча, гэтае слова паказвае, што чалавек, які заве сябе так, быў неяк зьвязаны з геаграфічным пунктам Руставі: ён мог быць родам адтуль, мог быць таксама фэўдалам, які валодаў горадам і крэпасьцю пад такім назовам, альбо нават духовай асобай — біскупам Рустаўскім.

Існуе мноства легендаў адносна жыцьця Руставэлі, якія, магчыма, у нейкай меры адлюстроўваюць сапраўдныя падзеі яго жыцьця. Геаграфічных пунктаў з назовам Руставі ў тую эпоху існавала некалькі. Народная легенда зьвязвае імя Руставэлі з Руставі у Паўднёвай Грузіі. Некаторыя дадзеныя адносна асобы Руставэлі можна запазычыць з уступа да яго паэмы, дзе паказана, што яна напісаная для ўсхваленьня царыцы Тамары: гэта зьяўляецца ў нейкай меры і паказьнікам сацыяльнага статусу аўтара. Некаторыя гістарычныя дадзеныя можна запазычыць з Сінодыка (памінальнай кнігі) Хроснага кляштара ў Іерусаліме. Запіс 13 ст. згадвае Шота, называючы яго пасаду пры двары. У самім кляштары маецца фрэскавы партрэт (першая пал. 13 ст.) вяльможы ў сьвецкай вопратцы, а ў надпісе тамака ж згадваецца «Руставэлі». Адгэтуль можна зрабіць выснову, што Руставэлі быў саноўнікам, што аказаў буйную падтрымку кляштару, дзякуючы чаму і быў намаляваны на фрэсцы, а яго імя занесьлі ў Сынодык. Надпіс і партрэт былі вядомыя грузінскім паломнікам і вандроўцам сярэднявечча, а ў 1960 грузынская навуковая экспэдыцыя расчысьціла партрэт, зафарбаваны пасьля таго, як кляштар перайшоў у валоданьне грэцкага патрыярхата. Народныя легенды называюць неўзаемнае каханьне да царыцы Тамары прычынай пастрыжэньня Руставэлі ў манахі; паводле паданьняў, ён адправіўся ў Ерусалім, дзе і пахаваны, але паданьні гэтыя не падмацаваныя фактамі. Паэты 17-18 стст., згадваючы паэта, завуць і яго імя — Шата. Імя яго Шота, скарочанае з [[Ашот]]а, не сустракаецца ў хрысьціянскіх сьвятцах.

Паводле некаторых зьвестак паэт належаў да знакамітага роду і быў валадаром Рустаўского маёрата. У паэме аб «Віцязі» паэт заяўляе, што ён месх, гэта значыць жыхар [[Ахалцыхская вобласьць|Ахалцыхскай вобласьці]]. Вучыўся ў [[Грэцыя|Грэцыі]], затым быў казназахавальнікам царыцы [[Тамара (царыца Грузіі)|Тамары]] (знойдзены яго подпіс на акце [[1190]] году). Гэта быў час палітычнай магутнасьці Грузіі і росквіту лірычнай паэзіі пры двары маладой царыцы, з усімі прыкметамі сярэднявечнага рыцарскага служэньня.

Знаёмы з паэмамі [[Гамэр]]а і філязофіяй [[Плятон]]а, багаслоўем, пачаткамі піітыкі і [[рыторыка|рыторыкі]], [[пэрсыдзкая літаратура|пэрсыдзкай]] і [[арабская літаратура|арабскай літаратурай]], Руставэлі цалкам прысьвяціў сябе літаратурнай дзейнасьці і напісаў паэму «Віцязь у тыгравай шкуры», красу і гонар грузінскай пісьменнасьці. Безнадзейна закаханы ў сваёй валадарку, ён скончыў жыцьцё ў манастырскай кельлі. Цімафей, мітрапаліт грузінскі ў XVIII стагодзьдзі, бачыў у Ерусаліме, у цэрквы сьв. Крыжа, пабудаванай грузынскімі царамі, магілу і партрэт Руставэлі, у валасяніцы падзьвіжніка. Па адной легендзе, Руставэлі, закаханы ў царыцу, жэніцца, аднак, на нейкай Ніне і неўзабаве пасьля вясельля атрымлівае ад «дамы ідэальнай глыбокай пашаны» загад перакласьці на грузынскую мову літаратурны падарунак, паднесены ёй пераможаным шагам. Бліскуча выканаўшы даручэньне, ён ад узнагароды за сваю працу адмаўляецца. Праз тыдзень пасьля гэтага быў знойдзены абезгалоўлены труп яго. Дагэтуль існуе маса легендаў аб Руставэлі і яго адносінах да Тамары.

[[Файл:Shota Rustaveli.jpg|thumb|right|Меркаваная выява Шата Руставэлі на старажытнай фрэсцы з [[Ерусалім]]а]]

Каталікос Іаан, яшчэ пры жыцьці царыцы, што апекавалася паэтам, пачаў, паводле падданьня, ганеньні на Руставэлі. У XVIII ст. патрыярх Антоній I, адукаваны пісьменьнік, публічна спаліў некалькі асобнікаў «Віцязя ў тыгравай шкуры», аддрукаванага ў 1712 годзе царом Вахтангам VI.

== Творчасьць ==

Паэма «Віцязь у тыгравай шкуры» — адзіны твор Руставэлі, які дайшоў да нас, і тое ў позьніх сьпісах; асобныя строфы сустракаюцца ў рукапісах 14 і 15 стст., два чатырохрадкоўі — на сьценах кляштара Вані ў Паўднёвай Грузіі, але поўныя сьпісы ёсьць толькі з 16-17 стст., а першы датаваны рукапіс — 1646.

У цяперашні час маецца каля 150 сьпісаў, і ва ўсіх — мноства скажэньняў, выпраўленьняў, занесеных перапісчыкамі, уставак і г. д. Спрэчным ё і тлумачэньне загалоўка паэмы. Назоў драпежніка, шкура якога накінутая на плечы героя, раней у грузінскай азначала «барса», пазьней — як «барса», гэтак і «тыгра». Паколькі ў паэме дзеяньне адбываецца ва ўмоўным усходнім асяроддзі і ў ёй згадваюцца і іншыя жывёлы і птушкі, што не сустракаюцца ў фаўне Грузіі, зразумелае і рознае разуменьне назову, якое адбілася ў перакладах паэмы на розныя мовы.

У творы вылучаюцца тры часткі: уступ, апавядальная частка і кароткі эпілёг. Уступ дае значны матэрыял для разуменьня рэлігійна-філязофскага і мастацка-эстэтычнага сьветапогляду Руставэлі. У самім пачатку ён зьвяртаецца да творцы сусьвету з просьбай аб дапамозе, затым варта згадваньне царыцы Тамары, для ўсхваленьня якой, па словах Руставэлі, і напісаная паэма. Далей варта меркаваньне аб паэзіі, якую аўтар лічыць Божым дарам і складовай часткай мудрасьці. Пералічыўшы розныя віды паэзіі, ён аддае перавагу эпічнаму жанру. Тутака ж выказвае сваё меркаваньне аб каханьні. Гэтае пачуцьцё цалкам зямное, але яно ўзвышае чалавека, патрабуе ад яго сталасьці, пэўнасьці, стрыманасьці і самаахвяраваньня. Сама паэма зьяўляецца мастацкім увасабленьнем канцэпцыі аўтара.

=== Зьмест паэмы ===

Сьціслы зьмест «Віцязя ў тыгровай шкуры»: пасьля ўкаранаваньня сваёй дачкі Цінацін на царства цар Ростэван разам з сваім выхаванцам, палкаводцам Аўтандзілам, выпраўляюцца на паляваньне. Тамака яны бачаць незнаёмца, які носіць барсавую шкуру, але той, відавочна не жадаючы сустракацца з людзьмі, аддаляецца на сваім вараным скакуне. Бачачы засмучанага гэтай падзеяй бацькі, Цінацін прызнаецца Аўтандзілу ў каханьні і пасылае яго на пошукі незнаёмца. Праз тры гады Аўтандзілу атрымліваецца знайсьці яго, што хаваўся ў бязьлюднай мясцовасьці ў пячоры. Незнаёмец, якога клічуць Тарыэл, распавядае Аўтандзілу сваю гісторыю. Ён — сын цара, які быў васалам магутнага цара Індыі Парсадана. Выгадаваны Парсаданам, Тарыэл закахаўся ў яго дачку, прыгажуню Нэстан-Дарэджан, але яе бацькі захацелі выдаць яе за іншага. Не жадаючы, каб чужак завалодаў тронам Індыі, Тарыэл, параіўшыся з каханай, забіў яго і, асцерагаючыся гневу цара, схаваўся ў сваім умацаваным месьце. Тут Асмат, набліжаная Нэстан-Дарэджан і павераная ў таямніцы закаханых, паведаміла яму, што выхавальніца Нэстан-Дарэджан, сястра цара, пасьля жорсткага зьбіцьця пасадзіла сваёй выхаванку ў каўчэг і кінула яго ў мора. Тарыэл выправіўся на пошукі каханай і падчас сваіх туляньняў сустрэў цясьнімага ворагамі Фрыдона, якому дапамог. Ад Фрыдона ён даведаўся, што аднойчы той бачыў Нэстан-Дарэджан у каўчэгу, які плыў, але вызваліць яе ня змог, каўчэг схаваўся ў моры. Даведаўшыся ад Тарыэла аб яго горы, Фрыдон спрабаваў дапамагчы сябру, але разасланыя паўсюль ганцы не змаглі знайсьці Нэстан-Дарэджан. Тарыэл разьвітаўся з пабрацімам, атрымаў ад яго ў падарунак выдатнага каня і пасьля гэтага яшчэ доўга шукаў Нэстан-Дарэджан. Страціўшы надзею, ён атабарыўся ў гэтай пячоры разам зь вернай Асмат і бавіць свае дні ўдалечыні ад людзей. Барсаву шкуру ён носіць у памяць аб сваёй каханай. Крануты яго горам Аўтандзіл абяцаў Тарыэлу дапамагчы ў пошуках Нэстан-Дарэджан. Прыбыўшы ў Арабію, Аўтандзіл распавёў усё цару Ростэвану і сваёй каханай. Тая ўхваліла яго намер дапамагчы пабраціму ў бядзе, але цар не захацеў яго зноў адпускаць, так што Аўтандзілу прыйшлося зьехаць употай. Вярнуўшыся да Тарыэла, ён абяцаў шукаць Нэстан-Дарэджан на працягу года і выправіўся ў шлях, наведаў Фрыдона; затым морам адправіўся ў Гуланшаро, сталіцу марскога цара. Тут ён пасябраваў з жонкай купецкага кіраўніка — Фацьмой, якая па яго адзежы прыняла Аўтандзіла за купца. Ад яе ён даведаўся, што менавіта Фацьма выратавала Нэстан-Дарэджан ад двух вартавых, якія яе суправаджалі, і прытуліла ў сябе, але муж Фацьмы, выдаўшы таямніцу, даставіў Нэстан-Дарэджан да цара. Уладар захацеў ажаніць зь ёй свайго сына, але Нэстан-Дарэджан здолела падкупіць ахову і вярнуцца да Фацьмы. Яна дала Нэстан-Дарэджан каня, і ўцякачка схавалася. Пасьля, выпадкова пачуўшы гутарку людзей, што прыйшлі з розных бакоў, яна даведалася, што Нэстан-Дарэджан знаходзіцца ў палоне ў Каджэці, краіне чараўнікоў. Тамтэйшы цар жадае ажаніць зь ёй свайго сына. Узрадаваны Аўтандзіл адкрыўся Фацьме, паведаміў ёй, што ён шукае Нэстан-Дарэджан для свайго сябра і папрасіў Фацьму дапамагчы яму. Фацьма адразу паслала ў Каджэці чараўніка-служку, даўшы яму ліст для Нэстан-Дарэджан. Палоньніца адправіла з ім ліст да Фацьмы і Тарыэла, далучыўшы да яго шматок цудоўнага покрыва, некалі прывезенага Тарыэлам для яе. У пяшчотным лісьце яна клялася Тарыэлу ў вечным каханьні, але прасіла пакінуць яе, бо ўзяць крэпасьць чараўнікоў-каджэй немагчыма і Тарыэл абавязкова загіне. Сама яна паклялася, што ніколі ня стане жонкай кагосьці іншага.

Аўтандзіл пасьпяшаўся да Тарыэлу з радаснай весткай. Захапіўшы зброю, якую Тарыэл адваяваў у казачных істот — дэваў, яны адправіліся да Фрыдона, пасьля трое пабрацімаў, узяўшы з сабой трыста ваяроў Фрыдона, накіраваліся да Каджэцкай крэпасьці. Кожны зь іх прапанаваў свой плян захопу цьвярдыні, але быў прыняты плян Тарыэла; падзяліўшы аддзел, які суправаджаў іх, на тры часткі, яны з трох бакоў кінуліся ў напад. Разьбіўшы браму, яны ўварваліся ў места. Тарыэл першым апынуўся ў падземным праходзе, што ішоў у крэпасьць; перабіўшы ўсю варту, ён вызваліў Нэстан-Дарэджан. Вярнуўшыся адтуль у марское царства, яны зладзілі вясельле Тарыэла з Нэстан-Дарэджан, затым у Арабіі, з згоды цара Ростэвана — вясельле Аўтандзіла і Цінацін. Вярнуўшыся ў Індыю і выгнаўшы чужакоў-ворагаў, Тарыэл і Нэстан-Дарэджан запанавалі тамака. Пабрацімы разьвіталіся, пакляўшыся адзін аднаму ў вечным сяброўстве.

Мажорнае гучаньне фіналу — перамога дабра над злом — зьяўляецца лагічным завяршэньнем эпічнага апавяданьня.

У пралёгу сюжэт паэмы названы «пэрсыдзкім аповядам», гэта літаратурны прыём, характэрны для той эпохі, які адлюстроўвае ўплыў пэрсыдзкай культуры на народы Каўказа. Сюжэт, акрамя тыпалягічных паралеляў, ня мае дакладных аналягаў ні ў літаратурных творах таго часу, ні ў фальклёры.

Сюжэт паэмы, нягледзячы на яго шматплянавасьць і складанасьць, кампазыцыйна сабраны і стройны. Аднак не займальная фабула зьяўляецца галоўнай вартасьцю твора Руставэлі. Адметнасьць паэмы — у яе глыбокім гуманізьме. Руставэлі апявае ідэі каханьня, беззапаветнага сяброўства, вернасьці, але героі твора — увасабленьне гэтых ідэяў — зусім не схематычныя замалёўкі. Руставэлі па-майстроўску малюе іх розныя характары, найменшыя адценьні іх эмоцыяў. Менавіта таму ні нерэальны геаграфічны арэал, ні гіпэрбалізацыя пры апісаньні іх пачуцьцяў і ўчынкаў не замінаюць успрымаць герояў паэмы менавіта як жывых людзей з сваімі індывідуальнымі рысамі і нават недахопамі. Аўтандзіл і Тарыэл — абодва «міджнуры» (г.зн. закаханыя), абодва гатовыя ахвяраваць жыцьцём як для ўмілаванай, так і для сябра. Разам з тым, гэтыя два віцязя па характары не падобныя адзін на аднаго. Тарыэл увесь ва ўладзе пачуцьцяў і дзейнічае часам неабдумана, Аўтандзіл жа заўсёды падпарадкоўвае свае ўчынкі розуму і заўсёды ўмее знайсьці выйсьце зь цяжкага становішча, часам нават насуперак сваім жаданьням і схільнасьцям. Пэўнасьць у сяброўстве — вышэйшы маральны абавязак для герояў Руставэлі. Прадстаўнікі трох нацыяў — Аўтандзіл, Тарыэл і Фрыдон — сябры-пабрацімы, гатовыя сябра пайсьці на любыя нягоды і ахвяры. Нягледзячы на пагрозу паўторнага доўгага расстаньня з Цінацін, на гнеў цара, які не жадае ізноў адпускаць яго ў доўгі шлях, Аўтандзіл, не разважаючы, таемна адпраўляецца, каб дапамагчы сябру. Асмат, адданая прыслужніца Нэстан-Дарэджан, добраахвотна зносіць разам з Тарыэлам усе нягоды яго выгнаньня. Фрыдон, не разважаючы, адпраўляецца з Тарыэлам і Аўтандзілам, каб вызваліць Нэстан-Дарэджан з палону каджэй.

Каханьне для герояў — ўсемагутная сіла, у імя каханьня зьдзяйсняе Тарыэл свае геройствы. Страціўшы надзею знайсьці каханую, ён аддаляецца ў пустынную мясцовасьць, удалечыні ад грамадзтва, і пралівае слёзы ў самоце, бо для яго жыцьцё без Нэстан-Дарэджан пазбаўленае сэнсу.

Жаночыя вобразы ў Руставэлі ярка акрэсьленыя: Нэстан-Дарэджан беззапаветна кахае Тарыэла. Палоненая ў крэпасьці, яна піша ў лісьце каханаму, што хутчэй кінецца ўніз з скалы, альбо пакончыць жыцьцё ўдарам нажа ў сэрца, чым выйдзе замуж за іншага; яна ўпрошвае Тарыэла не спрабаваць вызваліць яе, бо яна не перанясе яго непазьбежнай прытым гібелі; пакутуючы сама, яна не забывае аб сваёй роднай Індыі, цясьнімай ворагамі, і просіць Тарыэла пасьпяшацца туды, на дапамогу яе бацьку.

Цінацін, пасылаючы Аўтандзіла на пошукі Тарыэла, кляцьвенна запэўнівае яго, што ў яе ніколі ня будзе іншага мужа, нават калі ён будзе «целавым увасабленьнем сонца».

Руставэлеўскае разуменьне паэзіі, каханьня, значнасьці чалавечай асобы, — проціпастаўленьне натуральных чалавечых пачуцьцяў сувораму аскетызму раньняга сярэднявечча — паказвае сьветапогляд паэта. Філязофская і мастацка-эстэтычная канцэпцыя Руставэлі, «прамяністы сынтэз узьнёслага і зямнога» (Ш.Нуцубідзэ), уяўляе сабой вышэйшую прыступку разьвіцьця грузынскага Рэнэсансу.

=== Асаблівасьці вершаскладаньня ===
[[Файл: Sjota Roestaveli - De ridder in het pantervel.jpg|thumb|250px|[[Лейдэн]] ]]
Паэма напісаная ў форме строф-катрэнаў, г.зн. чатырохрадкоўяў, аб’яднаных агульнай канцавай рыфмай. Колькасьць строфаў у залежнасьці ад таго, што выдаўцы лічылі сапраўдным тэкстам Руставэлі, вагаецца ў розных выданьнях прыблізна ад 1500 да 1700. Усе строфы напісаныя памерам «шаіры», у якім радок утрымлівае 16 складоў і дзеліцца цэзурай на 2 роўныя часткі. Шаіры у паэме двух відаў: «высокі шаіры» — гэта форма г. зв. статычнай сымэтрыі, дзе падзеленыя цэзурай напалам радкі складаюцца з чатырох сэгмэнтаў у складзе, гэта — г. зв. эквівалентная сымэтрыя; «нізкі шаіры» — гэта форма дынамічнай сымэтрыі — радкі складаюцца з асымэтрычных сэгмэнтаў з суадносінамі складоў 3:5 або 5:3. У строфах, напісаных «высокім шаіры», рыфма двухскладовая, а ў строфах, напісаных «нізкім шаіры», — трохскладовая. Чаргаваньне строфаў з рознай структурай радкоў і рыфмаў — адна з прычынаў выключнай дынамічнасьці і музычнасьці верша Руставэлі. Шаіры — старажытная, найбольш распаўсюджаная форма верша ў грузінскім фальклёры, што паказвае на сувязь вершаскладаньня паэмы Руставэлі з народнай творчасцю. У сваю чаргу, уплыў Руставэлі на пазьнейшую паэзію выяўляецца і ў тым, што аж да 18 ст. 16-ці сылябічны шаіры стаў амаль абсалютна пераважным памерам у грузінскай паэзіі.

Мова твора выключна гнуткая і выразная. Паэма, напісаная на клясычнай грузынскай, блізкая і да жывой народнай мовы. Лексыка твора ўключае больш за 1 500 адзінак. Мастацкія прыёмы-рыфмы, алітэрацыі, мэтафары, вытворныя формы, паэтычныя ліцэнзіі — сустракаюцца паўсюдна. Гэта — адзін з чыньнікаў, што забясьпечылі паэме папулярнасьць, якой ня меў ніякі іншы твор у грузынскай літаратуры. Нярэдка (аж да нашых дзён) усю паэму ведалі на памяць, перапісвалі ад рукі: асобныя яе выразы, асабліва афарызмы, трывала ўвайшлі ў штодзённую грузінскую мову.

=== Вывучэньне ===

Пачаткам вывучэньня паэмы Руставэлі варта лічыць камэнтары грузынскага цара Вахтанга VI, якімі ён дапоўніў першае яе выданьне, надрукаванае ў заснаванай ім у Тбілісі друкарні ў 1712. Сын апошняга грузынскага цара Георгія XII Тэймураз Баграціёні можа лічыцца заснавальнікам руствэлелёгіі як навукі: у яго працах закранутыя шматлікія пытаньні, датычныя асобы аўтара паэмы, яго біяграфіі і сьветапогляду, складу паэмы, яе вершаскладаньня, лексыкі і г. д. Францускі навуковец Мары Бросэ (1802—1882) удзельнічаў у падрыхтоўцы другога выданьня паэмы, дапоўніўшы яго сваёй прадмовай. Навукоўцы і пісьменьнікі XIX ст. (І. Чаўчавадзе, А.Церэцелі, Важа-Пшавела, Д.Чубінашвілі, А.Цагарэлі і інш.) займаліся шматлікімі пытаньнямі, датычнымі паэмы. На мяжы 19-20 стст. Н.Мар унёс шмат новага ў вывучэньне паэмы: грунтуючыся на строгіх філялягічных мэтадах, ён вывучаў яе тэкст, асьвятляючы складаную праблематыку паэмы ў сьвятле комплекснага вывучэньня заходніх і ўсходніх культураў.

Буйныя працы па руствэлелёгіі належаць акадэмікам К. Кекелідзэ, А.Барамідзэ, А.Шанідзэ; апошнім было ажыцьцёўлена паўторнае факсымільнае выданьне тэксту 1712. У працах К.Кекелідзэ і А.Барамідзэ закранутыя пытаньні біяграфіі паэта, сюжэту паэмы, яе складу, мастацкага боку і т.д. У 1966 быў адзначаны [[юбілей]] Руставэлі.

=== Пераклад на беларускую мову ===

Да юбілею было прымеркаванае і выданьне беларускага перакладу паэмы пад назвай «Віцязь у тыгравай шкуры» (Алесь Звонак з М.Хведаровічам, 1966)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Руставэлі, Шата}}
[[Катэгорыя:Грузінскія паэты]]</text>
      <sha1>3y7f7ykowovuc6xq2kq0nyh05uvwpwu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>29921</id>
    <revision>
      <id>2329175</id>
      <parentid>2173091</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:55:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны па тэмах]] у [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў]]: Уніфікацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="204" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}
{{Перанесьці|:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны|*]]</text>
      <sha1>51m8ki8xcgaohncfhabw4begb9f1343</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329177</id>
      <parentid>2329175</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:55:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="107" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны| Тэмы]]</text>
      <sha1>n1mhf1dhn65lqjhfc3mfpuqb90e2ncu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:1101</title>
    <ns>14</ns>
    <id>35562</id>
    <revision>
      <id>2329180</id>
      <parentid>1976240</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:57:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="96" xml:space="preserve">{{Болей}}

[[Катэгорыя:1100-я]]
[[Катэгорыя:XII стагодзьдзе]]</text>
      <sha1>iwbdo1d89lg5dd0p2g38hax0sjgg1z9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Філязофія</title>
    <ns>14</ns>
    <id>36184</id>
    <revision>
      <id>2329172</id>
      <parentid>1816758</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="178" xml:space="preserve">{{Партал|Філязофія}}
{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Філязофія]]</text>
      <sha1>c5c19cw62acr6tqf3nm74ko3ic1l6sl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны XX стагодзьдзя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>36586</id>
    <revision>
      <id>2329115</id>
      <parentid>2075641</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:01:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="142" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|20]]
[[Катэгорыя:Гісторыя XX стагодзьдзя]]</text>
      <sha1>fy88hg4fqttfplqk8jhfl5vh35l1ql2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>36588</id>
    <revision>
      <id>2329117</id>
      <parentid>2225212</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:01:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Катэгорыя:Войны па стагодзьдзях]] у [[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў]]: Уніфікацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="170" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Войны паводле пэрыядаў|Стагодзьдзі]]
[[Катэгорыя:Катэгорыі паводле стагодзьдзяў]]</text>
      <sha1>sdy8roq4wev307elsqxpqut4l0a4yvq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Юры Радзівіл (біскуп)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37227</id>
    <revision>
      <id>2328983</id>
      <parentid>2217813</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:39:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>стыль, пунктуацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11183" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|тып=імя|Юры Радзівіл}}
{{Шляхціч
|Імя                 = Юры Радзівіл
|Поўнае імя          =
|Арыгінальнае імя    = 
|Партрэт             = Jury Radzivił. Юры Радзівіл (XVII) (2).jpg
|Шырыня партрэту     = 
|Подпіс партрэту     = Юры Радзівіл, партрэт XVII ст.
|Герб                = POL COA Radziwiłł.svg
|Шырыня гербу        = 
|Подпіс гербу        = Герб «[[Трубы (герб)|Трубы]]» 
|Імя пры нараджэньні =
|Нарадзіўся          = {{Нарадзіўся|31|5|1556}}
|Месца нараджэньня   = [[Лукішкі]] каля [[Вільня|Вільні]]
|Памёр               = {{Памёр|23|1|1600|гадоў=43}}
|Месца сьмерці       = [[Рым]]
|Род                 = [[Радзівілы]]
|Бацька              = [[Мікалай Радзівіл «Чорны»]]
|Маці                = Альжбета з [[Шыдлавецкія|Шыдлавецкіх]]
|Жонка               = 
|Дзеці               = 
|Колер               =
|Колер загалоўку     =
}}
'''Ю́ры Радзіві́л''' (31 траўня 1556, в. [[Лукішкі]], цяпер у межах [[Вільня|Вільні]] — 23 студзеня 1600, [[Рым]]) — царкоўны і дзяржаўны дзяяч [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

Юры Радзівіл — першы каталіцкі кардынал зь [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]].

== Біяграфія ==
[[Файл:Jury Radzivił. Юры Радзівіл (J. Aziambłoŭski, 1840) (2).jpg|міні|170пкс|зьлева|Біскуп і яго герб, 1840 г.]]

Паходзіў зь [[Нясьвіж|нясьвіскай]] лініі роду [[Радзівілы|Радзівілаў]], сын [[Мікалай Радзівіл «Чорны»|Мікалая «Чорнага»]], [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлера вялікага літоўскага]], і [[Альжбета Радзівіл (Шыдлавецкая)|Альжбеты]] з [[Шыдлавецкія|Шыдлавецкіх]]. Меў братоў [[Альбрэхт Радзівіл|Альбрэхта]], [[Мікалай Крыштоф Радзівіл «Сіротка»|Мікалая Крыштапа]] і [[Станіслаў Радзівіл|Станіслава]], а таксама сясьцёр Ганну Магдалену, Крыстыну, Соф’ю Агнешку і Альжбету.

Выхоўваўся ў духу [[кальвінізм]]у. Навучаўся ў кальвінскіх школах у Вільні і [[Нясьвіж]]ы, працягваў адукацыю ў [[Ляйпцыскі ўнівэрсытэт|Ляйпцыскім унівэрсытэце]] (1571—1573). Разам з братам [[Мікалай Крыштап Радзівіл «Сіротка»|Мікалаем Крыштапам Радзівілам Сіроткам]] езьдзіў у [[Францыя|Францыю]] па абранага караля [[Генрык Валезы|Генрыка Валезу]]. У 1576&lt;ref name=&quot;evkl&quot;&gt;{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 499.&lt;/ref&gt; годзе пры [[Пётар Скарга|Пятру Скарзе]] перайшоў у [[каталіцтва]]. Вывучаў філязофію і тэалёгію ў [[Рым]]скім калегіюме.

Быў [[каад’ютар]]ам (памочнікам-намесьнікам) [[біскуп]]а [[Валяр’ян Пратасевіч|Валяр’яна Пратасевіча]] (1574—1581). У 1577—1578 гадох зьдзейсьніў пілігрымку ў [[Сант'яга-дэ-Кампастэля]]. У 1581—1591 гадох [[Сьпіс кіраўнікоў Віленскай дыяцэзіі|біскуп віленскі]], у 1583 годзе атрымаў годнасьць [[кардынал]]а.

Дзейна змагаўся супраць [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]], у 1581 годзе ўвёў у сваёй дыяцэзіі цэнзуру друку. У 1582 годзе на ўласныя сродкі адкрыў [[Віленская духоўная сэмінарыя|Віленскую духоўную сэмінарыю]]. У 1582—1584 гадох быў намесьнікам караля (губэрнатарам) у [[Інфлянты|Інфлянтах]], зь цяжкасьцю выконваў абавязкі.

Па сьмерці [[Стафан Баторы|Стафана Баторыя]] на элекцыйным сойме 1587 году падтрымліваў прадстаўніка [[Аўстрыя|аўстрыйскае]] дынастыі [[Габсбургі|Габсбургаў]] [[Максіміліян Габзбург|Максіміліяна]], аднак каралём і вялікім князем абралі [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонта Вазу]]. Па збліжэньні ў 1589 годзе з Габсбургам павялічыў свой уплыў пры двары. У 1589 годзе разам з [[Кракаўскае ваяводзтва|ваяводам кракаўскім]] [[Мікалай Фірлей|Мікалаем Фірлеем]] езьдзіў з пасольствам да [[Рудольф II Габсбург|Рудольфа ІІ Габсбурга]], у 1591 годзе — у Рым, на зваротным шляху рэпрэзэнтаваў папу [[Клімэнт VIII (папа рымскі)|Клімэнта VIII]]. З 1591 году стаў [[кракаўская дыяцэзія|біскупам кракаўскім]]. Спрыяў шлюбу Жыгімонта Вазы з эрцгэрцагіняй з дому Габсбургаў [[Ганна Габсбург|Ганнай]] у 1592 годзе. Быў адным з найбліжэйшых дарадцаў караля, у 1596—1597 гадох вёў перамовы пра далучэньне [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] да антытурэцкае каталіцкае лігі&lt;ref name=&quot;evkl&quot;/&gt;.

Браў удзел у [[канклаў|канклавах]], на якіх абіралі [[Папа рымскі|папамі рымскімі]] [[Інакенцыюс IX (папа рымскі)|Інакенцыюса IX]] (1591 год) і [[Клімэнт VIII (папа рымскі)|Клімэнта VIII]] (1592 год). Удзельнічаў у падрыхтоўцы [[Берасьцейская унія|Берасьцейскай уніі]]. Памёр у [[Рым]]е, куды яго запрасілі для ўдзелу ў юбілеі 1600 году. Спачыў у касьцёле [[Іль Джэзу]].

Аўтар напісаных на [[лаціна|лаціне]] дзёньніка паездкі ў [[Італія|Італію]] 1575 годзе (выйшлі з друку ў 1935 годзе пад назвай «Dziennik podrozy do Wloch w 1575 roku») і ўспамінаў пра [[Інфлянты]] (надрукаваныя ў 1899 годзе).

== Галерэя ==
=== Малярства ===
&lt;gallery widths=150 heights=150 caption=&quot;Творы малярства&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (XVI) (2).jpg|З партрэтнай галерэі Радзівілаў у [[Нясьвіж]]ы, кан. XVI ст. 
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (1592).jpg|Невядомы мастак, 1592 г.
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (1600).jpg|Варыянт папярэдняга партрэта. Інстытут мастацтва ў [[Флярэнцыя|Флярэнцыі]]
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (XVI).jpg|Варыянт папярэдняга партрэта з Валыні
&lt;/gallery&gt;&lt;gallery widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (XVII).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (XVIII).jpg|Меркаваны партрэт, XVIII ст. 
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (XVI, XIX).jpg|Невядомы мастак, XIX ст.
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (XVII, XIX).jpg|Невядомы мастак, XIX ст.
&lt;/gallery&gt;

=== Графіка ===
&lt;gallery widths=150 heights=150 caption=&quot;Графічныя партрэты&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (A. Mylius, 1594).jpg|А. Мыліюс, 1594 г.
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (D. Custos, 1586).jpg|Д. Кустас, 1586 г.
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (D. Custos, 1600).jpg|Д. Кустас, 1600 г.
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (1646-53).jpg|Невядомы мастак, 1646—1653 гг.
&lt;/gallery&gt;&lt;gallery widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
Jury Radzivił (biskup). Юры Радзівіл (біскуп).jpg|Г. Ляйбовіч, 1758 г.
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (J. Aziambłoŭski, 1833-63).jpg|[[Юзэф Азямблоўскі|Ю. Азямблоўскі]], {{nowrap|1833—1863 гг.}} 
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (M. Starkman, 1857).jpg|М. Старкман, 1857 г.
Jury Radzivił. Юры Радзівіл (J. Wojnarowski, XIX).jpg|Я. Вайнароўскі, XIX ст.
&lt;/gallery&gt;

== Дадатковыя зьвесткі ==
[[Фарны касьцёл (Нясьвіж)|Фарны касьцёл]] у [[Нясьвіж]]ы набыў свой манумэнтальны [[барока]]вы выгляд дзякуючы Юрыю Радзівілу. Менавіта ён ініцыяваў разборку муроў папярэдняга касьцёла, закладзенага ў 1581 годзе і збудаванага ў іншым, састарэлым на той час стылі. Апроч таго, першы будынак меў меншыя памеры, над ім не было [[купал]]а&lt;ref&gt;[[Тамара Габрусь|Тамара Г.]] [http://media.catholic.by/nv/n5/art2.htm Святыня незвычайнага лёсу] // [[Наша Вера]]. № 2 (5), 1998 г.&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* Kurczewski J. Biskupstwo wileńskie od jego założenia aż do dni obecnych. — Wilno, 1912.
* Machay F. Działalność duszpasterska kardynała Radziwiłła biskupa krakowskiego (1591—1600). — Kraków, 1936.

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Радзівіл, Юры}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Лукішках]]
[[Катэгорыя:Радзівілы|Юры Радзівіл]]
[[Катэгорыя:Кардыналы]]
[[Катэгорыя:Віленскія біскупы]]
[[Катэгорыя:Біскупы кракаўскія]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Рыме]]</text>
      <sha1>75c6ryb0kc2kj0ml69uh17dv97bl215</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Адукацыя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>40214</id>
    <revision>
      <id>2329155</id>
      <parentid>1899950</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="139" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Адукацыя]]
[[Катэгорыя:Адукацыя]]</text>
      <sha1>b67dxx5zr8elysvgmtwalnwrlsnpc1y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Залежныя тэрыторыі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>40323</id>
    <revision>
      <id>2328950</id>
      <parentid>2049885</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:30:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="171" xml:space="preserve">{{Болей}}

[[Катэгорыя:Краіны паводле статусу|*]]
[[Катэгорыя:Каляніялізм]]
[[Катэгорыя:Тэрыторыі]]</text>
      <sha1>sexch8jljbfzk21hmmoc3ceurbojj2w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Рэгіёны Грузіі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>40376</id>
    <revision>
      <id>2329065</id>
      <parentid>1891593</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:58:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>{{Болей}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="122" xml:space="preserve">{{Болей}}

[[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Грузіі]]</text>
      <sha1>pqzxhpzw0croff9vixdys29qd90hpvj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Плямёны і народы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>41653</id>
    <revision>
      <id>2329164</id>
      <parentid>802404</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="113" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Плямёны і народы]]</text>
      <sha1>i534tqu5hcyfsl4op3v852y4y7e1xhv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Мовазнаўства</title>
    <ns>14</ns>
    <id>41733</id>
    <revision>
      <id>2329161</id>
      <parentid>1644458</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="107" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Мовазнаўства]]</text>
      <sha1>okx4o47fp07l7ql7brz2gbd7sli99z2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Эротыка</title>
    <ns>14</ns>
    <id>42696</id>
    <revision>
      <id>2329174</id>
      <parentid>1609087</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="176" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Эротыка]]
[[Катэгорыя:Эротыка]]</text>
      <sha1>1k2q1u3q7xrln500j9mif4egx5a2blq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Асобы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>42698</id>
    <revision>
      <id>2329156</id>
      <parentid>1951419</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="151" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Выбітныя асобы]]</text>
      <sha1>81kjngprhxcnucm5njl1avssh7wz2t3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Узнагароды</title>
    <ns>14</ns>
    <id>42960</id>
    <revision>
      <id>2329171</id>
      <parentid>1811869</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="222" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Узнагароды]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны|Узнагароды]]</text>
      <sha1>9g0hay3vuxbi6w14ulam7q7libt41mu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Эканоміка</title>
    <ns>14</ns>
    <id>43006</id>
    <revision>
      <id>2329173</id>
      <parentid>1606719</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="142" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Эканоміка]]</text>
      <sha1>j0bdpvaevfyq6ca32qtr9u2b173f8j9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны XVIII стагодзьдзя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>43141</id>
    <revision>
      <id>2329113</id>
      <parentid>2075336</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:01:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="145" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|18]]
[[Катэгорыя:Гісторыя XVIII стагодзьдзя]]</text>
      <sha1>pvqmwfyxkgc62xw5ehd4sjpvm8ovwg4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Транспарт</title>
    <ns>14</ns>
    <id>43365</id>
    <revision>
      <id>2329168</id>
      <parentid>1592023</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="101" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Транспарт]]</text>
      <sha1>0v7193lrd4jvm3w0s1dsa7dketqqi1j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навука</title>
    <ns>14</ns>
    <id>43478</id>
    <revision>
      <id>2329162</id>
      <parentid>1816533</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="136" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Навука]]</text>
      <sha1>pe6z43mj1ff6goaxg8xnrxp6onymz59</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Праект:Шахматы</title>
    <ns>4</ns>
    <id>43886</id>
    <revision>
      <id>2328897</id>
      <parentid>2288978</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:54:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Што б зрабіць… */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7973" xml:space="preserve">__NOTOC__
{{Партал/Праект|Шахматы|[[П:Ш]]}}
{{Вікіпэдыя:Праекты/Пачатак блёку|загаловак=Праект:Шахматы}}
'''Люба вітаем на Вікіпраекце «Шахматы»!'''
{{portal box
 | Гульні
 | Спорт
}}
: Задача
&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;text-transform: uppercase; vertical-align: 0.3em; &quot;&gt;[[Файл:Commons-emblem-issue.svg|15px]]&lt;/span&gt; Пошук неабходных артыкулаў пра ''[[шахматы]]'';&lt;br /&gt;
&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;text-transform: uppercase; vertical-align: 0.3em; &quot;&gt;[[Файл:Commons-emblem-issue.svg|15px]]&lt;/span&gt; [[Вікіпэдыя:Як стварыць новы артыкул|Стварэньне новых артыкулаў]];&lt;br /&gt;
&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;text-transform: uppercase; vertical-align: 0.3em; &quot;&gt;[[Файл:Commons-emblem-issue.svg|15px]]&lt;/span&gt; [[Вікіпэдыя:Як рэдагаваць існуючы артыкул|Рэдагаваньне]], [[Вікіпэдыя:Вікі-фарматаваньне|вікіфікацыя]], ілюстраваньне наяўных артыкулаў;&lt;br /&gt;
&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;text-transform: uppercase; vertical-align: 0.3em; &quot;&gt;[[Файл:Commons-emblem-issue.svg|15px]]&lt;/span&gt; Пошук артыкулаў з сьцьвярджэньнямі без крыніц, артыкулаў без крыніцаў, артыкулаў зь непрацоўнымі спасылкамі, ізаляваных артыкулаў, артыкулаў без [[Вікіпэдыя:Вікі-фарматаваньне|інтэрвікаў]], ненэўтральных артыкулаў;&lt;br /&gt;
&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;text-transform: uppercase; vertical-align: 0.3em; &quot;&gt;[[Файл:Commons-emblem-issue.svg|15px]]&lt;/span&gt; Уніфікацыя [[Вікіпэдыя:Пагадненьні па назвах артыкулаў|назваў]] і тэрмінаў;&lt;br /&gt;
&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;text-transform: uppercase; vertical-align: 0.3em; &quot;&gt;[[Файл:Commons-emblem-issue.svg|15px]]&lt;/span&gt; Аптымізаваць дрэва катэгорый (на [[Партал:Гульні|партале «Гульні»]] ёсьць), каб у катэгорыі былі ўключаны артыкулы, якія адносяцца непасрэдна да тэмы ''[[шахматы]]'';&lt;br /&gt;
&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;text-transform: uppercase; vertical-align: 0.3em; &quot;&gt;[[Файл:Commons-emblem-issue.svg|15px]]&lt;/span&gt; Фармаваць удзелам найлепшыя артыкулы ў «[[Вікіпэдыя:Абраныя артыкулы|абраныя артыкулы]]», «[[Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы|добрыя артыкулы]]» па ''шахматах'';&lt;br /&gt;
&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;text-transform: uppercase; vertical-align: 0.3em; &quot;&gt;[[Файл:Commons-emblem-issue.svg|15px]]&lt;/span&gt; Пошук аўтараў;&lt;br /&gt;
&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;text-transform: uppercase; vertical-align: 0.3em; &quot;&gt;[[Файл:Commons-emblem-issue.svg|15px]]&lt;/span&gt; Абмен досьведам і ідэямі.&lt;br /&gt;
{{Вікіпэдыя:Праекты/Канец блёку}}

&lt;table style=&quot;float: right; width: 220px&quot;&gt;
  &lt;tr&gt;
    &lt;td style=&quot;border: 1px solid navy; background: orange; padding: 5px&quot; align=center&gt;&lt;b&gt;Карысныя спасылкі, даведнікі&lt;/b&gt;&lt;/td&gt;
  &lt;/tr&gt;
  &lt;tr&gt;
    &lt;td style=&quot;border: 1px solid #bbcced; background: #f1f1f1; padding: 5px&quot;&gt;

* [http://pawet.net/book/other/rakicki/skarby.html Адсюль браў назвы шахматных фігураў]
* [http://bychess.info/nn/ Рубрыка часопісу «Шахматы ў Беларусі» з «Нашай Нівы»]
* [http://www.br23.net/be/2005/10/19/chess-terminology-in-belarusian/ Абмеркаваньне беларускай шахматнай тэрміналёгіі]
* [http://nashaziamlia.org/2008/04/01/1296/ Беларуска-ліцьвінскія шахматы]
* [http://bychess.info/nn/2006/Nazvy.doc Міхась Булавацкі — «Аб назвах шахматных фігур» (.doc)]
    &lt;/td&gt;
  &lt;/tr&gt;
&lt;/table&gt;

== [[Файл:Nuvola apps kuser.svg|25пкс]] Удзельнікі праекту ==
Для таго, каб прыняць удзел у праекце, проста пастаўце тут свой вікіподпіс (ўвесьці запар чатыры хвалістыя знакі ~ і клікнуць «захаваць старонку»). І на старонках абмеркаваньняў стаўце свой ​​аўтаматычны подпіс з дапамогай чатырох знакаў (&lt;i &gt;~~&lt;/i &gt;&lt;i &gt;~~&lt;/i &gt;), таксама — і ў акне рэдагаваньня.&lt;br /&gt;
* ваш нікнэйм
* ваш нік
* ваш нік

Вы можаце прымацаваць [[Спэцыяльныя:Мая старонка|да сваёй старонкі]] шаблён:↓&lt;br /&gt;
'''{{Удзельнік/Праект Шахматы}}'''

== Новыя артыкулы ==
[[Файл:Chess pieces.png|значак|228пкс|Кароль, візыр, афіцэр, ладзьдзя, вершнік, латнік]]
{{Калёнкі|2}}
* [[Шахматная Алімпіяда]]
* [[Ян-Крыштаф Дуда]]
* [[Вера Менчык]]
* [[Настасься Сарокіна]]
* [[Сяргей Жыгалка]]
* [[Чэмпіянат сьвету па шахматах]]
* [[Кіра Зварыкіна]]
* [[Андрэй Кавалёў]]
* [[Уладзіслаў Кавалёў]]
* [[Аба Шагаловіч]]
{{Канец калёнкі}}

== Што б зрабіць… ==
: ''…тут зьмяшчайце свае запыты…''
{{Калёнкі|3}}
* [[Шахматная фігура]]
* [[Шахматная натацыя]]
* [[Шахматны турнір]]
* [[Цугцванг]]
* [[Цайтнот]]
* [[Тэорыя эндшпіляў]]
* [[Дэбют Верасава]]
* [[Ісак Баляслаўскі]]
* [[Аляксей Сакольскі]]
* [[Ільля Сьмірын]]
* [[ФІДЭ]]
* [[Камандны чэмпіянат сьвету па шахматах]]
* [[Рэйтынг Эла]]
{{Канец калёнкі}}

== Подпіс пад стварэньне артыкулаў ==
: ''Калі ў вас ёсьць пляны па стварэньні пэўных артыкулаў, зьмяшчайце інфармацыю аб гэтым тут, каб пазьбегнуць дубляваньня працы.''
: ''Подпіс у наступным фармаце: &lt;назва артыкула&gt; — (&lt;хто бярэцца зрабіць&gt;, &lt;прыкладныя тэрміны&gt;)''

== Запыты на вонкавую дапамогу ==
* Вельмі не хапае беларускай шахматнай тэрміналёгіі.
* Вельмі не хапае гістарычных зьвестак пра распаўсюджаньне шахматаў на тэрыторыі сучаснай Беларусі.

== Шаблёны праекту ==
{{Калёнкі|2}}
* {{Ш|Артыкул праекту Шахматы}} — дадаваць да ўсіх новых і старых артыкулаў аб шахматах (на старонкі абмеркаваньня артыкулаў).
* {{Ш|Удзельнік/Праект Шахматы}} — на асабістую старонку.
* {{Ш|Гульня}}
* {{Ш|Шахматная дыяграма}}
* {{Ш|Чэмпіёны сьвету па шахматах}}
* {{Ш|Чэмпіёнкі сьвету па шахматах}}

{{Канец калёнкі}}
&lt;/div&gt;
__NOEDITSECTION__
&lt;div style=&quot;float:center; width:100%&quot;&gt;
{{box-footer}}
{{Панэль індэксу ўнутраных матэрыялаў|колер={{Колер праектаў}}}}
&lt;/div&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Праекты|Шахматы]]
[[Катэгорыя:Шахматы|Шахматы]]</text>
      <sha1>984nfiaou2xuphzmsydpnp18fq4ffsd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўкштота</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44313</id>
    <revision>
      <id>2329187</id>
      <parentid>2326871</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:08:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>/* У гістарычных крыніцах */ пунктуацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="79178" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка
|Краіна                          = [[Летува]]
|Статус                          = Афіцыйны этнаграфічны рэгіён
|Цэнтар                          = [[Панявеж]]
|Мапа                            = Mapa Aukshtoty.png
}}
'''Аўкшто́та''', пазьней '''Аўкшта́йція'''&lt;ref&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 266.&lt;/ref&gt; (''Аўкштайтыя''&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;&gt;[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Аўкштайты // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 41.&lt;/ref&gt;, {{мова-lt|Aukštaitija|скарочана}}) — сучасны этнаграфічны рэгіён [[Летува|Летувы]], які знаходзіцца на паўночным усходзе краіны, у басэйне ракі [[Вяльля|Вяльлі]]. Ня мае статусу палітычнай або адміністрацыйнай адзінкі, аднак улады Летувы зацьвердзілі яго межы на афіцыйным узроўні&lt;ref&gt;[http://www3.lrs.lt/pls/inter3/dokpaieska.showdoc_e?p_id=220186&amp;p_query=D%CBL%20ETNOGRAFINI%D8%20REGION%D8%20RIB%D8%20NUSTATYMO&amp;p_tr2=2. Рэкамэндацыі Рады аховы этнічнае культуры Летувы № 1 аб усталяваньні межаў этнаграфічных рэгіёнаў ад 17 верасьня 2003 году.]&lt;/ref&gt;. Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, на гэтай тэрыторыі ўжываецца адна зь дзьвюх дыялектных групаў [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] — [[Аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкая]]. Насельніцтва рэгіёну летувіскія этнографы вылучаюць у асобную этнаграфічную групу [[Аўкштайты|аўкштайтаў]]. Лічыцца гістарычным цэнтрам Летувіскай дзяржавы&lt;ref&gt;Suziedelis S. Historical Dictionary of Lithuania. — Scarecrow Press, 2011. P. 189.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ragauskaitė A. Ethnocultural regionalization of Lithuania or all the truth about our regions // Acta Museologica Lithuanica. Vol. 4 (2019). P. 167.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turizmogidas.lt/ru/o-litve/etnokulturnye-regiony-litvy/ Этнокультурные регионы Литвы]{{ref-ru}}, Turizmo Gidas&lt;/ref&gt;.

Аўкштота — назва памежнай тэрыторыі ў часы змаганьня [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] з [[Крыжакі|крыжакамі]] за [[Жамойць]], вядомая выняткова зь [[Нямецкая мова|нямецка-]] і [[Лацінская мова|лацінамоўных]] крыніцаў (1323—1420 гады). Знаходзілася на поўнач ад ракі Вяльлі, паабапал ракі [[Сьвятая (рака)|Сьвятой]] і ахоплівала [[Вількамір]], [[Уцяна|Уцяну]], [[Таўрагіны]], [[Больнікі (Летува)|Больнікі]], [[Маляты]], [[Дубінкі]], [[Гедройцы (мястэчка)|Гедройцы]], [[Немянчын]], [[Кернаў]], [[Шашолы]], [[Пабойск]], [[Рогава]], [[Кейданы]], [[Шаты]], [[Жэймы]], [[Кульва|Кульву]], [[Ворлава|Ворлаву]] і [[Коўна|Коўну]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 37.&lt;/ref&gt;. Не атаясамлівалася з [[Літва старажытная|уласна Літвой]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt; (азначаная тэрыторыя суадносіцца з пазьнейшым [[харонім]]ам XVI ст. «Завялейская Літва»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 153—157.&lt;/ref&gt;).

== Назва ==
Назва «Аўкштота» паходзіць з [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх моваў]]: магчыма, гэтую назву ўтварылі мясцовыя насельнікі балтыйскага паходжаньня, або, паводле [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а, адпаведную зямлю так называлі [[жамойты]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

[[Файл:LietuvaPhysicalMap-lessdetail (lang-be).svg|значак|Фізычная мапа Летувы]]

Паводле афіцыйна прынятай у Летуве вэрсіі, назва Аўкштоты ўтварылася празь яе разьмяшчэньне на ўзвышшы ў параўнаньні з [[Жамойць|Жамойцю]] (што ў выпадку межаў афіцыйнага этнаграфічнага рэгіёну цалкам супярэчыць рэльефу мясцовасьці) — ад [[Летувіская мова|летувіскага]] слова ''aukštas'', якое азначае 'высокі'. Падобную [[Этымалёгія|этымалёгію]] самой назвы (але без адсылкі да Жамойці) сьцьвердзіў у 1820 годзе [[Малая Летува|пруска-летувіскі]] пастар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Рэза||ru|Реза, Людвикас}}, камэнтуючы ўжытую [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацеем Стрыйкоўскім]] назву ''Austechiam'' (пры цытаваньні вытрымкі з [[Хроніка Прускай зямлі|Хронікі Прускай зямлі]] пра падзеі 1294—1300 гадоў) датычна «''морскай правінцыі''», якая «''пад гэтай назвай улучала ўсю тэрыторыю Жамойці і [[Курляндыя|Куроніі]], прылеглыя да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]''» і «''якая цяпер завецца Angsztyta ('высокае месца')''»{{Заўвага|{{мова-la|«Strykouius rectius regionem illam scripsit Austechiam quae hodiernis diebus Angsztyta (locus altus) vocatur. &lt;…&gt; Austechiam prouinciam fuisse dicit maritimam. Totam nimirum Samogitiae et Curoniae terram, quae mare Balticum adjacet, sub hoc nomine complectitur»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;De religionis Christianae in Lithuanorum gente primordiis. — Regiomonti, 1820. [https://books.google.by/books?id=r4DMY84dlfwC&amp;pg=PA4&amp;dq=Austechiam&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE-uGf98z1AhXEh_0HHVfgCLQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam&amp;f=false P. 4].&lt;/ref&gt;.

На думку гісторыка [[Вячаслаў Насевіч|Вячаслава Насевіча]], назву «Аўкштота», магчыма, утварылі штучна (паводле аналёгіі з агучанай пазьней у палітычных мэтах этымалёгіяй назвы Жамойці), каб падмацаваць правы вялікіх князёў літоўскіх на Жамойць&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевiч В.]] Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. — {{Менск (Мінск)}}: 1993. С. 20.&lt;/ref&gt;.

== У гістарычных крыніцах ==
[[Файл:Samland-Samogitie-Semigallo (1768).jpg|значак|[[Жамойць]] (''Samogitia'') і прылеглыя да яе [[Самбія|Самляндыя]] (''Samland'') і [[Зэмгалія|Сэмігалія]] (''Semigallo''), з мапы 1768 г.]]

Назва «Аўкштота» сустракаецца ў некалькіх лацінамоўных і нямецкамоўных хроніках і афіцыйных дакумэнтах, тым часам няма ніводнага ўпаміну пра яе ў дакумэнтах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ў афіцыйнай [[Беларуская мова|беларускай мове]], у [[Беларуска-літоўскія летапісы|літоўскіх (беларускіх) летапісах]], у апісаньнях Літвы замежнымі падарожнікамі і візытантамі двара [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]] у [[Вільня|Вільні]], у афіцыйным ліставаньні з [[Ватыкан]]ам. Усё гэта сьведчыць пра тое, што Аўкштота, з усяго відаць, азначала невялікую памежную паласу (усходнюю частку Жамойці), якая ня мела вялікага значэньня&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-290&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 290.&lt;/ref&gt;.

Рускія летапісы, якія ведаюць назву «Літва» зь сярэдзіны XI ст. і падрабязна апісваюць дачыненьні [[Кіеўская Русь|Русі]] з суседнімі (у тым ліку балтыйскімі) плямёнамі, не ўпамінаюць Аўкштоту. [[Галіцка-Валынскі летапіс]], які лічыцца адной з найважнейшых крыніцаў з гісторыі [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]], [[Жамойты|жамойтаў]], [[Яцьвягі|яцьвягаў]] і [[Прусія|прусаў]] у XIII ст. і генэзы Вялікага Княства Літоўскага, таксама не ўпамінае Аўкштоты. Аўтар лацінамоўнага трактату «Апісаньня земляў» ([[Дублінская хроніка]]) другой паловы XIII ст., які быў на каранацыі [[Міндоўг]]а, упамінае [[Жамойць]], Літву, Нальшчаны, Яцьвезь, але таксама не ўжывае назвы «Аўкштота»&lt;ref&gt;[https://belhistory.com/alba-ruscia.html Апісанне земляў (з Дублінскага рукапісу XIII ст.). Alba Ruscia] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 6, 1993. С. 63—68.&lt;/ref&gt;.

Першы пісьмовы ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў мірнай дамове ад 2 кастрычніка 1323 году, складзенай [[Гедзімін]]ам, каралём Літвы ({{мова-de|«Gedеminne, de koning van Lethowen»|скарочана}}), з магістрам [[Лівонскі ордэн|Лівонскага ордэну]], рыскім арцыбіскупам і месьцічамі [[Рыга|Рыгі]], а таксама з намесьнікам караля [[Данія|Даніі]] ў [[Эстонія|Эстоніі]]: «''…з нашага боку зямля Аўкштота і Жамойць, Пскоў і ўсе [землі] русаў, якімі мы валодаем''» ({{мова-de|«...van unser wegene dat lant to '''Eusteythen''' unde Sameyten, Plessekowe unde alle der Russen, de under uns besethen sin»|скарочана}}&lt;ref&gt;Пашуто В. Т. Русь. Прибалтика. Папство. — М., 2011. [https://books.google.by/books?id=_XoyDwAAQBAJ&amp;pg=PA516&amp;dq=van+unser+wegene+dat+lant+to+Eusteythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiHmo2t5Mr1AhXJsaQKHVSdABQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=van%20unser%20wegene%20dat%20lant%20to%20Eusteythen&amp;f=false С. 516].&lt;/ref&gt;).

Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што ў гэтым афіцыйным дакумэнце, хоць і ўпамінаюцца землі Аўкштоты і Жамойці, але сам вялікі князь Гедзімін тытулюецца як «''кароль Літвы''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-33-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 33—34.&lt;/ref&gt;. Увогуле, ніводны зь вялікіх князёў літоўскіх ніколі не тытуляваўся «''князем Аўкштоты''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;/&gt;.

У пагадненьні адзначаліся памежныя «мірныя зоны», да якіх залічвалася Жамойць і Аўкштота, [[Пскоўская зямля]] ды іншыя «землі русаў», падпарадкаваныя Гедзіміну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-104&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 104.&lt;/ref&gt;. З гэтага вынікае, што Аўкштота не атаясамлівалася з уласна Літвой і была адной зь «мірных зонаў», прылеглых да межаў Лівонскага ордэну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;.

* 1320-я гады (пра падзеі 1294—1300 гадоў) — [[Хроніка Прускай зямлі]]: «''У той час Людвік фон Лібэнцэль быў комтурам Рагніта, які з сваімі братамі і зброяносцамі правёў шмат слаўных войнаў супраць ліцьвінаў. Шматразова ён меў вайну на караблях, адну ў Аўкштоце [Аўштэхіі], зямлі караля Літвы, у якой спаліў сяло, званае Рамэны, якое паводле іх веры было сьвятым, схапіўшы ўсіх і забіўшы''»&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|{{мова-la|«Eodem tempore frater Lodewicus de Libencele fuit commendator de Raganita, qui cum suis fratribus et armigeris multa bella gloriose gessit contra Lethowinos. Navale bellum multiplex habuit, unum versus '''Austechiam''', terram regis Lethowie, in qua villam dictam Romene, que secundum ritus eorum sacra fuit, combussit, captis omnibus et occisis»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 1. Band. — Leipzig, 1861. [https://books.google.by/books?id=YX8OAAAAYAAJ&amp;pg=PA159&amp;dq=Austechiam,+terram+regis+Lethowie&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi10rrE5sr1AhXB8qQKHeeEDfYQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam%2C%20terram%20regis%20Lethowie&amp;f=false S. 159].&lt;/ref&gt;}}.
* 1324—1331 гады — паведамленьне комтура [[Рагніт]]а комтуру [[Кёнігзбэрг]]у пра заяву літоўскага ўцекача (на момант публікацыі ў 1873 годзе захавалася часткова): «''кароль Аўкштоты''» ({{мова-la|«rex de '''Owsteiten'''»|скарочана}})&lt;ref&gt;Altpreußische Monatsschrift. 10. Band. — Königsberg, 1873. [https://books.google.by/books?id=fM5BbKw8_vkC&amp;pg=PA81&amp;dq=rex+de+Owsteiten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi8xNas2sr1AhVliv0HHbZEAHIQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=rex%20de%20Owsteiten&amp;f=false S. 81].&lt;/ref&gt;.
* 1327—1329 гады — дакумэнт Рагніцкага комтурства: «''…тры рабы-ўцекачы з Аўкштоты… якія сьцьвярджалі, што жылі каля [[Горадня|Горадні]]''» ({{мова-la|«...tres servos fugitivos de '''Owehsteten'''... qui eciam asserunt omnes de Owehsteten circa Garten domi esse»|скарочана}})&lt;ref&gt;Preussisches Urkundenbuch. — Königsberg, 1962. [https://books.google.by/books?id=krFDAQAAMAAJ&amp;q=Owehsteten+Garten&amp;dq=Owehsteten+Garten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOj8733Mr1AhVilP0HHeXOAegQ6AF6BAgCEAI S. 447].&lt;/ref&gt;.
* 1337 год, 12 сьнежня — була імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Людвіка Баварскі|Людвіка Баварскага]]: «''…землі няверных, ворагаў Хрыста, ліцьвінаў, а менавіта Аўкштоту, Жамойць, Каршовію, Русь ды іншыя землі, якія належаць да гэтых краёў…''» ({{мова-la|«...terram infidelium Litwinorum Crucis christi inimicorum, videlicet '''Ochsteten''' Samayten Karsow Ruzen ceterasque partes prenominatis terris adiacentibus cum omnibus suis pertinenciis et partibu...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex diplomaticus Lithuaniae. — Vratislavieae, 1845. [https://books.google.by/books?id=pzVNAAAAcAAJ&amp;pg=PA45&amp;dq=Litwinorum+Ochsteten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjt4cy23sr1AhUuhf0HHVtKCc8Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Litwinorum%20Ochsteten&amp;f=false S. 45].&lt;/ref&gt;.
* 1338 год — Хроніка рыцараў Тэўтонскага ордэну: «''кароль Аўкштоты і Жамойці''» ({{мова-de|«Die coninck van '''Ansteiden''' ende van Sameyten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Veteris aevi analecta. T. X. — Lugdunum Batavorum, 1710. [https://books.google.by/books?id=MeNB_FQi1y4C&amp;pg=PA223&amp;dq=Die+coninck+van+Ansteiden+ende+van+Sameyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3qouq58r1AhUN7rsIHT-BCy4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20coninck%20van%20Ansteiden%20ende%20van%20Sameyten&amp;f=false P. 223].&lt;/ref&gt;.

Як паказвае Павал Урбан, невядомы аўтар хронікі недакладна датаваў падзеі, сьцьвярджаючы пра складаньне па 1342 годзе мірнага пагадненьня паміж магістрам Лівонскага ордэну Эвэргардам з Мунгайму (памёр у 1340 годзе) і «''каралём Аўкштоты і Жамойці''». Напраўду справа тычылася гандлёвага пагадненьня 1338 году, аформленага з «''магістрам Лівоніі''» ад імя «''Гедзіміна, караля Літвы''», таму прыведзены тытул — з усяго відаць, памылка аўтара&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35-36&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35—36.&lt;/ref&gt;.

* 1348 год — [[Віганд Марбурскі]]: «''…на зямлю Літвы, а менавіта ў Аўкштоту…''» ({{мова-de|«...in das Land Litten, nemlich in '''Auchstetter'''...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex Diplomaticus Prussicus. 3. Band. — Königsberg, 1848. [https://books.google.by/books?id=ns5TAAAAcAAJ&amp;pg=PA80&amp;dq=%22Auchstetter%22+gegent&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiK76Ot6Mr1AhVDuqQKHZnfCdwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%22Auchstetter%22%20gegent&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;.
* перад 1357 годам — [[Герман Вартбэрг]]: «''У гэтым часе ліцьвіны мясьцінаў Стрыпейкі, Упіта, Вайсьвільцы, Аўкштота [Аўштайта] хацелі перасяліцца ў Літву; што не дазволіў ім зьдзейсьніць магістар''» ({{мова-la|«Hoc tempore Letwini de Stripeyke, Opythen, Mezevilte, de '''Austeyten''' volebant se a Lethowia transferre; sed refutati per magistrum»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA70&amp;dq=Opythen+Austeyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjHv6Sv6cr1AhURCewKHdksAx0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=Opythen%20Austeyten&amp;f=false S. 70].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Samogitia (F. Wit, 1689).jpg|значак|Фрагмэнт мапы ВКЛ каля 1689 году (поўнач — направа, уверсе — захад), дзе Жамойць падзяляецца дзьве часткі: «[[Варні|Worniae]] Territorium», прылеглую да [[Балтыйскае мора|мора]] і «[[Расены|Rosienae]] Territorium», прылеглую да [[Літва старажытная|Літвы]]]]

Як зазначае Павал Урбан, калі б Аўкштота ў тым часе дзяржаўна атаясамлівалася з уласна Літвой, то «''ліцьвіны з Аўкштоты''» ня мелі б патрэбы з «Аўкштоты-Літвы» зноў перасяліцца ў Літву&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

* 1367 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Генінг Шындэкопф «''у вышэйшай зямлі Літвы… спустошыў і спапяліў мясцовасьці Шаты, Ворлава… і прыйшоў да Коўны…''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 34.&lt;/ref&gt; ({{мова-la|«in superioribus partibus Letwinorum... in ore gladiis omnes vastavitque flammis et cede regiones Sethen, Warlowe... quousque pervenitur circa Novum Kauve...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA80&amp;dq=in+superioribus+partibus+Letwinorum&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH_pyu68r1AhW-57sIHXvuCFsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=in%20superioribus%20partibus%20Letwinorum&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;
* 1372 год&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287-288&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287—288.&lt;/ref&gt; — Герман Вартбэрг: «''…спустошылі зямлю Высокую, Вайсьвільцы, Упіту''» ({{мова-la|«...terre vastate in eo sunt Veyseke, Waysevilte, Opiten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA93&amp;dq=sunt+Veyseke&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwijq6GKlMv1AhWLyaQKHbBXAnEQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=sunt%20Veyseke&amp;f=false S. 93].&lt;/ref&gt;
* 1373 год — Герман Вартбэрг: вялікі магістар Тэўтонскага ордэну [[Вінрых з Кніпроду]] «''вывеў сваіх супраць ліцьвінаў у зямлю Аўкштоту, дзе кароль Кейстут ім ня даў пераправіцца. Магістар пайшоў далей уздоўж Вяльлі, жадаючы пераправіцца. Але кароль і там ім ня даў гэтага… Так Магістр спустошыў зямлю ўздоўж Вяльлі да самога Вількаміру. Па тым павёў свае войскі ў зямлю Жамойць…''»{{Заўвага|{{мова-la|«...eduxit suos contra Letwinos in terram '''Austheithen''', ubi rex Keinstut cum suo exercitu non permittens eum transire. Magister procedens ad terram Nerghe, ubi putabat se transiturum. Rex autem et ibi eum prohibuit... Vastavit igitur magister generalis terram circa usque Valkenberge. Deinde direxit suos ad terram Seymen...»|скарочана}}&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=in+terram+Austheithen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjnseWO7Mr1AhV0i_0HHUY0D6MQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=in%20terram%20Austheithen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;}}
* 1374 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Рудыгер з Эльнэру «''быў з двума войскамі ў землях ліцьвінаў пад назваю Аўкштота [Аўштайта], моцна спусташаючы яе тры дні і тры ночы''» ({{мова-la|«fuit cum duobus in terris Letwinorum nomine '''Austheythen''', tribus diebus et noctibus potenter vastando»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=nomine+Austheythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3jMDrl8v1AhXIlP0HHRvPCy0Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=nomine%20Austheythen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;
* паміж 1384 і 1401 гадамі — «''Дарогі ў Аўкштоту або Верхнюю Літву''» ({{мова-de|«Wege nach '''Auxteten''' oder Ober-Littauen»|скарочана}})&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=OsvtAAAAIAAJ&amp;pg=PA688&amp;dq=Auxteten+Ober-L%D1%96ttauen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXoqCA7sr1AhXLlP0HHegqApgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=Auxteten%20Ober-L%D1%96ttauen&amp;f=false P. 688].&lt;/ref&gt;, дзе большасьць дарог мела зьвязкі зь [[Вільня]]й, [[Трокі|Трокамі]] і [[Горадня]]й, у тым ліку ўпамінаюцца такія дарогі: № 62 — празь Візну (у [[Мазавецкае княства|Мазоўшы]]) у Горадню; № 63 — праз [[Райгорад]] у Горадню, № 79 — розныя дарогі між Трокамі і Горадняй; № 83 — дарога з Горадні ў [[Салечнікі]]; № 84 — дарога з Салечнікаў у [[Ваўкавыск]], праз Дубічы і [[Васілішкі]]; № 89 — дарога ў [[Астрына|Астрыну]] праз Горадню і [[Азёры (Гарадзенская вобласьць)|Азёры]]; № 91 — дарога з Горадні ў [[Крэва]], праз Астрыну, Васілішкі, [[Ліда|Ліду]], [[Ліпнішкі]], [[Гальшаны]]; № 93 — дарога ў Горадню, упамінаюцца [[Дубна]], [[Дзярэчын]], [[Слонім]], Васілішкі, Астрына, Ваўкавыск; № 94 — дарога зь Візны ў [[Наваградак]]; № 96 — дарога ў Ліду, упамінаюцца Наваградак, Астрына, Васілішкі; № 97 — дарога з Ваўкавыску ў Наваградак, упамінаецца Слонім; упамінаюцца яшчэ дарогі праз Крэва, Гальшаны, [[Ашмяны]], Дудзішкі, [[Меднікі]]; № 98, 99 — дарогі з Горадні ў Наваградак; № 100 — дарога з [[Трабы|Трабаў]] у Наваградак, упамінаюцца Крэва, Валожын, Бакшты, [[Любча]]&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.&lt;/ref&gt;.
* 1412 год — дакумэнт Тэўтонскага ордэну, заснаваны на апытаньнях пажылых людзей, пераважна былых служкаў ордэну (у тым ліку жамойтаў), і выкарыстаны на арбітражным працэсе: «''Таксама замак Вялёна прускія браты заваявалі 11 гадоў таму ад няверных і ворагаў нашай веры ліцьвінаў, якіх называлі аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;/&gt;, а кіраўнікамі ў іх былі Сурмін, Матэйка і Гаштольд. А таксама, што памянёныя кіраўнікі, ад якіх быў адваяваны замак Вялёна, як ужо пісалася, былі ліцьвінамі, і іх род і цяпер завецца ліцьвінкамі і ліцьвінамі, і жывуць яны ў Літве, у Кульве каля Вількаміру, а не ў жамойцкай зямлі. Таксама, што і замак Вялёна, да яго заваяваньня прускімі братамі, як ужо казалі, утрымліваўся і забясьпечваўся ліцьвінамі, якіх звалі і цяпер яшчэ называюць аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35.&lt;/ref&gt;, а не жамойтамі''»{{Заўвага|{{мова-de|«It. das hus Willune haben di heren von Prusen angewunnen vor xl jaren von den vngeloubigen vnd vinden vnszn heligen geloubens Littowen, di genant woren '''Austenten''', vnd di hobetlute his by namen Surmynne, Mattewike vnd Gawstad. It. das di dri negest oben bescreben hobetlute, von den das hus Willune gewunnen wart, alz vor ist gescreben, woren Littowen, vnd ir geschlechte is noch czu deser czit Littowes vnd Littowen vnd wonen in Littowen im lande czu Coluwa bi Wilkenberg vnd nicht im lande czu Samayten. It. das hus Willune, e das is von den heren von Prusen gewunen wart, alz in dem andren negesten obengescreben artikel ist vsgesprochen, wart is gespiset vnd gehalden von den Litiowen, di '''Awstayten''' genant woren vnd noch heysen vnd nicht von den Samayten»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=bVJkXD7G_iAC&amp;pg=PA711&amp;dq=hus+Willune+Austenten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj2rMfn7sr1AhWC-qQKHf0SCEQQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=hus%20Willune%20Austenten&amp;f=false P. 711].&lt;/ref&gt;}}

[[Файл:Samogitie, Lithuanie (A. Zakrzewski, 1832).jpg|значак|Жамойць (''Samogitie'') займае ўсю будучую «Аўкштайцію». З мапы [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]], 1832 г.]]

Апошні гістарычны ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў лісьце вялікага князя Вітаўта да імпэратара Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 11 сакавіка 1420 году (беларускі пераклад даецца паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 280, 287.&lt;/ref&gt;, які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку&lt;ref name=&quot;Zlutka-1998&quot;&gt;[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.&lt;/ref&gt;):
{{Цытата|Але паколькі Жамойць ёсьць зямлёй ніжэйшай да зямлі Літвы, таму яна называецца Жамойцю, што ў літоўскай [мове] тлумачыцца як ніжэйшая зямля. Жамойты ж Літву называюць Аўкштота, што ёсьць вышэйшая зямля ў адносінах да зямлі Жамойтаў{{Заўвага|Варыянт перакладу паводле Паўла Урбана&lt;ref name=&quot;Urban-2001-23&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 23.&lt;/ref&gt;: «''Але дзеля таго, што зямля Жамойтаў ёсьць зямля ніжэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Літвы, дык называецца Жамойцю, што ў літоўскай мове перакладаецца як зямля ніжэйшая. Жамойты, папраўдзе, Літву называюць Аўкштотай, што значыць зямля вышэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Жамойтаў''».}}.
{{арыгінал|la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur. Samoyte vero Lythwaniam appelant '''Auxstote''', quod est terra superior respectu terre Samaytarum. 
}}
}}

Гісторыкі Вацлаў Пануцэвіч, Павал Урбан і [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртаюць увагу на тое, што гэты ліст ёсьць дыпляматычным дакумэнтам, створаным дзеля дасягненьня канкрэтных палітычных мэтаў — давесьці законныя правы на тэрыторыю Жамойці, уважаючы яе за складовую частку Літоўскага гаспадарства. Таму ён ня можа лічыцца сьведчаньнем незацікаўленага назіральніка&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;. Пагатоў, у ім зьмяшчаюцца сьцьверджаньні, якія не адпавядаюць праўдзе&lt;ref name=&quot;Urban-2001-22-27&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22—27.&lt;/ref&gt; і, з усяго відаць, зьявіліся зь сьвядомай волі аўтара дакумэнта&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 143.&lt;/ref&gt;.

Вацлаў Пануцэвіч паказвае, што сьцьверджаньне Вітаўта пра назву Жамойці — гэта хітры, але адначасна і супярэчлівы довад: «''Жамойцю таму называецца, бо гэта ў мове жамойцкага насельніцтва абазначае, што ў перакладзе на літоўскую мову раўназначна з terra inferior, нізінай''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 281, 287.&lt;/ref&gt;. Адпаведна, і заўвага Вітаўта, што жамойты называюць Аўкштотай ''Літву'', мае характар не навуковы, але чыста палітычны&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;.

&lt;gallery caption=&quot;Тэрыторыя сучаснага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайціі» як частка Жамойці на мапах XIX—XX стагодзьдзяў&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Szamaiten (Samogitien) (H. Kieper, 1849).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нямецкага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Генрых Кіпэрт|Генрыха Кіпэрта|en|Heinrich Kiepert}}, 1849 г.
Samogitia (1855).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1855 г.
Żmudź (Samogitia) (1904).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй Рэчы Паспалітай польскага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вацлаў Налкоўскі|Вацлава Налкоўскага|pl|Wacław Nałkowski}}, 1904 г.
Samogitia (1919).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1919 г.
&lt;/gallery&gt;

== Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях ==
[[Файл:Simono Daukanto - Budas senoves lietuviu - kalnenu ir zemaiciu - 1845 AD.jpg|значак|Вокладка кнігі [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''»), 1845 г.]]

Да вяртаньня ва ўжытак і папулярызацыі назвы «Аўкштота» ў XIX ст. прычыніўся пруска-нямецкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яганэс Фогт||ru|Фохт, Иоганнес}} (з 1856 году сябра-карэспандэнт [[Санкт-Пецярбурская акадэмія навук|Санкт-Пецярбурскай акадэміі навук]]), які ў другім томе сваёй «Гісторыі Прусіі» ({{мова-de|«Geschichte Preussens»|скарочана}}, 1827 год), выдадзенай гатычным шрыфтам у [[Кёнігзбэрг]]у, сьцьвярджаў, што «Аўкштотай» («верхняй зямлёй») называўся ўвесь рэгіён на [[Нёман|Нёмане]] на захад ад [[Вялёна|Вялёны]], а жыхароў гэтага рэгіёну называлі «аўкштотамі». Ён жа выдзяляў, апроч Жамойці («ніжняй зямлі»), яшчэ і «сярэднюю зямлю»{{Заўвага|{{мова-de|«Eigentlich hieß das ganze Gebiet von Welun (Wiliona) an der Memel östlich hin das Land Austeten oder Austetten, wie denn auch die Bewohner „die Austeten“ genannt wurden. &lt;...&gt; dieses Gebiet Austeten das s. g. Oberland von Samaiten, superiores partes; die Gegenden von Welun an bis Widuckeln, Rossiene und Erogel nannte man das Mittelland, mediae partes und die Gebiete von Medeniken, Wangen u. s. w. das Niederland, partes inferiores»|скарочана}}&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 1. Band — Königsberg, 1827. [https://books.google.by/books?id=xr_fcQI_Mn4C&amp;pg=PA61-IA1&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 62].&lt;/ref&gt;}}. У чацьвертым томе гэтай жа працы (1830 год) Фогт апублікаваў ліст Вітаўта ад 1420 году&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 4. Band — Königsberg, 1830. [https://books.google.by/books?id=AccBAAAAYAAJ&amp;pg=PA11&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 11].&lt;/ref&gt;.

У 1837 годзе вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» [[Паганства|паганскіх]] багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-[[Індыя|індыйскай]]» рэлігіі «ліцьвінаў»&lt;ref name=&quot;Astraucou-2014&quot;&gt;[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.&lt;/ref&gt;, выдаў у Вільні другі том «Гісторыі літоўскага народу» ({{мова-pl|Dzieje starożytne narodu litewskiego|скарочана}}), дзе з спасылкай на Фогта (які «''знайшоў довады гэтага ў Кёнігзбэрскім архіве''») заявіў, што «''Літва… падзялялася на дзьве паловы: вышэйшую, якая называлася Аўкштотай{{Заўвага|Тут Нарбут ужыў невытлумачальную зь летувіскай мовы памылковую форму ''Auxstole''&lt;ref&gt;Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 1. — Kraków, 1874. [https://books.google.by/books?id=OeQAAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA368&amp;dq=Auxstole&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjJgP-SqM31AhVRlP0HHcTzAKQQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=Auxstole&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;, якую як асноўную форму назвы (на яго думку) паўтарыў на наступнай старонцы. Гэтую ж памылковую форму ён паўтарыў у сваёй публікацыі «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» (1856 год)&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 38.&lt;/ref&gt;}}, у лацінскіх аўтараў Austechia, і на ніжэйшую або Жамойць''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Litwa... dzieliła się na dwie połowy: wyższą, nazywaną Auxstole, w autorach łacińskich Austechia i na niższą czyli Žomajten»|скарочана}}}} і таксама зьмясьціў тэкст ліста вялікага князя Вітаўта&lt;ref&gt;Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. 2. — Wilno, 1837. S. 387—[https://books.google.by/books?id=JuMGAAAAYAAJ&amp;pg=PA388&amp;dq=Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjwpq65tsv1AhXlh_0HHSrjCYw4FBDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false 388].&lt;/ref&gt; (у сваёй пазьнейшай публікацыі 1856 году «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» Нарбут, увогуле, абвясьціў «Аўкштоту» разам з Жамойцю і дзьвюма прыдуманымі ім правінцыямі — «Няромай» і «Пялюзіяй» — «''сапраўднай Літвой''»&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;/&gt;). Ад гэтага часу назва «Аўкштота» («Аўкштайція») пачала выкарыстоўвацца ў розных публікацыях, дзе гэтым тэрмінам пазначаліся тыя альбо іншыя землі на ўсход ад Жамойці, тым часам назвай «[[Аўкштайты|аўкштайты]]» пачалі называць жыхароў адпаведных земляў. Аднак яшчэ ў 1891 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікая агульная ілюстраваная энцыкляпэдыя||pl|Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana}} сьведчыла, што шырокія масы мясцовага насельніцтва ня ведаюць тэрміну «Аўкштота» і не ўжываюць яго ў штодзённым жыцьці як геаграфічную назву{{Заўвага|{{мова-pl|«Aukstote, Auxstote... Nazwa ta, dziś przes Litwinów nie używana»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. 5—6. — Warszawa, 1891. [https://books.google.by/books?id=cNcDAAAAYAAJ&amp;pg=PA450&amp;dq=Aukstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj20eDXtMv1AhVAlP0HHeAKAdg4ChDoAXoECAUQAg#v=onepage&amp;q=Aukstote&amp;f=false S. 450].&lt;/ref&gt;.

Калі ў 1822 годзе [[Сыманас Даўкантас]] — адзін зь першых ідэолягаў [[Летувіскі нацыянальны рух|летувіскага нацыянальнага руху]] — выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), то ўжо ў 1845 годзе (па выхадзе публікацыяў Яганэса Фогта і Тэадора Нарбута) ён выдаў сваё дасьледаваньне пад назвай «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''», сучаснае летувіскае «''Būdas senovės lietuvių, kalnėnų ir žemaičių''»{{Заўвага|У выдадзенай на заказ [[Міністэрства замежных справаў Летувы]] «Гісторыі Летувы» ({{мова-ru|«История Литвы»|скарочана}}) назву гэтай кнігі Даўкантаса падалі як «Звычаі старажытных летувісаў, аўкштайтаў і жамойтаў» ({{мова-ru|«Обычаи древних литовцев, аукштайтов и жемайтов»|скарочана}})&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 125.&lt;/ref&gt;}}). Такім парадкам Даўкантас пераклаў старажытны нямецка-лацінскі тэрмін уласным летувіскім наватворам «горнікі» (ад {{мова-lt|kalnas|скарочана}} 'гара'), чым засьведчыў няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты»). Тое, што Даўкантас «''першым прыдумаў і выкарыстаў тэрмін дзеля апісаньня этнаграфічнай супольнасьці, вядомай цяпер як аўкштайты''», прызнаецца ў сучасных летувіскіх школьных падручніках&lt;ref&gt;Martišiūtė-Linartienė A. [https://nullroute.lt/mirrors/texts/Liet_k_chrestomatija_11_klasei.pdf Elektroninė literatūros chrestomatija 11 klasei]. — Vilnius, 2011. P. 608.&lt;/ref&gt;.

Ужо ў 1850 годзе пруска-нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Георг Нэсэльман||ru|Нессельман, Георг Генрих Фердинанд}} заявіў у сваім слоўніку, нібы расейскія летувісы, або жамойты, называюць прускіх летувісаў «''Létuwninkai kalninni''» з прычыны ўзгорыстай мясцовасьці{{Заўвага|{{мова-de|«Létuwninkai kalpinni werden die Preußischen Littauer von den Russischen (Zémaiczei) genannt wegen des hügligen Terrains»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA174&amp;dq=K%C3%A4lninnis++L%C3%A9tuwninkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjNxICojtr1AhXOwKQKHXQ-ClQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=K%C3%A4lninnis%20%20L%C3%A9tuwninkai&amp;f=false S. 174].&lt;/ref&gt;. Неўзабаве, аднак, расейска-летувіскі мовазнаўца [[Станіслаў Мікуцкі]] паказаў, што Нэсэльман напраўду ўзяў адпаведную назву з выдадзенай у 1842 годзе кнігі Даўкантаса «Лемантар летувіска-горнай і жамойцкай моваў» («''Abecieļa lîjtuwiû-kalnienû ir źiamajtiû kałbos''», сучаснае летувіскае «''Abėcėlė lietuvių-kalnėnų ir žemaičių kalbos''»), памылкова прыняўшы азначэньне «летувіска-горны» за сынонім «[[Прускія летувісы|пруска-летувіскі]]»&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. [https://books.google.by/books?id=SdohAQAAMAAJ&amp;pg=PA109&amp;dq=kalnienaj&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE3un0_dn1AhXI2KQKHbkrAuwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=kalnienaj&amp;f=false С. 109].&lt;/ref&gt;. Апроч таго, Мікуцкі засьведчыў, што слова «''kalnėnai''» ('горныя, горцы') Даўкантас проста выдумаў{{Заўвага|{{мова-ru|«выдуманное г. Довконтом слово kalnienaj (горные, горцы)»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.

У той жа працы 1855 году Мікуцкі згадаў назву «аўкштоты» («аўкштайты»), раскрыўшы лёгіку яе зьяўленьня: «''Жамойты — Нізоўцы, летувісы, якія жывуць у нізоўі Нёмана. &lt;…&gt; Калі былі (і ёсьць) Нізоўцы, мусяць быць і Вярхоўцы; і сапраўды былі''». Як галоўны довад даўнейшага існаваньня летувісаў-«вярхоўцаў» ён прывёў тэкст ліста Вітаўта ад 1420 году&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-108&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. С. 108.&lt;/ref&gt;. Прытым летувісаў свайго часу Мікуцкі, паводле асаблівасьцяў іх мовы, падзяліў на «паўночных» ([[Сьвянцянскі павет (Віленская губэрня)|Сьвянцянскі]], [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскі]], [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскі]], [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескі]] і часткова [[Шавельскі павет (Расейская імпэрыя)|Шавельскі]] паветы) і «паўднёвых», адзначыўшы, што мяжа між адпаведнымі гаворкамі часткова праходзіць ракой [[Вяльля|Вяльлёй]]&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.
 
Пра няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты») адукаванымі коламі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] таксама сьведчыць крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы «літва» на частку [[жамойць|жамойцкага]] насельніцтва, пазьней вядомую як «аўкштайты». Адпаведная нататка&lt;ref&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt; зьявілася ў 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і усходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}

[[Файл:Littauischen Sprachgebiets (1876).jpg|значак|Мапа абшару з часткова [[Летувіская мова|летувіскамоўным]] насельніцтвам, дзе цяперашні афіцыйны этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» азначаецца [[Жамойць|Жамойцю]] ({{мова-de|Samogitien|скарочана}}), 1876 г.]]

Пытаньне этымалёгіі і лякалізацыі назвы «Аўкштота» падрабязна разглядаў у 1875 гозе лінгвіст і этнограф [[Ян Карловіч]] (ужо па тым, як некалькі аўтараў абвясьцілі яе «''назвай уласна Літвы, якую ўжываюць жамойты''») і пераканаўча засьведчыў, што ў тагачаснай Жамойці ня ведалі і не ўжывалі назвы «Аўкштота»{{Заўвага|{{мова-pl|«Na Żmudzi... tego wyrazu lud nie zna a zatem i Litwy nim nie nazywa»|скарочана}}}}. Таксама ён зьвярнуў увагу на тое, што ў летувіскім слоўніку Нэсэльмана сьцьвярджалася, нібы некалькі падобных назваў (''Auksztininkai'' як назва жыхароў ваколіцаў вёскі Budweten і ''Auksztinélei'' як назва жыхароў ваколіцаў [[Рагніт]]у, дадзеная ім жыхарамі ваколіцаў [[Клайпеда|Клайпеды]]&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA16&amp;dq=Auksztininkai+Auksztinelei&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj1yYbCqtn1AhWg8LsIHdspA98Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Auksztininkai%20Auksztinelei&amp;f=false S. 16].&lt;/ref&gt;) бытавалі пасярод прускіх летувісаў (у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»)&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. [https://books.google.by/books?id=BrViAAAAcAAJ&amp;pg=PA187&amp;dq=Aukstote,+Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOiZPRj9n1AhUbhP0HHSatDkcQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q=Aukstote%2C%20Auxstote&amp;f=true S. 187].&lt;/ref&gt;. Тым часам крыніцай зьяўленьня назвы «Аўкштота» Карловіч проста назваў публікацыю ліста Вітаўта ад 1420 году, адзначаючы, што цяжка меркаваць, ці Вітаўт утварыў гэтую назву сам, паводле аналёгіі з Жамойцю, або тая назва сапраўды бытавала за яго часамі&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 188.&lt;/ref&gt;.

У той жа працы Карловіч заявіў, што ўведзены раней нямецкім мовазнаўцам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аўгуст Шляйхэр|Аўгустам Шляйхэрам|ru|Шлейхер, Август}} падзел летувіскай мовы на гаворкі «верхнелетувіскую» (або проста летувіскую) і «ніжнелетувіскую» (або жамойцкую) ёсьць «''вельмі ўдалым''», дзеля чаго зьвярнуўся да зьняпраўджанай раней Мікуцкім назвы «''Kalnėnai''» («горнікі»), заявіўшы, што на той час у [[Цельшыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Цельшыцкім павеце]] так ужо называлі жыхароў ваколіцаў [[Вількамір]]у і Вільні&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 189, 251—252.&lt;/ref&gt;. Далей Карловіч зазначыў, што напраўду гаворак летувіскай мовы, апроч дзьвюх памянёных, існуе вялікае мноства: «''можна сказаць, што ў кожнай парафіі — свая гаворка''»&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 252.&lt;/ref&gt;.

У 1876 годзе пруска-летувіскі лінгвіст прафэсар [[Кёнігзбэрскі ўнівэрсытэт|Кёнігзбэрскага ўнівэрсытэту]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Куршат||ru|Куршат, Фридрих}} пісаў: «''У XV ст. ўсходняя Жамойць называлася Аўкштотай, паводле цяперашняага прастамоўя Aukßtocźiai ('горныя', 'горнікі')''»{{Заўвага|{{мова-de|«Im 15. Jahrhundert wurde das östliche Samogizien Auxtote, nach gegenwärtiger Volkssprache Aukstocíiai (die Hohen, die Hochländer) genannt»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Kurschat F. Grammatik der littauischen Sprache. — Halle, 1876. [https://books.google.by/books?id=r6YFAAAAQAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=Lietuvininkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj4hYfwsN_1AhURHOwKHWjfDMc4ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&amp;q=Lietuvininkai&amp;f=false S. 5].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Schamaiten (Samogitien) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» нямецкага гісторыка [[Дытрых Шэфэр|Дытрыха Шэфэра]] (1916 г.), на якой цяперашняя «Аўкштайція» мае подпіс «''Schamaiten (Samogitien)''»]]
[[Файл:Litauer (Schamaiten, Schmuden) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Легенда да мапы Д. Шэфэра, дзе летувісы азначаюцца [[жамойты|жамойтамі]]&lt;ref&gt;Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139—140.&lt;/ref&gt;: «''Litauer (Schamaiten, Schmuden'')»]]

У ХІХ — XX стагодзьдзях, па ўзьнікненьні летувіскага нацыянальнага руху, «Аўкштайціяй» пачалі называць цэнтральную і ўсходнюю частку сучаснай Летувы, а тэрмінам «аўкштайты» — этнаграфічную групу летувісаў&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;. Пашырэньне назвы «аўкштайты» ў гэты час зьвязваюць з этнанімічнай дыфэрэнцыяцыяй паміж [[Летувісы|летувісамі]] і [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;/&gt;. Тым часам лучнасьць гаворак «аўкштайтаў» атрымала ў лінгвістаў назву «аўкштайцкі дыялект» летувіскай мовы. Сваім парадкам тэрмінам «аўкштайты» некаторыя археолягі пачалі рэтраспэктыўна называць насельніцтва, якое стварыла археалягічныя культуры, што займаюць тэрыторыю цэнтральнай Летувы, а некаторыя навукоўцы пачалі таксама рэтраспэктыўна ўжываць датычна стваральнікаў гэтых археалягічных культураў азначэньне «група балтыйскіх плямёнаў аўкштайты»&lt;ref&gt;{{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;.

У 2003 годзе ўлады Летувы ўсталявалі афіцыйныя межы этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»&lt;ref&gt;Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.&lt;/ref&gt;. Як заўважыў летувіскі этноляг Ж. Шакніс, мапы этнаграфічных рэгіёнаў Летувы (у адрозьненьне ад [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]] або [[Фінляндыя|Фінляндыі]]) вельмі доўгі час не друкаваліся нават у абагульняльных працах зь летувіскай этналёгіі&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-42&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 42.&lt;/ref&gt;. У 2006 годзе частка летувіскіх аўтараў (у тым ліку мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]]) прызналі супярэчнасьць канцэпцыі «Аўкштайціі»: «''такім чынам, варта вызнаць, што паняцьце этнаграфічнай Аўкштайціі не ўстаялася''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Таким образом, понятие этнографической Аукштайтии следует признать не устоявшимся»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Зинкявичюс З., Лухтанас А., Чеснис Г. Откуда родом литовцы. — Вильнюс, 2006. С. 131.&lt;/ref&gt;.

Як адзначае Вацлаў Пануцэвіч&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-279&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|Адным з шырока пашыраных у сучаснай літаратуры «доказаў» на тое, быццам Жамойдзь і Літва тварылі адну непадзельную цэласьць, як тэрытарыяльную, так і этнічную, ёсьць так званая аўкштоцкая легенда, або твораны міт Аўкштоты. Сутнасьць гэтай легенды або міту заключаецца ў тым, быццам у склад Літвы, як агульнага назову, уваходзілі два плямёны з сваімі аддзельнымі тэрыторыямі: Жамойць і Аўкштота, terra inferior і terra superior}}

== Сымбалі ==
Сучасныя сымбалі летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» (сьцяг і герб) распрацавалі і зацьвердзілі ў 2006 годзе&lt;ref&gt;[https://numismag.com/en/2020/01/14/rolandas-rimkunas-creator-of-e2-lithuanian-regions-coins-series/ Rolandas Rimkūnas, creator of €2 lithuanian regions coins series], Numismag, 14 студзеня 2020 г.&lt;/ref&gt;.

== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
[[Файл:Liet-etno-regionai.png|міні|{{Легенда|#fec0c0|Зацьверджаная на афіцыйным узроўні тэрыторыя летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»}}]]

Сучасны летувіскі этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» знаходзіцца ў паўночна-ўсходняй частцы краіны. Буйныя месты:

* [[Панявеж]] — лічыцца сталіцай
* [[Янава (Летува)|Янава]] 
* [[Уцяна]]
* [[Кейданы]]
* [[Вісагіня]] (будавалася за савецкім часам, таму большасьць жыхароў — [[расейцы]] і [[беларусы]])
* [[Вількамір]]
* [[Радзівілішкі]]

== Мова ==
{{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў настаўніцкай сэмінарыі, адкрытай уладамі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] ў [[Панявеж]]ы — сталіцы сучаснай «Аўкштайціі»: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}}
{{Асноўны артыкул|Летувіская мова}}
Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, у афіцыйным этнаграфічным рэгіёне «Аўкштайція» размаўляюць на [[аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкіх дыялектах]] летувіскай мовы. Прытым згодна зь іх новымі сьцьверджаньнямі, летувіская мова падзяляецца ня толькі на [[жамойцкі дыялект|жамойцкі]] і аўкштайцкі дыялекты, але і на яшчэ два субдыялекты — судоўскі і [[дзукійскі дыялект|дзукійскі]], якія разам утвараюць аўкштайцкую дыялектную групу. Да аўкштайцкіх дыялектаў належаць гаворкі, на якіх засноўваецца [[літаратурная мова|літаратурная летувіская мова]] — гаворкі захаду этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція», у ваколіцах [[Коўна|Коўны]].

На думку [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], аўкштайцкі дыялект — які правільней называць верхнежамойцкім — утварыўся пад уплывам беларускай мовы і славянскага насельніцтва на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]]&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-289&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 289.&lt;/ref&gt;.

== Традыцыйны строй ==
Паводле летувіскіх этнографаў, існаваў традыцыйны строй летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція». Адметная рыса жаночага строю — пераважнае выкарыстаньне белага колеру ў адзеньні. Жаночы строй складаўся з доўгай белай ільняной кашулі, некалькіх спадніц, белага фартуху з геамэтрычным арнамэнтам чырвонай ніткай уздоўж яго нізу, гарсэту, доўгага поясу, шыйных упрыгожваньняў, галаўнога ўбору й скуранога абутку. Узімку насілі шарсьцяныя ўкарочаныя або доўгія паліто. Белыя кашулі часьцей за ўсё ўпрыгожвалі простай геамэтрычнай вышыўкай чырвонай ніткай на манжэтах. Спадніцы былі ў клетку й фармаваліся з спалучэньня чатырох асноўных колераў: чырвонага, зялёнага, жоўтага й чорнага. Апраналася ня менш за 2 спадніцы, а напрыгажэйшая апраналася паверх астатніх. Гарсэты дзяліліся на два віды: першы, які ад таліі пачынаў зьбірацца ў складкі, і другі, які быў прамы. Жанчыны «Аўкштайціі» насілі пераважна каралавыя, бурштынавыя ці шкляныя шыйныя ўпрыгожваньні. Асноўнымі сярод галаўных убораў былі наміткі, якія насіліся толькі замужнімі жанчынамі й павязваліся вельмі своеасаблівым чынам, прыкрываючы скулы й шыю, а таксама кароны й чапцы, часта ўпрыгожаныя кветкамі (маладыя дзяўчыны). Мужчынскі строй складаўся з доўгіх вузкіх часьцей даматканых, шарсьцяных ці паўшарсьцяных нагавіцаў натуральных ці цёмных колераў, белай кашулі, камізэлькі, шэйнай хусткі, лямцавага паліто пераважна шэрага ці карычневага колеру, радзей чорнага ці цёмна-сіняга, плеценага або зьвітанага поясу яркіх колераў, фэтравага капелюша й скураных ботаў, якія падвязваліся тонкімі паяскамі&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = Jurkuvienė T.|частка = |загаловак = Lietuvių tautinis kostiumas|арыгінал = |спасылка = http://www.kainos.lt/lietuviu-tautinis-kostiumas-lithuanian-national-co-p122099|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БЭ|2}}
* Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия A, Гуманитарные науки. № 1, 2021. С. 37—49.
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}
* {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}} 
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}}
* История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс: Eugrimas, 2013. — 318 с. {{ISBN|978-609-437-207-0}}.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Зьдзіслаў Сіцька]], [http://pawet.net/ns/2007/28/%E2%84%96_28_(816).html Па слядах літвы], [[Pawet.net]], 25 ліпеня 2007 г.

{{Рэгіёны Летувы}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Аўкштота| ]]
[[Катэгорыя:Рэгіёны Летувы]]
[[Катэгорыя:Традыцыйная культура]]</text>
      <sha1>be2bk832ahvp2br339saxzippn2wv8j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Дрэздэн</title>
    <ns>14</ns>
    <id>45354</id>
    <revision>
      <id>2329069</id>
      <parentid>1677708</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:06:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68" xml:space="preserve">{{Болей}}

[[Катэгорыя:Гарады Саксоніі]]</text>
      <sha1>r5l3na4lhlo2spo5qfj7uylb5q3kwkn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Беларускі музэй у Вільні</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45734</id>
    <revision>
      <id>2328893</id>
      <parentid>2295638</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:43:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rdgst</username>
        <id>67275</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>дапаўненьне</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10318" xml:space="preserve">{{Музэй
 | Назва               = Беларускі музэй у Вільні
 | Арыгінальная назва  = Muzeum Białoruskie w Wilnie
 | Выява               = Vilnia, Biełaruski muzej. Вільня, Беларускі музэй (1933).jpg
 | Апісаньне выявы     = Беларускі музэй у Вільні, адна з заляў
 | Філія               = 
 | Філіі               = 
 | Горад               = Вільня
 | Краіна              = Другая Рэч Паспалітая
 | Тэматыка калекцыі   = 
 | Велічыня калекцыі   = 
 | Плошча экспазыцыі   = 
 | Дата стварэньня     = 
 | Год стварэньня      = 1921
 | Пасада дырэктара    = 
 | Дырэктар            = [[Антон Луцкевіч]]
 | Адрас               = Вастрабрамская, 9
 | Сайт                = 
 | Шырата паўшар'е     = N
  | Шырата градусаў    = 54
  | Шырата хвілінаў    = 41
  | Шырата сэкундаў    = 
 | Даўгата паўшар'е    = E
  | Даўгата градусаў   = 25
  | Даўгата хвілінаў   = 17
  | Даўгата сэкундаў   = 
 | Назва мапы          = Польшчы1924
 | Пазыцыя подпісу на мапе = 
 | Водступ подпісу на мапе = 
}}
'''Беларускі музэй у Вільні''', ''Віленскі беларускі музей імя Івана Луцкевіча'' ({{мова-pl|Muzeum Białoruskie w Wilnie|скарочана}}) — адна з галоўных навуковых і асьветніцкіх установаў у гісторыі Беларусі. Знаходзілася ў [[Вільня|Вільні]] на вуліцы Вастрабрамская, 9 у 1921—1945 гадох разам зь [[Беларускае навуковае таварыства (1918)|Беларускім навуковым таварыствам]] і [[Віленская беларуская гімназія|Беларускай гімназіяй]].

Музэй заснаваны ў 1921 годзе і названы ў гонар памерлага ў 1919 годзе беларускага дзеяча [[Іван Луцкевіч|Івана Луцкевіча]].

Экспанаты паходзілі галоўным чынам з калекцыі Івана Луцкевіча, які ў тэстамэнце перадаў яе музэю.

Музэй налічваў каля 14 тысячаў рукапісаў і старадрукаў. У экспазыціі меліся, у прыватнасьці: частка праскай [[Біблія|Бібліі]] 1517 году [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]], [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|Статут ВКЛ 1588 году]], наваградзкае Эвангельле 14 стагодзьдзя, Аль-Кітаб, друкаваныя па-беларуску кнігі ([[Вільня]], [[Іўе]], [[Супрасьль]], [[Нясьвіж]], [[Слуцак]]), іншыя рэдкія кнігі.

Музэй быў ліквідаваны напрыканцы 1944 году. Тое, што захавалася па вайне, было падзелена супольнай камісіяй паміж [[Летувіская ССР|Летувіскай ССР]] і [[БССР]]. Ад беларускага боку ў камісіі былі асобы, не зьвязаныя зь Беларусьсю. Яны адбіралі толькі тыя экспанаты, якія былі на беларускай мове. Усё зьвязанае з [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] было адкінута, таму найбольш значныя экспанаты засталіся [[Летува|Летуве]] ці патрапілі ў [[Масква|Маскву]].

На чале музэю да 1939 году  стаяў [[Антон Луцкевіч]] — брат Івана. Яго супрацоўнікамі былі [[Мар’ян Пецюкевіч]],  [[Янка Шутовіч]] і Владас Дрэма.

== Аднаўленьне музэю ў 2000-х гадах ==
У 2001 годзе ў Вільні намаганьнямі [[Сяржук Вітушка|Сяржука Вітушкі]] зроблена спроба аднавіць інстытуцыю, у Літоўскай Рэспубліцы зарэгістравана грамадскае аб’яднаньне «Беларускі музэй імя Івана Луцкевіча» з дэклараванымі мэтамі дасьледаваньня старажытнай гісторыі, фіксацыі гістарычнага працэсу й прэзентацыі гістарычных ведаў у грамадстве. Паводле заявы стваральнікаў (Галіны Войцік, Сяргея й Людвікі Вітушак, Сяргея Дубаўца, Таццяны Поклад): «''Сваю дзейнасьць мы разумеем як працяг віленскай музэйнай традыцыі і таму падкрэсьліваем — мы ня проста ствараем — мы адраджаем Віленскі Беларускі Музэй»''&lt;ref&gt;Віленскі Музэй. [https://web.archive.org/web/20160922033317/http://vilnia.com:80/museum/default.asp?newsId=16 Заархіаваная версія старонкі, 06.02.2003].&lt;/ref&gt;. 

У 2021 годзе гэтае грамадскае аб’яднаньне атрымала памяшканьне па [[Віленская вуліца (Вільня)|вуліцы Віленскай]], 20. Па думцы заснавальнікаў, яны аднавілі сымбаль багатага гістарычнага мінулага і асяродак культурнага жыцьця беларусаў у Вільні, працягнуць збор нацыянальнай спадчыны і працу над яе папулярызацыяй.&lt;ref&gt;''[[Паліна Уладзіміраўна Качаткова|Сцепаненка П.]]'' [http://kamunikat.org/naviny.html?artid=2428&amp;lang=BE Людвіка Кардзіс спрабуе адрадзіць Беларускі музей у сучаснай Вільні] // Беларускае Радыё Рацыя&lt;/ref&gt; Дырэктарка музэю — Людвіка Кардзіс.

4 жніўня — 16 верасьня 2021 ў музэі адбылася яго першая выстава «Чаму воля гэта жанчына», на якой выстаўляліся працы беларускіх мастачак (Зоя Коўш, Жана Гладко, Сьвятлана Пятушкова, Алеся Жыткевіч, Анон)&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=276156 «Чаму воля — гэта жанчына». У Вільні адкрываецца выстава, прысьвечаная пратэстам у Беларусі // Наша ніва, 04.08.2021]&lt;/ref&gt; і так сама творы саміх наведнікаў імпрэзы.

Другая выстава (5 сьнежня 2021) была прысьвечаная 115-годзьдзю «[[Наша Ніва (1906)|Нашай Нівы]]», заснаванай Іванам Луцкевічам, ды 100-годзьдзю самога музэю. Выстава «Музэй Івана Луцкевіча праз аналіз дадзеных і згадкі ў прэсе» прадставіла статыстычныя дадзеныя па дзейнасьці беларускага музэю ў міжваенны час, сабраныя на васнове кнігі ўліку наведнікаў і тагачаснай віленскай прэсы (куратар Паўліна Вітушчанка, візуалізацыя дадзеных Ігар Яноўскі).&lt;ref&gt;[https://d1qi097eoj06ns.cloudfront.net/kultura/215-na-dvaikh-u-vilni-adznachyli-adrazu-dv/ 215 на дваіх: у Вільні адзначылі адразу два дні народзінаў // Рацыя, 20.11.2021]&lt;/ref&gt; Разам з тым 10 сьнежня адбылася й навуковая міні-канфэрэнцыя «Віленскі музэй сто год таму».

За першы год публічнай працы адноўленага музэю былі арганізаваныя выставы жівапісу, фотаграфіі й кніжнай графікі, ладзіліся прэзэнтацыі кніг [[Уладзімір Някляеў|Уладзіміра Някляева]], [[Вольга Гапеева|Вольгі Гапеевай]], [[Аляксей Дзікавіцкі|Аляксея Дзікавіцкага]], канцэрты [[Зьміцер Бартосік|Зьмітра Бартосіка]], [[Зьміцер Вайцюшкевіч|Зьмітра Вайцюшкевіча]], [[Андрэй Хадановіч|Андрэя Хадановіча]], паэтычныя фестывалі, майстэрні, спэктаклі, адчыніліся шматлікія гурткі, бібліятэка.&lt;ref&gt;[https://budzma.org/news/vilenski-belaruski-muzey.html Віленскі беларускі музей імя Івана Луцкевіча: беларускае адраджэнне, вайна ва Украіне і пошукі ідэнтычнасці // Будзьма, 04.04.2022]&lt;/ref&gt; Быў выдадзены гід «Вільня фальклёрная».


== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20160404121252/http://vilnia.com/museum/default.asp?newsId=18 Віленскі музэй]

[[Катэгорыя:Музэі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Музэі Вільні]]
[[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1921 годзе]]</text>
      <sha1>8uzeiigsks26vbg8agyjscrx1ze0wm4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328894</id>
      <parentid>2328893</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:46:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rdgst</username>
        <id>67275</id>
      </contributor>
      <comment>/* Аднаўленьне музэю ў 2000-х гадах */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10317" xml:space="preserve">{{Музэй
 | Назва               = Беларускі музэй у Вільні
 | Арыгінальная назва  = Muzeum Białoruskie w Wilnie
 | Выява               = Vilnia, Biełaruski muzej. Вільня, Беларускі музэй (1933).jpg
 | Апісаньне выявы     = Беларускі музэй у Вільні, адна з заляў
 | Філія               = 
 | Філіі               = 
 | Горад               = Вільня
 | Краіна              = Другая Рэч Паспалітая
 | Тэматыка калекцыі   = 
 | Велічыня калекцыі   = 
 | Плошча экспазыцыі   = 
 | Дата стварэньня     = 
 | Год стварэньня      = 1921
 | Пасада дырэктара    = 
 | Дырэктар            = [[Антон Луцкевіч]]
 | Адрас               = Вастрабрамская, 9
 | Сайт                = 
 | Шырата паўшар'е     = N
  | Шырата градусаў    = 54
  | Шырата хвілінаў    = 41
  | Шырата сэкундаў    = 
 | Даўгата паўшар'е    = E
  | Даўгата градусаў   = 25
  | Даўгата хвілінаў   = 17
  | Даўгата сэкундаў   = 
 | Назва мапы          = Польшчы1924
 | Пазыцыя подпісу на мапе = 
 | Водступ подпісу на мапе = 
}}
'''Беларускі музэй у Вільні''', ''Віленскі беларускі музей імя Івана Луцкевіча'' ({{мова-pl|Muzeum Białoruskie w Wilnie|скарочана}}) — адна з галоўных навуковых і асьветніцкіх установаў у гісторыі Беларусі. Знаходзілася ў [[Вільня|Вільні]] на вуліцы Вастрабрамская, 9 у 1921—1945 гадох разам зь [[Беларускае навуковае таварыства (1918)|Беларускім навуковым таварыствам]] і [[Віленская беларуская гімназія|Беларускай гімназіяй]].

Музэй заснаваны ў 1921 годзе і названы ў гонар памерлага ў 1919 годзе беларускага дзеяча [[Іван Луцкевіч|Івана Луцкевіча]].

Экспанаты паходзілі галоўным чынам з калекцыі Івана Луцкевіча, які ў тэстамэнце перадаў яе музэю.

Музэй налічваў каля 14 тысячаў рукапісаў і старадрукаў. У экспазыціі меліся, у прыватнасьці: частка праскай [[Біблія|Бібліі]] 1517 году [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]], [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|Статут ВКЛ 1588 году]], наваградзкае Эвангельле 14 стагодзьдзя, Аль-Кітаб, друкаваныя па-беларуску кнігі ([[Вільня]], [[Іўе]], [[Супрасьль]], [[Нясьвіж]], [[Слуцак]]), іншыя рэдкія кнігі.

Музэй быў ліквідаваны напрыканцы 1944 году. Тое, што захавалася па вайне, было падзелена супольнай камісіяй паміж [[Летувіская ССР|Летувіскай ССР]] і [[БССР]]. Ад беларускага боку ў камісіі былі асобы, не зьвязаныя зь Беларусьсю. Яны адбіралі толькі тыя экспанаты, якія былі на беларускай мове. Усё зьвязанае з [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] было адкінута, таму найбольш значныя экспанаты засталіся [[Летува|Летуве]] ці патрапілі ў [[Масква|Маскву]].

На чале музэю да 1939 году  стаяў [[Антон Луцкевіч]] — брат Івана. Яго супрацоўнікамі былі [[Мар’ян Пецюкевіч]],  [[Янка Шутовіч]] і Владас Дрэма.

== Аднаўленьне музэю ў 2000-х гадах ==
У 2001 годзе ў Вільні намаганьнямі [[Сяржук Вітушка|Сяржука Вітушкі]] зроблена спроба аднавіць інстытуцыю, у Літоўскай Рэспубліцы зарэгістравана грамадскае аб’яднаньне «Беларускі музэй імя Івана Луцкевіча» з дэклараванымі мэтамі дасьледаваньня старажытнай гісторыі, фіксацыі гістарычнага працэсу й прэзентацыі гістарычных ведаў у грамадстве. Паводле заявы стваральнікаў (Галіны Войцік, Сяргея й Людвікі Вітушак, Сяргея Дубаўца, Таццяны Поклад): «''Сваю дзейнасьць мы разумеем як працяг віленскай музэйнай традыцыі і таму падкрэсьліваем — мы ня проста ствараем — мы адраджаем Віленскі Беларускі Музэй»''&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160922033317/http://vilnia.com:80/museum/default.asp?newsId=16 Віленскі Музэй. Заархіаваная версія старонкі, 06.02.2003].&lt;/ref&gt;. 

У 2021 годзе гэтае грамадскае аб’яднаньне атрымала памяшканьне па [[Віленская вуліца (Вільня)|вуліцы Віленскай]], 20. Па думцы заснавальнікаў, яны аднавілі сымбаль багатага гістарычнага мінулага і асяродак культурнага жыцьця беларусаў у Вільні, працягнуць збор нацыянальнай спадчыны і працу над яе папулярызацыяй.&lt;ref&gt;''[[Паліна Уладзіміраўна Качаткова|Сцепаненка П.]]'' [http://kamunikat.org/naviny.html?artid=2428&amp;lang=BE Людвіка Кардзіс спрабуе адрадзіць Беларускі музей у сучаснай Вільні] // Беларускае Радыё Рацыя&lt;/ref&gt; Дырэктарка музэю — Людвіка Кардзіс.

4 жніўня — 16 верасьня 2021 ў музэі адбылася яго першая выстава «Чаму воля гэта жанчына», на якой выстаўляліся працы беларускіх мастачак (Зоя Коўш, Жана Гладко, Сьвятлана Пятушкова, Алеся Жыткевіч, Анон)&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=276156 «Чаму воля — гэта жанчына». У Вільні адкрываецца выстава, прысьвечаная пратэстам у Беларусі // Наша ніва, 04.08.2021]&lt;/ref&gt; і так сама творы саміх наведнікаў імпрэзы.

Другая выстава (5 сьнежня 2021) была прысьвечаная 115-годзьдзю «[[Наша Ніва (1906)|Нашай Нівы]]», заснаванай Іванам Луцкевічам, ды 100-годзьдзю самога музэю. Выстава «Музэй Івана Луцкевіча праз аналіз дадзеных і згадкі ў прэсе» прадставіла статыстычныя дадзеныя па дзейнасьці беларускага музэю ў міжваенны час, сабраныя на васнове кнігі ўліку наведнікаў і тагачаснай віленскай прэсы (куратар Паўліна Вітушчанка, візуалізацыя дадзеных Ігар Яноўскі).&lt;ref&gt;[https://d1qi097eoj06ns.cloudfront.net/kultura/215-na-dvaikh-u-vilni-adznachyli-adrazu-dv/ 215 на дваіх: у Вільні адзначылі адразу два дні народзінаў // Рацыя, 20.11.2021]&lt;/ref&gt; Разам з тым 10 сьнежня адбылася й навуковая міні-канфэрэнцыя «Віленскі музэй сто год таму».

За першы год публічнай працы адноўленага музэю былі арганізаваныя выставы жівапісу, фотаграфіі й кніжнай графікі, ладзіліся прэзэнтацыі кніг [[Уладзімір Някляеў|Уладзіміра Някляева]], [[Вольга Гапеева|Вольгі Гапеевай]], [[Аляксей Дзікавіцкі|Аляксея Дзікавіцкага]], канцэрты [[Зьміцер Бартосік|Зьмітра Бартосіка]], [[Зьміцер Вайцюшкевіч|Зьмітра Вайцюшкевіча]], [[Андрэй Хадановіч|Андрэя Хадановіча]], паэтычныя фестывалі, майстэрні, спэктаклі, адчыніліся шматлікія гурткі, бібліятэка.&lt;ref&gt;[https://budzma.org/news/vilenski-belaruski-muzey.html Віленскі беларускі музей імя Івана Луцкевіча: беларускае адраджэнне, вайна ва Украіне і пошукі ідэнтычнасці // Будзьма, 04.04.2022]&lt;/ref&gt; Быў выдадзены гід «Вільня фальклёрная».

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20160404121252/http://vilnia.com/museum/default.asp?newsId=18 Віленскі музэй]

[[Катэгорыя:Музэі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Музэі Вільні]]
[[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1921 годзе]]</text>
      <sha1>c4bewqbhcph4qmjitrw895a3icqk3ly</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328904</id>
      <parentid>2328894</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:19:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>[[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]], артаграфія, пунктуацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10433" xml:space="preserve">{{Музэй
 | Назва               = Беларускі музэй у Вільні
 | Арыгінальная назва  = Muzeum Białoruskie w Wilnie
 | Выява               = Vilnia, Biełaruski muzej. Вільня, Беларускі музэй (1933).jpg
 | Апісаньне выявы     = Беларускі музэй у Вільні, адна з заляў
 | Філія               = 
 | Філіі               = 
 | Горад               = Вільня
 | Краіна              = Другая Рэч Паспалітая
 | Тэматыка калекцыі   = 
 | Велічыня калекцыі   = 
 | Плошча экспазыцыі   = 
 | Дата стварэньня     = 
 | Год стварэньня      = 1921
 | Пасада дырэктара    = 
 | Дырэктар            = [[Антон Луцкевіч]]
 | Адрас               = Вастрабрамская, 9
 | Сайт                = 
 | Шырата паўшар'е     = N
  | Шырата градусаў    = 54
  | Шырата хвілінаў    = 41
  | Шырата сэкундаў    = 
 | Даўгата паўшар'е    = E
  | Даўгата градусаў   = 25
  | Даўгата хвілінаў   = 17
  | Даўгата сэкундаў   = 
 | Назва мапы          = Польшчы1924
 | Пазыцыя подпісу на мапе = 
 | Водступ подпісу на мапе = 
}}
'''Беларускі музэй у Вільні''', ''Віленскі беларускі музей імя Івана Луцкевіча'' ({{мова-pl|Muzeum Białoruskie w Wilnie|скарочана}}) — адна з галоўных навуковых і асьветніцкіх установаў у гісторыі Беларусі. Знаходзілася ў [[Вільня|Вільні]] на вуліцы Вастрабрамская, 9 у 1921—1945 гадох разам зь [[Беларускае навуковае таварыства (1918)|Беларускім навуковым таварыствам]] і [[Віленская беларуская гімназія|Беларускай гімназіяй]].

Музэй заснаваны ў 1921 годзе і названы ў гонар памерлага ў 1919 годзе беларускага дзеяча [[Іван Луцкевіч|Івана Луцкевіча]].

Экспанаты паходзілі галоўным чынам з калекцыі Івана Луцкевіча, які ў тэстамэнце перадаў яе музэю.

Музэй налічваў каля 14 тысячаў рукапісаў і старадрукаў. У экспазыціі меліся, у прыватнасьці: частка праскай [[Біблія|Бібліі]] 1517 году [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]], [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|Статут ВКЛ 1588 году]], наваградзкае Эвангельле 14 стагодзьдзя, Аль-Кітаб, друкаваныя па-беларуску кнігі ([[Вільня]], [[Іўе]], [[Супрасьль]], [[Нясьвіж]], [[Слуцак]]), іншыя рэдкія кнігі.

Музэй быў ліквідаваны напрыканцы 1944 году. Тое, што захавалася па вайне, было падзелена супольнай камісіяй паміж [[Летувіская ССР|Летувіскай ССР]] і [[БССР]]. Ад беларускага боку ў камісіі былі асобы, не зьвязаныя зь Беларусьсю. Яны адбіралі толькі тыя экспанаты, якія былі на беларускай мове. Усё зьвязанае з [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] было адкінута, таму найбольш значныя экспанаты засталіся [[Летува|Летуве]] ці патрапілі ў [[Масква|Маскву]].

На чале музэю да 1939 году стаяў [[Антон Луцкевіч]] — брат Івана. Яго супрацоўнікамі былі [[Мар’ян Пецюкевіч]], [[Янка Шутовіч]] і Владас Дрэма.

== Аднаўленьне музэю ў 2000-х гадах ==
У 2001 годзе ў Вільні намаганьнямі [[Сяржук Вітушка|Сяржука Вітушкі]] зроблена спроба аднавіць інстытуцыю, у [[Летува|Летуве]] зарэгістравана грамадзкае аб’яднаньне «Беларускі музэй імя Івана Луцкевіча» з дэклараванымі мэтамі дасьледаваньня старажытнай гісторыі, фіксацыі гістарычнага працэсу й прэзэнтацыі гістарычных ведаў у грамадзтве. Паводле заявы стваральнікаў (Галіны Войцік, Сяргея й Людвікі Вітушак, Сяргея Дубаўца, Таццяны Поклад): «''Сваю дзейнасьць мы разумеем як працяг віленскай музэйнай традыцыі і таму падкрэсьліваем — мы ня проста ствараем — мы адраджаем Віленскі Беларускі Музэй»''&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160922033317/http://vilnia.com:80/museum/default.asp?newsId=16 Віленскі Музэй. Заархіаваная версія старонкі, 06.02.2003].&lt;/ref&gt;. 

У 2021 годзе гэтае грамадзкае аб’яднаньне атрымала памяшканьне па [[Віленская вуліца (Вільня)|вуліцы Віленскай]], 20. На думку заснавальнікаў, яны аднавілі сымбаль багатага гістарычнага мінулага і асяродак культурнага жыцьця беларусаў у Вільні, працягнуць збор нацыянальнай спадчыны і працу над яе папулярызацыяй.&lt;ref&gt;''[[Паліна Уладзіміраўна Качаткова|Сцепаненка П.]]'' [http://kamunikat.org/naviny.html?artid=2428&amp;lang=BE Людвіка Кардзіс спрабуе адрадзіць Беларускі музей у сучаснай Вільні], [[Беларускае Радыё Рацыя]]&lt;/ref&gt; Дырэктарка музэю — Людвіка Кардзіс.

4 жніўня — 16 верасьня 2021 ў музэі адбылася яго першая выстава «Чаму воля гэта жанчына», на якой выстаўляліся працы беларускіх мастачак (Зоя Коўш, Жана Гладко, Сьвятлана Пятушкова, Алеся Жыткевіч, Анон)&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=276156 «Чаму воля — гэта жанчына». У Вільні адкрываецца выстава, прысьвечаная пратэстам у Беларусі], [[Наша Ніва]], 4 жніўня 2021 г.&lt;/ref&gt; і таксама творы саміх наведнікаў імпрэзы.

Другая выстава (5 сьнежня 2021) была прысьвечаная 115-годзьдзю «[[Наша Ніва (1906)|Нашай Нівы]]», заснаванай Іванам Луцкевічам, ды 100-годзьдзю самога музэю. Выстава «Музэй Івана Луцкевіча праз аналіз дадзеных і згадкі ў прэсе» прадставіла статыстычныя дадзеныя па дзейнасьці беларускага музэю ў міжваенны час, сабраныя на аснове кнігі ўліку наведнікаў і тагачаснай віленскай прэсы (куратар Паўліна Вітушчанка, візуалізацыя дадзеных Ігар Яноўскі).&lt;ref&gt;[https://d1qi097eoj06ns.cloudfront.net/kultura/215-na-dvaikh-u-vilni-adznachyli-adrazu-dv/ 215 на дваіх: у Вільні адзначылі адразу два дні народзінаў], [[Беларускае Радыё Рацыя]], 20 лістапада 2021 г.&lt;/ref&gt; Разам з тым 10 сьнежня адбылася й навуковая міні-канфэрэнцыя «Віленскі музэй сто год таму».

За першы год публічнай працы адноўленага музэю былі арганізаваныя выставы жівапісу, фатаграфіі й кніжнай графікі, ладзіліся прэзэнтацыі кніг [[Уладзімір Някляеў|Уладзіміра Някляева]], [[Вольга Гапеева|Вольгі Гапеевай]], [[Аляксей Дзікавіцкі|Аляксея Дзікавіцкага]], канцэрты [[Зьміцер Бартосік|Зьмітра Бартосіка]], [[Зьміцер Вайцюшкевіч|Зьмітра Вайцюшкевіча]], [[Андрэй Хадановіч|Андрэя Хадановіча]], паэтычныя фестывалі, майстэрні, спэктаклі, адчыніліся шматлікія гурткі, бібліятэка.&lt;ref&gt;[https://budzma.org/news/vilenski-belaruski-muzey.html Віленскі беларускі музей імя Івана Луцкевіча: беларускае адраджэнне, вайна ва Украіне і пошукі ідэнтычнасці], [[Budzma.org]], 4 красавіка 2022 г.&lt;/ref&gt; Быў выдадзены гід «Вільня фальклёрная».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20160404121252/http://vilnia.com/museum/default.asp?newsId=18 Віленскі музэй]

[[Катэгорыя:Музэі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Музэі Вільні]]
[[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1921 годзе]]</text>
      <sha1>h8t0bk208rloyiei5ld99r14skmkkqk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328905</id>
      <parentid>2328904</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:19:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>/* Крыніцы */ п.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10435" xml:space="preserve">{{Музэй
 | Назва               = Беларускі музэй у Вільні
 | Арыгінальная назва  = Muzeum Białoruskie w Wilnie
 | Выява               = Vilnia, Biełaruski muzej. Вільня, Беларускі музэй (1933).jpg
 | Апісаньне выявы     = Беларускі музэй у Вільні, адна з заляў
 | Філія               = 
 | Філіі               = 
 | Горад               = Вільня
 | Краіна              = Другая Рэч Паспалітая
 | Тэматыка калекцыі   = 
 | Велічыня калекцыі   = 
 | Плошча экспазыцыі   = 
 | Дата стварэньня     = 
 | Год стварэньня      = 1921
 | Пасада дырэктара    = 
 | Дырэктар            = [[Антон Луцкевіч]]
 | Адрас               = Вастрабрамская, 9
 | Сайт                = 
 | Шырата паўшар'е     = N
  | Шырата градусаў    = 54
  | Шырата хвілінаў    = 41
  | Шырата сэкундаў    = 
 | Даўгата паўшар'е    = E
  | Даўгата градусаў   = 25
  | Даўгата хвілінаў   = 17
  | Даўгата сэкундаў   = 
 | Назва мапы          = Польшчы1924
 | Пазыцыя подпісу на мапе = 
 | Водступ подпісу на мапе = 
}}
'''Беларускі музэй у Вільні''', ''Віленскі беларускі музей імя Івана Луцкевіча'' ({{мова-pl|Muzeum Białoruskie w Wilnie|скарочана}}) — адна з галоўных навуковых і асьветніцкіх установаў у гісторыі Беларусі. Знаходзілася ў [[Вільня|Вільні]] на вуліцы Вастрабрамская, 9 у 1921—1945 гадох разам зь [[Беларускае навуковае таварыства (1918)|Беларускім навуковым таварыствам]] і [[Віленская беларуская гімназія|Беларускай гімназіяй]].

Музэй заснаваны ў 1921 годзе і названы ў гонар памерлага ў 1919 годзе беларускага дзеяча [[Іван Луцкевіч|Івана Луцкевіча]].

Экспанаты паходзілі галоўным чынам з калекцыі Івана Луцкевіча, які ў тэстамэнце перадаў яе музэю.

Музэй налічваў каля 14 тысячаў рукапісаў і старадрукаў. У экспазыціі меліся, у прыватнасьці: частка праскай [[Біблія|Бібліі]] 1517 году [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]], [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|Статут ВКЛ 1588 году]], наваградзкае Эвангельле 14 стагодзьдзя, Аль-Кітаб, друкаваныя па-беларуску кнігі ([[Вільня]], [[Іўе]], [[Супрасьль]], [[Нясьвіж]], [[Слуцак]]), іншыя рэдкія кнігі.

Музэй быў ліквідаваны напрыканцы 1944 году. Тое, што захавалася па вайне, было падзелена супольнай камісіяй паміж [[Летувіская ССР|Летувіскай ССР]] і [[БССР]]. Ад беларускага боку ў камісіі былі асобы, не зьвязаныя зь Беларусьсю. Яны адбіралі толькі тыя экспанаты, якія былі на беларускай мове. Усё зьвязанае з [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] было адкінута, таму найбольш значныя экспанаты засталіся [[Летува|Летуве]] ці патрапілі ў [[Масква|Маскву]].

На чале музэю да 1939 году стаяў [[Антон Луцкевіч]] — брат Івана. Яго супрацоўнікамі былі [[Мар’ян Пецюкевіч]], [[Янка Шутовіч]] і Владас Дрэма.

== Аднаўленьне музэю ў 2000-х гадах ==
У 2001 годзе ў Вільні намаганьнямі [[Сяржук Вітушка|Сяржука Вітушкі]] зроблена спроба аднавіць інстытуцыю, у [[Летува|Летуве]] зарэгістравана грамадзкае аб’яднаньне «Беларускі музэй імя Івана Луцкевіча» з дэклараванымі мэтамі дасьледаваньня старажытнай гісторыі, фіксацыі гістарычнага працэсу й прэзэнтацыі гістарычных ведаў у грамадзтве. Паводле заявы стваральнікаў (Галіны Войцік, Сяргея й Людвікі Вітушак, Сяргея Дубаўца, Таццяны Поклад): «''Сваю дзейнасьць мы разумеем як працяг віленскай музэйнай традыцыі і таму падкрэсьліваем — мы ня проста ствараем — мы адраджаем Віленскі Беларускі Музэй»''&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160922033317/http://vilnia.com:80/museum/default.asp?newsId=16 Віленскі Музэй. Заархіаваная версія старонкі, 06.02.2003].&lt;/ref&gt;. 

У 2021 годзе гэтае грамадзкае аб’яднаньне атрымала памяшканьне па [[Віленская вуліца (Вільня)|вуліцы Віленскай]], 20. На думку заснавальнікаў, яны аднавілі сымбаль багатага гістарычнага мінулага і асяродак культурнага жыцьця беларусаў у Вільні, працягнуць збор нацыянальнай спадчыны і працу над яе папулярызацыяй.&lt;ref&gt;''[[Паліна Уладзіміраўна Качаткова|Сцепаненка П.]]'' [http://kamunikat.org/naviny.html?artid=2428&amp;lang=BE Людвіка Кардзіс спрабуе адрадзіць Беларускі музей у сучаснай Вільні], [[Беларускае Радыё Рацыя]]&lt;/ref&gt; Дырэктарка музэю — Людвіка Кардзіс.

4 жніўня — 16 верасьня 2021 ў музэі адбылася яго першая выстава «Чаму воля гэта жанчына», на якой выстаўляліся працы беларускіх мастачак (Зоя Коўш, Жана Гладко, Сьвятлана Пятушкова, Алеся Жыткевіч, Анон)&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=276156 «Чаму воля — гэта жанчына». У Вільні адкрываецца выстава, прысьвечаная пратэстам у Беларусі], [[Наша Ніва]], 4 жніўня 2021 г.&lt;/ref&gt; і таксама творы саміх наведнікаў імпрэзы.

Другая выстава (5 сьнежня 2021) была прысьвечаная 115-годзьдзю «[[Наша Ніва (1906)|Нашай Нівы]]», заснаванай Іванам Луцкевічам, ды 100-годзьдзю самога музэю. Выстава «Музэй Івана Луцкевіча праз аналіз дадзеных і згадкі ў прэсе» прадставіла статыстычныя дадзеныя па дзейнасьці беларускага музэю ў міжваенны час, сабраныя на аснове кнігі ўліку наведнікаў і тагачаснай віленскай прэсы (куратар Паўліна Вітушчанка, візуалізацыя дадзеных Ігар Яноўскі).&lt;ref&gt;[https://d1qi097eoj06ns.cloudfront.net/kultura/215-na-dvaikh-u-vilni-adznachyli-adrazu-dv/ 215 на дваіх: у Вільні адзначылі адразу два дні народзінаў], [[Беларускае Радыё Рацыя]], 20 лістапада 2021 г.&lt;/ref&gt; Разам з тым 10 сьнежня адбылася й навуковая міні-канфэрэнцыя «Віленскі музэй сто год таму».

За першы год публічнай працы адноўленага музэю былі арганізаваныя выставы жівапісу, фатаграфіі й кніжнай графікі, ладзіліся прэзэнтацыі кніг [[Уладзімір Някляеў|Уладзіміра Някляева]], [[Вольга Гапеева|Вольгі Гапеевай]], [[Аляксей Дзікавіцкі|Аляксея Дзікавіцкага]], канцэрты [[Зьміцер Бартосік|Зьмітра Бартосіка]], [[Зьміцер Вайцюшкевіч|Зьмітра Вайцюшкевіча]], [[Андрэй Хадановіч|Андрэя Хадановіча]], паэтычныя фестывалі, майстэрні, спэктаклі, адчыніліся шматлікія гурткі, бібліятэка.&lt;ref&gt;[https://budzma.org/news/vilenski-belaruski-muzey.html Віленскі беларускі музей імя Івана Луцкевіча: беларускае адраджэнне, вайна ва Украіне і пошукі ідэнтычнасці], [[Budzma.org]], 4 красавіка 2022 г.&lt;/ref&gt; Быў выдадзены гід «Вільня фальклёрная».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20160404121252/http://vilnia.com/museum/default.asp?newsId=18 Віленскі музэй]

[[Катэгорыя:Музэі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Музэі Вільні]]
[[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1921 годзе]]</text>
      <sha1>qd09lj8vvlb8o4wda3gys2499pbyxvu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328906</id>
      <parentid>2328905</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:20:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>п.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10481" xml:space="preserve">{{Музэй
 | Назва               = Беларускі музэй у Вільні
 | Арыгінальная назва  = Muzeum Białoruskie w Wilnie
 | Выява               = Vilnia, Biełaruski muzej. Вільня, Беларускі музэй (1933).jpg
 | Апісаньне выявы     = Беларускі музэй у Вільні, адна з заляў
 | Філія               = 
 | Філіі               = 
 | Горад               = Вільня
 | Краіна              = Другая Рэч Паспалітая
 | Тэматыка калекцыі   = 
 | Велічыня калекцыі   = 
 | Плошча экспазыцыі   = 
 | Дата стварэньня     = 
 | Год стварэньня      = 1921
 | Пасада дырэктара    = 
 | Дырэктар            = [[Антон Луцкевіч]]
 | Адрас               = Вастрабрамская, 9
 | Сайт                = 
 | Шырата паўшар'е     = N
  | Шырата градусаў    = 54
  | Шырата хвілінаў    = 41
  | Шырата сэкундаў    = 
 | Даўгата паўшар'е    = E
  | Даўгата градусаў   = 25
  | Даўгата хвілінаў   = 17
  | Даўгата сэкундаў   = 
 | Назва мапы          = Польшчы1924
 | Пазыцыя подпісу на мапе = 
 | Водступ подпісу на мапе = 
}}
'''Беларускі музэй у Вільні''', ''Віленскі беларускі музей імя Івана Луцкевіча'' ({{мова-pl|Muzeum Białoruskie w Wilnie|скарочана}}) — адна з галоўных навуковых і асьветніцкіх установаў у гісторыі Беларусі. Знаходзілася ў [[Вільня|Вільні]] на [[Вастрабрамская вуліца|вуліцы Вастрабрамская]], 9 у 1921—1945 гадох разам зь [[Беларускае навуковае таварыства (1918)|Беларускім навуковым таварыствам]] і [[Віленская беларуская гімназія|Беларускай гімназіяй]].

Музэй заснаваны ў 1921 годзе і названы ў гонар памерлага ў 1919 годзе беларускага дзеяча [[Іван Луцкевіч|Івана Луцкевіча]].

Экспанаты паходзілі галоўным чынам з калекцыі Івана Луцкевіча, які ў тэстамэнце перадаў яе музэю.

Музэй налічваў каля 14 тысячаў рукапісаў і старадрукаў. У экспазыціі меліся, у прыватнасьці: частка праскай [[Біблія|Бібліі]] 1517 году [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]], [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|Статут ВКЛ 1588 году]], наваградзкае Эвангельле 14 стагодзьдзя, Аль-Кітаб, друкаваныя па-беларуску кнігі ([[Вільня]], [[Іўе]], [[Супрасьль]], [[Нясьвіж]], [[Слуцак]]), іншыя рэдкія кнігі.

Музэй быў ліквідаваны напрыканцы 1944 году. Тое, што захавалася па вайне, было падзелена супольнай камісіяй паміж [[Летувіская ССР|Летувіскай ССР]] і [[БССР]]. Ад беларускага боку ў камісіі былі асобы, не зьвязаныя зь Беларусьсю. Яны адбіралі толькі тыя экспанаты, якія былі на беларускай мове. Усё зьвязанае з [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] было адкінута, таму найбольш значныя экспанаты засталіся [[Летува|Летуве]] ці патрапілі ў [[Масква|Маскву]].

На чале музэю да 1939 году стаяў [[Антон Луцкевіч]] — брат Івана. Яго супрацоўнікамі былі [[Мар’ян Пецюкевіч]], [[Янка Шутовіч]] і Владас Дрэма.

== Аднаўленьне музэю ў 2000-х гадах ==
У 2001 годзе ў Вільні намаганьнямі [[Сяржук Вітушка|Сяржука Вітушкі]] зроблена спроба аднавіць інстытуцыю, у [[Летува|Летуве]] зарэгістравана грамадзкае аб’яднаньне «Беларускі музэй імя Івана Луцкевіча» з дэклараванымі мэтамі дасьледаваньня старажытнай гісторыі, фіксацыі гістарычнага працэсу й прэзэнтацыі гістарычных ведаў у грамадзтве. Паводле заявы стваральнікаў (Галіны Войцік, Сяргея й Людвікі Вітушак, Сяргея Дубаўца, Таццяны Поклад): «''Сваю дзейнасьць мы разумеем як працяг віленскай музэйнай традыцыі і таму падкрэсьліваем — мы ня проста ствараем — мы адраджаем Віленскі Беларускі Музэй»''&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160922033317/http://vilnia.com:80/museum/default.asp?newsId=16 Віленскі Музэй. Заархіаваная версія старонкі, 06.02.2003].&lt;/ref&gt;. 

У 2021 годзе гэтае грамадзкае аб’яднаньне атрымала памяшканьне па [[Віленская вуліца (Вільня)|вуліцы Віленскай]], 20. На думку заснавальнікаў, яны аднавілі сымбаль багатага гістарычнага мінулага і асяродак культурнага жыцьця беларусаў у Вільні, працягнуць збор нацыянальнай спадчыны і працу над яе папулярызацыяй.&lt;ref&gt;''[[Паліна Уладзіміраўна Качаткова|Сцепаненка П.]]'' [http://kamunikat.org/naviny.html?artid=2428&amp;lang=BE Людвіка Кардзіс спрабуе адрадзіць Беларускі музей у сучаснай Вільні], [[Беларускае Радыё Рацыя]]&lt;/ref&gt; Дырэктарка музэю — Людвіка Кардзіс.

4 жніўня — 16 верасьня 2021 ў музэі адбылася яго першая выстава «Чаму воля гэта жанчына», на якой выстаўляліся працы беларускіх мастачак (Зоя Коўш, Жана Гладко, Сьвятлана Пятушкова, Алеся Жыткевіч, Анон)&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=276156 «Чаму воля — гэта жанчына». У Вільні адкрываецца выстава, прысьвечаная пратэстам у Беларусі], [[Наша Ніва]], 4 жніўня 2021 г.&lt;/ref&gt; і таксама творы саміх наведнікаў імпрэзы.

Другая выстава (5 сьнежня 2021) была прысьвечаная 115-годзьдзю «[[Наша Ніва (1906)|Нашай Нівы]]», заснаванай Іванам Луцкевічам, ды 100-годзьдзю самога музэю. Выстава «Музэй Івана Луцкевіча праз аналіз дадзеных і згадкі ў прэсе» прадставіла статыстычныя дадзеныя па дзейнасьці беларускага музэю ў міжваенны час, сабраныя на аснове кнігі ўліку наведнікаў і тагачаснай віленскай прэсы (куратар Паўліна Вітушчанка, візуалізацыя дадзеных Ігар Яноўскі).&lt;ref&gt;[https://d1qi097eoj06ns.cloudfront.net/kultura/215-na-dvaikh-u-vilni-adznachyli-adrazu-dv/ 215 на дваіх: у Вільні адзначылі адразу два дні народзінаў], [[Беларускае Радыё Рацыя]], 20 лістапада 2021 г.&lt;/ref&gt; Разам з тым 10 сьнежня адбылася й навуковая міні-канфэрэнцыя «Віленскі музэй сто год таму».

За першы год публічнай працы адноўленага музэю былі арганізаваныя выставы жівапісу, фатаграфіі й кніжнай графікі, ладзіліся прэзэнтацыі кніг [[Уладзімір Някляеў|Уладзіміра Някляева]], [[Вольга Гапеева|Вольгі Гапеевай]], [[Аляксей Дзікавіцкі|Аляксея Дзікавіцкага]], канцэрты [[Зьміцер Бартосік|Зьмітра Бартосіка]], [[Зьміцер Вайцюшкевіч|Зьмітра Вайцюшкевіча]], [[Андрэй Хадановіч|Андрэя Хадановіча]], паэтычныя фестывалі, майстэрні, спэктаклі, адчыніліся шматлікія гурткі, бібліятэка.&lt;ref&gt;[https://budzma.org/news/vilenski-belaruski-muzey.html Віленскі беларускі музей імя Івана Луцкевіча: беларускае адраджэнне, вайна ва Украіне і пошукі ідэнтычнасці], [[Budzma.org]], 4 красавіка 2022 г.&lt;/ref&gt; Быў выдадзены гід «Вільня фальклёрная».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20160404121252/http://vilnia.com/museum/default.asp?newsId=18 Віленскі музэй]

[[Катэгорыя:Музэі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Музэі Вільні]]
[[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1921 годзе]]</text>
      <sha1>ny2m1i787gp0xun3a93lplpxvwawzlx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Музэі паводле краінаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>45746</id>
    <revision>
      <id>2328910</id>
      <parentid>2128353</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:46:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="203" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Музэі| Краіны]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні паводле краінаў|!]]
[[Катэгорыя:Славутасьці паводле краінаў| ]]</text>
      <sha1>jfn1cmfhrfjm4intrmaimnnur0shwue</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Грамада</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45974</id>
    <revision>
      <id>2328978</id>
      <parentid>2280411</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:13:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+Крыніца</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2464" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
'''Грамада́''' — традыцыйная форма [[грамадзтва|грамадзкай]] арганізацыі. Першабытная ([[радавая грамада|радавая]]) грамада характарызуецца калектыўнай [[дзейнасьць чалавека|працай]] і спажываньнем, пазьнейшая форма — суседзкая (тэрытарыяльная, сельская), спалучае індывідуальнае і супольнае землеўладаньне.

15 лютага 2018 году старшыня Пастаяннай камісіі [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савету Рэспублікі]] па рэгіянальнай палітыцы і [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовым самакіраваньні]] [[Аляксандар Папкоў]] паведаміў, што ў Беларусі налічвалася звыш 7000 [[Сяло|сельскіх]], [[Вуліца|вулічных]] і дамавых грамадаў у выглядзе калегіяльных органаў [[Тэрытарыяльнае грамадзкае самакіраваньне|тэрытарыяльнага грамадзкага самакіраваньня]] (ТГС). У іх склад уваходзіла звыш 25 500 чалавек (у сярэднім па 3,6 чалавекі на грамаду)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Бітэль.|загаловак=Адысьці ад абыякавасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518704267-alyaksandr-papkou-adysci-ad-abyyakavasci-i-padysci-da-prablemy-tvorcha|адказны=гал.рэд. [[Павал Сухарукаў]], адказн. Н.У. Карпенка|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=газэта|выдавецтва=[[Зьвязда]]|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-12_optim.pdf 4], [https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-21_optim.pdf 13]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід}}
[[Катэгорыя:Грамада| ]]
[[Катэгорыя:Сацыялёгія]]</text>
      <sha1>ozwkz52pzlzh39454v4ayor5gaisia6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Windows 7</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48076</id>
    <revision>
      <id>2328886</id>
      <parentid>2259778</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:19:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.253.115.207</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3242" xml:space="preserve">{{Картка Microsoft Windows
|назва = 7
|сямейства = NT
|сайт  = [http://www.microsoft.com/windows/windows-7/default.aspx microsoft.com/windows/windows-7]
}}
'''Windows 7''' (вядомая раней як ''Blackcomb'' і ''Vienna'') — назва апэрацыйнай сыстэмы ''[[Windows]]'', наступніца ''[[Windows Vista]]''&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20081120014729/http://www.news.com/2100-1016_3-6197943.html Cnet: Next version of Windows: Call it 7]{{ref-en}}&lt;/ref&gt;, якая выйшла 22 ліпеня 2009 году.

У склад ''Windows 7'' увайшлі распрацоўкі, якія былі выключаныя з ''Windows Vista''. ''Windows 7'' мусіць стаць новым крокам у разьвіцьці апэрацыйных сыстэмаў ''[[Microsoft]]''.

== Беларусізаваньне ==
У студзені 2010 г. пераклад Віндоўз 7 пачалі [[Алесь Булойчык]] і [[Усевалад Чорны|Ўсевалад Чорны]]&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =Сяргей Макарэвіч| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =3 лістапада 2010| url =http://pda.nn.by/artykul/45501.html| копія = | загаловак =Беларускамоўная Windows 7 зьявіцца ў наступным годзе| фармат = | назва праекту =| выдавец =[[Наша Ніва]]| дата = 30 чэрвеня 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. 24 траўня 2011 г. зьявіўся ўсталёўнік беларускага перакладу&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =24 траўня 2011| url =http://www.baravik.org/topic/609/| копія = | загаловак =Windows 7 - Беларуская лякалізацыя| фармат = | назва праекту =| выдавец =[[Файлаабменьнік]] «[[Баравік (сайт)|Баравік]]»| дата = 30 чэрвеня 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. 13 лютага 2012 г. зьявіўся дапрацаваны ўсталёўнік&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =Алесь Булойчык, Усевалад Чорны| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =13 лютага 2012| url =http://windows.mounik.org/win7bel.exe| копія = | загаловак =Усталёўнік беларускага перакладу Віндоўз 7| фармат = | назва праекту =[http://mounik.org/w/Windows Віндоўз]| выдавец =Моўнік| дата = 30 чэрвеня 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commonscat|Microsoft Windows 7}}
* [http://blogs.msdn.com/e7/ Engineering Windows 7 (E7) MSDN Blog]{{ref-en}}

{{Microsoft Windows}}
{{Накід:Тэхніка}}

[[Катэгорыя:Microsoft Windows]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2009 годзе]]</text>
      <sha1>rh60lg068byf05ny2n9l63e0g61gv8b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Рэлігія</title>
    <ns>14</ns>
    <id>48327</id>
    <revision>
      <id>2329166</id>
      <parentid>1915736</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="138" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Рэлігія]]</text>
      <sha1>dpto758mgzszywdxei0hiuvmzlhwfze</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Украінскія навукоўцы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>48836</id>
    <revision>
      <id>2329092</id>
      <parentid>2144227</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:42:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="279" xml:space="preserve">{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Навукоўцы}}
[[Катэгорыя:Навукоўцы па краінах|Украіна]]
[[Катэгорыя:Украінская навука]]
[[Катэгорыя:Украінцы паводле прафэсіяў]]</text>
      <sha1>qwlf85m4fo8f5srysbe3vb1y1ytdjnw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Эканамічная гісторыя паводле краінаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>50078</id>
    <revision>
      <id>2328994</id>
      <parentid>2162065</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:51:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="253" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Гісторыя эканомікі| Краіны]]
[[Катэгорыя:Эканоміка па краінах|*Гісторыя]]
[[Катэгорыя:Гісторыя па краінах|*Эканамічная гісторыя]]</text>
      <sha1>jm4xlcjjtj0dmqml3u61014brl4atm8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Капыльскі сельсавет</title>
    <ns>10</ns>
    <id>58194</id>
    <revision>
      <id>2329028</id>
      <parentid>2322611</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:33:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1448" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца/Сельсавет
|1 = {{{1|}}}
|назва_шаблёну = Капыльскі сельсавет
|назва         = [[Капыльскі сельсавет]]
|цэнтар_савету = '''[[Капыль]]''' (не ўваходзіць)
|пасёлкі = * [[Быкоўцы]]
* [[Каменшчына (Капыльскі раён)|Каменшчына]]
* [[Навасады (Капыльскі раён)|Навасады]]
|вёскі = * [[Аножкі]]
* [[Аргелаўшчына]]
* [[Васілеўшчына (Капыльскі раён)|Васілеўшчына]]
* [[Вошкаты]]
* [[Вусава (Менская вобласьць)|Вусава]]
* [[Вялешына (вёска)|Вялешына]]
* [[Дусаеўшчына]]
* [[Каменка (Капыльскі раён)|Каменка]]
* [[Кель]]
* [[Мажа (вёска)|Мажа]]
* [[Мазалі (Капыльскі раён)|Мазалі]]
* [[Нізкавічы]]
* [[Падгорцы (Менская вобласьць)|Падгорцы]]
* [[Скабін]]
* [[Стары Капыль]]
* [[Чырвоны Партызан (Менская вобласьць)|Чырвоны Партызан]]
* [[Якубавічы (Менская вобласьць)|Якубавічы]]
}}&lt;noinclude&gt;[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Сельсаветы Беларусі]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0u6ntx638vktrnsgdvtuokstk08bskz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Слабада-Кучынскі сельсавет</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58370</id>
    <revision>
      <id>2329030</id>
      <parentid>1855984</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:37:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3416" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Слабадзкі сельсавет}}
{{адміністрацыйная адзінка}}
'''Слабада́-Кучы́нскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Капыльскі раён|Капыльскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Адміністрацыйны цэнтар — вёска [[Слабада-Кучынка]].

== Гісторыя ==
[[20 жніўня]] [[1924]] году створаны ў складзе Капыльскага раёну [[Слуцкая акруга|Слуцкай акругі]].

[[16 ліпеня]] [[1954]] году сельсавету перададзены населеныя пункты скасаваных [[Старыцкі сельсавет|Старыцкага]], [[24 траўня]] [[1960]] году — [[Пукаўскі сельсавет|Пукаўскага]], [[8 чэрвеня]] [[1963]] году — [[Пясочанскі сельсавет|Пясочанскага]] сельсаветаў.

З [[8 чэрвеня]] [[2016]] году ў склад сельсавету ўваходзіць пасёлак Андросаўшчына, які раней уваходзіў у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]]. Таксама са складу сельсавету былі выключаныя вёскі Вялешына-1, Калінаўка 2, Лугавая, Пясочнае (аграгарадок), Шамы, пасёлкі Ганчароўка і Малінаўка, далучаныя да [[Бабаўнянскі сельсавет|Бабаўнянскага сельсавету]].&lt;ref&gt;{{cite web|title=«О некоторых вопросах административно-территориального устройства Минской области». Решение Минского областного Совета депутатов от 30 марта 2016&amp;nbsp;г. №&amp;nbsp;129 |url=http://pravo.by/main.aspx?guid=3961&amp;p0=D916n0076820&amp;p1=1&amp;p5=0|date=7 чэрвеня 2016|accessdate=2 ліпеня 2016|language=ru}}&lt;/ref&gt;

== Паселішчы ==
На [[1 студзеня]] [[2009]] — 26 населеных пунктаў: 5 пасёлкаў і 21 вёска. 

== Насельніцтва ==
Па стане на 1 студзеня 2009 году ў сельсавеце налічвалася 1309 гаспадарак, 3014 жыхароў (у тым ліку ва ўзросьце: маладзей за працаздольны — 526; працаздольным — 1535; старэй за працаздольны — 953).

==Крыніцы==
{{крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭГБ|4}} С. 105
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-2}} С. 210, 223

{{Слабада-Кучынскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Слабада-Кучынскі сельсавет| ]]
[[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Капыльскага раёну]]
[[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Сельсаветы, створаныя ў 1924 годзе]]</text>
      <sha1>0z590f46cil3fzdaynna2990apk4nwz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мцхэта-Мтыянэці</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64215</id>
    <revision>
      <id>2329066</id>
      <parentid>2233600</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:59:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Грузіі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Мцхэта-Мтыянэці]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="428" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка}}
'''Мцхета-Мтыянэці''' ({{мова-ka|მცხეთა-მთიანეთი}}) — край, адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка [[Грузія|Рэспублікі Грузія]].

Цэнтар — горад [[Мцхета]].

{{накід}}
{{Грузія}}

[[Катэгорыя:Мцхэта-Мтыянэці| ]]</text>
      <sha1>bbz8hswz3t5u03mk7f2jhcr4mzjxh58</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Узнагароджаныя Нацыянальным мэдалём навукі ЗША</title>
    <ns>14</ns>
    <id>66122</id>
    <revision>
      <id>2329076</id>
      <parentid>1581390</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:18:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Навукоўцы па ўзнагародах і прэміях]]; дададзеная [[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="334" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалямі ЗША|Нацыянальны мэдаль навукі]]
[[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў|Нацыянальны мэдаль навукі]]
[[Катэгорыя:Навуковыя ўзнагароды]]</text>
      <sha1>ra8kuwm79jslzr5q69prei2k4d8lb6y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Ляўрэаты Філдсаўскай прэміі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>66123</id>
    <revision>
      <id>2329075</id>
      <parentid>1593813</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:18:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Навукоўцы па ўзнагародах і прэміях]]; дададзеная [[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="217" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Ляўрэаты|Філдсаўская прэмія]]
[[Катэгорыя:Матэматыкі]]
[[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]]</text>
      <sha1>9sqwpnaae35govmk2vkeycd70w7bamq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Тэлевізія</title>
    <ns>14</ns>
    <id>74146</id>
    <revision>
      <id>2329169</id>
      <parentid>1594123</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="186" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Тэлевізія]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Кіно|Тэлевізія]]</text>
      <sha1>c9rt03z98s5ue8esd5qqu9utvc8cs2q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:2011</title>
    <ns>14</ns>
    <id>75259</id>
    <revision>
      <id>2329184</id>
      <parentid>1581556</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:01:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="46" xml:space="preserve">{{Болей}}

[[Катэгорыя:2010-я]]</text>
      <sha1>6a9v7uk3l6pricpe3saa8fdziszf1kb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Арсень Ліс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>75896</id>
    <revision>
      <id>2329102</id>
      <parentid>2320029</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:58:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23096" xml:space="preserve">{{Навуковец 
|Імя = Арсень Ліс
|Арыгінал імя = Арсень Сяргеевіч Ліс
|Фота =
|Шырыня =
|Подпіс =
|Месца нараджэньня = [[вёска|в.]] [[Вётхава]] [[Маладэчанскі павет|Маладэчанскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва (1926—1939)|Віленскага ваяводзтва]] (цяпер [[Смаргонскі раён]])
|Навуковая сфэра = [[фальклярыстыка]] [[літаратуразнаўства]]
|Месца працы = [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі|Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі]] 
|Альма-матэр = [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|БДУ]]
|Навуковы кіраўнік = 
|Знакамітыя вучні = 
|Вядомы як = суаўтар акадэмічнага збору «Беларуская народная творчасць»
|Узнагароды і прэміі = [[Дзяржаўная прэмія БССР]] (1986)
|Сайт = 
}}
'''Арсе́нь Сярге́евіч Ліс''' (4 лютага 1934, [[вёска]] [[Вётхава]] [[Маладэчанскі павет|Маладэчанскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва (1926—1939)|Віленскага ваяводзтва]], цяпер [[Смаргонскі раён]] — 28 траўня 2018&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=210300 памёр Арсень Ліс], [[Наша Ніва]], 28-05-2018&lt;/ref&gt;) — беларускі [[фальклёр|фальклярыст]], [[літаратуразнаўства|літаратуразнаўца]], [[літаратуразнаўства|літаратар]]. Доктар [[філялёгія|філялягічных]] навук (1997). Ляўрэат [[Дзяржаўная прэмія БССР|Дзяржаўнай прэміі БССР]] (1986). Сябра Саюза пісьменьнікаў СССР (1967) і Саюза беларускіх пісьменьнікаў (1991). Сябра Згуртаваньня беларусаў сьвету &quot;Бацькаўшчына&quot; з часу яго заснаваньня.

== Жыцьцяпіс ==
Скончыў [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|БДУ]] (1956). Працаваў настаўнікам, рэдактарам [[Беларусь (выдавецтва)|Дзяржаўнага выдавецтва Беларусі]], з 1959 году асьпірант у [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі|Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]], з 1961 навуковы супрацоўнік гэтага ж інстытуту. Дасьледуе традыцыйную культуру беларусаў, літаратуру, гісторыю і [[Сродкі масавай інфармацыі|пэрыядычны друк]] [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], жыцьцё і дзейнасьць дзеячаў беларускага нацыянальна-вызваленчага руху, гісторыю культуры.

У 1965 годзе загітаваў [[Алесь Белакоз|Алеся Белакоза]] на арганізацыю акцыі накіраваньня лістоў слухачоў курсаў удасканаленьня настаўнікаў беларускай мовы і літаратуры ў [[Менск]]у на адрас ЦК КПБ з выкладам праблемаў адносна статусу беларускай мовы. Акцыя выклікала незадаволенасьць уладаў.&lt;ref&gt;{{Спасылка | прозьвішча = Арлова| імя = Натальля|url = http://slounik.org/153658.html| загаловак = Белакоз Алесь| назва праекту = Электронная бібліятэка| дата = 25 траўня 2012}}&lt;/ref&gt;

== Навуковая спадчына ==
Адзін з укладальнікаў, аўтараў уступных артыкулаў і камэнтарыяў шматтомнага акадэмічнага збору «Беларуская народная творчасць». Актыўны аўтар унівэрсальнай і галіновых беларускіх энцыкляпэдый. Адзін з удзельнікаў шасьцітомнай навукова-тэарэтычнай працы «Беларускі фальклор. Жанры, віды, паэтыка» (2001—2007) і чатырохтомніка «Гісторыя беларускай літаратуры ХХ ст.» (вялікі разьдзел па літаратуры Заходняй Беларусі аўтарства А. Ліса разьмешчаны ў 2-м томе). Аўтар аўтабіяграфічнага твора «Ад матчыных песень» (1973), манаграфій «[[Браніслаў Тарашкевіч]]» (1966), «[[Мікола Шчакаціхін|М. Шчакаціхін]]: Хараство непазнанай зямлі» (1968),  «[[Пётра Сергіевіч]]» (1970), «Купальскія песні» (1974), «Вечны вандроўнік: нарыс пра мастака Язэпа Драздовіча» (1984), «Пякучай маланкі след: Эцюды да партрэта мастака Горыда» (1981), «Валачобныя песні» (1989), «Жніўныя песні» (1991). Аўтар кніг «Gloria victis!» (2010), «Арсень Ліс. Выбранае» (2014) з сэрыі кніг «Беларускі кнігазбор».

У яго кнігу «Цяжкая дарога свабоды» (1994) увайшлі літаратурныя партрэты [[Аркадзь Смоліч|А. Смоліча]], [[Рыгор Шырма|Р. Шырмы]], [[Уладзімер Караткевіч|Ул. Караткевіча]], [[Антон Грыневіч|А. Грыневіча]], [[Тамаш Грыб|Т. Грыба]], [[Леапольд Родзевіч|Л. Родзевіча]], [[Аляксандар Уласаў|А. Уласава]], [[Аляксандар Цьвікевіч|А. Цьвікевіча]]. Пісаў нарысы пра творчасьць [[Язэп Драздовіч|Я. Драздовіча]]: «Шляхі і пошукі»; пра зьбіральніка песеннага фальклёру Антона Грыневіча «Песня прасілася ў свет».

Арсень Ліс — укладальнік зборнікаў «Беларускія народныя песні» (1970), «Жніўныя песні» (1974), «Восеньскія і талочныя песні» (1981), «Максім Гарэцкі: Успаміны, артыкулы, дакументы» (з Янкам Саламевічам, 1984), «Купальскія і пятроўскія песні» (1985), зборніка твораў [[Браніслаў Тарашкевіч|Б. Тарашкевіча]] «Выбранае. Публіцыстыка» (1991). Рэдагаваў мэмуары [[Паўліна Мядзёлка|Паўліны Мядзёлкі]] «Сцежкамі жыцця». Аўтар падручнікаў для студэнтаў ВНУ «Беларуская вусная народная творчасць» (1979) і «Беларуская вусная народная творчасць» (2000), аўтар вялікага разьдзела ў падручніку для студэнтаў ВНУ «Гісторыя беларускай літаратуры ХХ ст.» (2000).

Аўтар і суаўтар сцэнарыяў дакумэнтальных фільмаў «Песня на ўсё жыццё» (пра [[Рыгор Шырма|Р. Шырму]], 1984), «Прысады жыцця» (пра М. Гарэцкага, 1985), «Зямля Тарашкевіча» (1991), «[[Аркадзь Смоліч]]» (1992), «Дзядзька Уласаў» (пра А. Уласава 1992), «Адвечныя званы» (пра [[Мітрафан Доўнар-Запольскі|М. Доўнар-Запольскага]], 1993).

З 2004 па 2008 год быў сябрам экспэртнага савета [[Найвышэйшая атэстацыйная камісія Беларусі|Найвышэйшай атэстацыйнай камісіі Беларусі]]. Намесьнік старшыні вучонага савета па абароне дысэртацыяў па спэцыяльнасьцях фальклярыстыкі і этнаграфіі.

За актыўны ўдзел у нацыянальным Адраджэньні Камітэтам Ушанаваньня ганараваны мэдалём Язэпа Драздовіча «За руплівасьць на ніве беларускага мастацтва» (25.03.1998), мэдалём Анатоля Бярозкі «Цвяток Радзімы» і адпаведнымі дыплёмамі. Занесены ў Кнігу гонару «Рупліўцы твае, Беларусь»&lt;ref&gt;http://kamunikat.org/Lis_Arsien.html Аосень Ліс на Камунікаце&lt;/ref&gt;.

Арсень Ліс памёр 28 траўня 2018 году й пахаваны на могілках у вёсцы [[Залесьсе (Смаргонскі раён)|Залесьсе]] [[Смаргонскі раён|Смаргонскага раёну]].&lt;ref&gt;{{артыкул|аўтар =[[Аксана Колб]]. | частка = |загаловак =Памяці Арсеня Ліса.|арыгінал = |спасылка =https://novychas.by/pdf/n20_2018_sayt.pdf|адказны =[[Аксана Колб]]|выданьне=[[Новы час]]|тып=газэта|месца=[[Менск]]|выдавецтва=«Час навінаў»|год=1 чэрвеня 2018|выпуск=|том=|нумар= 20 (583)| старонкі=2|isbn=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{артыкул|аўтар =[[Сымон Барыс]]. | частка = |загаловак =Слова пра фалькларыста, сябра і земляка.|арыгінал = |спасылка =http://naszaslowa.by/wp-content/uploads/2014/05/2auhnash23i.pdf|адказны =[[Станіслаў Суднік]]|выданьне=[[Наша слова]]|тып=газэта|месца=[[Ліда]]|выдавецтва= |год= 06 чэрвеня 1918|выпуск=|том=|нумар=23 (1382)| старонкі=5|isbn=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{артыкул|аўтар =[[Сяргей Панізьнік]]. | частка = |загаловак =Пры ўскалыхах адвечных званоў — рупліўцы твае, Беларусь. ''Прасьвячаецца валачобніку Арсеню Лісу.''|арыгінал = |спасылка =http://naszaslowa.by/wp-content/uploads/2014/05/2auhnash23i.pdf|адказны =[[Станіслаў Суднік]]|выданьне=[[Наша слова]]|тып=газэта|месца=[[Ліда]]|выдавецтва= |год= 06 чэрвеня 1918|выпуск=|том=|нумар=23 (1382)| старонкі=5|isbn=}}&lt;/ref&gt;

== Узнагароды і прэміі ==
* 1986 — [[Дзяржаўная прэмія БССР]]
* 1994 — Ляўрэат літаратурнай прэміі імя Максіма Гарэцкага (за кнігу «Цяжкая дарога свабоды»).
* 1998 — Мэдаль Язэпа Драздовіча («за руплівасьць на ніве беларускага мастацтва»).

== Бібліяграфія ==
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Народна-паэтычная творчасць Заходняй Беларусі (1919—1939гг.): Дысэртацыя кандыдата філялягічных навук|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне =Інстытут літаратуры імя Я. Купалы|месца =[[Менск]] |выдавецтва =|год =1965|том = |старонкі = |старонак =382|сэрыя = |isbn = |наклад = }}
* {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Браніслаў Тарашкевіч. |арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=21225|адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Навука і тэхніка]] |год =1966|том = |старонкі = |старонак =165|сэрыя = |isbn = |наклад =1800}}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Мікола Шчакаціхін (1896—1940 гг.). Хараство непазнанай зямлі|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =Навука і тэхніка|год =1968|том = |старонкі = |старонак =163|сэрыя = |isbn = |наклад =1500}}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Пётра Сергіевіч.|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=21201|адказны =Рэдактар [[Пятро Глебка]]|выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =Навука і тэхніка|год =1970|том = |старонкі = |старонак =87|сэрыя = |isbn = |наклад =2150}}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Беларускія народныя песні|арыгінал = |спасылка = |адказны =Рэдкал.: [[Пімен Панчанка]] і інш|выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Беларусь (выдавецтва)|Беларусь]] |год =1970|том = |старонкі = |старонак =175|сэрыя =Бібліятэка беларускай паэзіі|isbn = |наклад = }}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Купальскія песні|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=21277|адказны =Рэдактар [[Уладзімер Калесьнік]]|выданьне =Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору|месца =[[Менск]] |выдавецтва =Навука і тэхніка|год =1974|том = |старонкі = |старонак =208|сэрыя = |isbn = |наклад =2700 }}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Пякучай маланкі след: эцюд да партрэта мастака Горыда|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=19521|адказны =Рэдактар: Сямёнава А. І.|выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1981|том = |старонкі = |старонак =118|сэрыя = |isbn = |наклад = }}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =«Вечны вандроўнік»: нарыс пра мастака Язэпа Драздовіча|арыгінал = |спасылка =https://knihi.com/Arsien_Lis/Viecny_vandrounik_narys_pra_mastaka_Jazepa_Drazdovica.html#1|адказны =прадмова [[Максім Танк|М. Танка]]; мастак [[Мікола Купава]] |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =«[[Юнацтва]]» |год =1984 |том = |старонкі =|старонак =253|сэрыя = |isbn = |наклад =6000}}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Валачобныя песні|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=18810|адказны =Рэдактар В. I. Марціновіч. Мастак Д. А. Мілаванаў|выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =Навука i тэхніка|год =1989|том = |старонкі = |старонак =207|сэрыя = |isbn =5-343-00145-9|наклад =1350}}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Песню — у спадчыну. Мастацтвазнаўчыя артыкулы.|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=19578|адказны =Рэцэнзент Б. І. Бур'ян Мастак Б. Г. Лалыка|выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1989|том = |старонкі = |старонак =295|сэрыя = |isbn =5-340-00080-Х|наклад = }}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Жніўныя песні|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=19525|адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =Навука i тэхніка|год =1993|том = |старонкі = |старонак =238|сэрыя = |isbn = 5-343-01052-0|наклад = }}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Цяжкая дарога свабоды: артыкулы, эцюды, партрэты|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1994|том = |старонкі = |старонак =412|сэрыя = |isbn =5-340-01395-2|наклад =2200}}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Каляндарна-абрадавая творчасць беларусаў. Сістэма жанраў. Эстэтычны аспект|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=24665|адказны = |выданьне =Нацыянальная акадэмія навук Беларусі. Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя|месца =[[Менск]] |выдавецтва =Беларуская навука|год =1998|том = |старонкі = |старонак =188|сэрыя = |isbn =985-08-0208-1|наклад = }}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Gloria victis! Збор твораў.|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=20039 |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =Выдавец: І. П. Логвінаў|год =2008|том = |старонкі = |старонак =574|сэрыя =Кнігарня Наша Ніва|isbn =978-985-6901-21-1|наклад = }}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Беларуская каляндарна-абрадавая песня ў кантэксце фальклорных традыцый славян.|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=21177|адказны = |выданьне =Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы|месца =[[Менск]] |выдавецтва =Беларуская навука|год =2008|том = |старонкі = |старонак =296|сэрыя = |isbn =978-985-08-0973-5|наклад =300}}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Аляксандр Цвікевіч : выдатны публіцыст|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =Харвест|год =2014|том = |старонкі = |старонак =61|сэрыя =100 выдатных дзеячаў беларускай культуры|isbn =978-985-18-2913-8|наклад =1500}} 
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Выбранае.|арыгінал = |спасылка = |адказны =укладаньне й камэнтары аўтара; прадмова [[Міхась Казлоўскі|Міхася Казлоўскага]]|выданьне =Інстытут літаратуры імя Я. Купалы Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі|месца =[[Менск]] |выдавецтва =Беларуская навука|год =2014|том = |старонкі = |старонак =588|сэрыя =Гісторыка-літаратурныя помнікі|isbn =978-985-08-1659-7|наклад =2000}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* Ліс Арсень // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. Мн.: БелЭн, 1992—1995.
* Ліс Арсень // Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://kamunikat.org/Lis_Arsien.html Біяграфія Арсеня Ліса] на [[Камунікат|Камунікаце]]
* [https://knihi.com/Arsien_Lis/ Арсень Ліс у беларускай электроннай бібліятэкі «БЕЛАРУСКАЯ ПАЛІЧКА»]
* [https://novychas.by/author/%D0%90%D1%80%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C%20%D0%9B%D1%96%D1%81 Матэрыялы аўтара — Арсень Ліс у газэце «Новы час».]
* [http://www.adradjency.narod.ru/spadchyna/lis.html Біяграфія Арсеня Ліса] на сайце «Адраджэнцы Беларусі»

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Ліс, Арсень}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Смаргонскім раёне]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Беларускія фальклярысты]]
[[Катэгорыя:Беларускія літаратуразнаўцы]]
[[Катэгорыя:Дактары філялягічных навук]]</text>
      <sha1>0qmkwj7il8wjo2suzjg1o85srk793sf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Стацкі дарадца</title>
    <ns>0</ns>
    <id>78847</id>
    <revision>
      <id>2329040</id>
      <parentid>2037037</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:32:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1121" xml:space="preserve">'''Стацкі дарадца''' ({{мова-ru|статский советник|скарочана}}) — грамадзянскі [[чын]] V клясы ў Табэлі аб рангах [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. Асобы, якія яго мелі, займалі пасады віцэ-дырэктара дэпартамэнту і віцэ-губэрнатара, старшыні казённай палаты і іншыя. З 1856 даваў права на асабістае дваранства, раней — на нашчадкавае. Тытулаваўся «ваша высакародзьдзе». Для вытворчасьці ў чын быў усталяваны тэрмін службы ў 5 гадоў з часу атрыманьня папярэдняга чыну.

== Асобы ==
* [[Аляксандар Шыманоўскі]] (1850—1918) — [[Беларусь|беларускі]] [[этнограф]] і [[фальклярыст]]

[[Катэгорыя:Грамадзянская служба ў Расейскай імпэрыі]]</text>
      <sha1>bbfnktwgpre7zak3hnl8n2fku772e5f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны XIII стагодзьдзя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83556</id>
    <revision>
      <id>2329108</id>
      <parentid>1972221</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:00:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="138" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:XIII стагодзьдзе|Войны]]
[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|13]]</text>
      <sha1>gkf6q1x539yxm6yf9hn9yfdv8s36jov</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны XIV стагодзьдзя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>83632</id>
    <revision>
      <id>2329109</id>
      <parentid>1969247</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:00:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="149" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:XIV стагодзьдзе]]
[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|14 стагодзьдзе]]</text>
      <sha1>322n2a2zehrt45fyjf2200r1479qt3t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Праект:Дзяржаўныя інстытуцыі Беларусі/Што б зрабіць</title>
    <ns>4</ns>
    <id>89460</id>
    <revision>
      <id>2328898</id>
      <parentid>2306181</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:55:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тэрміны і паняцьці */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8767" xml:space="preserve">[[Файл:Crystal Clear app kedit.svg|frameless|40пкс]]

== Да стварэньня ==
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2016 году||ru|Парламентские выборы в Белоруссии (2016)|nocat=1}}
* [[Перапіс насельніцтва Беларусі]]
** {{Артыкул у іншым разьдзеле|Перапіс насельніцтва Беларусі 2009 году||ru|Перепись населения Белоруссии 2009 года|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Правы чалавека ў Беларусі|||Human rights in Belarus|nocat=1}}

=== Выканаўчая ўлада ===

==== Дзяржаўныя арганізацыі, падпарадкаваныя Саўміну ====
* [[Белбіяфарм]]
* [[Рэспубліканскі цэнтар па аздараўленьні і санаторна-курортным лячэньні насельніцтва]]

=== Фінансавая сыстэма ===
* [[Інфляцыя беларускага рубля]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Новы беларускі рубель||fr|Rouble biélorusse (à partir de 2016)|nocat=1}}
* [[Сярэднеўзважаны курс]]
* [[Беларуская мадэль разьвіцьця]]

=== Асобы ===
* [[Юры Бародзіч]]
* [[Аляксандар Вальфовіч]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Віктар Вятроў||be|Віктар Мікалаевіч Вятроў|nocat=1}}
* [[Васіль Герасімаў]]
* [[Яўген Двярніцкі]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Уладзімер Заламай||pl|Uładzimir Załamaj|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Валянцін Зорын||be|Валянцін Паўлавіч Зорын|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Іванкоў||be|Аляксандр Іванавіч Іванкоў|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Казлоў||be|Пётр Апанасавіч Казлоў|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Віктар Камянкоў||be|Віктар Сяргеевіч Камянкоў|nocat=1}}
* [[Вячаслаў Каралёў]]
* [[Валеры Кез]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Кулічкоў||be|Аляксандр Мікалаевіч Кулічкоў|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Генадзь Курачкін||be|Генадзь Піліпавіч Курачкін|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Віктар Кучынскі||pl|Wiktar Kuczynski|nocat=1}}
* [[Іван Лях]]
* [[Георгі Маркоўскі]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Дзьмітры Матусевіч||d|Q96782465|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Мяжуеў||d|Q17044887|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Наскевіч||d|Q21843508|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Васіль Новікаў||d|Q67608930|nocat=1}}
* [[Дзьмітры Пантус]]
* [[Руслан Пархамовіч]]
* [[Пётар Пархомчык]]
* [[Андрэй Паўлючэнка]]
* [[Іван Пашкевіч]]
* [[Аляксандар Пласкавіцкі]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Юры Пуплікаў||be|Юрый Аляксандравіч Пуплікаў|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Анатоль Русецкі||be|Анатоль Максімавіч Русецкі|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Валянцін Рыбакоў||uk|Рибаков Валентин Борисович|nocat=1}}
* [[Юры Селіверстаў]]
* [[Сяргей Ткачоў]]
* [[Андрэй Хмель]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Рыгор Цішкевіч||be|Рыгор Васілевіч Цішкевіч|nocat=1}}
* [[Зьміцер Шахраеў]]
* [[Сяргей Шпягун]]
* [[Віктар Шынкевіч]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Зьнікненьні людзей у Беларусі||de|Verschwindenlassen von Regierungsgegnern in Belarus (1999–2000)|nocat=1}}

=== Нарматыўныя акты ===
* артыкулы паводле {{Ш|Кодэксы Беларусі}}

=== Міждзяржаўныя пагадненьні ===
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аб’яднаная сыстэма СПА СНД||ru|Объединённая система ПВО СНГ|nocat=1}}
* [[ГУАМ]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Калектыўныя сілы апэратыўнага рэагаваньня||ru|Коллективные силы оперативного реагирования|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Эўразійская эканамічная камісія|||Eurasian Economic Commission|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Эўразійскі зьвяз||ru|Евразийский Союз|nocat=1}}

=== Тэрміны і паняцьці ===
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Блізкае замежжа|||Near abroad|nocat=1}}
* [[Генэральны сакратар]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Грамадзянства||d|Q42138|nocat=1}}
* [[Злоўжываньне ўладай]]
* [[Камэнданцкі час]]
* [[Канстытуцыйны суд]]
* [[Кваліфікаваная большасьць]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства|||Ministry (government department)|nocat=1}}
* [[Палітычнае злачынства]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Парлямэнтар|||Member of Parliament|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Парлямэнцкая дэмакратыя|||Parliamentary system|nocat=1}}
* [[Страта даверу]]

=== Іншыя ===
* [[Ведамасьці Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь]]
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Беларуская дэмакратычная апазыцыя|||Belarusian democracy movement|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пяцёрка плюс|Народная кааліцыя «Пяцёрка+»||People's Coalition 5 Plus|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Народнае антыкрызіснае кіраўніцтва|||National Anti-crisis Management|nocat=1}}
** {{Артыкул у іншым разьдзеле|Хрысьціянская візія||d|Q107169521|nocat=1}}

=== Шаблёны ===
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Шаблён:Беларуская дэмакратычная апазыцыя|Беларуская дэмакратычная апазыцыя||Template:Belarusian democracy movement|nocat=1}}
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Шаблён:Міжнародная ўлада|Міжнародная ўлада||Template:International power|nocat=1}}

== Да паляпшэньня ==
* [[Дзень нашай салідарнасьці]]

=== Асобы ===
* [[Станіслаў Багданкевіч]]

=== Заканадаўчая ўлада ===
* [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь]]
* [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 1990 году]]
* [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 1995 году]]

=== Выканаўчая ўлада ===
* [[Выканаўчая ўлада]]
* [[Сьпіс прэм’ер-міністраў Беларусі]]

=== Судовая ўлада ===
* [[Судовая ўлада]]

=== Міждзяржаўныя пагадненьні ===
* [[Арганізацыя Дамовы аб калектыўнай бясьпецы]]

=== Тэрміны і паняцьці ===
* [[Апазыцыя]]
* [[Выканаўчая ўлада]]
* [[Грамадзянін]]
* [[Дэнамінацыя]]
* [[Заканадаўчая ўлада]]
* [[Імпічмэнт]]
* [[Парлямэнт]]
* [[Перапіс насельніцтва]]
* [[Прэм’ер-міністар]]
* [[Рэфэрэндум]]
* [[Службовая асоба]]
* [[Узброеныя сілы]]
* [[Урад]]</text>
      <sha1>3ursac6ukfu5djlxnby2j94re1k86m6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Праект:Дзяржаўныя інстытуцыі Беларусі/Новыя артыкулы</title>
    <ns>4</ns>
    <id>89786</id>
    <revision>
      <id>2328899</id>
      <parentid>2320098</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:59:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="680" xml:space="preserve">&lt;!--новыя зьнізу; сьпіс павінен складацца ня больш як з 10 артыкулаў--&gt;
{{Калёнкі|2}}
* [[Пракуратура Янаўскага раёну]]
* [[Навукова-практычны цэнтар праблемаў умацаваньня законнасьці і правапарадку]]
* [[Раённая пракуратура]]
* [[Гарадзкая пракуратура]]
* [[Транспартная пракуратура]]
* [[Статут СНД]]
* [[Генадзь Дыско]]
* [[Аляксей Стук]]
* [[Максім Варонін]]
* [[Сяргей Хмарук]]
{{Канец калёнкі}}</text>
      <sha1>bxngjx4adr2frpp3ce4kucqxg7rqaae</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Прада (музэй)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90910</id>
    <revision>
      <id>2328961</id>
      <parentid>1866659</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:45:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>±[[Катэгорыя:Мадрыд]]→[[Катэгорыя:Культура Мадрыду]]; ±[[Катэгорыя:Музэі]]→[[Катэгорыя:Музэі Гішпаніі]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2294" xml:space="preserve">{{Музэй
 | Назва               = Прада
 | Арыгінальная назва  = 
 | Выява               = Museo del Prado 2016 (25185969599).jpg
 | Апісаньне выявы     = 
 | Філія               = 
 | Філіі               = 
 | Горад               = Мадрыд
 | Краіна              = Гішпанія
 | Тэматыка калекцыі   = [[мастацтва]], [[скульптура]]
 | Велічыня калекцыі   = 
 | Плошча экспазыцыі   = 
 | Дата стварэньня     = 
 | Год стварэньня      = 1819
 | Пасада дырэктара    = 
 | Дырэктар            = 
 | Адрас               =
 | Сайт                = http://www.museodelprado.es
 | Шырата паўшар'е     = паўночнае
  | Шырата градусаў    = 40
  | Шырата хвілінаў    = 24
  | Шырата сэкундаў    = 50
 | Даўгата паўшар'е    = заходняе
  | Даўгата градусаў   = 3
  | Даўгата хвілінаў   = 41
  | Даўгата сэкундаў   = 33
 | Пазыцыя подпісу на мапе = Музэй
 | Водступ подпісу на мапе = 
}}
'''Прада''' ({{мова-es|Museo Nacional del Prado}}) — [[музэй]] і [[мастацкая галерэя]], якія знаходзяцца ў [[Мадрыд]]зе, сталіцы [[Гішпанія|Гішпаніі]]. У Прада знаходзіцца адна з лепшых у сьвеце калекцый эўрапейскага мастацтва пэрыяду XII—XIX стагодзьдзяў. Музэй быў утвораны на падставе гішпанскай Каралеўскай Калекцыі. Заснаваны як музэй карцін і скульптуры, ён таксама зьмяшчае іншыя важныя калекцыі: больш чым 5000 малюнкаў, 2000 друкаваных выданьняў, 1000 манэт і мэдалёў, і амаль 2000 дэкаратыўных аб’ектаў і твораў мастацтва.

{{Накід}}

[[Катэгорыя:Культура Мадрыду]]
[[Катэгорыя:Музэі Гішпаніі]]</text>
      <sha1>oshdoxo6kv27qo1kc9h2e8kwid99zb9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы/Сьпіс істотных артыкулаў паводле памеру</title>
    <ns>4</ns>
    <id>91685</id>
    <revision>
      <id>2329131</id>
      <parentid>2328782</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:36:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DymitrBot</username>
        <id>56484</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>робат: абнаўленьне зьвестак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="102304" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;{{/Уступ|21.07.2022 08:36 UTC|38.38|38.40|+0.02 }}&lt;/noinclude&gt;
# [[Мэркурый]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;28 сымб. → &lt;/span&gt;39 сымб.)
# [[Плаваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;570 сымб. → &lt;/span&gt;798 сымб.)
# [[Гандаль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;1673 сымб. → &lt;/span&gt;2342 сымб.)
# [[Кругазварот вады]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;1777 сымб. → &lt;/span&gt;2488 сымб.)
# [[Ліпіды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2506 сымб. → &lt;/span&gt;3508 сымб.)
# [[Плязма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2516 сымб. → &lt;/span&gt;3522 сымб.)
# [[Вадкасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2544 сымб. → &lt;/span&gt;3562 сымб.)
# [[Політэізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2563 сымб. → &lt;/span&gt;3588 сымб.)
# [[Дыялектыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2564 сымб. → &lt;/span&gt;3590 сымб.)
# [[Дыхальная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2569 сымб. → &lt;/span&gt;3597 сымб.)
# [[Электрычны ток]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2579 сымб. → &lt;/span&gt;3611 сымб.)
# [[Жыцьцё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2584 сымб. → &lt;/span&gt;3618 сымб.)
# [[Пераклад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2588 сымб. → &lt;/span&gt;3623 сымб.)
# [[Любоў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2591 сымб. → &lt;/span&gt;3627 сымб.)
# [[Гармоны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2601 сымб. → &lt;/span&gt;3641 сымб.)
# [[Кансэрватызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2613 сымб. → &lt;/span&gt;3658 сымб.)
# [[Прамысловая вытворчасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2614 сымб. → &lt;/span&gt;3660 сымб.)
# [[Рухавік унутранага згараньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2617 сымб. → &lt;/span&gt;3664 сымб.)
# [[Вецер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2622 сымб. → &lt;/span&gt;3671 сымб.)
# [[Соль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2633 сымб. → &lt;/span&gt;3686 сымб.)
# [[Хуткасьць сьвятла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2646 сымб. → &lt;/span&gt;3704 сымб.)
# [[Вугляводы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2651 сымб. → &lt;/span&gt;3711 сымб.)
# [[Застуда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2661 сымб. → &lt;/span&gt;3725 сымб.)
# [[Хвароба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2661 сымб. → &lt;/span&gt;3725 сымб.)
# [[Хуткасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2675 сымб. → &lt;/span&gt;3745 сымб.)
# [[Клімат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2680 сымб. → &lt;/span&gt;3752 сымб.)
# [[Адзеньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2684 сымб. → &lt;/span&gt;3758 сымб.)
# [[Веды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2687 сымб. → &lt;/span&gt;3762 сымб.)
# [[Сьпірт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2690 сымб. → &lt;/span&gt;3766 сымб.)
# [[Сусьвет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2700 сымб. → &lt;/span&gt;3780 сымб.)
# [[Азартная гульня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2715 сымб. → &lt;/span&gt;3801 сымб.)
# [[Дрэва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2728 сымб. → &lt;/span&gt;3819 сымб.)
# [[Каліграфія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2731 сымб. → &lt;/span&gt;3823 сымб.)
# [[Фільм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2742 сымб. → &lt;/span&gt;3839 сымб.)
# [[Тэатар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2749 сымб. → &lt;/span&gt;3849 сымб.)
# [[Сэрца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2759 сымб. → &lt;/span&gt;3863 сымб.)
# [[Слабое ўзаемадзеяньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2760 сымб. → &lt;/span&gt;3864 сымб.)
# [[Гук]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2761 сымб. → &lt;/span&gt;3865 сымб.)
# [[Страўнікава-кішачны тракт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2762 сымб. → &lt;/span&gt;3867 сымб.)
# [[Сок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2775 сымб. → &lt;/span&gt;3885 сымб.)
# [[Мір]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2801 сымб. → &lt;/span&gt;3921 сымб.)
# [[Электроніка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2806 сымб. → &lt;/span&gt;3928 сымб.)
# [[Літар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2808 сымб. → &lt;/span&gt;3931 сымб.)
# [[Піраміда (архітэктура)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2814 сымб. → &lt;/span&gt;3940 сымб.)
# [[Кут]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2815 сымб. → &lt;/span&gt;3941 сымб.)
# [[Гіндустані]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2822 сымб. → &lt;/span&gt;3951 сымб.)
# [[Горная парода]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2824 сымб. → &lt;/span&gt;3954 сымб.)
# [[Фотасынтэз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2826 сымб. → &lt;/span&gt;3956 сымб.)
# [[Сьвятло]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2847 сымб. → &lt;/span&gt;3986 сымб.)
# [[Граматыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2865 сымб. → &lt;/span&gt;4011 сымб.)
# [[Кампутар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2865 сымб. → &lt;/span&gt;4011 сымб.)
# [[Стаматалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2882 сымб. → &lt;/span&gt;4035 сымб.)
# [[Свабода волі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2890 сымб. → &lt;/span&gt;4046 сымб.)
# [[Конь свойскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2895 сымб. → &lt;/span&gt;4053 сымб.)
# [[Землятрус]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2901 сымб. → &lt;/span&gt;4061 сымб.)
# [[Ежа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2912 сымб. → &lt;/span&gt;4077 сымб.)
# [[Электрычнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2917 сымб. → &lt;/span&gt;4084 сымб.)
# [[Вірус]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2923 сымб. → &lt;/span&gt;4092 сымб.)
# [[Тэрарызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2926 сымб. → &lt;/span&gt;4096 сымб.)
# [[Сіла (фізычная велічыня)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2944 сымб. → &lt;/span&gt;4122 сымб.)
# [[Магабгарата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2947 сымб. → &lt;/span&gt;4126 сымб.)
# [[Комікс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2950 сымб. → &lt;/span&gt;4130 сымб.)
# [[Робат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2955 сымб. → &lt;/span&gt;4137 сымб.)
# [[Інфрачырвонае выпраменьваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2956 сымб. → &lt;/span&gt;4138 сымб.)
# [[Пандэмія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2957 сымб. → &lt;/span&gt;4140 сымб.)
# [[Цэнтральны працэсар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2968 сымб. → &lt;/span&gt;4155 сымб.)
# [[Сыма Цянь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2973 сымб. → &lt;/span&gt;4162 сымб.)
# [[Опэра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2973 сымб. → &lt;/span&gt;4162 сымб.)
# [[Арабскі альфабэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2985 сымб. → &lt;/span&gt;4179 сымб.)
# [[Фанэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3031 сымб. → &lt;/span&gt;4243 сымб.)
# [[Электронная пошта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3031 сымб. → &lt;/span&gt;4243 сымб.)
# [[Мова праграмаваньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3032 сымб. → &lt;/span&gt;4245 сымб.)
# [[Плуг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3040 сымб. → &lt;/span&gt;4256 сымб.)
# [[Печань]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3049 сымб. → &lt;/span&gt;4269 сымб.)
# [[Тадж Магал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3053 сымб. → &lt;/span&gt;4274 сымб.)
# [[Скалістыя горы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3058 сымб. → &lt;/span&gt;4281 сымб.)
# [[Электронная музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3064 сымб. → &lt;/span&gt;4290 сымб.)
# [[Камэта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3068 сымб. → &lt;/span&gt;4295 сымб.)
# [[Танганьіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3082 сымб. → &lt;/span&gt;4315 сымб.)
# [[Ібн Хальдун]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3086 сымб. → &lt;/span&gt;4320 сымб.)
# [[Прапаганда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3098 сымб. → &lt;/span&gt;4337 сымб.)
# [[Статыстыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3103 сымб. → &lt;/span&gt;4344 сымб.)
# [[Гісторыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3105 сымб. → &lt;/span&gt;4347 сымб.)
# [[Ідэалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3107 сымб. → &lt;/span&gt;4350 сымб.)
# [[Інфармацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3119 сымб. → &lt;/span&gt;4367 сымб.)
# [[Энэргія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3121 сымб. → &lt;/span&gt;4369 сымб.)
# [[Індыйскі акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3123 сымб. → &lt;/span&gt;4372 сымб.)
# [[Малекула]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3125 сымб. → &lt;/span&gt;4375 сымб.)
# [[Джайнізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3128 сымб. → &lt;/span&gt;4379 сымб.)
# [[Мэдыцына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3130 сымб. → &lt;/span&gt;4382 сымб.)
# [[Крыкет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3132 сымб. → &lt;/span&gt;4385 сымб.)
# [[Агульная тэорыя рэлятыўнасьці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3143 сымб. → &lt;/span&gt;4400 сымб.)
# [[Тэктоніка пліт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3144 сымб. → &lt;/span&gt;4402 сымб.)
# [[Паводка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3156 сымб. → &lt;/span&gt;4418 сымб.)
# [[Баявыя мастацтвы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3159 сымб. → &lt;/span&gt;4423 сымб.)
# [[Мовазнаўства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3164 сымб. → &lt;/span&gt;4430 сымб.)
# [[Дзяленьне ядра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3170 сымб. → &lt;/span&gt;4438 сымб.)
# [[Журналістыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3181 сымб. → &lt;/span&gt;4453 сымб.)
# [[Эпоха Асьветніцтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3197 сымб. → &lt;/span&gt;4476 сымб.)
# [[Плястмаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3198 сымб. → &lt;/span&gt;4477 сымб.)
# [[Джаз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3198 сымб. → &lt;/span&gt;4477 сымб.)
# [[Рэпрадукцыйная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3201 сымб. → &lt;/span&gt;4481 сымб.)
# [[Садружнасьць нацыяў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3207 сымб. → &lt;/span&gt;4490 сымб.)
# [[Малюскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3211 сымб. → &lt;/span&gt;4495 сымб.)
# [[Солі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3211 сымб. → &lt;/span&gt;4495 сымб.)
# [[Мода]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3214 сымб. → &lt;/span&gt;4500 сымб.)
# [[Пісьменства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3218 сымб. → &lt;/span&gt;4505 сымб.)
# [[Сымэтрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3220 сымб. → &lt;/span&gt;4508 сымб.)
# [[Антыбіётык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3221 сымб. → &lt;/span&gt;4509 сымб.)
# [[Рэстаўрацыя Мэйдзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3237 сымб. → &lt;/span&gt;4532 сымб.)
# [[Скульптура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3254 сымб. → &lt;/span&gt;4556 сымб.)
# [[Бог]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3261 сымб. → &lt;/span&gt;4565 сымб.)
# [[Ёга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3262 сымб. → &lt;/span&gt;4567 сымб.)
# [[Чжу Сі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3273 сымб. → &lt;/span&gt;4582 сымб.)
# [[Лягарытм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3278 сымб. → &lt;/span&gt;4589 сымб.)
# [[Амазонка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3278 сымб. → &lt;/span&gt;4589 сымб.)
# [[Сахара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3291 сымб. → &lt;/span&gt;4607 сымб.)
# [[Склад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3295 сымб. → &lt;/span&gt;4613 сымб.)
# [[Шыізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3298 сымб. → &lt;/span&gt;4617 сымб.)
# [[Эпістэмалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3300 сымб. → &lt;/span&gt;4620 сымб.)
# [[Монатэізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3303 сымб. → &lt;/span&gt;4624 сымб.)
# [[Грэцкі альфабэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3314 сымб. → &lt;/span&gt;4640 сымб.)
# [[Суахілі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3318 сымб. → &lt;/span&gt;4645 сымб.)
# [[Флейта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3346 сымб. → &lt;/span&gt;4684 сымб.)
# [[Тэорыя лікаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3347 сымб. → &lt;/span&gt;4686 сымб.)
# [[Жывёлы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3349 сымб. → &lt;/span&gt;4689 сымб.)
# [[Фэмінізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3354 сымб. → &lt;/span&gt;4696 сымб.)
# [[Жанчына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3354 сымб. → &lt;/span&gt;4696 сымб.)
# [[Псыхалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3357 сымб. → &lt;/span&gt;4700 сымб.)
# [[Машына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3358 сымб. → &lt;/span&gt;4701 сымб.)
# [[Матэматычны доказ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3374 сымб. → &lt;/span&gt;4724 сымб.)
# [[Гадзіньнік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3376 сымб. → &lt;/span&gt;4726 сымб.)
# [[Біятэхналёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3377 сымб. → &lt;/span&gt;4728 сымб.)
# [[Страваваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3378 сымб. → &lt;/span&gt;4729 сымб.)
# [[Гастраэнтэрыт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3385 сымб. → &lt;/span&gt;4739 сымб.)
# [[Вымярэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3393 сымб. → &lt;/span&gt;4750 сымб.)
# [[Сымфонія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3393 сымб. → &lt;/span&gt;4750 сымб.)
# [[Флямэнка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3397 сымб. → &lt;/span&gt;4756 сымб.)
# [[Біялягічная клясыфікацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3410 сымб. → &lt;/span&gt;4774 сымб.)
# [[Лікавы аналіз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3410 сымб. → &lt;/span&gt;4774 сымб.)
# [[Павукі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3411 сымб. → &lt;/span&gt;4775 сымб.)
# [[Марскія сысуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3424 сымб. → &lt;/span&gt;4794 сымб.)
# [[Магніт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3427 сымб. → &lt;/span&gt;4798 сымб.)
# [[Паўправаднік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3431 сымб. → &lt;/span&gt;4803 сымб.)
# [[Сунізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3435 сымб. → &lt;/span&gt;4809 сымб.)
# [[Рыс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3438 сымб. → &lt;/span&gt;4813 сымб.)
# [[Арка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3441 сымб. → &lt;/span&gt;4817 сымб.)
# [[Камунізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3447 сымб. → &lt;/span&gt;4826 сымб.)
# [[Сьлепата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3461 сымб. → &lt;/span&gt;4845 сымб.)
# [[Чорная дзірка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3465 сымб. → &lt;/span&gt;4851 сымб.)
# [[Мухамад Аль-Харэзьмі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3472 сымб. → &lt;/span&gt;4861 сымб.)
# [[Жалезны век]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3479 сымб. → &lt;/span&gt;4871 сымб.)
# [[Этыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3480 сымб. → &lt;/span&gt;4872 сымб.)
# [[Кветка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3480 сымб. → &lt;/span&gt;4872 сымб.)
# [[Біяхімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3482 сымб. → &lt;/span&gt;4875 сымб.)
# [[Паскарэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3491 сымб. → &lt;/span&gt;4887 сымб.)
# [[Паўзуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3496 сымб. → &lt;/span&gt;4894 сымб.)
# [[Ібн Батута]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3509 сымб. → &lt;/span&gt;4913 сымб.)
# [[Аповесьць пра Гэндзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3511 сымб. → &lt;/span&gt;4915 сымб.)
# [[Эвалюцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3513 сымб. → &lt;/span&gt;4918 сымб.)
# [[Закон захаваньня энэргіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3523 сымб. → &lt;/span&gt;4932 сымб.)
# [[Раўнаньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3542 сымб. → &lt;/span&gt;4959 сымб.)
# [[Інфармацыйныя тэхналёгіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3542 сымб. → &lt;/span&gt;4959 сымб.)
# [[Чалавек]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3545 сымб. → &lt;/span&gt;4963 сымб.)
# [[Драўніна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3555 сымб. → &lt;/span&gt;4977 сымб.)
# [[Сусьветная арганізацыя здароўя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3558 сымб. → &lt;/span&gt;4981 сымб.)
# [[Нэматоды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3564 сымб. → &lt;/span&gt;4990 сымб.)
# [[Сродак масавай інфармацыі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3573 сымб. → &lt;/span&gt;5002 сымб.)
# [[Шкло]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3573 сымб. → &lt;/span&gt;5002 сымб.)
# [[Вікінгі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3576 сымб. → &lt;/span&gt;5006 сымб.)
# [[Сельская гаспадарка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3581 сымб. → &lt;/span&gt;5013 сымб.)
# [[Мёд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3582 сымб. → &lt;/span&gt;5015 сымб.)
# [[Вусякі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3591 сымб. → &lt;/span&gt;5027 сымб.)
# [[Цяжарнасьць чалавека]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3595 сымб. → &lt;/span&gt;5033 сымб.)
# [[Тэхналёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3595 сымб. → &lt;/span&gt;5033 сымб.)
# [[Аўстралія і Акіянія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3602 сымб. → &lt;/span&gt;5043 сымб.)
# [[Шлюб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3603 сымб. → &lt;/span&gt;5044 сымб.)
# [[Цунамі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3617 сымб. → &lt;/span&gt;5064 сымб.)
# [[Плоць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3619 сымб. → &lt;/span&gt;5067 сымб.)
# [[Сон у чырвоным цераме]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3624 сымб. → &lt;/span&gt;5074 сымб.)
# [[Мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3630 сымб. → &lt;/span&gt;5082 сымб.)
# [[Моцнае ўзаемадзеяньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3658 сымб. → &lt;/span&gt;5121 сымб.)
# [[СНІД]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3676 сымб. → &lt;/span&gt;5146 сымб.)
# [[Барабан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3680 сымб. → &lt;/span&gt;5152 сымб.)
# [[Тэарэма Пітагора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3685 сымб. → &lt;/span&gt;5159 сымб.)
# [[Вялікая кітайская сьцяна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3685 сымб. → &lt;/span&gt;5159 сымб.)
# [[Саладын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3689 сымб. → &lt;/span&gt;5165 сымб.)
# [[Сталь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3696 сымб. → &lt;/span&gt;5174 сымб.)
# [[Проза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3697 сымб. → &lt;/span&gt;5176 сымб.)
# [[Умар ібн аль-Хатаб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3698 сымб. → &lt;/span&gt;5177 сымб.)
# [[Манархія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3703 сымб. → &lt;/span&gt;5184 сымб.)
# [[Нанатэхналёгіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3707 сымб. → &lt;/span&gt;5190 сымб.)
# [[Баскетбол]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3709 сымб. → &lt;/span&gt;5193 сымб.)
# [[Пётар Чайкоўскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3716 сымб. → &lt;/span&gt;5202 сымб.)
# [[Тоўстая кішка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3719 сымб. → &lt;/span&gt;5207 сымб.)
# [[Тарнада]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3721 сымб. → &lt;/span&gt;5209 сымб.)
# [[Абрам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3748 сымб. → &lt;/span&gt;5247 сымб.)
# [[Чорнае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3748 сымб. → &lt;/span&gt;5247 сымб.)
# [[Акулы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3757 сымб. → &lt;/span&gt;5260 сымб.)
# [[Дэзоксырыбануклійная кісьля]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3760 сымб. → &lt;/span&gt;5264 сымб.)
# [[Нос]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3766 сымб. → &lt;/span&gt;5272 сымб.)
# [[Нігер (рака)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3767 сымб. → &lt;/span&gt;5274 сымб.)
# [[Арганізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3775 сымб. → &lt;/span&gt;5285 сымб.)
# [[Эндакрынная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3778 сымб. → &lt;/span&gt;5289 сымб.)
# [[Мангольская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3783 сымб. → &lt;/span&gt;5296 сымб.)
# [[Лацінскі альфабэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3787 сымб. → &lt;/span&gt;5302 сымб.)
# [[Раман]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3798 сымб. → &lt;/span&gt;5317 сымб.)
# [[Ганчарства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3800 сымб. → &lt;/span&gt;5320 сымб.)
# [[Дыёд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3801 сымб. → &lt;/span&gt;5321 сымб.)
# [[Газ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3803 сымб. → &lt;/span&gt;5324 сымб.)
# [[Грамадзянская вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3805 сымб. → &lt;/span&gt;5327 сымб.)
# [[Мастацтва вайны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3808 сымб. → &lt;/span&gt;5331 сымб.)
# [[Хмара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3822 сымб. → &lt;/span&gt;5351 сымб.)
# [[Расьліны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3829 сымб. → &lt;/span&gt;5361 сымб.)
# [[Фізычная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3838 сымб. → &lt;/span&gt;5373 сымб.)
# [[Юдаізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3866 сымб. → &lt;/span&gt;5412 сымб.)
# [[Цьвёрдае цела]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3866 сымб. → &lt;/span&gt;5412 сымб.)
# [[Адамашненьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3871 сымб. → &lt;/span&gt;5419 сымб.)
# [[Каляндар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3878 сымб. → &lt;/span&gt;5429 сымб.)
# [[Частасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3886 сымб. → &lt;/span&gt;5440 сымб.)
# [[Галаўны мозаг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3890 сымб. → &lt;/span&gt;5446 сымб.)
# [[Дзюдо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3899 сымб. → &lt;/span&gt;5459 сымб.)
# [[Халодная вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3902 сымб. → &lt;/span&gt;5463 сымб.)
# [[Яблык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3904 сымб. → &lt;/span&gt;5466 сымб.)
# [[Глухата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3910 сымб. → &lt;/span&gt;5474 сымб.)
# [[Гітара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3915 сымб. → &lt;/span&gt;5481 сымб.)
# [[Усеагульная дэклярацыя правоў чалавека]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3926 сымб. → &lt;/span&gt;5496 сымб.)
# [[Выбуховае рэчыва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3930 сымб. → &lt;/span&gt;5502 сымб.)
# [[Вялікі бар’ерны рыф]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3931 сымб. → &lt;/span&gt;5503 сымб.)
# [[Камплексны лік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3938 сымб. → &lt;/span&gt;5513 сымб.)
# [[Рэальнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3964 сымб. → &lt;/span&gt;5550 сымб.)
# [[Кўамэ Нкрума]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3971 сымб. → &lt;/span&gt;5559 сымб.)
# [[Лацінская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3977 сымб. → &lt;/span&gt;5568 сымб.)
# [[Сьмяротная кара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3995 сымб. → &lt;/span&gt;5593 сымб.)
# [[Ісьціна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4001 сымб. → &lt;/span&gt;5601 сымб.)
# [[Самба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4005 сымб. → &lt;/span&gt;5607 сымб.)
# [[Бясконцасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4006 сымб. → &lt;/span&gt;5608 сымб.)
# [[Джэймз Прэскат Джоўль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4012 сымб. → &lt;/span&gt;5617 сымб.)
# [[Трэці Райх]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4018 сымб. → &lt;/span&gt;5625 сымб.)
# [[Курыца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4019 сымб. → &lt;/span&gt;5627 сымб.)
# [[Права]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4029 сымб. → &lt;/span&gt;5641 сымб.)
# [[Давід Гільбэрт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4034 сымб. → &lt;/span&gt;5648 сымб.)
# [[Грызуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4034 сымб. → &lt;/span&gt;5648 сымб.)
# [[Дунай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4035 сымб. → &lt;/span&gt;5649 сымб.)
# [[Цывілізацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4067 сымб. → &lt;/span&gt;5694 сымб.)
# [[Акбар Вялікі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4086 сымб. → &lt;/span&gt;5720 сымб.)
# [[Рок-музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4086 сымб. → &lt;/span&gt;5720 сымб.)
# [[Лёгіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4094 сымб. → &lt;/span&gt;5732 сымб.)
# [[Эмпайр-Стэйт-Білдынг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4095 сымб. → &lt;/span&gt;5733 сымб.)
# [[Агонь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4101 сымб. → &lt;/span&gt;5741 сымб.)
# [[Інфаркт міякарда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4103 сымб. → &lt;/span&gt;5744 сымб.)
# [[Сафокл]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4110 сымб. → &lt;/span&gt;5754 сымб.)
# [[Дзьмітры Мендзялееў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4128 сымб. → &lt;/span&gt;5779 сымб.)
# [[Сат’яджыт Рай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4143 сымб. → &lt;/span&gt;5800 сымб.)
# [[Мяса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4147 сымб. → &lt;/span&gt;5806 сымб.)
# [[Дымны порах]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4153 сымб. → &lt;/span&gt;5814 сымб.)
# [[Статуя Свабоды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4153 сымб. → &lt;/span&gt;5814 сымб.)
# [[Электрамагнітнае выпраменьваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4156 сымб. → &lt;/span&gt;5818 сымб.)
# [[Арктычны акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4157 сымб. → &lt;/span&gt;5820 сымб.)
# [[Матэрыялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4160 сымб. → &lt;/span&gt;5824 сымб.)
# [[Тэорыя мностваў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4162 сымб. → &lt;/span&gt;5827 сымб.)
# [[Скура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4175 сымб. → &lt;/span&gt;5845 сымб.)
# [[Грып]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4188 сымб. → &lt;/span&gt;5863 сымб.)
# [[Квантавая мэханіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4188 сымб. → &lt;/span&gt;5863 сымб.)
# [[Клясычная мэханіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4198 сымб. → &lt;/span&gt;5877 сымб.)
# [[Гара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4199 сымб. → &lt;/span&gt;5879 сымб.)
# [[Трансфарматар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4212 сымб. → &lt;/span&gt;5897 сымб.)
# [[Антанін Леапольд Дворжак]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4227 сымб. → &lt;/span&gt;5918 сымб.)
# [[Кіліманджара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4227 сымб. → &lt;/span&gt;5918 сымб.)
# [[Спэцыяльная тэорыя рэлятыўнасьці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4240 сымб. → &lt;/span&gt;5936 сымб.)
# [[Трымурці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4247 сымб. → &lt;/span&gt;5946 сымб.)
# [[Фэрмэнты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4252 сымб. → &lt;/span&gt;5953 сымб.)
# [[Плошча]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4255 сымб. → &lt;/span&gt;5957 сымб.)
# [[Шкілет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4268 сымб. → &lt;/span&gt;5975 сымб.)
# [[Даасізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4272 сымб. → &lt;/span&gt;5981 сымб.)
# [[Зносіны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4272 сымб. → &lt;/span&gt;5981 сымб.)
# [[Вялікая дэпрэсія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4272 сымб. → &lt;/span&gt;5981 сымб.)
# [[Неарганічная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4273 сымб. → &lt;/span&gt;5982 сымб.)
# [[Функцыя (матэматыка)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4275 сымб. → &lt;/span&gt;5985 сымб.)
# [[Кандэнсатар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4275 сымб. → &lt;/span&gt;5985 сымб.)
# [[Бактэрыі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4276 сымб. → &lt;/span&gt;5986 сымб.)
# [[Мастацкі твор]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4280 сымб. → &lt;/span&gt;5992 сымб.)
# [[Вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4281 сымб. → &lt;/span&gt;5993 сымб.)
# [[Віктор Юго]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4286 сымб. → &lt;/span&gt;6000 сымб.)
# [[Кітайскае пісьмо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4287 сымб. → &lt;/span&gt;6002 сымб.)
# [[Аснова (хімія)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4287 сымб. → &lt;/span&gt;6002 сымб.)
# [[Халіфат Абасыдаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4298 сымб. → &lt;/span&gt;6017 сымб.)
# [[Мастацтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4300 сымб. → &lt;/span&gt;6020 сымб.)
# [[Сярэдні Ўсход]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4305 сымб. → &lt;/span&gt;6027 сымб.)
# [[Шумэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4306 сымб. → &lt;/span&gt;6028 сымб.)
# [[Партугальская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4307 сымб. → &lt;/span&gt;6030 сымб.)
# [[Нэкропаль Гізы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4316 сымб. → &lt;/span&gt;6042 сымб.)
# [[Акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4326 сымб. → &lt;/span&gt;6056 сымб.)
# [[Срэбра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4327 сымб. → &lt;/span&gt;6058 сымб.)
# [[Тонкая кішка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4333 сымб. → &lt;/span&gt;6066 сымб.)
# [[Кантынэнт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4346 сымб. → &lt;/span&gt;6084 сымб.)
# [[Палітыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4355 сымб. → &lt;/span&gt;6097 сымб.)
# [[Кніга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4363 сымб. → &lt;/span&gt;6108 сымб.)
# [[Гародніна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4369 сымб. → &lt;/span&gt;6117 сымб.)
# [[Кампутарная гульня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4370 сымб. → &lt;/span&gt;6118 сымб.)
# [[Хангыль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4377 сымб. → &lt;/span&gt;6128 сымб.)
# [[Рэгі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4377 сымб. → &lt;/span&gt;6128 сымб.)
# [[Конга (рака)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4380 сымб. → &lt;/span&gt;6132 сымб.)
# [[Янцзы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4389 сымб. → &lt;/span&gt;6145 сымб.)
# [[Музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4395 сымб. → &lt;/span&gt;6153 сымб.)
# [[Віды пад пагрозай выміраньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4408 сымб. → &lt;/span&gt;6171 сымб.)
# [[Грыгарыянскі каляндар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4420 сымб. → &lt;/span&gt;6188 сымб.)
# [[Эмоцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4424 сымб. → &lt;/span&gt;6194 сымб.)
# [[Арганічная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4436 сымб. → &lt;/span&gt;6210 сымб.)
# [[Іліяда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4437 сымб. → &lt;/span&gt;6212 сымб.)
# [[Камары]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4440 сымб. → &lt;/span&gt;6216 сымб.)
# [[Імунная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4443 сымб. → &lt;/span&gt;6220 сымб.)
# [[Гамэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4444 сымб. → &lt;/span&gt;6222 сымб.)
# [[Алмаз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4450 сымб. → &lt;/span&gt;6230 сымб.)
# [[Пальная зброя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4453 сымб. → &lt;/span&gt;6234 сымб.)
# [[Час]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4463 сымб. → &lt;/span&gt;6248 сымб.)
# [[Падводная лодка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4464 сымб. → &lt;/span&gt;6250 сымб.)
# [[Апартэід]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4469 сымб. → &lt;/span&gt;6257 сымб.)
# [[Зьмеі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4473 сымб. → &lt;/span&gt;6262 сымб.)
# [[Паўночнае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4474 сымб. → &lt;/span&gt;6264 сымб.)
# [[Мігель Сэрвантэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4489 сымб. → &lt;/span&gt;6285 сымб.)
# [[Вялікія азёры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4496 сымб. → &lt;/span&gt;6294 сымб.)
# [[Фрыдрых Ніцшэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4497 сымб. → &lt;/span&gt;6296 сымб.)
# [[Вуза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4527 сымб. → &lt;/span&gt;6338 сымб.)
# [[Шпуля індуктыўнасьці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4527 сымб. → &lt;/span&gt;6338 сымб.)
# [[Літаратура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4536 сымб. → &lt;/span&gt;6350 сымб.)
# [[Глябалізацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4545 сымб. → &lt;/span&gt;6363 сымб.)
# [[Кот]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4547 сымб. → &lt;/span&gt;6366 сымб.)
# [[Паэзія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4557 сымб. → &lt;/span&gt;6380 сымб.)
# [[Арэхі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4567 сымб. → &lt;/span&gt;6394 сымб.)
# [[Цынь Шыхуандзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4575 сымб. → &lt;/span&gt;6405 сымб.)
# [[Абу Нувас]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4589 сымб. → &lt;/span&gt;6425 сымб.)
# [[Адам Сьміт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4603 сымб. → &lt;/span&gt;6444 сымб.)
# [[Поліяміеліт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4611 сымб. → &lt;/span&gt;6455 сымб.)
# [[Афрыканскі зьвяз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4622 сымб. → &lt;/span&gt;6471 сымб.)
# [[Кацусіка Хакусай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4631 сымб. → &lt;/span&gt;6483 сымб.)
# [[Мультыплікацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4638 сымб. → &lt;/span&gt;6493 сымб.)
# [[Сэкунда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4642 сымб. → &lt;/span&gt;6499 сымб.)
# [[Матэматыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4643 сымб. → &lt;/span&gt;6500 сымб.)
# [[Зброя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4681 сымб. → &lt;/span&gt;6553 сымб.)
# [[Мэтабалізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4686 сымб. → &lt;/span&gt;6560 сымб.)
# [[Вікторыя (возера)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4696 сымб. → &lt;/span&gt;6574 сымб.)
# [[Батаніка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4716 сымб. → &lt;/span&gt;6602 сымб.)
# [[Сьмерць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4723 сымб. → &lt;/span&gt;6612 сымб.)
# [[Матэматычны аналіз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4742 сымб. → &lt;/span&gt;6639 сымб.)
# [[Праграмнае забесьпячэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4744 сымб. → &lt;/span&gt;6642 сымб.)
# [[Мэталюргія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4755 сымб. → &lt;/span&gt;6657 сымб.)
# [[Грамадзтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4766 сымб. → &lt;/span&gt;6672 сымб.)
# [[Ёган Гутэнбэрг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4769 сымб. → &lt;/span&gt;6677 сымб.)
# [[Міталёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4802 сымб. → &lt;/span&gt;6723 сымб.)
# [[Геамэтрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4802 сымб. → &lt;/span&gt;6723 сымб.)
# [[Гольф]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4804 сымб. → &lt;/span&gt;6726 сымб.)
# [[Мінэрал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4807 сымб. → &lt;/span&gt;6730 сымб.)
# [[Слова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4819 сымб. → &lt;/span&gt;6747 сымб.)
# [[Райн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4823 сымб. → &lt;/span&gt;6752 сымб.)
# [[Розум]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4827 сымб. → &lt;/span&gt;6758 сымб.)
# [[Мурашкі (вусякі)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4834 сымб. → &lt;/span&gt;6768 сымб.)
# [[Мэнструацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4842 сымб. → &lt;/span&gt;6779 сымб.)
# [[Паўднёвы полюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4853 сымб. → &lt;/span&gt;6794 сымб.)
# [[Папера]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4854 сымб. → &lt;/span&gt;6796 сымб.)
# [[Мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4856 сымб. → &lt;/span&gt;6798 сымб.)
# [[Археі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4885 сымб. → &lt;/span&gt;6839 сымб.)
# [[Атам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4905 сымб. → &lt;/span&gt;6867 сымб.)
# [[Інваліднасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4919 сымб. → &lt;/span&gt;6887 сымб.)
# [[Сьнег]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4951 сымб. → &lt;/span&gt;6931 сымб.)
# [[Мая]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4978 сымб. → &lt;/span&gt;6969 сымб.)
# [[Вулькан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4991 сымб. → &lt;/span&gt;6987 сымб.)
# [[Рабіндранат Тагор]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4996 сымб. → &lt;/span&gt;6994 сымб.)
# [[Міжземнае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5031 сымб. → &lt;/span&gt;7043 сымб.)
# [[Ячмень звычайны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5049 сымб. → &lt;/span&gt;7069 сымб.)
# [[Цына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5059 сымб. → &lt;/span&gt;7083 сымб.)
# [[Часавы пас]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5083 сымб. → &lt;/span&gt;7116 сымб.)
# [[Лёгкая атлетыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5086 сымб. → &lt;/span&gt;7120 сымб.)
# [[Пісьменнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5101 сымб. → &lt;/span&gt;7141 сымб.)
# [[Сакрат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5102 сымб. → &lt;/span&gt;7143 сымб.)
# [[Чарлз Дарвін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5123 сымб. → &lt;/span&gt;7172 сымб.)
# [[Лінейная альгебра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5126 сымб. → &lt;/span&gt;7176 сымб.)
# [[Леў Талстой]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5135 сымб. → &lt;/span&gt;7189 сымб.)
# [[Эрнэст Рэзэрфорд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5138 сымб. → &lt;/span&gt;7193 сымб.)
# [[Джавагарлал Нэру]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5138 сымб. → &lt;/span&gt;7193 сымб.)
# [[Ганг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5139 сымб. → &lt;/span&gt;7195 сымб.)
# [[Трапічны цыклён]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5144 сымб. → &lt;/span&gt;7202 сымб.)
# [[Нагарджуна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5145 сымб. → &lt;/span&gt;7203 сымб.)
# [[Кола]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5154 сымб. → &lt;/span&gt;7216 сымб.)
# [[Жыта пасяўное]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5156 сымб. → &lt;/span&gt;7218 сымб.)
# [[Вежа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5160 сымб. → &lt;/span&gt;7224 сымб.)
# [[Дыктатура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5179 сымб. → &lt;/span&gt;7251 сымб.)
# [[Расізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5186 сымб. → &lt;/span&gt;7260 сымб.)
# [[Сьвіньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5190 сымб. → &lt;/span&gt;7266 сымб.)
# [[Соя культурная]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5194 сымб. → &lt;/span&gt;7272 сымб.)
# [[Сысуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5211 сымб. → &lt;/span&gt;7295 сымб.)
# [[Маса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5220 сымб. → &lt;/span&gt;7308 сымб.)
# [[Місысыпі (рака)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5228 сымб. → &lt;/span&gt;7319 сымб.)
# [[Вэнэрычныя хваробы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5239 сымб. → &lt;/span&gt;7335 сымб.)
# [[Вінаград (ягада)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5256 сымб. → &lt;/span&gt;7358 сымб.)
# [[Сэнсорная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5263 сымб. → &lt;/span&gt;7368 сымб.)
# [[Газэта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5264 сымб. → &lt;/span&gt;7370 сымб.)
# [[Альпы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5309 сымб. → &lt;/span&gt;7433 сымб.)
# [[Сусьветнае павуціньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5310 сымб. → &lt;/span&gt;7434 сымб.)
# [[Пчолы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5317 сымб. → &lt;/span&gt;7444 сымб.)
# [[Брагмагупта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5358 сымб. → &lt;/span&gt;7501 сымб.)
# [[Вакцына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5385 сымб. → &lt;/span&gt;7539 сымб.)
# [[Лекі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5414 сымб. → &lt;/span&gt;7580 сымб.)
# [[Рэспубліка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5415 сымб. → &lt;/span&gt;7581 сымб.)
# [[Хімічнае злучэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5452 сымб. → &lt;/span&gt;7633 сымб.)
# [[Эль Ніньнё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5459 сымб. → &lt;/span&gt;7643 сымб.)
# [[Карыбскае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5465 сымб. → &lt;/span&gt;7651 сымб.)
# [[Тамаш Аквінскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5487 сымб. → &lt;/span&gt;7682 сымб.)
# [[Індуізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5489 сымб. → &lt;/span&gt;7685 сымб.)
# [[Штучны інтэлект]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5492 сымб. → &lt;/span&gt;7689 сымб.)
# [[Руаль Амундсэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5504 сымб. → &lt;/span&gt;7706 сымб.)
# [[Мужчына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5506 сымб. → &lt;/span&gt;7708 сымб.)
# [[Галакост]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5519 сымб. → &lt;/span&gt;7727 сымб.)
# [[Плод]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5521 сымб. → &lt;/span&gt;7729 сымб.)
# [[Прыматы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5568 сымб. → &lt;/span&gt;7795 сымб.)
# [[Ультрафіялетавае выпраменьваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5596 сымб. → &lt;/span&gt;7834 сымб.)
# [[Грыбы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5611 сымб. → &lt;/span&gt;7855 сымб.)
# [[Труба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5615 сымб. → &lt;/span&gt;7861 сымб.)
# [[Падатак]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5676 сымб. → &lt;/span&gt;7946 сымб.)
# [[Ёган Сэбастыян Бах]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5680 сымб. → &lt;/span&gt;7952 сымб.)
# [[Нацыяналізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5698 сымб. → &lt;/span&gt;7977 сымб.)
# [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5739 сымб. → &lt;/span&gt;8035 сымб.)
# [[Лес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5745 сымб. → &lt;/span&gt;8043 сымб.)
# [[Надвор’е]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5752 сымб. → &lt;/span&gt;8053 сымб.)
# [[Хімічны элемэнт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5753 сымб. → &lt;/span&gt;8054 сымб.)
# [[Сыкхізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5755 сымб. → &lt;/span&gt;8057 сымб.)
# [[Імпэрыя Гупта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5771 сымб. → &lt;/span&gt;8079 сымб.)
# [[Інгмар Бэргман]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5876 сымб. → &lt;/span&gt;8226 сымб.)
# [[Жывапіс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5880 сымб. → &lt;/span&gt;8232 сымб.)
# [[Радыё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5921 сымб. → &lt;/span&gt;8289 сымб.)
# [[Пустэльня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5924 сымб. → &lt;/span&gt;8294 сымб.)
# [[Балтыйскае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5924 сымб. → &lt;/span&gt;8294 сымб.)
# [[Інтэрнэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5942 сымб. → &lt;/span&gt;8319 сымб.)
# [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5979 сымб. → &lt;/span&gt;8371 сымб.)
# [[Урад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6011 сымб. → &lt;/span&gt;8415 сымб.)
# [[Капіталізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6024 сымб. → &lt;/span&gt;8434 сымб.)
# [[Месяц (спадарожнік)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6025 сымб. → &lt;/span&gt;8435 сымб.)
# [[Інсульт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6064 сымб. → &lt;/span&gt;8490 сымб.)
# [[Абрагам Лінкальн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6065 сымб. → &lt;/span&gt;8491 сымб.)
# [[Кулямёт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6065 сымб. → &lt;/span&gt;8491 сымб.)
# [[Нэрва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6115 сымб. → &lt;/span&gt;8561 сымб.)
# [[Санскрыт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6152 сымб. → &lt;/span&gt;8613 сымб.)
# [[Медзь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6152 сымб. → &lt;/span&gt;8613 сымб.)
# [[Марксізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6188 сымб. → &lt;/span&gt;8663 сымб.)
# [[Рабства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6194 сымб. → &lt;/span&gt;8672 сымб.)
# [[Арабская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6202 сымб. → &lt;/span&gt;8683 сымб.)
# [[Каляніялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6220 сымб. → &lt;/span&gt;8708 сымб.)
# [[Парасілавая ўстаноўка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6226 сымб. → &lt;/span&gt;8716 сымб.)
# [[Амэрыканскі даляр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6247 сымб. → &lt;/span&gt;8746 сымб.)
# [[Паводзіны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6252 сымб. → &lt;/span&gt;8753 сымб.)
# [[Птушкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6265 сымб. → &lt;/span&gt;8771 сымб.)
# [[Песьня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6279 сымб. → &lt;/span&gt;8791 сымб.)
# [[Жытло]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6326 сымб. → &lt;/span&gt;8856 сымб.)
# [[Содні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6371 сымб. → &lt;/span&gt;8919 сымб.)
# [[Вада]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6440 сымб. → &lt;/span&gt;9016 сымб.)
# [[Імпэрыя інкаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6440 сымб. → &lt;/span&gt;9016 сымб.)
# [[Індустрыяльная рэвалюцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6441 сымб. → &lt;/span&gt;9017 сымб.)
# [[Плаціна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6444 сымб. → &lt;/span&gt;9022 сымб.)
# [[Збожжа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6446 сымб. → &lt;/span&gt;9024 сымб.)
# [[Лібэралізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6460 сымб. → &lt;/span&gt;9044 сымб.)
# [[Цацка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6461 сымб. → &lt;/span&gt;9045 сымб.)
# [[Авечка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6471 сымб. → &lt;/span&gt;9059 сымб.)
# [[Дыханьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6472 сымб. → &lt;/span&gt;9061 сымб.)
# [[Валюта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6500 сымб. → &lt;/span&gt;9100 сымб.)
# [[Клясычная музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6501 сымб. → &lt;/span&gt;9101 сымб.)
# [[Скрыпка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6504 сымб. → &lt;/span&gt;9106 сымб.)
# [[Дзіця]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6512 сымб. → &lt;/span&gt;9117 сымб.)
# [[Марк Твэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6517 сымб. → &lt;/span&gt;9124 сымб.)
# [[Недаяданьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6523 сымб. → &lt;/span&gt;9132 сымб.)
# [[Люі Пастэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6547 сымб. → &lt;/span&gt;9166 сымб.)
# [[Грошы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6573 сымб. → &lt;/span&gt;9202 сымб.)
# [[Хрыстафор Калюмб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6649 сымб. → &lt;/span&gt;9309 сымб.)
# [[Лао-Цзы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6656 сымб. → &lt;/span&gt;9318 сымб.)
# [[Брытанская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6680 сымб. → &lt;/span&gt;9352 сымб.)
# [[Жалеза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6713 сымб. → &lt;/span&gt;9398 сымб.)
# [[Цукровы дыябэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6720 сымб. → &lt;/span&gt;9408 сымб.)
# [[Хуанхэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6741 сымб. → &lt;/span&gt;9437 сымб.)
# [[Беднасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6750 сымб. → &lt;/span&gt;9450 сымб.)
# [[Го]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6807 сымб. → &lt;/span&gt;9530 сымб.)
# [[Тытунь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6813 сымб. → &lt;/span&gt;9538 сымб.)
# [[Залежнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6865 сымб. → &lt;/span&gt;9611 сымб.)
# [[Рэзыстар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6881 сымб. → &lt;/span&gt;9633 сымб.)
# [[Аднаўляльная энэргія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6929 сымб. → &lt;/span&gt;9701 сымб.)
# [[Атлусьценьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6939 сымб. → &lt;/span&gt;9715 сымб.)
# [[Кроў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6957 сымб. → &lt;/span&gt;9740 сымб.)
# [[Джэймз Ўат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6958 сымб. → &lt;/span&gt;9741 сымб.)
# [[Культура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6992 сымб. → &lt;/span&gt;9789 сымб.)
# [[Лік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7026 сымб. → &lt;/span&gt;9836 сымб.)
# [[Марсэль Пруст]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7041 сымб. → &lt;/span&gt;9857 сымб.)
# [[Мікалай Капэрнік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7083 сымб. → &lt;/span&gt;9916 сымб.)
# [[Кітайская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7097 сымб. → &lt;/span&gt;9936 сымб.)
# [[Спорт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7097 сымб. → &lt;/span&gt;9936 сымб.)
# [[Бронзавы век]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7123 сымб. → &lt;/span&gt;9972 сымб.)
# [[Майсей]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7159 сымб. → &lt;/span&gt;10023 сымб.)
# [[Гафіз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7176 сымб. → &lt;/span&gt;10046 сымб.)
# [[Джакама Пучыні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7211 сымб. → &lt;/span&gt;10095 сымб.)
# [[Дынастыя Хань]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7227 сымб. → &lt;/span&gt;10118 сымб.)
# [[Імпэрыялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7239 сымб. → &lt;/span&gt;10135 сымб.)
# [[Малійская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7241 сымб. → &lt;/span&gt;10137 сымб.)
# [[Млечны Шлях]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7253 сымб. → &lt;/span&gt;10154 сымб.)
# [[Фартэпіяна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7254 сымб. → &lt;/span&gt;10156 сымб.)
# [[Дагістарычны час]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7258 сымб. → &lt;/span&gt;10161 сымб.)
# [[Панамскі канал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7261 сымб. → &lt;/span&gt;10165 сымб.)
# [[Сабака]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7279 сымб. → &lt;/span&gt;10191 сымб.)
# [[Марка Полё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7280 сымб. → &lt;/span&gt;10192 сымб.)
# [[Макс Вэбэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7291 сымб. → &lt;/span&gt;10207 сымб.)
# [[Сярэднявечча]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7298 сымб. → &lt;/span&gt;10217 сымб.)
# [[Нагіб Махфуз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7302 сымб. → &lt;/span&gt;10223 сымб.)
# [[Канфуцыянства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7323 сымб. → &lt;/span&gt;10252 сымб.)
# [[Лё Карбюзье]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7360 сымб. → &lt;/span&gt;10304 сымб.)
# [[Мэтал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7360 сымб. → &lt;/span&gt;10304 сымб.)
# [[Дыпляматыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7373 сымб. → &lt;/span&gt;10322 сымб.)
# [[Джэймз Кларк Максўэл]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7374 сымб. → &lt;/span&gt;10324 сымб.)
# [[Інжынэрная справа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7387 сымб. → &lt;/span&gt;10342 сымб.)
# [[Байкал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7387 сымб. → &lt;/span&gt;10342 сымб.)
# [[Рака]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7391 сымб. → &lt;/span&gt;10347 сымб.)
# [[Геаграфія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7399 сымб. → &lt;/span&gt;10359 сымб.)
# [[Аўгустын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7401 сымб. → &lt;/span&gt;10361 сымб.)
# [[Псыхічны разлад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7409 сымб. → &lt;/span&gt;10373 сымб.)
# [[Душа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7411 сымб. → &lt;/span&gt;10375 сымб.)
# [[Эпас пра Гільгамэша]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7415 сымб. → &lt;/span&gt;10381 сымб.)
# [[Ангкор-Ват]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7421 сымб. → &lt;/span&gt;10389 сымб.)
# [[Меч]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7425 сымб. → &lt;/span&gt;10395 сымб.)
# [[Імануіл Кант]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7438 сымб. → &lt;/span&gt;10413 сымб.)
# [[Вярблюд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7441 сымб. → &lt;/span&gt;10417 сымб.)
# [[Джаваньні П’ерлюіджы да Палестрына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7443 сымб. → &lt;/span&gt;10420 сымб.)
# [[Нэрвовая сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7447 сымб. → &lt;/span&gt;10426 сымб.)
# [[Тэлебачаньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7459 сымб. → &lt;/span&gt;10443 сымб.)
# [[Гален]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7473 сымб. → &lt;/span&gt;10462 сымб.)
# [[Цьвёрды дыск]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7473 сымб. → &lt;/span&gt;10462 сымб.)
# [[Сорга двухколернае]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7478 сымб. → &lt;/span&gt;10469 сымб.)
# [[Аналітычная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7481 сымб. → &lt;/span&gt;10473 сымб.)
# [[Стыхійнае бедзтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7498 сымб. → &lt;/span&gt;10497 сымб.)
# [[ГЭС Тры цясьніны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7519 сымб. → &lt;/span&gt;10527 сымб.)
# [[Філязофія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7527 сымб. → &lt;/span&gt;10538 сымб.)
# [[Карл Лінэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7550 сымб. → &lt;/span&gt;10570 сымб.)
# [[Канстытуцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7562 сымб. → &lt;/span&gt;10587 сымб.)
# [[Паветранае судна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7570 сымб. → &lt;/span&gt;10598 сымб.)
# [[Актавіян Аўгуст]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7576 сымб. → &lt;/span&gt;10606 сымб.)
# [[Выкапнёвае паліва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7591 сымб. → &lt;/span&gt;10627 сымб.)
# [[Правы чалавека]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7596 сымб. → &lt;/span&gt;10634 сымб.)
# [[Сулейман I]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7600 сымб. → &lt;/span&gt;10640 сымб.)
# [[Дынастыя Цын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7621 сымб. → &lt;/span&gt;10669 сымб.)
# [[Аль-Газалі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7635 сымб. → &lt;/span&gt;10689 сымб.)
# [[Каталіцкая Царква]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7646 сымб. → &lt;/span&gt;10704 сымб.)
# [[Джон Лок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7648 сымб. → &lt;/span&gt;10707 сымб.)
# [[Джузэпэ Вэрдзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7653 сымб. → &lt;/span&gt;10714 сымб.)
# [[Вакуўм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7668 сымб. → &lt;/span&gt;10735 сымб.)
# [[Імавернасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7687 сымб. → &lt;/span&gt;10762 сымб.)
# [[Сунь Ятсэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7692 сымб. → &lt;/span&gt;10769 сымб.)
# [[Трыганамэтрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7695 сымб. → &lt;/span&gt;10773 сымб.)
# [[Фрыда Калё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7730 сымб. → &lt;/span&gt;10822 сымб.)
# [[Бэйсбол]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7739 сымб. → &lt;/span&gt;10835 сымб.)
# [[Сацыялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7753 сымб. → &lt;/span&gt;10854 сымб.)
# [[Пратысты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7760 сымб. → &lt;/span&gt;10864 сымб.)
# [[Стэнлі Кубрык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7764 сымб. → &lt;/span&gt;10870 сымб.)
# [[Атлянтычны акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7786 сымб. → &lt;/span&gt;10900 сымб.)
# [[Франц Шубэрт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7799 сымб. → &lt;/span&gt;10919 сымб.)
# [[Яганэс Брамс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7813 сымб. → &lt;/span&gt;10938 сымб.)
# [[Транзыстар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7814 сымб. → &lt;/span&gt;10940 сымб.)
# [[Арыстотэль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7817 сымб. → &lt;/span&gt;10944 сымб.)
# [[Ёзэф Гайдн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7818 сымб. → &lt;/span&gt;10945 сымб.)
# [[Жанна д’Арк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7843 сымб. → &lt;/span&gt;10980 сымб.)
# [[Віно]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7854 сымб. → &lt;/span&gt;10996 сымб.)
# [[Канфуцый]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7858 сымб. → &lt;/span&gt;11001 сымб.)
# [[Галубовыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7879 сымб. → &lt;/span&gt;11031 сымб.)
# [[Карл Вялікі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7891 сымб. → &lt;/span&gt;11047 сымб.)
# [[Сыстэма каардынат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7898 сымб. → &lt;/span&gt;11057 сымб.)
# [[Рыбы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7904 сымб. → &lt;/span&gt;11066 сымб.)
# [[Гімалаі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7906 сымб. → &lt;/span&gt;11068 сымб.)
# [[Вуха]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7910 сымб. → &lt;/span&gt;11074 сымб.)
# [[Земнаводныя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7925 сымб. → &lt;/span&gt;11095 сымб.)
# [[Радыяактыўнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7928 сымб. → &lt;/span&gt;11099 сымб.)
# [[Адраджэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7941 сымб. → &lt;/span&gt;11117 сымб.)
# [[Арабская ліга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7956 сымб. → &lt;/span&gt;11138 сымб.)
# [[Ціхі акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7965 сымб. → &lt;/span&gt;11151 сымб.)
# [[Алюмін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7970 сымб. → &lt;/span&gt;11158 сымб.)
# [[Кіляграм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7981 сымб. → &lt;/span&gt;11173 сымб.)
# [[Пнэўманія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7997 сымб. → &lt;/span&gt;11196 сымб.)
# [[Хлеб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8006 сымб. → &lt;/span&gt;11208 сымб.)
# [[Кукуруза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8039 сымб. → &lt;/span&gt;11255 сымб.)
# [[Астэроід]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8049 сымб. → &lt;/span&gt;11269 сымб.)
# [[Горад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8049 сымб. → &lt;/span&gt;11269 сымб.)
# [[Гравітацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8059 сымб. → &lt;/span&gt;11283 сымб.)
# [[Арашэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8070 сымб. → &lt;/span&gt;11298 сымб.)
# [[Жан-Поль Сартр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8075 сымб. → &lt;/span&gt;11305 сымб.)
# [[Кітападобныя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8075 сымб. → &lt;/span&gt;11305 сымб.)
# [[Сафійскі сабор (Канстантынопаль)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8075 сымб. → &lt;/span&gt;11305 сымб.)
# [[Мэтар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8089 сымб. → &lt;/span&gt;11325 сымб.)
# [[Людвіг Вітгенштайн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8090 сымб. → &lt;/span&gt;11326 сымб.)
# [[Азот]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8102 сымб. → &lt;/span&gt;11343 сымб.)
# [[Размнажэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8113 сымб. → &lt;/span&gt;11358 сымб.)
# [[Ўінстан Чэрчыль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8116 сымб. → &lt;/span&gt;11362 сымб.)
# [[Філіпіны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8118 сымб. → &lt;/span&gt;11365 сымб.)
# [[Плянэта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8126 сымб. → &lt;/span&gt;11376 сымб.)
# [[Фэрнан Магелан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8138 сымб. → &lt;/span&gt;11393 сымб.)
# [[Ядзерная энэргетыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8148 сымб. → &lt;/span&gt;11407 сымб.)
# [[Юры Гагарын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8150 сымб. → &lt;/span&gt;11410 сымб.)
# [[Электрамагнітнае ўзаемадзеяньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8155 сымб. → &lt;/span&gt;11417 сымб.)
# [[Шруба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8169 сымб. → &lt;/span&gt;11437 сымб.)
# [[Партэнон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8193 сымб. → &lt;/span&gt;11470 сымб.)
# [[Чарлз Дыкенз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8211 сымб. → &lt;/span&gt;11495 сымб.)
# [[Экалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8214 сымб. → &lt;/span&gt;11500 сымб.)
# [[Вайна ў Віетнаме]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8221 сымб. → &lt;/span&gt;11509 сымб.)
# [[Інд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8224 сымб. → &lt;/span&gt;11514 сымб.)
# [[Тымур]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8229 сымб. → &lt;/span&gt;11521 сымб.)
# [[Японская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8285 сымб. → &lt;/span&gt;11599 сымб.)
# [[Блюз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8290 сымб. → &lt;/span&gt;11606 сымб.)
# [[Пшаніца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8294 сымб. → &lt;/span&gt;11612 сымб.)
# [[Фізыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8295 сымб. → &lt;/span&gt;11613 сымб.)
# [[Касьмічны палёт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8300 сымб. → &lt;/span&gt;11620 сымб.)
# [[Дождж]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8302 сымб. → &lt;/span&gt;11623 сымб.)
# [[Чэ Гевара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8336 сымб. → &lt;/span&gt;11670 сымб.)
# [[Фундамэнталізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8338 сымб. → &lt;/span&gt;11673 сымб.)
# [[Адукацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8356 сымб. → &lt;/span&gt;11698 сымб.)
# [[Плятон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8362 сымб. → &lt;/span&gt;11707 сымб.)
# [[Марыя Складоўская-Кюры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8403 сымб. → &lt;/span&gt;11764 сымб.)
# [[Самагубства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8410 сымб. → &lt;/span&gt;11774 сымб.)
# [[Шарль дэ Голь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8415 сымб. → &lt;/span&gt;11781 сымб.)
# [[Франц Кафка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8424 сымб. → &lt;/span&gt;11794 сымб.)
# [[Нэльсан Мандэла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8434 сымб. → &lt;/span&gt;11808 сымб.)
# [[Макс Плянк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8444 сымб. → &lt;/span&gt;11822 сымб.)
# [[Базыліка Сьвятога Пятра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8449 сымб. → &lt;/span&gt;11829 сымб.)
# [[Гай Юліюс Цэзар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8453 сымб. → &lt;/span&gt;11834 сымб.)
# [[Ровар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8460 сымб. → &lt;/span&gt;11844 сымб.)
# [[Гэнры Форд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8496 сымб. → &lt;/span&gt;11894 сымб.)
# [[Тым Бэрнэрз-Лі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8507 сымб. → &lt;/span&gt;11910 сымб.)
# [[Іслам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8512 сымб. → &lt;/span&gt;11917 сымб.)
# [[Арытмэтыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8513 сымб. → &lt;/span&gt;11918 сымб.)
# [[Гішпанская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8537 сымб. → &lt;/span&gt;11952 сымб.)
# [[Свойскі бык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8538 сымб. → &lt;/span&gt;11953 сымб.)
# [[Кароткія нарды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8546 сымб. → &lt;/span&gt;11964 сымб.)
# [[Хорхэ Люіс Борхэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8588 сымб. → &lt;/span&gt;12023 сымб.)
# [[Рыхард Вагнэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8598 сымб. → &lt;/span&gt;12037 сымб.)
# [[Грэцкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8629 сымб. → &lt;/span&gt;12081 сымб.)
# [[Цукар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8631 сымб. → &lt;/span&gt;12083 сымб.)
# [[Палітычная партыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8656 сымб. → &lt;/span&gt;12118 сымб.)
# [[Грамадзянская вайна ў ЗША]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8678 сымб. → &lt;/span&gt;12149 сымб.)
# [[Паўночны полюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8697 сымб. → &lt;/span&gt;12176 сымб.)
# [[Бавоўна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8713 сымб. → &lt;/span&gt;12198 сымб.)
# [[Густаў Малер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8715 сымб. → &lt;/span&gt;12201 сымб.)
# [[Сынан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8722 сымб. → &lt;/span&gt;12211 сымб.)
# [[Каменны век]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8723 сымб. → &lt;/span&gt;12212 сымб.)
# [[Культурная рэвалюцыя ў Кітаі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8742 сымб. → &lt;/span&gt;12239 сымб.)
# [[Хранічная абструктыўная хвароба лёгкіх]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8750 сымб. → &lt;/span&gt;12250 сымб.)
# [[Тэмпэратура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8756 сымб. → &lt;/span&gt;12258 сымб.)
# [[Брусэльскі сталічны рэгіён]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8790 сымб. → &lt;/span&gt;12306 сымб.)
# [[Эрнан Картэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8835 сымб. → &lt;/span&gt;12369 сымб.)
# [[Шакаляд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8879 сымб. → &lt;/span&gt;12431 сымб.)
# [[Ніл Армстранг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8889 сымб. → &lt;/span&gt;12445 сымб.)
# [[Эндзі Ўоргал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8974 сымб. → &lt;/span&gt;12564 сымб.)
# [[Фатаграфія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8982 сымб. → &lt;/span&gt;12575 сымб.)
# [[Чанак’я]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8999 сымб. → &lt;/span&gt;12599 сымб.)
# [[Гульня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9004 сымб. → &lt;/span&gt;12606 сымб.)
# [[Дыфэрэнцыйнае раўнаньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9028 сымб. → &lt;/span&gt;12639 сымб.)
# [[Эвэрэст]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9046 сымб. → &lt;/span&gt;12664 сымб.)
# [[Вялікі выбух]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9078 сымб. → &lt;/span&gt;12709 сымб.)
# [[Дэмакратыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9097 сымб. → &lt;/span&gt;12736 сымб.)
# [[Кава]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9102 сымб. → &lt;/span&gt;12743 сымб.)
# [[Рафаэль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9109 сымб. → &lt;/span&gt;12753 сымб.)
# [[Вінцэнт ван Гог]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9141 сымб. → &lt;/span&gt;12797 сымб.)
# [[Сям’я]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9154 сымб. → &lt;/span&gt;12816 сымб.)
# [[Від (біялёгія)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9165 сымб. → &lt;/span&gt;12831 сымб.)
# [[Сымон Балівар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9184 сымб. → &lt;/span&gt;12858 сымб.)
# [[Мэсапатамія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9187 сымб. → &lt;/span&gt;12862 сымб.)
# [[Волга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9213 сымб. → &lt;/span&gt;12898 сымб.)
# [[Джэймз Джойс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9245 сымб. → &lt;/span&gt;12943 сымб.)
# [[Суставаногія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9252 сымб. → &lt;/span&gt;12953 сымб.)
# [[Ганс Крыстыян Андэрсэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9267 сымб. → &lt;/span&gt;12974 сымб.)
# [[Вуглярод]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9292 сымб. → &lt;/span&gt;13009 сымб.)
# [[Архітэктура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9376 сымб. → &lt;/span&gt;13126 сымб.)
# [[Нямецкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9393 сымб. → &lt;/span&gt;13150 сымб.)
# [[Бэнгальская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9419 сымб. → &lt;/span&gt;13187 сымб.)
# [[Кровазварот]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9419 сымб. → &lt;/span&gt;13187 сымб.)
# [[Прырода]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9428 сымб. → &lt;/span&gt;13199 сымб.)
# [[Зыгмунд Фройд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9435 сымб. → &lt;/span&gt;13209 сымб.)
# [[Тэлефон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9454 сымб. → &lt;/span&gt;13236 сымб.)
# [[Мысьленьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9462 сымб. → &lt;/span&gt;13247 сымб.)
# [[Рымская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9509 сымб. → &lt;/span&gt;13313 сымб.)
# [[Джэфры Чосэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9604 сымб. → &lt;/span&gt;13446 сымб.)
# [[Асманская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9724 сымб. → &lt;/span&gt;13614 сымб.)
# [[Джэймз Кук]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9725 сымб. → &lt;/span&gt;13615 сымб.)
# [[Рэгбі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9741 сымб. → &lt;/span&gt;13637 сымб.)
# [[Паўднёвы акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9750 сымб. → &lt;/span&gt;13650 сымб.)
# [[Хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9796 сымб. → &lt;/span&gt;13714 сымб.)
# [[Іўрыт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9806 сымб. → &lt;/span&gt;13728 сымб.)
# [[Агрэгатны стан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9844 сымб. → &lt;/span&gt;13782 сымб.)
# [[Сяргей Эйзэнштэйн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9864 сымб. → &lt;/span&gt;13810 сымб.)
# [[Крыжовыя паходы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9905 сымб. → &lt;/span&gt;13867 сымб.)
# [[Вэнэра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9926 сымб. → &lt;/span&gt;13896 сымб.)
# [[Аборт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9937 сымб. → &lt;/span&gt;13912 сымб.)
# [[Суэцкі канал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9982 сымб. → &lt;/span&gt;13975 сымб.)
# [[Марлен Дытрых]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10059 сымб. → &lt;/span&gt;14083 сымб.)
# [[Дзяржава]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10070 сымб. → &lt;/span&gt;14098 сымб.)
# [[Нобэлеўская прэмія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10102 сымб. → &lt;/span&gt;14143 сымб.)
# [[Кісьля]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10141 сымб. → &lt;/span&gt;14197 сымб.)
# [[Ота фон Бісмарк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10145 сымб. → &lt;/span&gt;14203 сымб.)
# [[Друк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10145 сымб. → &lt;/span&gt;14203 сымб.)
# [[Эўра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10171 сымб. → &lt;/span&gt;14239 сымб.)
# [[Дыега Вэляскес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10226 сымб. → &lt;/span&gt;14316 сымб.)
# [[Магнітнае поле]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10236 сымб. → &lt;/span&gt;14330 сымб.)
# [[Міжнародны Суд ААН]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10257 сымб. → &lt;/span&gt;14360 сымб.)
# [[Кірыліца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10281 сымб. → &lt;/span&gt;14393 сымб.)
# [[Капітал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10319 сымб. → &lt;/span&gt;14447 сымб.)
# [[Натуральная воспа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10335 сымб. → &lt;/span&gt;14469 сымб.)
# [[Год]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10348 сымб. → &lt;/span&gt;14487 сымб.)
# [[Прыгажосьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10440 сымб. → &lt;/span&gt;14616 сымб.)
# [[Майкл Фарадэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10453 сымб. → &lt;/span&gt;14634 сымб.)
# [[Акіра Курасава]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10496 сымб. → &lt;/span&gt;14694 сымб.)
# [[Вадарод]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10526 сымб. → &lt;/span&gt;14736 сымб.)
# [[Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10551 сымб. → &lt;/span&gt;14771 сымб.)
# [[Луіс Армстранг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10552 сымб. → &lt;/span&gt;14773 сымб.)
# [[Этаноль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10559 сымб. → &lt;/span&gt;14783 сымб.)
# [[Пі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10609 сымб. → &lt;/span&gt;14853 сымб.)
# [[Джордж Вашынгтон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10612 сымб. → &lt;/span&gt;14857 сымб.)
# [[Анархізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10617 сымб. → &lt;/span&gt;14864 сымб.)
# [[Анды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10647 сымб. → &lt;/span&gt;14906 сымб.)
# [[Калідаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10706 сымб. → &lt;/span&gt;14988 сымб.)
# [[Ігар Стравінскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10767 сымб. → &lt;/span&gt;15074 сымб.)
# [[Эпілепсія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10786 сымб. → &lt;/span&gt;15100 сымб.)
# [[Купал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10798 сымб. → &lt;/span&gt;15117 сымб.)
# [[Карл Маркс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10854 сымб. → &lt;/span&gt;15196 сымб.)
# [[Альбрэхт Дурэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10888 сымб. → &lt;/span&gt;15243 сымб.)
# [[Галілео Галілей]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10907 сымб. → &lt;/span&gt;15270 сымб.)
# [[Грудзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10919 сымб. → &lt;/span&gt;15287 сымб.)
# [[Альгарытм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10920 сымб. → &lt;/span&gt;15288 сымб.)
# [[Сара Бэрнар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10942 сымб. → &lt;/span&gt;15319 сымб.)
# [[Золата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10978 сымб. → &lt;/span&gt;15369 сымб.)
# [[Шагнамэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10981 сымб. → &lt;/span&gt;15373 сымб.)
# [[Фашызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11058 сымб. → &lt;/span&gt;15481 сымб.)
# [[Футбол]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11083 сымб. → &lt;/span&gt;15516 сымб.)
# [[Ніл]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11093 сымб. → &lt;/span&gt;15530 сымб.)
# [[Галаўны боль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11099 сымб. → &lt;/span&gt;15539 сымб.)
# [[Вока]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11177 сымб. → &lt;/span&gt;15648 сымб.)
# [[Дзэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11208 сымб. → &lt;/span&gt;15691 сымб.)
# [[Эўклід]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11362 сымб. → &lt;/span&gt;15907 сымб.)
# [[Навука]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11382 сымб. → &lt;/span&gt;15935 сымб.)
# [[Нэптун]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11382 сымб. → &lt;/span&gt;15935 сымб.)
# [[Касьпійскае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11383 сымб. → &lt;/span&gt;15936 сымб.)
# [[Габрыель Гарсія Маркес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11416 сымб. → &lt;/span&gt;15982 сымб.)
# [[Астраномія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11522 сымб. → &lt;/span&gt;16131 сымб.)
# [[Пэрсыдзкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11577 сымб. → &lt;/span&gt;16208 сымб.)
# [[Гарбата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11651 сымб. → &lt;/span&gt;16311 сымб.)
# [[Магатма Гандзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11653 сымб. → &lt;/span&gt;16314 сымб.)
# [[Нікалё Мак’явэльлі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11713 сымб. → &lt;/span&gt;16398 сымб.)
# [[Сухоты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11747 сымб. → &lt;/span&gt;16446 сымб.)
# [[Тэрмадынаміка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11780 сымб. → &lt;/span&gt;16492 сымб.)
# [[Адольф Гітлер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11821 сымб. → &lt;/span&gt;16549 сымб.)
# [[Малако]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11878 сымб. → &lt;/span&gt;16629 сымб.)
# [[Людвіг ван Бэтговэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11961 сымб. → &lt;/span&gt;16745 сымб.)
# [[Ум Кульсум]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11989 сымб. → &lt;/span&gt;16785 сымб.)
# [[Паўднёвая Амэрыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12061 сымб. → &lt;/span&gt;16885 сымб.)
# [[Мэрылін Манро]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12075 сымб. → &lt;/span&gt;16905 сымб.)
# [[Чарлі Чаплін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12173 сымб. → &lt;/span&gt;17042 сымб.)
# [[Сонца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12211 сымб. → &lt;/span&gt;17095 сымб.)
# [[Альгебра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12215 сымб. → &lt;/span&gt;17101 сымб.)
# [[Геалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12454 сымб. → &lt;/span&gt;17436 сымб.)
# [[Франсіска Гоя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12578 сымб. → &lt;/span&gt;17609 сымб.)
# [[Атэізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12641 сымб. → &lt;/span&gt;17697 сымб.)
# [[Танец]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13068 сымб. → &lt;/span&gt;18295 сымб.)
# [[Зорка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13336 сымб. → &lt;/span&gt;18670 сымб.)
# [[Джордж Байран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13398 сымб. → &lt;/span&gt;18757 сымб.)
# [[Рэлігія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13404 сымб. → &lt;/span&gt;18766 сымб.)
# [[Готфрыд Ляйбніц]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13468 сымб. → &lt;/span&gt;18855 сымб.)
# [[Уладзімер Ленін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13554 сымб. → &lt;/span&gt;18976 сымб.)
# [[Томас Эдысан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13808 сымб. → &lt;/span&gt;19331 сымб.)
# [[Мацуо Басё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13820 сымб. → &lt;/span&gt;19348 сымб.)
# [[Колер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13942 сымб. → &lt;/span&gt;19519 сымб.)
# [[Алімпійскія гульні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14021 сымб. → &lt;/span&gt;19629 сымб.)
# [[Рак (захворваньне)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14078 сымб. → &lt;/span&gt;19709 сымб.)
# [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гэгель]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14139 сымб. → &lt;/span&gt;19795 сымб.)
# [[Хвароба Альцгаймэра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14222 сымб. → &lt;/span&gt;19911 сымб.)
# [[Гіп-гоп]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14384 сымб. → &lt;/span&gt;20138 сымб.)
# [[Зямля]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14523 сымб. → &lt;/span&gt;20332 сымб.)
# [[Роза Люксэмбург]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14582 сымб. → &lt;/span&gt;20415 сымб.)
# [[Тэніс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14624 сымб. → &lt;/span&gt;20474 сымб.)
# [[Канал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14761 сымб. → &lt;/span&gt;20665 сымб.)
# [[Сыр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14883 сымб. → &lt;/span&gt;20836 сымб.)
# [[Ацтэкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15037 сымб. → &lt;/span&gt;21052 сымб.)
# [[Альфрэд Гічкок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15429 сымб. → &lt;/span&gt;21601 сымб.)
# [[Тысяча і адна ноч]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15461 сымб. → &lt;/span&gt;21645 сымб.)
# [[Ядзерная зброя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15748 сымб. → &lt;/span&gt;22047 сымб.)
# [[Ўолт Дыснэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15987 сымб. → &lt;/span&gt;22382 сымб.)
# [[Ёган Вольфганг фон Гётэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16008 сымб. → &lt;/span&gt;22411 сымб.)
# [[Міжнародны валютны фонд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16011 сымб. → &lt;/span&gt;22415 сымб.)
# [[Леанарда да Вінчы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16107 сымб. → &lt;/span&gt;22550 сымб.)
# [[Фёдар Дастаеўскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16149 сымб. → &lt;/span&gt;22609 сымб.)
# [[Фэдэрыка Фэліні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16351 сымб. → &lt;/span&gt;22891 сымб.)
# [[Цытрус]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16596 сымб. → &lt;/span&gt;23234 сымб.)
# [[Асацыяцыя дзяржаваў Паўднёва-Ўсходняй Азіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;17137 сымб. → &lt;/span&gt;23992 сымб.)
# [[Мартын Гайдэгер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;17788 сымб. → &lt;/span&gt;24903 сымб.)
# [[Дантэ Аліг’еры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;17851 сымб. → &lt;/span&gt;24991 сымб.)
# [[Аўстрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18041 сымб. → &lt;/span&gt;25257 сымб.)
# [[Японія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18347 сымб. → &lt;/span&gt;25686 сымб.)
# [[Ізраіль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18577 сымб. → &lt;/span&gt;26008 сымб.)
# [[Аўстралія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18673 сымб. → &lt;/span&gt;26142 сымб.)
# [[Этыёпія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18748 сымб. → &lt;/span&gt;26247 сымб.)
# [[Танзанія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18792 сымб. → &lt;/span&gt;26309 сымб.)
# [[Сынгапур]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19227 сымб. → &lt;/span&gt;26918 сымб.)
# [[Азія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19343 сымб. → &lt;/span&gt;27080 сымб.)
# [[Здароўе]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19351 сымб. → &lt;/span&gt;27091 сымб.)
# [[Вэнэсуэла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19399 сымб. → &lt;/span&gt;27159 сымб.)
# [[Анры Матыс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19411 сымб. → &lt;/span&gt;27175 сымб.)
# [[Куба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19702 сымб. → &lt;/span&gt;27583 сымб.)
# [[Жак Карт’е]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19846 сымб. → &lt;/span&gt;27784 сымб.)
# [[Ёсіф Сталін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19912 сымб. → &lt;/span&gt;27877 сымб.)
# [[Пакістан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20427 сымб. → &lt;/span&gt;28598 сымб.)
# [[Інданэзія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20513 сымб. → &lt;/span&gt;28718 сымб.)
# [[Сымона дэ Бавуар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20812 сымб. → &lt;/span&gt;29137 сымб.)
# [[Віетнам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20818 сымб. → &lt;/span&gt;29145 сымб.)
# [[Эканоміка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20948 сымб. → &lt;/span&gt;29327 сымб.)
# [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21249 сымб. → &lt;/span&gt;29749 сымб.)
# [[Людовік XIV]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21287 сымб. → &lt;/span&gt;29802 сымб.)
# [[Элан Т’юрынг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21566 сымб. → &lt;/span&gt;30192 сымб.)
# [[Армія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21582 сымб. → &lt;/span&gt;30215 сымб.)
# [[Аўганістан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21624 сымб. → &lt;/span&gt;30274 сымб.)
# [[Пітэр Паўль Рубэнс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21654 сымб. → &lt;/span&gt;30316 сымб.)
# [[Гаўтама Буда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21729 сымб. → &lt;/span&gt;30421 сымб.)
# [[Ашока]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21735 сымб. → &lt;/span&gt;30429 сымб.)
# [[Фрыдэрык Шапэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21756 сымб. → &lt;/span&gt;30458 сымб.)
# [[Фрэнк Лойд Райт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21773 сымб. → &lt;/span&gt;30482 сымб.)
# [[Паблё Пікаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21774 сымб. → &lt;/span&gt;30484 сымб.)
# [[Вэргіліюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21827 сымб. → &lt;/span&gt;30558 сымб.)
# [[Апэрацыйная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21835 сымб. → &lt;/span&gt;30569 сымб.)
# [[Саудаўская Арабія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21849 сымб. → &lt;/span&gt;30589 сымб.)
# [[Міжнародны рух Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21866 сымб. → &lt;/span&gt;30612 сымб.)
# [[Польшча]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21927 сымб. → &lt;/span&gt;30698 сымб.)
# [[Сонечная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21959 сымб. → &lt;/span&gt;30743 сымб.)
# [[Ерусалім]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21975 сымб. → &lt;/span&gt;30765 сымб.)
# [[Малярыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22000 сымб. → &lt;/span&gt;30800 сымб.)
# [[Лагас]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22016 сымб. → &lt;/span&gt;30822 сымб.)
# [[Каір]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22063 сымб. → &lt;/span&gt;30888 сымб.)
# [[Іран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22065 сымб. → &lt;/span&gt;30891 сымб.)
# [[Марс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22073 сымб. → &lt;/span&gt;30902 сымб.)
# [[Багдад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22085 сымб. → &lt;/span&gt;30919 сымб.)
# [[Сатурн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22089 сымб. → &lt;/span&gt;30925 сымб.)
# [[Дыназаўр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22093 сымб. → &lt;/span&gt;30930 сымб.)
# [[Леанард Ойлер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22121 сымб. → &lt;/span&gt;30969 сымб.)
# [[Галяктыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22134 сымб. → &lt;/span&gt;30988 сымб.)
# [[Энцыкляпэдыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22141 сымб. → &lt;/span&gt;30997 сымб.)
# [[Канстантын I Вялікі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22167 сымб. → &lt;/span&gt;31034 сымб.)
# [[Мао Дзэ-дун]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22175 сымб. → &lt;/span&gt;31045 сымб.)
# [[Дака]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22176 сымб. → &lt;/span&gt;31046 сымб.)
# [[Банглядэш]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22183 сымб. → &lt;/span&gt;31056 сымб.)
# [[Хрысьціянства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22190 сымб. → &lt;/span&gt;31066 сымб.)
# [[Турэцкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22206 сымб. → &lt;/span&gt;31088 сымб.)
# [[Танк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22222 сымб. → &lt;/span&gt;31111 сымб.)
# [[Француская рэвалюцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22239 сымб. → &lt;/span&gt;31135 сымб.)
# [[Лізавета I]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22285 сымб. → &lt;/span&gt;31199 сымб.)
# [[Кіншаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22294 сымб. → &lt;/span&gt;31212 сымб.)
# [[Піва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22323 сымб. → &lt;/span&gt;31252 сымб.)
# [[Авідыюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22343 сымб. → &lt;/span&gt;31280 сымб.)
# [[Сыднэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22346 сымб. → &lt;/span&gt;31284 сымб.)
# [[Ёган Кеплер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22358 сымб. → &lt;/span&gt;31301 сымб.)
# [[Джон Мэйнард Кейнз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22366 сымб. → &lt;/span&gt;31312 сымб.)
# [[Дынастыя Тан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22373 сымб. → &lt;/span&gt;31322 сымб.)
# [[Франклін Дэлана Рузвэлт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22377 сымб. → &lt;/span&gt;31328 сымб.)
# [[Мухамад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22384 сымб. → &lt;/span&gt;31338 сымб.)
# [[Француская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22412 сымб. → &lt;/span&gt;31377 сымб.)
# [[Кейптаўн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22425 сымб. → &lt;/span&gt;31395 сымб.)
# [[Уран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22454 сымб. → &lt;/span&gt;31436 сымб.)
# [[Ірак]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22457 сымб. → &lt;/span&gt;31440 сымб.)
# [[Мадрыд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22461 сымб. → &lt;/span&gt;31445 сымб.)
# [[Бразылія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22503 сымб. → &lt;/span&gt;31504 сымб.)
# [[Атэны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22574 сымб. → &lt;/span&gt;31604 сымб.)
# [[Транспарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22578 сымб. → &lt;/span&gt;31609 сымб.)
# [[Міжнародная сыстэма СІ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22603 сымб. → &lt;/span&gt;31644 сымб.)
# [[Рэнэ Дэкарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22619 сымб. → &lt;/span&gt;31667 сымб.)
# [[Лі Бо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22671 сымб. → &lt;/span&gt;31739 сымб.)
# [[Сэул]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22698 сымб. → &lt;/span&gt;31777 сымб.)
# [[Карачы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22701 сымб. → &lt;/span&gt;31781 сымб.)
# [[Мумбаі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22705 сымб. → &lt;/span&gt;31787 сымб.)
# [[Шанхай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22735 сымб. → &lt;/span&gt;31829 сымб.)
# [[Юпітэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22737 сымб. → &lt;/span&gt;31832 сымб.)
# [[Нідэрлянды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22753 сымб. → &lt;/span&gt;31854 сымб.)
# [[Вена]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22788 сымб. → &lt;/span&gt;31903 сымб.)
# [[Карл Фрыдрых Гаўс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22847 сымб. → &lt;/span&gt;31986 сымб.)
# [[Авіцэна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22874 сымб. → &lt;/span&gt;32024 сымб.)
# [[Джэйн Остын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22887 сымб. → &lt;/span&gt;32042 сымб.)
# [[Архімэд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22919 сымб. → &lt;/span&gt;32087 сымб.)
# [[Рэвалюцыя 1917 году ў Расеі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22944 сымб. → &lt;/span&gt;32122 сымб.)
# [[Амстэрдам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22964 сымб. → &lt;/span&gt;32150 сымб.)
# [[Токіё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23081 сымб. → &lt;/span&gt;32313 сымб.)
# [[Калката]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23097 сымб. → &lt;/span&gt;32336 сымб.)
# [[Мартын Лютэр Кінг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23098 сымб. → &lt;/span&gt;32337 сымб.)
# [[Мартын Лютэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23104 сымб. → &lt;/span&gt;32346 сымб.)
# [[Старажытны Эгіпет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23186 сымб. → &lt;/span&gt;32460 сымб.)
# [[Анатомія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23243 сымб. → &lt;/span&gt;32540 сымб.)
# [[Дэлі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23254 сымб. → &lt;/span&gt;32556 сымб.)
# [[Антарктыда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23271 сымб. → &lt;/span&gt;32579 сымб.)
# [[Антон Чэхаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23280 сымб. → &lt;/span&gt;32592 сымб.)
# [[Бангкок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23308 сымб. → &lt;/span&gt;32631 сымб.)
# [[Ісак Ньютан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23317 сымб. → &lt;/span&gt;32644 сымб.)
# [[Джакарта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23323 сымб. → &lt;/span&gt;32652 сымб.)
# [[Тайлянд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23337 сымб. → &lt;/span&gt;32672 сымб.)
# [[Бізантыйская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23370 сымб. → &lt;/span&gt;32718 сымб.)
# [[Партугалія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23377 сымб. → &lt;/span&gt;32728 сымб.)
# [[Багата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23410 сымб. → &lt;/span&gt;32774 сымб.)
# [[Эрвін Шрэдынгер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23411 сымб. → &lt;/span&gt;32775 сымб.)
# [[Ватыкан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23528 сымб. → &lt;/span&gt;32939 сымб.)
# [[Расейская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23565 сымб. → &lt;/span&gt;32991 сымб.)
# [[Дынастыя Мін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23580 сымб. → &lt;/span&gt;33012 сымб.)
# [[Мэксыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23598 сымб. → &lt;/span&gt;33037 сымб.)
# [[Ўільям Шэксьпір]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23647 сымб. → &lt;/span&gt;33106 сымб.)
# [[Мальер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23651 сымб. → &lt;/span&gt;33111 сымб.)
# [[Пэкін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23666 сымб. → &lt;/span&gt;33132 сымб.)
# [[Дамаск]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23676 сымб. → &lt;/span&gt;33146 сымб.)
# [[Аргентына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23834 сымб. → &lt;/span&gt;33368 сымб.)
# [[Старажытная Грэцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23896 сымб. → &lt;/span&gt;33454 сымб.)
# [[Рыю-дэ-Жанэйру]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23983 сымб. → &lt;/span&gt;33576 сымб.)
# [[Найробі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23996 сымб. → &lt;/span&gt;33594 сымб.)
# [[Мост]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24003 сымб. → &lt;/span&gt;33604 сымб.)
# [[Ангельская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24024 сымб. → &lt;/span&gt;33634 сымб.)
# [[Сан-Паўлу]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24028 сымб. → &lt;/span&gt;33639 сымб.)
# [[Вальтэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24047 сымб. → &lt;/span&gt;33666 сымб.)
# [[Лос-Анджэлес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24098 сымб. → &lt;/span&gt;33737 сымб.)
# [[Першая сусьветная вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24122 сымб. → &lt;/span&gt;33771 сымб.)
# [[Сальвадор Далі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24137 сымб. → &lt;/span&gt;33792 сымб.)
# [[Мэхіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24321 сымб. → &lt;/span&gt;34049 сымб.)
# [[Турэччына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24367 сымб. → &lt;/span&gt;34114 сымб.)
# [[Будызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24434 сымб. → &lt;/span&gt;34208 сымб.)
# [[Эўропа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24498 сымб. → &lt;/span&gt;34297 сымб.)
# [[Банан (плод)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24553 сымб. → &lt;/span&gt;34374 сымб.)
# [[Рэспубліка Карэя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24598 сымб. → &lt;/span&gt;34437 сымб.)
# [[Чжэн Хэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24600 сымб. → &lt;/span&gt;34440 сымб.)
# [[Арабска-ізраільскі канфлікт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24646 сымб. → &lt;/span&gt;34504 сымб.)
# [[Вашынгтон (акруга Калюмбія)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24650 сымб. → &lt;/span&gt;34510 сымб.)
# [[Мікелянджэлё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24652 сымб. → &lt;/span&gt;34513 сымб.)
# [[Біялёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24688 сымб. → &lt;/span&gt;34563 сымб.)
# [[Бялкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24764 сымб. → &lt;/span&gt;34670 сымб.)
# [[Аўтамабіль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24802 сымб. → &lt;/span&gt;34723 сымб.)
# [[Індыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24988 сымб. → &lt;/span&gt;34983 сымб.)
# [[Мэка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25147 сымб. → &lt;/span&gt;35206 сымб.)
# [[Мустафа Кемаль Ататурк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25391 сымб. → &lt;/span&gt;35547 сымб.)
# [[Карабель]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25428 сымб. → &lt;/span&gt;35599 сымб.)
# [[Зараастрызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25469 сымб. → &lt;/span&gt;35657 сымб.)
# [[Майкл Джэксан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25479 сымб. → &lt;/span&gt;35671 сымб.)
# [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25546 сымб. → &lt;/span&gt;35764 сымб.)
# [[Эгіпет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25595 сымб. → &lt;/span&gt;35833 сымб.)
# [[Тлен]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25773 сымб. → &lt;/span&gt;36082 сымб.)
# [[Парыж]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25916 сымб. → &lt;/span&gt;36282 сымб.)
# [[Антоніё Вівальдзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26135 сымб. → &lt;/span&gt;36589 сымб.)
# [[Тэгеран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26267 сымб. → &lt;/span&gt;36774 сымб.)
# [[Рым]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26877 сымб. → &lt;/span&gt;37628 сымб.)
# [[Кітай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26885 сымб. → &lt;/span&gt;37639 сымб.)
# [[Георг Фрыдрых Гэндэль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26975 сымб. → &lt;/span&gt;37765 сымб.)
# [[Альбэрт Айнштайн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26993 сымб. → &lt;/span&gt;37790 сымб.)
# [[Нігерыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27132 сымб. → &lt;/span&gt;37985 сымб.)
# [[Буэнас-Айрэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27403 сымб. → &lt;/span&gt;38364 сымб.)
# [[Альжыр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27566 сымб. → &lt;/span&gt;38592 сымб.)
# [[Швайцарыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27604 сымб. → &lt;/span&gt;38646 сымб.)
# [[Вашку да Гама]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27703 сымб. → &lt;/span&gt;38784 сымб.)
# [[Нью-Ёрк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27951 сымб. → &lt;/span&gt;39131 сымб.)
# [[Жан-Жак Русо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;28053 сымб. → &lt;/span&gt;39274 сымб.)
# [[Нямеччына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;28139 сымб. → &lt;/span&gt;39395 сымб.)
# [[Судан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;29091 сымб. → &lt;/span&gt;40727 сымб.)
# [[Паўночная Амэрыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;29316 сымб. → &lt;/span&gt;41042 сымб.)
# [[Бульба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;30496 сымб. → &lt;/span&gt;42694 сымб.)
# [[Гішпанія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31063 сымб. → &lt;/span&gt;43488 сымб.)
# [[Аляксандар Пушкін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31506 сымб. → &lt;/span&gt;44108 сымб.)
# [[Энрыка Фэрмі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31606 сымб. → &lt;/span&gt;44248 сымб.)
# [[Эўрапейскі Зьвяз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31649 сымб. → &lt;/span&gt;44309 сымб.)
# [[Санкт-Пецярбург]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31768 сымб. → &lt;/span&gt;44475 сымб.)
# [[The Beatles]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31828 сымб. → &lt;/span&gt;44559 сымб.)
# [[Дубай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;32159 сымб. → &lt;/span&gt;45023 сымб.)
# [[Цягліцы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;32174 сымб. → &lt;/span&gt;45044 сымб.)
# [[Чынгісхан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;32950 сымб. → &lt;/span&gt;46130 сымб.)
# [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;33045 сымб. → &lt;/span&gt;46263 сымб.)
# [[Масква]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;33889 сымб. → &lt;/span&gt;47445 сымб.)
# [[Вольфганг Амадэй Моцарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;34027 сымб. → &lt;/span&gt;47638 сымб.)
# [[Эйфэлева вежа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;34690 сымб. → &lt;/span&gt;48566 сымб.)
# [[Афрыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;35133 сымб. → &lt;/span&gt;49186 сымб.)
# [[Кір II]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;35642 сымб. → &lt;/span&gt;49899 сымб.)
# [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;35838 сымб. → &lt;/span&gt;50173 сымб.)
# [[Стамбул]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;36148 сымб. → &lt;/span&gt;50607 сымб.)
# [[Ісус Хрыстос]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;36498 сымб. → &lt;/span&gt;51097 сымб.)
# [[Нікола Тэсла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;36571 сымб. → &lt;/span&gt;51199 сымб.)
# [[Францыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;37063 сымб. → &lt;/span&gt;51888 сымб.)
# [[Глябальнае пацяпленьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;37688 сымб. → &lt;/span&gt;52763 сымб.)
# [[Ганконг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;38289 сымб. → &lt;/span&gt;53605 сымб.)
# [[Калізэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;38926 сымб. → &lt;/span&gt;54496 сымб.)
# [[Сусьветны банк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;41549 сымб. → &lt;/span&gt;58169 сымб.)
# [[Расея]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;44065 сымб. → &lt;/span&gt;61691 сымб.)
# [[Рэмбрант]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;44368 сымб. → &lt;/span&gt;62115 сымб.)
# [[Канада]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;46866 сымб. → &lt;/span&gt;65612 сымб.)
# [[Сьвятая Рымская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;49352 сымб. → &lt;/span&gt;69093 сымб.)
# [[Злучаныя Штаты Амэрыкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;51267 сымб. → &lt;/span&gt;71774 сымб.)
# [[Шахматы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;52535 сымб. → &lt;/span&gt;73549 сымб.)
# [[Бэрлін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;53872 сымб. → &lt;/span&gt;75421 сымб.)
# [[Напалеон I Банапарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;54321 сымб. → &lt;/span&gt;76049 сымб.)
# [[Італія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;54997 сымб. → &lt;/span&gt;76996 сымб.)
# [[Рэфармацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;57521 сымб. → &lt;/span&gt;80529 сымб.)
# [[Аляксандар Македонскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;63234 сымб. → &lt;/span&gt;88528 сымб.)
# [[Вялікабрытанія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;63317 сымб. → &lt;/span&gt;88644 сымб.)
# [[Украіна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;63810 сымб. → &lt;/span&gt;89334 сымб.)
# [[Лёндан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;70444 сымб. → &lt;/span&gt;98622 сымб.)
# [[Пётар I]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;72172 сымб. → &lt;/span&gt;101041 сымб.)
# [[Другая сусьветная вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;75044 сымб. → &lt;/span&gt;105062 сымб.)
# [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;79055 сымб. → &lt;/span&gt;110677 сымб.)
# [[Цягнік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;100969 сымб. → &lt;/span&gt;141357 сымб.)</text>
      <sha1>ld1fite5s0bsbjhvta20xx46o47fbui</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны XVI стагодзьдзя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>92897</id>
    <revision>
      <id>2329111</id>
      <parentid>1968995</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:01:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="149" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:XVI стагодзьдзе]]
[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|16 стагодзьдзе]]</text>
      <sha1>mju4batn6t8eqfyn7wsg3qofssnl0xl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Арношт Голдфлам</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93600</id>
    <revision>
      <id>2329103</id>
      <parentid>2181600</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:59:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне парамэтру {{Commons}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3912" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік
| Імя                 = Арношт Голдфлам
| Арыгінал імя        = Arnošt Goldflam
| Жанчына             = 
| Партрэт             = Arnost Goldflam.jpg
| Памер               = 
| Апісаньне           = Арношт Голдфлам прэзэнтуе сваю кнігу «Станда і дом вусьцішы»
| Імя пры нараджэньні = 
| Псэўданімы          = 
| Дата нараджэньня    = {{Нарадзіўся|22|9|1946|1}}
| Дата сьмерці        =
| Грамадзянства       = {{Сьцяг Чэхіі}} [[Чэхія]]
| Род дзейнасьці      = [[драматург]], тэатральны рэжысэр, [[актор]] [[тэатар|тэатру]] і [[кінэматограф|кіно]], [[пісьменьнік]], [[мастак]]
| Гады актыўнасьці    = 1978—дагэтуль
| Напрамак            = 
| Жанр                = п’еса, казка, апавяданьне
| Дэбют               = 
| Значныя творы       = «Зноў пра тое самае»
| Прэміі              = 
| Подпіс              = 
| Апісаньне подпісу   = 
| ВікіКрыніца         = 
| ВікіКрыніца пераклады на беларускую =
| Палічка             = 
| Сайт                = 
}}
'''Арношт Голдфлам''' (нар. 22 верасьня 1946, [[Брно]]) — чэскі [[драматург]], тэатральны рэжысэр, актор тэатру і кіно, [[пісьменьнік]], мастак. Аўтар каля 50 п’ес і кнігі апавяданьняў «Зноў пра тое самае».

Напачатку хацеў стаць лекарам, але пасьля кінуў вывучэньне [[мэдыцына|мэдыцыны]], працаваў рабочым, службоўцам. У 1972—1976 адвучыўся па спэцыяльнасьці «рэжысура драмы» ў Акадэміі мастацтваў імя Яначака. У 1978—1993 працаваў найперш у Ганацкім тэатры ў Прасьцяёве (які пасьля пераезду ў Брно быў перайменаваны ў «HaDivadlo»).

З 1993 году працуе незалежеым рэжысэрам, аўтар і актор (Тэатар «Komedie-PKD», «Тэатар у Доўгай», «Archa», «HaDivadlo», Нацыянальныя тэатры ў Празе і Брне, і г. д. Аўтар больш як 25 тэатральных п’есаў, драматызатацыяў і радыёп’есаў. Напісаў два зборнікі апавяданьняў («Pořád o jednom» («Увесь час пра адно і тое ж»), «Osudy a jejich pán» («Лёсы і іх гаспадар»)), кнігі казак («Tatínek není k zahození» («Тата яшчэ можа прыдацца» і «Tatínek OO2» («Тата 002»)). Таксама выкладае рэжысуру на тэатральным факультэце Акадэміі імя Яначака.

== Пераклады на беларускую мову ==
* [https://web.archive.org/web/20090602194935/http://www.nn.by/index.pl?theme=nn%2F2005%2F06&amp;article=li-hold Тата і хворы пан прэзыдэнт] (пер. Ільля Глыбоўскі)

== Крыніцы ==
* [https://web.archive.org/web/20160304131221/http://www.autorskecteni.cz/2007/by/ProgramDetail.aspx?id=97 Месяц аўтарскага чытаньня]

[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Брно]]
[[Катэгорыя:Чэскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Чэскія рэжысэры]]
[[Катэгорыя:Чэскія драматургі]]</text>
      <sha1>hhdiwxwq5i9sotxffvetiib01a1wqfp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Палітыка</title>
    <ns>14</ns>
    <id>96834</id>
    <revision>
      <id>2329163</id>
      <parentid>1560856</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Палітыка]]</text>
      <sha1>38cs6sw07awo83w802dszutj7d9dqeb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Стараста</title>
    <ns>0</ns>
    <id>102660</id>
    <revision>
      <id>2328977</id>
      <parentid>2110023</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:01:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларусь */ +Крыніца</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15515" xml:space="preserve">{{Ня блытаць|Старэйшына|старэйшынай|кіраўніком [[род]]у}}
'''Стараста''' (старэйшына) — выбарны кіраўнік [[Вёска|вёскі]].

У Беларусі абіраецца адкрытым галасаваньнем на сходзе вяскоўцаў са свайго складу тэрмінам на 2 гады&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=Андрэй Завадзкі.|частка=Разьдзел 10. Дзейнасьць і праблемы тэрытарыяльнага грамадзкага самакіраваньня|загаловак=Праблемы і пэрспэктывы мясцовага самакіраваньня ў Беларусі|арыгінал=|спасылка=http://pdf.kamunikat.org/3386-1.pdf|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Таварыства аматараў ведаў|год=2003|том=|старонкі=81-82|старонак=150|сэрыя=|isbn=|наклад=299}}&lt;/ref&gt;.

== Беларусь ==
Паводле Закона «Аб мясцовым кіраваньні і самакіраваньні ў Рэспубліцы Беларусь» 2010 году, «Аднаасобны орган тэрытарыяльнага [[Мясцовае самакіраваньне|грамадзкага самакіраваньня]] (стараста, старэйшына і інш.) ствараецца і дзейнічае ў адпаведнасьці з гэтым Законам і палажэньнем, якое зацьвярджаецца адпаведным Саветам на аснове прыкладнага палажэньня, якое зацьвярджаецца Саветам [[Вобласьць|абласнога]] ўзроўню з улікам патрабаваньняў гэтага Закону. Улік аднаасобных органаў [[Тэрытарыяльнае грамадзкае самакіраваньне|тэрытарыяльнага грамадзкага самакіраваньня]] ажыцьцяўляецца адпаведнымі выканаўчымі і распарадчымі органамі першаснага ўзроўню» (Артыкул 27)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=А.Лукашэнка.|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб мясцовым кіраваньні і самакіраваньні ў Рэспубліцы Беларусь» (Артыкулы 1-28)|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=50821|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=14 студзеня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-01-14 5 (26613)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/50852/14stu-4.indd.pdf 4]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Да прыкладу 21 лістапада 2005 г. Савет дэпутатаў [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]] зацьвердзіў Пастанову № 93 «Аб старастах (старэйшынах) населеных пунктаў», паводле якой зацьвердзіў аднайменнае Прыкладнае палажэньне. Паводле 2-га пункту Палажэньня, «стараста (старэйшына) [[Населены пункт|населенага пункту]] абіраецца тэрмінам на 2 гады на сходзе грамадзянаў населенага пункту зь ліку найбольш аўтарытэтных і паважаных жыхароў, якія пастаянна пражываюць у гэтым населеным пункце і здольныя самастойна прымаць эфэктыўныя захады па навядзеньні належнага парадку і санітарнай культуры, задавальненьні неадкладных патрэбаў і запытаў [[насельніцтва]]». Пагатоў «прапановы па кандыдатурах старастаў (старэйшынаў) могуць уносіцца грамадзянамі, [[Сельсавет|сельскім Саветам]] дэпутатаў, выканаўчым камітэтам». Згоднам з падпунктам 2.3 Палажэньня, «сход грамадзянаў склікаецца ў адпаведнасьці з артыкулам 28 Закону Рэспублікі Беларусь «Аб мясцовым кіраваньні і самакіраваньні ў Рэспубліцы Беларусь» сельскім Саветам дэпутатаў, выканаўчым камітэтам або органамі тэрытарыяльнага грамадзкага самакіраваньня і правамоцны, калі ў ім бяруць удзел ня менш як 25% грамадзянаў, што дасягнулі 18 гадоў і пастаянна пражываюць на гэтай тэрыторыі, або ня менш як 2/3 часткі ўпаўнаважаных». Пагатоў «выбары праводзяцца ''адкрытым'' галасаваньнем. Стараста (Старэйшына) лічыцца абраным, калі за яго кандыдатуру прагаласавала больш за палову грамадзянаў, якія прысутнічаюць на сходзе. Рашэньне сходу аб абраньні старасты (старэйшыны) афармляецца пратаколам». Паводле падпункту 2.5 Палажэньня, «стараста (старэйшына) не радзей як адзін раз у год інфармуе жыхароў дадзенага населенага пункту, выканаўчы камітэт аб сваёй рабоце. У выпадку нядобрасумленнага выкананьня абавязкаў стараста (старэйшына) можа быць пераабраны на сходзе грамадзянаў населенага пункту. Прапанова аб датэрміновым спыненьні паўнамоцтваў старасты (старэйшыны) ўносіцца грамадзянамі гэтага населенага пункту, сельскім Саветам дэпутатаў, выканаўчым камітэтам або органам тэрытарыяльнага грамадзкага самакіраваньня»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Прыкладнае палажэньне аб старастах (старэйшынах) населеных пунктаў|спасылка=http://old2.zviazda.by/?r=1&amp;p=8&amp;archiv=18012006|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=18 студзеня 2006|нумар=|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

Паводле 3-га пункту Палажэньня «Аб старастах (старэйшынах) населеных пунктаў», стараста мае паўнамоцтвы:
* «садзейнічаць ажыцьцяўленьню палітыкі, [[Ідэалёгія|ідэалёгіі]] беларускай дзяржавы, рашэньняў мясцовага Савету дэпутатаў, выканкаму, а таксама арганізоўваць выкананьне рашэньняў сходаў грамадзянаў;
* весьці працу па захаваньні законнасьці, прадухіленьні парушэньняў грамадзкага парадку, працоўнай дысцыпліны, пажарнай [[Бясьпека|бясьпекі]], па прафіляктыцы і папярэджваньні [[злачынства]]ў і правапарушэньняў, п’янства і [[алькагалізм]]у, маральнай разбэшчанасьці;
* зьдзяйсьняць грамадзкі кантроль за дзейнасьцю службаў, якія аказваюць [[Паслуга|паслугі]] сельскаму насельніцтву, уносіць прапановы ў адпаведныя органы па ўдасканаленьні іх працы;
* склікаць сходы жыхароў населенага пункту, забясьпечваць кантроль за рэалізацыяй прынятых рашэньняў, дакладваць насельніцтву пра становішча справаў у населеным пункце;
* аказваць дапамогу сельскаму Савету дэпутатаў, выканаўчаму камітэту, органам тэрытарыяльнага грамадзкага самакіраваньня, [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкім арганізацыям]] у правядзеньні грамадзкіх, культурна-масавых і гаспадарчых мерапрыемстваў. Садзейнічаць дэпутатам Саветаў усіх узроўняў у зьдзяйсьненьні сваіх паўнамоцтваў;
* арганізоўваць удзел насельніцтва ў рабоце па добраўпарадкаваньні і паляпшэньні санітарнага стану населеных пунктаў, [[парк]]аў, сквэраў, [[Могілкі|могілак]], брацкіх магілаў, помнікаў гісторыі і культуры;
* садзейнічаць разьвіцьцю асабістых падсобных гаспадарак грамадзянаў. Разам з выканкамам, службовымі асобамі сельгаспрадпрыемстваў праводзіць пастаянную арганізатарскую працу па продажы насельніцтву маладняку жывёлы і [[птушкі]], забесьпячэньні кармамі, закупе лішкаў сельгаспрадукцыі;
* аказваць дапамогу ў арганізацыі працы мэдычных і культурна-асьветніцкіх установаў, аб’ектаў камунальна-бытавога прызначэньня, [[крама]]ў, прадпрыемстваў грамадзкага харчаваньня, дабівацца наяўнасьці ў гандлёвай сетцы тавараў першай неабходнасьці, пашырэньня відаў і павышэньня якасьці работ і паслуг;
* удзельнічаць у арганізацыі спаборніцтва паміж жыхарамі [[Вёска|вёсак]] за ўзорны парадак і культуру побыту, у правядзеньні сьвятаў [[Вуліца|вуліц]], вёсак;
* клапаціцца пра паляпшэньне матэрыяльных і бытавых умоваў [[інвалід]]аў, сем’яў загінулых, удзельнікаў вайны, састарэлых грамадзянаў;
* разглядаць звароты грамадзянаў, прадпрымаць захады па іх выкананьні»&lt;ref name=&quot;з&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Палажэньне аб старастах (старэйшынах) населеных пунктаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/pril/article.php?id=99186|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=27 чэрвеня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/pril/?id=31&amp;prilid=99181 13 (285)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/99199/27cher-3.indd.pdf 1], [http://old.zviazda.by/a2ttachments/99199/27cher-4.indd.pdf 2]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

Прадпісаньні і ўказаньні старасты (старэйшыны), прынятыя ім у межах сваіх паўнамоцтваў, абавязковыя для выкананьня ўсімі арганізацыямі, разьмешчанымі на адпаведнай тэрыторыі, службовымі асобамі і грамадзянамі. У выпадку невыкананьня старэйшына мае права зьвярнуцца ў сельскі выканаўчы камітэт з прапановай аб прыцягненьні да адказнасьці вінаватых асобаў. Пагатоў «Выкананьне сваіх абавязкаў стараста (старэйшына) ажыцьцяўляе на грамадзкіх пачатках»&lt;ref name=&quot;з&quot;/&gt;. Разам з тым, за дасягненьне вынікаў у працы ён можа атрымаць заахвочвальныя выплаты выканаўчых і распарадчых органаў улады, якія залежаць ад колькасьці двароў паселішча і ўсталёўваюцца ў памеры:
* 1 [[базавая велічыня]] пры наяўнасьці ў вёсцы да 20 двароў;
* 1,5 базавай велічыні — ад 21 да 50 двароў;
* 2 базавыя велічыні — ад 51 да 100 двароў;
* 2,5 базавай велічыні — звыш 100 двароў.

== Мінуўшчына ==
15 лютага 2018 году старшыня Пастаяннай камісіі [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савету Рэспублікі]] па рэгіянальнай палітыцы і [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовым самакіраваньні]] [[Аляксандар Папкоў]] паведаміў, што ў Беларусі налічвалася «амаль 30 000» старастаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Бітэль.|загаловак=Адысьці ад абыякавасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518704267-alyaksandr-papkou-adysci-ad-abyyakavasci-i-padysci-da-prablemy-tvorcha|адказны=гал.рэд. [[Павал Сухарукаў]], адказн. Н.У. Карпенка|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=газэта|выдавецтва=[[Зьвязда]]|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-12_optim.pdf 4], [https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-21_optim.pdf 13]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Артыкул|аўтар=|загаловак=Ці будзе стараста ў вёсцы Гузьні|спасылка=http://www.dyatlovo.info/content/tsi-budze-starasta-vestsy-guzni|выданьне=Перамога|тып=газэта|год=жнівень 2013|нумар=68|старонкі=|issn=}}

{{Накід:Палітыка}}

[[Катэгорыя:Пасады]]
[[Катэгорыя:Мясцовае самакіраваньне]]
[[Катэгорыя:Вёскі]]
[[Катэгорыя:Званьні]]</text>
      <sha1>28wzh7a0qec0m2ldwjfptt6ojqzeksq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалём Лёнданскага каралеўскага таварыства</title>
    <ns>14</ns>
    <id>103098</id>
    <revision>
      <id>2329077</id>
      <parentid>1611986</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:18:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Навукоўцы па ўзнагародах і прэміях]]; дададзеная [[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="210" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]]
[[Катэгорыя:Узнагароды Лёнданскага каралеўскага таварыства]]</text>
      <sha1>ccup6tjizrapodow5vtn8u228ipu3jj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>103099</id>
    <revision>
      <id>2329070</id>
      <parentid>1823482</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:14:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="128" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Навукоўцы| Узнагароды]]
[[Катэгорыя:Навуковыя ўзнагароды| ]]</text>
      <sha1>mceg07s1ipl9t93i6j2yvptlv7fxhxw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329072</id>
      <parentid>2329070</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:17:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Катэгорыя:Навукоўцы па ўзнагародах і прэміях]] у [[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]]: Уніфікацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="128" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Навукоўцы| Узнагароды]]
[[Катэгорыя:Навуковыя ўзнагароды| ]]</text>
      <sha1>mceg07s1ipl9t93i6j2yvptlv7fxhxw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Экстракляса чэмпіянату Польшчы па футболе</title>
    <ns>10</ns>
    <id>108272</id>
    <revision>
      <id>2328875</id>
      <parentid>2326744</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:18:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1633" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца
|назва_шаблёну   = Экстракляса чэмпіянату Польшчы па футболе
|назва           = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] [[Чэмпіянат Польшчы па футболе|чэмпіянату Польшчы па футболе]] ў [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 2022—2023 гадоў|сэзоне 2022—2023 гадоў]]
|стыль_загалоўка = background-color: {{Колер|Польшча}};
|сьпіс1 = * [[Варта Познань|Варта]]
* [[Відзэў Лодзь|Відзэў]]
* [[Вісла Плоцк|Вісла]]
* [[Гурнік Забжэ|Гурнік]]
* [[Заглембе Любін|Заглембе]]
* [[Карона Кельцы|Карона]]
* [[Краковія Кракаў|Краковія]]
* [[Легія Варшава|Легія]]
* [[Лех Познань|Лех]]
* [[Лехія Гданьск|Лехія]]
* [[Медзь Лягніца|Медзь]]
* [[Погань Шчэцін|Погань]]
* [[Пяст Глівіцы|Пяст]]
* [[Радомяк Радам|Радомяк]]
* [[Ракаў Чанстахова|Ракаў]]
* [[Сталь Мелец|Сталь]]
* [[Сьлёнск Уроцлаў|Сьлёнск]]
* [[Ягелёнія Беласток|Ягелёнія]]
}}&lt;noinclude&gt;[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя чэмпіянаты|Польшча]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Польшча]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>16bmy05tsn3cgetrkx12rdukbrzmawi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Тэхнічныя музэі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>108489</id>
    <revision>
      <id>2328912</id>
      <parentid>2128228</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:47:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="125" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Музэі паводле тыпаў]]
[[Катэгорыя:Гісторыя тэхнікі|Музэі]]</text>
      <sha1>ksknmbux03srv5yfckoiz15245wjnyr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны XVII стагодзьдзя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>108538</id>
    <revision>
      <id>2329112</id>
      <parentid>2083941</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:01:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="197" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:XVII стагодзьдзе]]
[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|17]]
[[Катэгорыя:Канфлікты XVII стагодзьдзя]]</text>
      <sha1>8i4lr8n31atiilvhy2rh7rqtj81cl59</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны XV стагодзьдзя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>108543</id>
    <revision>
      <id>2329110</id>
      <parentid>2077193</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:01:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="125" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:XV стагодзьдзе]]
[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|15]]</text>
      <sha1>siirtb8kz7d1ketstdopyjiswqgka68</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Windows XP</title>
    <ns>0</ns>
    <id>109370</id>
    <revision>
      <id>2328891</id>
      <parentid>2131032</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:21:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.253.115.207</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2171" xml:space="preserve">{{Апэрацыйная сыстэма
|назва             = 
|лёга              = 
|здымак            = 
|подпіс            = 
|распрацоўнік      = [[Windows NT]]
|сямейства         = 
|выпуск            = [[25 кастрычніка]] [[2001]]
|скасаваная        = 
|стабільная_вэрсія = 
|стабільная_дата   = 
|тэставая_вэрсія   = 
|тэставая_дата     = 
|ядро              = 
|паўплываў         = 
|мовы              = 
|інтэрфэйс         = 
|ліцэнзія          = 
|сайт              = 
}}
'''Windows XP''' — апэрацыйная сыстэма (АС) сямейства Windows NT карпарацыі Microsoft. Яна была выпушчаная 25 кастрычніка 2001 году і з'яўляецца развіццём Windows 2000 Professional. Назва XP паходзіць ад англ. eXPerience (вопыт).

У адрозненьне ад папярэдняй сыстэмы [[Windows 2000]], якая пастаўлялася як у серверным, так і ў кліенцкім варыянтах, Windows XP з'яўляецца выключна кліенцкай сістэмай. Яе серверным аналагам з'яўляецца Windows Server 2003.

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commonscat|Microsoft Windows XP}}
* [https://www.microsoft.com/windowsxp/default.mspx Windows XP Home Page]
* [https://www.microsoft.com/genuine/downloads/GenerateHTA.aspx?displaylang=ru&amp;FamilyID=b446ae53-3759-40cf-80d5-cde4bbe07999&amp;sGuid=61db6485-1b3c-43ac-81b9-cd8001cb41ee&amp;page=validate Сайт праверкі легальнасці копіі Windows XP]
* [https://update.microsoft.com/ Microsoft Windows Update]
* [https://www.microsoft.com/downloads/Browse.aspx?DisplayLang=ru&amp;nr=20&amp;productId=38DF6AB1-13D4-409C-966D-CBE61F040027&amp;sortCriteria=date Цэнтр загрузкі Майкрасофт: Windows]
{{Microsoft Windows}}
{{Накід:Тэхніка}}

[[Катэгорыя:Microsoft Windows]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2001 годзе]]</text>
      <sha1>our1pajx3lzux802l6s4d8tbs8yeoyp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Галава (вёска)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111169</id>
    <revision>
      <id>2329001</id>
      <parentid>1754727</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:57:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pierre L'iserois</username>
        <id>66839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5602" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Галава (неадназначнасьць)}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Галава
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Галава
|Трансьлітараваная назва          = Halava
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Віцебская вобласьць|Віцебская]]
|Раён                             = [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскі]]
|Сельсавет                        = [[Станіславоўскі сельсавет|Станіславоўскі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 13
|Год падліку колькасьці           = 2010
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 55
 |Шырата хвілінаў                 = 19
 |Шырата сэкундаў                 = 49.6
 |Даўгата градусаў                = 27
 |Даўгата хвілінаў                = 22
 |Даўгата сэкундаў                = 11.7
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Га́лава'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласьць}} С. 492&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскім раёне]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]], уваходзіць у склад [[Станіславоўскі сельсавет|Станіславоўскага сельсавету]].

== Гісторыя ==
10 кастрычніка 2013 году перададзеная зь ліквідаванага [[Валожынскі сельсавет (Шаркоўшчынскі раён)|Валожынскага сельсавету]] ў склад [[Станіславоўскі сельсавет|Станіславоўскага сельсавету]]&lt;ref&gt;[http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913v0060692&amp;p1=1 «Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области». Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

У міжваенны час вёска знаходзілася ў складзе [[Шаркаўшчына (гміна)|гміны Шаркаўшчына]], Дзісенскага павету, Віленскага ваяводзтва Польскай Рэспублікі&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', „Dzieje Najnowsze”, Rocznik L – 2018 (2), 2018, s. 95–100.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2010 год — 13 чалавек
* 1999 год — 4 чалавекі
* 1931 год — 23 чалавекi&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.&lt;/ref&gt;
* 1921 год — 29 чалавек&lt;ref&gt;Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 74.&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Станіславоўскі сельсавет}}
{{Шаркоўшчынскі раён}}

[[Катэгорыя:Станіславоўскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Шаркоўшчынскага раёну]]</text>
      <sha1>h0enxotd9pb8go3cvxv7kobcfg165x5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сыроп</title>
    <ns>0</ns>
    <id>114015</id>
    <revision>
      <id>2329129</id>
      <parentid>1967986</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:09:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>у падобныя артыкулы варта прастаўляць {{Накід}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="828" xml:space="preserve">[[Файл:Maple syrup.jpg|міні|150пкс|Кляновы сыроп]]
'''Сыроп''' ({{мова-fr|sirop}}, {{мова-ar|شراب صيدلاني}} — ''шараб'') — канцэнтраваная [[цукар|цукровая]] [[рашчына]] або сумесь асобных цукраў ([[цукроза|цукрозы]], [[глюкоза|глюкозы]], [[фруктоза|фруктозы]], [[мальтоза|мальтозы]]) у [[вада|вадзе]] або ў натуральным садавінавым соку. Утрыманьне цукру ў сыропе звычайна вагаецца ад 40 да 80%.

{{Парады артыкулу|кароткі артыкул|няма крыніцаў}}

[[Катэгорыя:Ежа]]
[[Катэгорыя:Харчовыя прадукты]]</text>
      <sha1>cts6vst3wbtjbecoxz0lt5fyrsypsyo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны XIX стагодзьдзя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>117609</id>
    <revision>
      <id>2329114</id>
      <parentid>1963019</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:01:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="126" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|19]]
[[Катэгорыя:XIX стагодзьдзе]]</text>
      <sha1>en7scelmmcaq5t8z9v5awhanx5tb8am</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Скуратоўскі сельсавет</title>
    <ns>0</ns>
    <id>124236</id>
    <revision>
      <id>2328884</id>
      <parentid>1891048</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:37:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]-картка</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2112" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка}}
'''Скурато́ўскі сельсаве́т''' — былая [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Круглянскі раён|Круглянскага раёну]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — вёска [[Скураты (Магілёўская вобласьць)|Скураты]].

== Гісторыя ==
20 жніўня 1924 году створаны ў складзе Круглянскага раёну [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] (да 26 ліпеня 1930 году, з 20 лютага 1938 году — Магілёўскай вобласьці). 8 ліпеня 1931 году раён скасаваны, сельсавет далучаны да [[Талачынскі раён|Талачынскага раёну]]. 12 лютага 1935 году сельсавет перададзены ў склад адноўленага Круглянскага раёну.

Сельсавет скасаваны, населеныя пункты перададзены [[Круглянскі сельсавет|Круглянскага сельсавету]].

== Населеныя пункты ==
* 1 студзеня 1947 году — 16

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Памяць/Круглянскі раён}} С. 22, 23, 92—93, 105, 117, 118, 196.
* {{Літаратура/ЭГБ|4}} С. 263
* {{Літаратура/БССР. Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел на 1.1.1947}} С. 163
* [http://library.mogilev.by/kray/krugloe/191.html Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Круглянскага раёну]

{{Круглянскі раён}}
{{Талачынскі раён}}

[[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Круглянскага раёну]]
[[Катэгорыя:Сельсаветы, створаныя ў 1924 годзе]]</text>
      <sha1>j50q7p2ne04uswpt6u36b1b9abnqikl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зарэчанскі сельсавет (Лагойскі раён)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>125427</id>
    <revision>
      <id>2329045</id>
      <parentid>2312831</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:31:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aestrum</username>
        <id>60013</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2802" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Зарэчанскі сельсавет}}
'''Зарэ́чанскі сельсавет''' — былая [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Лагойскі раён|Лагойскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Адміністрацыйны цэнтар — вёска [[Зарэчча (Лагойскі раён)|Зарэчча]].

== Гісторыя ==
20 жніўня 1924 году створаны ў складзе [[Плешчаніцкі раён|Плешчаніцкага раёну]] [[Барысаўская акруга|Барысаўскай акругі]]. 25 сьнежня 1962 году раён скасаваны, сельсавет далучаны да Лагойскага раёну.

28 траўня 2013 году сельсавет ліквідаваны, усе населеныя пункты — [[Гаравец (Акцябарскі сельсавет)|Гаравец]], [[Глыбачаны]], [[Дунаі]], [[Замошша (Акцябарскі сельсавет)|Замошша]], [[Зарэчча (Лагойскі раён)|Зарэчча]], [[Канюхі (Лагойскі раён)|Канюхі]], [[Кацялі]], [[Ляда (Акцябарскі сельсавет)|Ляда]], [[Палосы (Менская вобласьць)|Палосы]], [[Пасадзец]], [[Пушча (Акцябарскі сельсавет)|Пушча]], [[Рэпішча (Лагойскі раён)|Рэпішча]], [[Селішча (Акцябарскі сельсавет)|Селішча]], [[Скарады (Лагойскі раён)|Скарады]], [[Франуліна]] — перададзеныя ў склад [[Акцябарскі сельсавет (Лагойскі раён)|Акцябарскага сельсавету]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160331143206/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1 «Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области». Решение Минского областного Совета депутатов от 28 мая 2013 г. № 234]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭГБ|4}} С. 327, 328
* {{Літаратура/ЭГБ|5}} С. 512

{{Зарэчанскі сельсавет (Лагойскі раён)}}
{{Лагойскі раён}}
{{Плешчаніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Лагойскага раёну]]
[[Катэгорыя:Сельсаветы, створаныя ў 1924 годзе]]</text>
      <sha1>192yi6365ukbb4369lwnzj91q2rwhgh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сургут</title>
    <ns>0</ns>
    <id>135998</id>
    <revision>
      <id>2328885</id>
      <parentid>2303571</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:56:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>521</id>
      </contributor>
      <comment>Выява [[Image:Flag_of_Surgut_(Khanty-Mansia_(Yugra)).png]] замененая на [[Image:Flag_of_Surgut.png]] карыстальнікам [[commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]]. Прычына: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5854" xml:space="preserve">{{Мястэчка
|Назва                 = Сургут
|Назва ў родным склоне = Сургуту
|Краіны                = Расеі
|Герб                  = Coat of Arms of Surgut (2003).png
|Сьцяг                 = Flag of Surgut.png
|Выява                 = Lenin st., Surgut, Russia 03.jpg
|Апісаньне выявы       = 
|Першыя згадкі         = 
|Магдэбурскае права    = 
|Плошча                = 212,92
|Колькасьць насельніцтва = 324 000&lt;ref&gt;[http://www.hotelmedved.ru/surgut.html Сургут. Гісторыя, славутасьці, клімат].&lt;/ref&gt;
|Год падліку насельніцтва = 2012
|Шчыльнасьць насельніцтва = 
|Колькасьць двароў     = 
|Часавы пас            =
|Летні час             = +6
|Тэлефонны код         = +7 34662
|Паштовы індэкс        = 628400
|Аўтамабільны код      = 86
|Адміністрацыйная адзінка = Аўтаномная акруга
|Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Ханты-Мансійская аўтаномная акруга|Ханты-Мансійская]]
|Адміністрацыйная адзінка2 = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = 
|Шырата_паўшар'е       = паўночнае
 |Шырата_градусаў      = 61
 |Шырата_хвілінаў      = 15
 |Шырата сэкундаў      = 00
|Даўгата_паўшар'е      = усходняе
 |Даўгата_градусаў     = 73
 |Даўгата_хвілінаў     = 26
 |Даўгата сэкундаў     = 00
|Commons               = Category:Surgut
|Колер                 = {{Колер|Расея}}
}}
'''Сургут''' ({{мова-ru|Сургут}}, [[мансійская мова|па-мансійску]]: ''Сәрханӆ'') — [[горад]] у [[Расея|Расеі]], адміністрацыйны цэнтар [[Сургуцкі раён|Сургуцкага раёну]] [[Ханты-Мансійская аўтаномная акруга|Ханты-Мансійскай аўтаномнай акругі]]. Сургут зьяўляецца найбуйнейшым горадам акругі, адзін зь нямногіх расейскіх рэгіянальных гарадоў, які пераўзыходзяць адміністрацыйны цэнтар свайго суб’екта фэдэрацыі як паводле колькасьці насельніцтва, гэтак і прамысловым, эканамічным і турыстычным патэнцыялам.

Горад зьяўляецца важным чыгуначным і аўтатранспартным вузлом. Асновай эканомікі горада ёсьць кампанія ААТ «[[Сургутнефтегаз]]». У Сургуце працуюць адны з самых магутных электрастанцыяў сьвету [[Сургуцкая ДРЭС-1|ДРЭС-1]] і [[Сургуцкая ДРЭС-2|ДРЭС-2]].

== Гісторыя ==
Горад зьяўляецца адным з найстарэйшых сыбірскіх гарадоў. Заснаваны паводле загаду цара [[Фёдар Іванавіч|Фёдара Іванавіча]], выдадзенага [[19 лютага]] [[1594]] году ваяводзе князю [[Фёдар Барацінскі|Фёдару Барацінскаму]].

Сургут у канцы [[XVI стагодзьдзе|XVI стагодзьдзя]] ўяўляў сабой невялікую крэпасьць з двума брамамі, чатырма глухімі й адной праезнай вежамі. У [[1596]] годзе ў месцы быў пабудаваны [[гасьціны двор]]. У [[XVII стагодзьдзе|XVII]]—[[XVIII стагодзьдзе|XVIII стагодзьдзях]] Сургут быў адным з цэнтраў расейскага асваеньня [[Сыбір|Сыбіры]].

== Эканоміка ==
Эканоміка гораду зьвязана са здабычай [[нафта|нафты]] й перапрацоўкай спадарожнага газу. Найбуйнейшымі нафтагазавымі кампаніямі, штаб-кватэры якіх грунтуюцца ў горадзе, ёсьць ААТ «[[Сургутнефтегаз]]», «Газпром трансгаз Сургут», як адна з асноўных складнікаў расейскага «[[Газпром|Газпрому]]», і «Газпром Перапрацоўка».

Таксама ў горадзе разьмешчаныя дзьве буйныя электрастанцыі аб’яднанай энэргетычнай сыстэмы Ўрала, якія працуюць на спадарожным і [[прыродны газ|прыродным газе]].

== Гарады-сябры ==
* {{Сьцяг Кітаю}} [[Чааян]], [[Кітай]]
* {{Сьцяг Вугоршчыны}} [[Залаэгерсэг]], [[Вугоршчына]]
* {{Сьцяг Грэцыі}} [[Катэрыні]], [[Грэцыя]]
* {{Сьцяг Расеі}} [[Альмецьеўск]], [[Расея]]

== Крыніцы ==
{{Зноскі}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20090714104303/http://www.admsurgut.ru/ Афіцыйны сайт адміністрацыі гораду]
* [http://www.mojgorod.ru/hmao/surgut/index.html Сургут у энцыкляпэдыі  «Мой город»]

[[Катэгорыя:Гарады Расеі]]
[[Катэгорыя:Сургут| ]]</text>
      <sha1>t61eehx8cbd9d2jiwqm5zibgi2z5brg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Афрыканская культура</title>
    <ns>14</ns>
    <id>137251</id>
    <revision>
      <id>2328974</id>
      <parentid>2124276</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:56:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="176" xml:space="preserve">{{Болей}}
{{Партал|Афрыка}}

[[Катэгорыя:Афрыка|Культура]]
[[Катэгорыя:Культура паводле кантынэнтаў]]</text>
      <sha1>nna5bjx71jru5t9zakhplc6qfw7up2f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Орган (анатомія)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138230</id>
    <revision>
      <id>2328908</id>
      <parentid>1685324</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:36:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1884" xml:space="preserve">[[Файл:The Principle Organs and Vascular and Urino-Genital Systems of a Woman.jpg|right|thumb|200px|Органы ў жываце жанчыны. Малюнак [[Леанарда да Вінчы]], [[1507]]]]
'''Орган''' ({{мова-grc|ὄργανον}} — «інструмэнт») — адасобленая сукупнасьць розных тыпаў [[вуза]]ў і [[Тканка|тканак]], якая выконвае пэўную функцыю ў жывым арганізьме.

Орган ўяўляе сабой функцыянальную адзінку ў межах арганізму, адасобленую ад іншых функцыянальных адзінак дадзенага арганізму. Органы аднаго арганізму зьвязаныя ў сваіх функцыях паміж сабой такім чынам, што арганізм зьяўляецца сукупнасьцю органаў, якія часта аб’ядноўваюцца ў розныя сыстэмы органаў.

Органам завецца толькі тая сукупнасьць тканак і клетак, якая мае ўстойлівае становішча ў межах арганізму й чыё разьвіцьцё прасочваецца ў межах [[эмбрыягенэз]]у (органагенэз).

Органная арганізацыя вузаў і тканак уласьцівая як для [[жывёлы|жывёлаў]], так і для [[расьліны|расьлінаў]] і [[грыбы|грыбоў]].

== Некаторыя ворганы чалавека ==
* [[Галаўны мозаг]]
* [[Лёгкія]]
* [[Мачавік]]
* [[Нырка]]
* [[Печань]]
* [[Страўнік]]
* [[Сэрца]]

{{Накід:Біялёгія}}

[[Катэгорыя:Органы]]</text>
      <sha1>1fwygkrajb220elt6v41hqej1442jc0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Гісторыя астраноміі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>138814</id>
    <revision>
      <id>2329002</id>
      <parentid>1938638</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:57:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="115" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Гісторыя навук|Астраномія]]
[[Катэгорыя:Астраномія]]</text>
      <sha1>cs8x43df9zm11ek261yf3o1sx3e0ajl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Біблійныя рукапісы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>139825</id>
    <revision>
      <id>2329096</id>
      <parentid>1636023</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:47:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="163" xml:space="preserve">{{Болей|Рукапіс Бібліі}}

[[Катэгорыя:Біблія|Рукапісы]]
[[Катэгорыя:Хрысьціянскія рукапісы]]</text>
      <sha1>ilsmyec5jqg7mmui0d0casc7kfcoezp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Раньняе хрысьціянства</title>
    <ns>14</ns>
    <id>139827</id>
    <revision>
      <id>2329097</id>
      <parentid>1596029</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:47:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="164" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Гісторыя хрысьціянства]]
[[Катэгорыя:Рэлігія ў Рымскай імпэрыі|Хрысьціянства]]</text>
      <sha1>omo6ykjo12c0zz5oimsoj563w8vxf9l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Windows Phone</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142037</id>
    <revision>
      <id>2328890</id>
      <parentid>2080067</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:21:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.253.115.207</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4753" xml:space="preserve">{{Апэрацыйная сыстэма
|назва = Windows Phone
|лёга = [[Файл:WindowsPhone8Purple.svg|240пкс]]
|здымак =
|подпіс =
|распрацоўнік = [[Microsoft]] ({{Артыкул у іншым разьдзеле|Рэдманд (Вашынгтон)|Рэдманд|en|Redmond, Washington}}, [[Штат ЗША|штат]] [[Вашынгтон (штат)|Вашынгтон]], [[ЗША]])
|сямейства = [[Microsoft Windows]]
|выпуск = {{Дата пачатку|21|10|2010|1}}
|скасаваная =
|стабільная_вэрсія = 8.0.10211.204
|стабільная_дата = 20 сьнежня 2012
|тэставая_вэрсія =
|тэставая_дата =
|ядро = [[Гібрыднае ядро|Гібрыднае]] ([[Windows NT]] на [[Windows Phone 8|W.P. 8]]), [[Маналітнае ядро|маналітнае]] ([[Windows CE]] на [[Windows Phone 7|W.P. 7]])
|паўплываў =
|мовы = [[Беларуская мова|Беларуская]] і 50 іншых
|інтэрфэйс = [[Графічны інтэрфэйс|Графічны]] ([[Мэтро (мова дызайну)|Мэтро]])
|ліцэнзія = [[Карыстальніцкае пагадненьне|карыстальніцкая]]
|сайт = [http://www.windowsphone.com/be-by www.windowsphone.com]
}}
'''Windows Phone''' — [[Мабільная апэрацыйная сыстэма|мабільная]] [[апэрацыйная сыстэма]] Microsoft, што замяніла ў 2010 годзе [[Windows Mobile]]. Выдадзеная 29 кастрычніка 2012 году W.P. 8 займела беларускамоўны інтэрфэйс.

== Інтэрфэйс ==
Экран запуску складаўся з жывых плітак, што паказвалі апошнія зьвесткі, паведамленьні і навіны адпаведна праграме, спасылкай на якую яны адначасна служылі. Канцэнтратары [[гульня]]ў, запісаў, кантактаў, музыкі і відэа, фатаздымкаў прызначаліся для галіновага прагляду зьвестак. Кіраваньне ажыцьцяўлялася дотыкамі да экрана, змаўчальны цёмны фон якога падаўжаў тэрмін службы акумулятара.

== Увод тэкста ==
Экранная [[клявіятура]] дазваляе ўводзіць тэкст і знакі пачуцьцяў (усьмешка) дотыкам. Пры наборы тэксту зьяўляюцца падказкі. Утрыманьне клявішы выяўляе выбар дадатковых знакаў. Апраграмаваньне падтрымлівае ўвод тэкста і з апаратнай клявіятуры пры яе наяўнасьці на [[смартфон]]е. Націск да літары дадаецца ўтрымліваньнем набранай літары.

== Паведамленьні ==
Гутаркі дазваляюць у адной размове пераключацца між [[Паслуга кароткага паведамленьня|тэкставымі паведамленьнямі]] і [[чат]]ам [[Facebook]] і [[Messenger]].

== Аглядальнік ==
[[Internet Explorer]] 10 дазваляе ствараць сьпіс выбраных вэб-старонак і пліткі са спасылкамі на экране запуску, як і адначасна адчыняць да 6 асобных вокнаў-укладак. Таксама магчыма выкарыстоўваць жэсты, маштабаваньне, абмен спасылкамі і пошук па старонцы.

== Кантакты ==
Канцэнтратар кантактаў дазваляе зьбіраць у разьдзел «Што новага» адрасныя кнігі з [[Сацыяльная сетка|сацыяльных сетак]] і [[Электронная пошта|электроннай пошты]].

== Смартфоны ==
* [[HTC 8S]]
* [[HTC 8X]]
* [[Huawei Ascend W1]]
* [[Nokia Lumia 620]]
* [[Nokia Lumia 820]]
* [[Nokia Lumia 920]]
* [[Samsung Ativ S]]

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.windowsphone.com/be-by/store Крама прыкладаньняў і гульняў]
* [http://www.windowsphone.com/be-by/phones Тэлефоны]

{{Microsoft Windows}}

[[Катэгорыя:Апэрацыйныя сыстэмы Microsoft]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2010 годзе]]

{{Накід:Тэхніка}}</text>
      <sha1>36j17ln13dzewo7smfsxi2kqfzswmky</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Грамадзтва</title>
    <ns>14</ns>
    <id>144373</id>
    <revision>
      <id>2329157</id>
      <parentid>1816536</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="182" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}
{{Партал|Грамадзтва}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Грамадзтва]]</text>
      <sha1>5nlhgux031pjzehir0jgw2lslamhkjm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Тэхніка</title>
    <ns>14</ns>
    <id>144572</id>
    <revision>
      <id>2329170</id>
      <parentid>1816534</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="138" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Тэхніка]]</text>
      <sha1>9f5mwfc5ixvirx7jcg0203gpb5pnh2t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва</title>
    <ns>14</ns>
    <id>146067</id>
    <revision>
      <id>2329160</id>
      <parentid>1811335</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Культура і мастацтва]]</text>
      <sha1>tj48hn88vwwol9nopw48x9m0vxch6de</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>147728</id>
    <revision>
      <id>2329126</id>
      <parentid>1937669</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:57:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9371" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ
|Назва на мове краіны             = Santa Cruz de Tenerife
|Код мовы назвы краіны            = es
|Краіна                           = Гішпанія
|Герб                             = Escudo de armas de Santa Cruz de Tenerife.svg
|Сьцяг                            = Flag Santa Cruz de Tenerife city.svg{{!}}border
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былыя назвы                      = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = Аўтаномная супольнасьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Канарскі архіпэляг|Канарскія астравы]]
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = Правінцыя
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = [[Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ (правінцыя)|Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ]]
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 150.56
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 4
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 222417
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= 
|Год падліку колькасьці           = 2009
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = 
|Летні час                        = 
|Тэлефонны код                    = 
|Паштовы індэкс                   = 
|Паштовыя індэксы                 = 
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільны нумарны знак        = 
|Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = 
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = 
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў = 
|Выява                            = Collage Santa Cruz de Tenerife.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 28
 |Шырата хвілінаў                 = 28
 |Шырата сэкундаў                 = 
|Даўгата паўшар’е                 = заходняе
 |Даўгата градусаў                = 16
 |Даўгата хвілінаў                = 15
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Назва мапы                       = Гішпаніі (Канарскі архіпэляг)
|Альтэрнатыўная мапа              = 
|Назва мапы2                      = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = http://www.santacruzdetenerife.es/
}}
'''Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ''' ({{мова-es|Santa Cruz de Tenerife}}) — горад у [[Гішпанія|Гішпаніі]], які месьціцца на [[Канарскі архіпэляг|Канарскіх астравах]] і ўваходзіць у аднайменную аўтаномную супольнасьць. Разам горадам [[Ляс-Пальмас]] зьяўляецца сталіцай супольнасьці. Горад зьяўляецца самым буйным [[Тэнэрыфэ]], адным з астравоў архіпэляга. Разьмешчаны каля 210 кілямэтраў ад паўночна-заходняга ўзьбярэжжа [[Афрыка|Афрыкі]] ў [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]].

== Гісторыя ==
Сваю назву горад атрымаў ад срэбнага Сьвятога Крыжа канкістадораў, які [[Алёнса Фэрнандэс дэ Люга]] паставіў пасьля высадкі на ўзьбярэжжы ў 1494 годзе, цяпер гэты крыж захоўваецца ў нацыянальным музэі Тэнэрыфэ. На працягу XVI стагодзьдзя гэтая былая рыбацкая вёсачка стала важным портам у закрытай гавані Ля-Лягуна. У 1723 году горад стаўся адміністрацыйным цэнтрам Тэнэрыфэ, а ў 1833—1927 гадох места было сталіцай усяго архіпэлягу. На Тэнэрыфэ неаднаразова нападалі ангельцы і датчане, але беспасьпяхова. У 1797 годзе захапіць порт паспрабаваў адмірал [[Гарацыё Нэльсан|Нэльсан]], але пацярпеў паразу. Да Санта-Крус сталіцай выспы была найблізкая [[Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна|Ля-Лягуна]].

Гішпанцы пабудавалі на ўзьбярэжжы мноства крэпасьцяў для абароны сваіх уладаньняў, але нішто не спыняла піратаў, якія натхняліся ангельскімі й францускімі ўладамі, яны часьцяком нападалі на Тэнэрыфэ. Гэтак у 1657 годзе ангельскі адмірал [[Робэрт Блэйк]] здолеў нават захапіць горад, аднак зусім на кароткі час, неўзабаве ён быў адкінуты артылерыяй. Гэтая, і яшчэ дзьве сур’ёзныя перамогі, здабытыя над ангельцамі. 6 лістапада 1706 году генэрал [[Джон Джэнінгс]] атакаваў порт, але быў адкінуты, а ў 1797 годзе быў пераможаны генэрал Нэльсан. Гэтыя падзеі атрымалі адлюстраваньне ў гербе Тэнэрыфэ, на ім акрамя Крыжа заваяваньня, намаляваныя тры леапарды, якія ўвасабляюць гэтыя тры перамогі, над Блэйкам, Джэнкінгсам і Нэлсанам.

== Эканоміка ==
Эканоміка Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ абапіраецца ў асноўным на [[сфэра паслугаў|сфэру паслугаў]]. [[Гандаль]], [[турызм]], [[імпарт]]-[[экспарт]], марскі порт і наяўнасьць буйных палітычных і фінансавых інстытутаў гарантуюць моцнае эканамічнае разьвіцьцё гораду.

== Гарадыя-сябры ==
* [[Санта-Крус-дэ-ля-Сьера]], [[Балівія]]
* [[Рыё-дэ-Жанэйра]], [[Бразылія]]
* [[Каракас]], [[Вэнэсуэла]]
* [[Гватэмала (горад)|Гватэмала]], [[Гватэмала]]
* [[Аранда-дэ-Дуэра]], [[Гішпанія]]
* [[Кадыс]], [[Гішпанія]]
* [[Сан-Антоніё]], [[ЗША]]
* [[Санта-Крус (Каліфорнія)|Санта-Крус]], [[Каліфорнія]], [[ЗША]]
* [[Санта-Крус-дэль-Нортэ]], [[Куба]]
* [[Ніцца]], [[Францыя]]

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.santacruzdetenerife.es/ Афіцыйны сайт]
* [http://maps.live.com/default.aspx?v=2&amp;FORM=LMLTCP&amp;cp=nr8y0qfnc004&amp;style=b&amp;lvl=1&amp;tilt=-90&amp;dir=0&amp;alt=-1000&amp;scene=28435462&amp;phx=0&amp;phy=0&amp;phscl=1&amp;encType=1 Фатаздымкі гораду]

[[Катэгорыя:Гарады Гішпаніі]]</text>
      <sha1>7hb6rjc2y62cormrcfefjhddt3q81in</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>147729</id>
    <revision>
      <id>2328907</id>
      <parentid>2035945</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:27:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7733" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуны
|Назва на мове краіны             = San Cristóbal de La Laguna
|Код мовы назвы краіны            = es
|Краіна                           = Гішпанія
|Герб                             = Escudo de San Cristóbal de La Laguna.svg
|Сьцяг                            = Flag of San Cristóbal de la Laguna.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былыя назвы                      = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = Аўтаномная супольнасьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Канарскі архіпэляг|Канарскія астравы]]
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = Правінцыя
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = [[Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ (правінцыя)|Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ]]
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 102.6
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 543
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 150661
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= 
|Год падліку колькасьці           = 2009
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = +1
|Летні час                        = +2
|Тэлефонны код                    = 
|Паштовы індэкс                   = 
|Паштовыя індэксы                 = 
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільны нумарны знак        = 
|Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = 
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = 
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў = 
|Выява                            = Collage San Cristóbal de La Laguna.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 28
 |Шырата хвілінаў                 = 29
 |Шырата сэкундаў                 = 
|Даўгата паўшар’е                 = заходняе
 |Даўгата градусаў                = 16
 |Даўгата хвілінаў                = 19
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Назва мапы                       = Гішпаніі (Канарскі архіпэляг)
|Альтэрнатыўная мапа              = 
|Назва мапы2                      = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = http://www.aytolalaguna.org/
}}
'''Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна''' ({{мова-es|San Cristóbal de La Laguna}}) — горад у [[Гішпанія|Гішпаніі]], які месьціцца ў аўтаномнай супольнасьці [[Канарскі архіпэляг|Канарскія астравы]] на поўначы вострава [[Тэнэрыфэ]]. Горад зьяўляецца трэцім паводле колькасьці насельніцтва ў сваёй супльнасьці. Разам з [[Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ]] зьвязаны трамваем. Гістарычны цэнтар гораду занесены ў сьпіс [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сусьветнай спадчыны]] [[ЮНЭСКО]] ў 1999 годзе.

== Гісторыя ==
У 1494 годзе ў гэтым месцы прайшла [[Бітва пры Агуэры]]. Горад быў заснаваны паміж 1496 і 1497 гадамі [[Алёнса Фэрнандэс дэ Люга|Алёнсам Фэрнандэсам дэ Люгам]] і быў сталіцай вострава пасьля сканчэньня заваёвы выспаў. Прыбярэжная тэрыторыя неклькі разоў падвяргалася нападам піратаў. [[Унівэрсытэт Ля-Лягуны]] быў заснаваны ў 1701 годзе.

Скарачэньне колькасьці насельніцтва й эканомікі ў XVIII стагодзьдзі прывяло да таго, што сталіца была перанесена ў [[Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ]] ў 1723 годзе. Санта-Крус з тых часоў зьяўляецца сталіцай вострава Тэнэрыфэ. [[Паўночны аэрапорт Тэнэрыфэ]] быў адкрыты ў 1930-х гадох, сёньня ён пашыраецца за кошт павелічэньня выкарыстаньня малабюджэтнымі авіякампаніямі.

Гістарычны цэнтар быў унесены ў сьпіс [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сусьветнай спадчыны]] [[ЮНЭСКО]] 2 сьнежня 1999 году. Некалькі вуліцаў гістарычнага значэньня былі зачыненыя да аўтамабільных перавозак.

== Адукацыя ==
У горадзе разьмяшчаецца буйны [[Унівэрсытэт Ля-Лагуны|Ўнівэрсытэт Ля-Лагуны]].

== Гарады-сябры ==
* [[Сальта (горад)|Сальта]], [[Аргентына]]
* [[Сан-Паўлу]], [[Бразылія]]
* [[Ляс-Пальмас]], [[Гішпанія]]
* [[Тэльдэ]], [[Гішпанія]]
* [[Маямі]], [[ЗША]]
* [[Картахэна-дэ-Індыяс]], [[Калюмбія]]
* [[Балер]], [[Філіпіны]]

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.aytolalaguna.org/ Афіцыйны сайт]

{{Сусьветная спадчына Гішпаніі}}

[[Катэгорыя:Гарады Гішпаніі]]</text>
      <sha1>dpnvdmn4itrhvfzo0zk8h2m07f1lx5x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329000</id>
      <parentid>2328907</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:56:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Гарады Гішпаніі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7756" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуны
|Назва на мове краіны             = San Cristóbal de La Laguna
|Код мовы назвы краіны            = es
|Краіна                           = Гішпанія
|Герб                             = Escudo de San Cristóbal de La Laguna.svg
|Сьцяг                            = Flag of San Cristóbal de la Laguna.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былыя назвы                      = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = Аўтаномная супольнасьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Канарскі архіпэляг|Канарскія астравы]]
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = Правінцыя
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = [[Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ (правінцыя)|Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ]]
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 102.6
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 543
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 150661
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= 
|Год падліку колькасьці           = 2009
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = +1
|Летні час                        = +2
|Тэлефонны код                    = 
|Паштовы індэкс                   = 
|Паштовыя індэксы                 = 
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільны нумарны знак        = 
|Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = 
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = 
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў = 
|Выява                            = Collage San Cristóbal de La Laguna.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 28
 |Шырата хвілінаў                 = 29
 |Шырата сэкундаў                 = 
|Даўгата паўшар’е                 = заходняе
 |Даўгата градусаў                = 16
 |Даўгата хвілінаў                = 19
 |Даўгата сэкундаў                = 
|Назва мапы                       = Гішпаніі (Канарскі архіпэляг)
|Альтэрнатыўная мапа              = 
|Назва мапы2                      = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = http://www.aytolalaguna.org/
}}
'''Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна''' ({{мова-es|San Cristóbal de La Laguna}}) — горад у [[Гішпанія|Гішпаніі]], які месьціцца ў аўтаномнай супольнасьці [[Канарскі архіпэляг|Канарскія астравы]] на поўначы вострава [[Тэнэрыфэ]]. Горад зьяўляецца трэцім паводле колькасьці насельніцтва ў сваёй супльнасьці. Разам з [[Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ]] зьвязаны трамваем. Гістарычны цэнтар гораду занесены ў сьпіс [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сусьветнай спадчыны]] [[ЮНЭСКО]] ў 1999 годзе.

== Гісторыя ==
У 1494 годзе ў гэтым месцы прайшла [[Бітва пры Агуэры]]. Горад быў заснаваны паміж 1496 і 1497 гадамі [[Алёнса Фэрнандэс дэ Люга|Алёнсам Фэрнандэсам дэ Люгам]] і быў сталіцай вострава пасьля сканчэньня заваёвы выспаў. Прыбярэжная тэрыторыя неклькі разоў падвяргалася нападам піратаў. [[Унівэрсытэт Ля-Лягуны]] быў заснаваны ў 1701 годзе.

Скарачэньне колькасьці насельніцтва й эканомікі ў XVIII стагодзьдзі прывяло да таго, што сталіца была перанесена ў [[Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ]] ў 1723 годзе. Санта-Крус з тых часоў зьяўляецца сталіцай вострава Тэнэрыфэ. [[Паўночны аэрапорт Тэнэрыфэ]] быў адкрыты ў 1930-х гадох, сёньня ён пашыраецца за кошт павелічэньня выкарыстаньня малабюджэтнымі авіякампаніямі.

Гістарычны цэнтар быў унесены ў сьпіс [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сусьветнай спадчыны]] [[ЮНЭСКО]] 2 сьнежня 1999 году. Некалькі вуліцаў гістарычнага значэньня былі зачыненыя да аўтамабільных перавозак.

== Адукацыя ==
У горадзе разьмяшчаецца буйны [[Унівэрсытэт Ля-Лагуны|Ўнівэрсытэт Ля-Лагуны]].

== Гарады-сябры ==
* [[Сальта (горад)|Сальта]], [[Аргентына]]
* [[Сан-Паўлу]], [[Бразылія]]
* [[Ляс-Пальмас]], [[Гішпанія]]
* [[Тэльдэ]], [[Гішпанія]]
* [[Маямі]], [[ЗША]]
* [[Картахэна-дэ-Індыяс]], [[Калюмбія]]
* [[Балер]], [[Філіпіны]]

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.aytolalaguna.org/ Афіцыйны сайт]

{{Сусьветная спадчына Гішпаніі}}

[[Катэгорыя:Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна| ]]</text>
      <sha1>7635l34v5x84y0zrqdzi7p0l0zj0vsc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Магнус Карлсэн</title>
    <ns>0</ns>
    <id>148724</id>
    <revision>
      <id>2328896</id>
      <parentid>2274164</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:49:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>−[[Катэгорыя:Нарадзіліся 30 лістапада]]; −[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1990 годзе]]; −[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Тэнсбэргу]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14520" xml:space="preserve">{{Шахматыст
| імя                    = Магнус Карлсэн
| арыгінал_імя           = Magnus Carlsen
| поўнае_імя             = Свэн Магнус Ээн Карлсэн
| імя_пры_нараджэньні    = Sven Magnus Øen Carlsen
| дата_сьмерці           = 
| месца_сьмерці          = 
| тытул                  = [[Гросмайстар (шахматы)|Гросмайстар]] (2004)
| чэмпіён_сьвету         = з 2013
| завочны_чэмпіён_сьвету = 
| макс_рэйтынг           = 2882 (травень 2014)
| пазыцыя                = № 1 (кастрычнік 2018)
| макс_пазыцыя           = № 1 (студзень 2010)
| FideID                 = 1503014
| сайт                   = 
}}
{{Цёзкі}}
'''Свэн Ма́гнус Ээн Ка́рлсэн''' ({{Мова-no|Sven Magnus Øen Carlsen}}; {{Н}} 30 лістапада 1990, [[Тэнсбэрг]]) — [[Нарвэгія|нарвэскі]] [[шахматыст]], [[гросмайстар]], дзейны [[Чэмпіянат сьвету па шахматах|чэмпіён сьвету]]. Максымальны [[Рэйтынг Эла|рэйтынг]] — 2882, што зьяўляецца найвышэйшым паказьнікам у гісторыі шахматаў.

Магнус Карлсэн стаў гросмайстрам у 13-гадовым узросьце (2004), стаўшыся на той момант [[Сьпіс шахматыстаў-вундэркіндаў|другім наймаладзейшым гросмайстрам]] у гісторыі. 1 студзеня 2010, у 19-гадовым узросьце, ён стаў наймаладзейшым гульцом у гісторыі шахматаў, які заняў [[Сьпіс лідэраў рэйтынгу ФІДЭ|1-ю пазыцыю сусьветнага рэйтынгу]]. У студзені 2013 Карлсэн меў рэйтынг Эла 2861, найвышэйшы на той час у гісторыі.

У лістападзе 2013 Магнус Карлсэн перамог [[Вішванатан Ананд|Вішванатана Ананда]] на [[Чэмпіянат сьвету па шахматах 2013 году|чэмпіянаце сьвету]] і стаў 16-м чэмпіёнам&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 22 лістапада 2013|url = http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25057654|загаловак = Norwegian prodigy Magnus Carlsen is new chess champion|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[BBC]]|дата = 22 лістапада 2013|мова = en|камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

== Жыцьцяпіс ==
Маці Сыгрун Ээн — [[інжынэр-хімік]], бацька Генрык Альбэрт Карлсэн — ІТ-кансультант. Мае трох сёстраў. Бацька, аматар шахматаў, пачаў навучаць сына зь пяцігадовага веку. Пазьней Магнус пайшоў у коледж элітных відаў спорту, дзе займаўся ў наймацнейшага шахматыста Нарвэгіі, гросмайстра [[Сымэн Агдэстэйн|Сымэна Агдэстэйна]]. Той у 2000 року прадставіў Карлсэна колішняму моладзеву чэмпіёну Нарвэгіі [[Торб’ёрн Рынгдаль Гансэн|Торб’ёрну Рынгдалю Гансэну]], які за год узьняў рэйтынг свайго вучня з 904 да 1907. У той час Карлсэн, акрамя шахматаў, любіў гуляць у футбол і займаўся лыжамі.

З восені 2000 року да канца 2002 Магнус Карлсэн згуляў амаль 300 турнірных партыяў, узяў удзел у некалькіх турнірах па бліцы ды інш. У кастрычніку 2002 ён заняў 6-е месца на [[Моладзевы чэмпіянат Эўропы па шахматах|чэмпіянаце Эўропы да 12 гадоў]], а празь месяц заняў 2-е месца на [[Моладзевы чэмпіянат сьвету па шахматах|чэмпіянаце сьвету да 12 гадоў]]. 20 жніўня 2003 року атрымаў званьне міжнароднага майстра.

== Шахматная кар’ера ==
У 2004 року Карлсэн сэнсацыйна перамог у групе C [[Вэйк-ан-Зэе (шахматны турнір)|турніру ў Вэйк-ан-Зэе]] з вынікам 10½/13, упершыню выканаўшы гросмайстарскі нарматыў. Другі і апошні нарматывы ён пасьпяхова пацьвердзіў на працягу гэтага ж году, стаўшы другім наймаладзейшым на той час міжнародным гросмайстрам сьвету. Таксама ён стаў наймаладзейшым удзельнікам [[Чэмпіянат сьвету па шахматах 2004 году (ФІДЭ)|чэмпіянатаў сьвету]].

У 2006 року Карлсэн падзяліў першае месца ў групе B турніру ў Вэйк-ан-Зэе і атрымаў права гуляць у вышэйшай групе. Першай ягонай перамогай у турнірах найвышэйшага ўзроўню стала першае месца на міжнародным турніры ў [[Сараева|Сараеве]], хоць ён і падзяліў перамогу зь [[Лівіў-Дытэр Нісіпяну|Лівіў-Дытэрам Нісіпяну]]. У гэтым жа годзе ён упершыню стаў чэмпіёнам Нарвэгіі, на тай-брэйку адолеўшы свайго настаўніка Сымэна Агдэстэйна. На [[XXXVII шахматная алімпіяда|XXXVII шахматнай алімпіядзе]] набраў 6/8 пунктаў і рэйтынг 2820.

У 2007 року Карлсэн дайшоў да паўфіналу [[Кубак сьвету па шахматах 2007 году|Кубку сьвету]].

У 2008 падзяліў першае месца ў групе A турніру ў Вэйк-ан-Зэе зь [[Лявон Аранян|Лявонам Аранянам]], набраўшы 8/13 пунктаў і паказаўшы рэйтынг 2830.

У 2009 Карлсэн перамог на чэмпіянаце сьвету па бліцы, адарваўшыся ад Вішванатана Ананда на тры пункты. Перамога на [[Лёндан (шахматны турнір)|шахматным турніры ў Лёндане]] ўпершыню вывела яго на першы радок сусьветнага рэйтынгу. Ягоным пэрсанальным трэнэрам з пачатку году стаў колішні чэмпіён сьвету [[Гары Каспараў]].

У 2010 року Магнус Карлсэн выйграў турнір у Вэйк-ан-Зэе з 8½ пунктамі. У сакавіку скончылася ягонае супрацоўніцтва з Каспаравым як трэнэрам. На [[Амбэр (шахматны турнір)|турніры па шахматах усьляпую]] ў Монтэ-Карлё Карлсэн упершыню падзяліў першае месца з [[Васіль Іванчук|Васілём Іванчуком]]. У кастрычніку ў кітайскім [[Нанкін]]е адбыўся турнір з удзелам трох наймацнейшых гульцоў сьвету — [[Вішванатан Ананд|Вішванатана Ананда]] (які на той час зьмясьціў Карлсэна зь першай пазыцыі рэйтынгу), Карлсэна ды [[Весялін Тапалаў|Весяліна Тапалава]] — першы турнір з удзелам трох шахматыстаў з рэйтынгам вышэй за 2800. Карлсэн перамог з вынікам 7/10 і рэйтынгам 2903, на пункт апярэдзіўшы Ананда.

У сьнежні 2012 року Карлсэн у трэці раз перамог на турніры ў Лёндане і дасягнуў рэйтынгу 2861, пабіўшы рэкорд Гары Каспарава 13-гадовай даўніны (2851).

У 2013 року выйграў турнір у Вэйк-ан-Зэе з 10 пунктамі, апярэдзіўшы другога суперніка на 1½ пункты. У сакавіку-красавіку Магнус Карлсэн узяў удзел у турніры прэтэндэнтаў і на тай-брэйку перамог [[Уладзімер Крамнік|Уладзімера Крамніка]], атрымаўшы права паспаборнічаць зь дзейным чэмпіёнам Вішванатанам Анандам. [[Чэмпіянат сьвету па шахматах 2013 году|Ён перамог]] дзейнага чэмпіёна зь лікам 6½-3½, стаўшы ў лістападзе 16-м чэмпіёнам сьвету.

У чэрвені 2014 року Карлсэн перамог на чэмпіянаце сьвету ў рапідзе, а праз два дні — і ў бліцы, стаўшыся першым шахматыстам, які авалодаў усімі трыма шахматнымі чэмпіёнскімі тытуламі. У лістападзе адбыўся [[Чэмпіянат сьвету па шахматах 2014 году|матч на званьне чэмпіёна сьвету]], права ўдзельнічаць у якім заваяваў зрынуты чэмпіён Вішванатан Ананд. Матч скончыўся пасьля 11-й партыі, паколькі Карлсэн вёў 6½-4½, што было дастаткова для абароны тытулу.

У студзені 2015 року Карлсэн перамог на турніры ў Вэйк-ан-Зэе з 9 пунктамі з 13. У кастрычніку ён стаў першым шахматыстам, хто пасьпяхова абараніў тытул чэмпіёна сьвету ў рапідзе, аднак саступіў чэмпіёнства ў бліцы [[Аляксандар Грышчук|Аляксандру Грышчуку]].

У студзені 2016 року Магнус Карлсэн перамог на турніры ў Вэйк-ан-Зэе з 9 пунктамі з 13. У красавіку ўпершыню перамог на [[Ставангер (шахматны турнір)|Нарвэскім турніры]] з вынікам 6/9. У лістападзе адбыўся [[Чэмпіён сьвету па шахматах 2016 году|матч за званьне чэмпіёна сьвету]], дзе чэмпіёну супрацьстаяў расеец [[Сяргей Каракін]]. 12-партыйны матч скончыўся ўнічыю 6:6, і на тай-брэйку ў свой дзень нараджэньня, 30 лістапада, Магнус Карлсэн абараніў чэмпіёнскі тытул, атрымаўшы перамогу 3:1. У сьнежні ўзяў удзел у чэмпіянаце сьвету па рапідзе і бліцы, дзе заняў адпаведна трэцяе і другое месцы адпаведна.

У сьнежні 2017 року Магнус Карлсэн узяў удзел у чэмпіянаце сьвету па рапідзе і бліцы, дзе трэцім разам заваяваў тытул чэмпіёна ў бліцы.

У студзені 2018 року ў рэкордны шосты раз Магнус Карлсэн перамог на турніры ў Вэйк-ан-Зэе, на тай-брэйку абыграўшы [[Аніш Гіры|Аніша Гіры]]. У лістападзе адбыўся [[Чэмпіён сьвету па шахматах 2018 году|матч за званьне чэмпіёна сьвету]], дзе чэмпіёну супрацьстаяў амэрыканец [[Фабіяна Каруана]]. Асноўны турнір скончыўся ўнічыю 6:6, а на тай-брэйку Карлсэн абараніў чэмпіёнскі тытул з вынікам 3:0.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.chessgames.com/perl/chessplayer?pid=52948 Профіль] {{ref-en}} на Chessgames.com
* [http://magnuscarlsen.com/ Афіцыйная бачына]

{{Пачатак блёку}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік = [[Вішванатан Ананд]]
|назва      = [[Чэмпіён сьвету па шахматах]]
|гады       = 2013
|наступнік  = 
}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік = [[Весялін Тапалаў]]&lt;br /&gt;Вішванатан Ананд&lt;br /&gt;Вішванатан Ананд
|назва      = [[Сьпіс лідэраў рэйтынгу ФІДЭ|Рэйтынг №1]]
|гады       = 1 студзеня 2010&amp;nbsp;– 31 кастрычніка 2010&lt;br /&gt;1 студзеня 2011&amp;nbsp;– 28 лютага 2011&lt;br /&gt;1 ліпеня 2011
|наступнік  = Вішванатан Ананд&lt;br /&gt;Вішванатан Ананд&lt;br /&gt;Дзейны
}}
{{Канец блёку}}

{{Чэмпіёны сьвету па шахматах}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Карлсэн, Магнус}}
[[Катэгорыя:Шахматныя гросмайстры]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі шахматных алімпіядаў]]
[[Катэгорыя:Чэмпіёны сьвету па шахматах]]
[[Катэгорыя:Нарвэскія шахматысты і шахматысткі]]</text>
      <sha1>cizxnt3cowry09enaubxcv788rb8m8g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны XXI стагодзьдзя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>153673</id>
    <revision>
      <id>2329116</id>
      <parentid>2300345</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:01:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="143" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|21]]
[[Катэгорыя:Гісторыя XXI стагодзьдзя]]</text>
      <sha1>br19vqnpi31x0tye7pm6npmoz2fcuvr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пятро Парашэнка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>154907</id>
    <revision>
      <id>2329093</id>
      <parentid>2187744</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:43:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18235" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Пятро Аляксеевіч Парашэнка
|выява              = Official portrait of Petro Poroshenko.jpg
|памер              = 235пкс
|подпіс_пад_выявай  = 
|пасада             = 5-ы [[прэзыдэнт Украіны]]
|пачатак_тэрміну    = 7 чэрвеня 2014
|канец_тэрміну      = 20 траўня 2019
|прэм'ер-міністар   = [[Арсень Яцанюк]],&lt;br /&gt;[[Уладзімер Гройсман]]
|папярэднік         = [[Аляксандар Турчынаў]] (в. а.)
|наступнік          = [[Уладзімер Зяленскі]]
|пасада2            = 2-і [[Міністэрства эканамічнага разьвіцьця і гандлю Ўкраіны|Міністар эканамічнага разьвіцьця і гандлю Ўкраіны]]
|пачатак_тэрміну2   = 23 сакавіка 2012
|канец_тэрміну2     = 24 сьнежня 2012
|прэзыдэнт2         = [[Віктар Януковіч]]
|прэм'ер-міністар2  = [[Мікола Азараў]]
|папярэднік2        = [[Андрэй Клюеў]]
|наступнік2         = [[Ігар Прасолаў]]
|пасада3            = 9-ы [[Міністэрства замежных справаў Украіны|Міністар замежных справаў Украіны]]
|пачатак_тэрміну3   = 9 кастрычніка 2009
|канец_тэрміну3     = 11 сакавіка 2010
|папярэднік3        = в. а. [[Уладзімер Хандогій]]
|наступнік3         = [[Канстанцін Грышчанка]]
|прэм'ер-міністар3  = 
|прэзыдэнт3         = [[Віктар Юшчанка]]
|пасада4            = Старшыня рады [[Нацыянальны банк Украіны|Нацыянальнага банку Ўкраіны]]
|пачатак_тэрміну4   = 22 лютага 2007
|канец_тэрміну4     = 9 кастрычніка 2009
|папярэднік4        = 
|наступнік4         = 
|прэм'ер-міністар4  = 
|прэзыдэнт4         = 
|пасада5            = 4-ы Сакратар [[Рада нацыянальнай бясьпекі і абароны Ўкраіны|РНБА Ўкраіны]]
|пачатак_тэрміну5   = 8 лютага 2005
|канец_тэрміну5     = 8 верасьня 2005
|папярэднік5        = [[Уладзімер Радчанка]]
|наступнік5         = [[Анатоль Кінах]]
|месца_нараджэньня  = [[Балград]], [[Адэская вобласьць]], [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Украінская ССР]]
|партыя             = беспартыйны
|сужэнец            = Марына
|дзеці              = сыны&amp;nbsp;— Аляксей і Міхайла, дочкі&amp;nbsp;— Яўгенія і Аляксандра
|бацька             = 
|маці               = 
|адукацыя           = 
|подпіс             = Petro Poroshenko Signature 2014.png
|узнагароды         = {{Блёк узнагародаў|{{Ордэн «За заслугі» II ступені (Украіна)}}|{{Ордэн «За заслугі» III ступені (Украіна)}}|{{Вялікі крыж Ордэна грамадзянскіх заслугаў (Гішпанія)}}|{{Заслужаны эканаміст Украіны}}|{{Дзяржаўная прэмія Ўкраіны ў галіне навукі і тэхнікі}} }}
}}
'''Пятро́ Аляксе́евіч Парашэ́нка''' ({{Мова-uk|Петро Олексійович Порошенко}}; нарадзіўся 26 верасьня 1965 году, [[Балград]], [[Адэская вобласьць]], [[Украінская ССР]])&amp;nbsp;— пяты [[прэзыдэнт Украіны]] (2014—2019), прадпрымальнік, народны дэпутат Украіны 3-га, 4-га, 5-га і 7-га скліканьняў, [[Міністэрства эканамічнага разьвіцьця і гандлю Ўкраіны|міністар эканамічнага разьвіцьця і гандлю]] (з 23 сакавіка да 24 сьнежня 2012 року), [[Міністэрства замежных справаў Украіны|міністар замежных справаў]] (з 9 кастрычніка 2009 да 11 сакавіка 2010), сябра Рады [[Нацыянальны банк Украіны|Нацыянальнага банку Ўкраіны]] (2007—2014). [[Заслужаны эканаміст Украіны]].

25 траўня 2014 году абраны на пасаду прэзыдэнта Ўкраіны, атрымаўшы паўнамоцтвы 7 чэрвеня 2014 году.

== Жыцьцяпіс ==
Пасьля сканчэньня з адзнакаю факультэту міжнародных адносін і міжнароднага права [[Кіеўскі нацыянальны ўнівэрсытэт імя Тараса Шаўчэнкі|Кіеўскага ўнівэрсытэту імя Шаўчэнкі]] (1989) навучаўся ў асьпірантуры (1989—1992), працаваў асыстэнтам катэдры міжнародных эканамічных адносін.

У 1990—1991 — намесьнік генэральнага дырэктара Аб’яднаньня малых прадпрыемстваў і прадпрымальнікаў «Рэспубліка». У 1991—1993 кіраваў АТ Біржавы дом «Украіна». У 1993—1998 — генэральны дырэктар ЗАТ «Украінскі прамыслова-інвэстыцыйны канцэрн».

У 1998 абраны ў Вярхоўную раду, уваходзіў у парлямэнцкую фракцыю [[Сацыял-дэмакратычная партыя Ўкраіны (аб’яднаная)|аб’яднаных сацыял-дэмакратаў]]. На пачатку 2000 выйшаў з СДПУ(А) і стварыў фракцыю «Салідарнасьць» (пазьней — [[Салідарнасьць (партыя)|партыя]]). У складзе выбарчага блёку «[[Наша Ўкраіна (блёк)|Наша Ўкраіна]]» абіраўся дэпутатам у 2002 і 2006 роках.

Зь ліпеня 2004 року — намесьнік кіраўніка штабу кааліцыі «Сіла народу», з моманту стварэньня партыі «[[Наша Ўкраіна (партыя)|Наша Ўкраіна]]» — у яе кіраўніцтве.

8 лютага 2005 прызначаны сакратаром [[Рада нацыянальнай бясьпекі і абароны Ўкраіны|Рады нацыянальнай бясьпекі і абароны]]. 5 верасьня 2005 пасьля вылучэньня супраць яго абвінавачваньняў з боку колішняга дзяржаўнага сакратара [[Аляксандар Зінчанка|Аляксандра Зінчанкі]] падаў у адстаўку. Аднак ніводнае з высунутых абвінавачваньняў не пацьвердзілася, і суд абавязаў Зінчанку прынесьці публічныя прабачэньні.

З 22 лютага 2007 — старшыня Рады [[Нацыянальны банк Украіны|Нацыянальнага банку Ўкраіны]].

9 кастрычніка 2009 пастаўлены [[Міністэрства замежных справаў Украіны|міністрам замежных справаў Украіны]].

23 сакавіка 2012 прызначаны [[Міністэрства эканамічнага разьвіцьця і гандлю Ўкраіны|міністрам эканамічнага разьвіцьця і гандлю Ўкраіны]]&lt;ref&gt;[http://www.president.gov.ua/documents/14615.html Указ Президента України №&amp;nbsp;210/2012 від 23 березня 2012 року «Про призначення П.Порошенка Міністром економічного розвитку і торгівлі України»]&lt;/ref&gt;.

Са сьнежня 2012 року — народны дэпутат Украіны 7-га скліканьня, пазафракцыйны. З пачатку 2014 году — кандыдат у прэзыдэнты Ўкраіны на [[Прэзыдэнцкія выбары ва Ўкраіне 2014 году|выбарах]] 2014 году.

25 траўня 2014 году абраны прэзыдэнтам Украіны. 7 чэрвеня 2014 году прайшла інагурацыя Пятра Парашэнкі.

== Прэзыдэнцтва ==
[[Файл:Poroshenko 2014(PR).png|міні|340пкс|Падтрымка Пятра Парашэнкі на выбарах прэзыдэнта Ўкраіны 2014 году]]
Пятро Парашэнка ўзяў удзел у прэзыдэнцкіх выбарах 2014 году; і паводле іх вынікаў атрымаў больш за палавіну (54,7%) галасоў выбарцаў, набыўшы такім чынам перамогу ў першым туры. На выбарах выступаў у альянсе зь [[Віталь Клічко|Віталем Клічком]] (пра што было абвешчана 29 сакавіка 2014 году на зьезьдзе [[УДАР (партыя)|партыі «УДАР»]]). Сьлёган перадвыбарчай кампаніі Парашэнкі — «Жыць па-новаму» (укр. «Жити по-новому»).

У 2019 годзе заявіў пра намер балятавацца на другі тэрмін і свой удзел у [[Прэзыдэнцкія выбары ва Ўкраіне 2019 году|прэзыдэнцкіх выбарах 2019 году]]. Ў першым туры галасаваньня атрымаў 15,95%, другое месца пасьля Ўладзімера Зяленскага. Ў другім туры атрымаў 24,45%.

== Прадпрымальніцкая дзейнасьць ==
Свой бізнэс Пятро Парашэнка пачаў з продажу какава-бабоў. У 1990-я гады ён набыў колькі кандытарскіх прадпрыемстваў, аб’яднаўшы ў групу «Рошен», якая стала найвялікшым вытворцам кандытарскіх вырабаў Украіны (шэсьць камбінатаў ва Ўкраіне й адна фабрыка ў Ліпецку ў Расеі).

На сёньняшні дзень бізнэс Парашэнкі ўключае ў сябе аўтамабільныя ды аўтобусныя заводы (Луцкі аўтамабільны завод, карпарацыя «Богдан»), вэрф «Ленінська кузня», тэлеканал «[[5 канал]]» ды шэраг іншых прадпрыемстваў.

У 2013 годзе часопіс Forbes апублікаваў рэйтынг найбагацейшых людзей у сьвеце, у якім Пятро Парашэнка заняў 931 месца&lt;ref&gt;[http://www.forbes.com/profile/petro-poroshenko/ Petro Poroshenko] — Forbes&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==
У 2002 року абараніў кандыдацкую дысэртацыю «Прававое рэгуляваньне кіраваньнем дзяржаўнымі карпаратыўнымі правамі ва Ўкраіне». Кандыдат юрыдычных навук. Аўтар манаграфіі «Дзяржаўнае кіраваньне карпаратыўнымі правамі ва Ўкраіне. Тэорыя фармаваньня правастасункаў» і нізкі навуковых публікацыяў. Суаўтар падручніку «Сучасныя міжнародныя эканамічныя стасункі».

23 сьнежня 2009 абраны Ганаровым прафэсарам Унівэрсытэту банкаўскай справы Нацыянальнага банку Ўкраіны. [[Заслужаны эканаміст Украіны]].

== Сям’я ==
Бацька — Парашэнка Аляксей Іванавіч (1936 г. н.) — генэральны дырэктар канцэрну «Укрпромінвест»; маці — Парашэнка Яўгенія Сяргееўна (1937—2004). У Пятра Парашэнкі быў старэйшы брат Міхаіл, які загінуў у дарослым узросьце.

Жонка — Марына Анатолеўна (1962 г. н.) — урач-кардыёлаг; сыны Аляксей (1985 г. н.) ды Міхаіл (2001 г. н.); дачкі Яўгенія (2000 г. н.) ды Аляксандра (2000 г. н.).

== Узнагароды і прэміі ==
* [[Ордэн «За заслугі» (Украіна)|Орден «За заслугі»]] II ст. (24 верасьня 1999) — ''за важкі асабісты ўнёсак у рэфармаваньне прамысловасьці Ўкраіны, актыўны ўдзел у законатворчай працы''&lt;ref&gt;[http://zakon.rada.gov.ua/laws/show/1225/99 Указ Президента України № 1225/99 від 24 вересня 1999 року «Про нагородження відзнакою Президента України — орденом „За заслуги“»]&lt;/ref&gt;
* [[Орден «За заслуги» (Украіна)|Орден «За заслугі»]] III ст. (9 сьнежня 1998) — ''за шматгадовую сумленную працу, важкі ўнёсак у разьвіцьцё ўкраінскай дзяржаўнасьці''&lt;ref&gt;[http://zakon.rada.gov.ua/laws/show/1342/98 Указ Президента України № 1342/98 від 9 грудня 1998 року «Про нагородження відзнакою Президента України — орденом „За заслуги“»]&lt;/ref&gt;
* [[Заслужаны эканаміст Украіны]] (21 жніўня 1997) — ''за важкія здабыткі ў працы, высокае прафэсійнае майстэрства і з нагоды шостай гадавіны незалежнасьці Ўкраіны''&lt;ref&gt;[http://zakon.rada.gov.ua/laws/show/874/97 Указ Президента України № 874/97 від 21 серпня 1997 року «Про відзначення нагородами України»]&lt;/ref&gt;
* [[Дзяржаўная прэмія Ўкраіны ў галіне навукі і тэхнікі]] (1999) — ''за стварэньне навукова-прамысловага комплексу па вырабніцтве сьвінцова-кісьлевых акумулятарных батарэяў'' (у складзе калектыву)&lt;ref&gt;[http://zakon.rada.gov.ua/laws/show/1513/99 Указ Президента України № 1513/99 від 1 грудня 1999 року «Про присудження Державних премій України в галузі науки і техніки 1999 року»]&lt;/ref&gt;
* Ляўрэат Міжнароднай прэміі імя [[Піліп Орлік|П. Орліка]]
* [[Ганаровая грамата Вярхоўнай Рады Ўкраіны]]
* Гішпанскі ордэн «[[Ордэн Грамадзянскіх заслуг (Гішпанія)|За грамадзянскія заслугі]]» ступені Вялікага Крыжа

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20140819084529/http://www.xn--e1akicadbj7e.com/ Пэрсанальная бачына]

{{Прэзыдэнты Ўкраіны}}
{{Міністры эканомікі Ўкраіны}}
{{Міністры замежных справаў Украіны}}
{{Сакратары Рады нацыянальнай бясьпекі Ўкраіны}}
{{Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны на выбарах 2014 году}}
{{Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны на выбарах 2019 году}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Парашэнка, Пятро Аляксеевіч}}
[[Катэгорыя:Міністры замежных справаў Украіны]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Балградзкім раёне]]
[[Катэгорыя:Украінскія прадпрымальнікі]]
[[Катэгорыя:Украінскія мільярдэры]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнай рады Ўкраіны 3-га скліканьня]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнай рады Ўкраіны 4-га скліканьня]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнай рады Ўкраіны 5-га скліканьня]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнай рады Ўкраіны 7-га скліканьня]]
[[Катэгорыя:Сябры Сацыял-дэмакратычнай партыі Ўкраіны (аб’яднанай)]]
[[Катэгорыя:Сябры «Нашай Украіны»]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі Аранжавай рэвалюцыі]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Кіеўскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Кандыдаты юрыдычных навук]]
[[Катэгорыя:Кандыдаты ў прэзыдэнты Ўкраіны]]</text>
      <sha1>98xfw0goj1lqb4z4wnmpvdpggte3kgl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі Бальцана</title>
    <ns>14</ns>
    <id>155422</id>
    <revision>
      <id>2329074</id>
      <parentid>1709397</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:18:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Катэгорыя:Прэмія Бальцана]]; ±[[Катэгорыя:Навукоўцы па ўзнагародах і прэміях]]→[[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="213" xml:space="preserve">{{Болей|Прэмія Бальцана}}

[[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў|Бальцана]]
[[Катэгорыя:Прэмія Бальцана]]</text>
      <sha1>1p1jeui6yarhl4vdiwitwc0rr1fz3ms</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Рыма-каталіцкія арганізацыі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>155435</id>
    <revision>
      <id>2328880</id>
      <parentid>1709456</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:35:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Рыма-каталіцкая царква]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Каталіцкія арганізацыі]]</text>
      <sha1>nnhmbrnffia2af7gh7v3q4uco8y89qg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328883</id>
      <parentid>2328880</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:36:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>дададзеная [[Катэгорыя:Рыма-каталіцкая царква]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="155" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Каталіцкія арганізацыі]]
[[Катэгорыя:Рыма-каталіцкая царква|Арганізацыі]]</text>
      <sha1>pm2o425sc7ub7wtw9aikjm2rms5ot8z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Каталіцкія арганізацыі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>155436</id>
    <revision>
      <id>2328881</id>
      <parentid>1709460</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:36:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>дададзеная [[Катэгорыя:Каталіцтва]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="169" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Хрысьціянскія арганізацыі па дэнамінацыях]]
[[Катэгорыя:Каталіцтва|Арганізацыі]]</text>
      <sha1>or4seccn9siaq947dwwzmz2r68bmoj1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Зьвесткі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>155768</id>
    <revision>
      <id>2329158</id>
      <parentid>1713484</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Зьвесткі]]</text>
      <sha1>idl48pz1b89735icf1cezdms7h3wgh2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Брытанія найперш</title>
    <ns>0</ns>
    <id>160984</id>
    <revision>
      <id>2329132</id>
      <parentid>2182208</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:45:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>83.219.137.2</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8070" xml:space="preserve">{{Партыя
|назва                      = Брытанія найперш
|арыгінальная назва         = Britain First
|тып                        = Flag of Britain First.jpg
|лягатып                    = 
|подпіс                     = 
|памер                      = 
|лідэр                      = Пол Голдынг&lt;ref name=PaulGolding&gt;{{Спасылка|загаловак=About Paul Golding|url=http://www.britainfirst.org/people/paul-golding/|выдавец=Britain First|дата доступу=3 ліпеня 2014|мова = en}}&lt;/ref&gt;
|заснавальнік               = 
|заснаваная                 = 2011
|дата роспуску              = 
|штаб-кватэра               = [[Сўонлі]], [[Кент]], Ангельшчына
|супрацоўніцтва             = 
|ідэалёгія                  = {{Просты сьпіс|
* [[нацыяналізм]]&lt;ref name=bn&gt;{{Спасылка|загаловак=Britain First: A Future For British Children|url=http://www.britainfirst.org/about-us/|publisher=Britainfirst.org|дата доступу=21 траўня 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131223191446/http://www.britainfirst.org/about-us/|archivedate=23 сьнежня 2013|мова = en}}&lt;/ref&gt;
* [[эўраскептыцызм]]&lt;ref name=Principles&gt;Britain First [https://web.archive.org/web/20140602051702/http://www.britainfirst.org/statement-of-principles/ Statement of Principles]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар= |загаловак= European elections: Party-by-party guide|спасылка= http://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-27218759|выдавец= [[BBC]] News|дата публікацыі= 8 траўня 2014|дата доступу= 19 траўня 2014|мова = en}}&lt;/ref&gt;
* [[хрысьціянскі фундамэнталізм]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар = Dominic Kennedy.|загаловак = The religious zealot who hands Bibles to Muslims|арыгінал = |спасылка = http://www.thetimes.co.uk/tto/faith/article4098919.ece|аўтар выданьня = |выданьне = The Times|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 24 траўня 2014|выпуск = |том = |нумар = |старонкі = |isbn = }}&lt;/ref&gt;
}}
|інтэрнацыянал              = 
|моладзевая арганізацыя     = 
|колькасьць                 = 
|дэпутатаў у Эўрапарлямэнце = {{Партыя/месцы|0|73|hex=#993366}}
|назва парлямэнту           = 
|дэпутатаў у парлямэнце     = 
|назва ніжняй палаты парлямэнту        = [[Палата грамадаў Вялікабрытаніі|Палата грамадаў]]
|дэпутатаў у ніжняй палаце парлямэнту  = {{Партыя/месцы|0|650|hex=#993366}}
|назва верхняй палаты парлямэнту       = [[Палата лордаў Вялікабрытаніі|Палата лордаў]]
|дэпутатаў у верхняй палаце парлямэнту = {{Партыя/месцы|0|724|hex=#993366}}
|назва мясцовых саветаў                = &lt;!--[[Local government in the United Kingdom|Local government]]--&gt;
|дэпутатаў у мясцовых саветах          = {{Партыя/месцы|0|21259|hex=#993366}}&lt;!--Parish and town councillors do not count to this total, this is for principal authority seats--&gt;
|орган партыйнага друку     = 
|гімн                       = 
|дэвіз                      = 
|сайт                       = http://www.britainfirst.org/
}}
«'''Брыта́нія найпе́рш'''» ({{Мова-en|Britain First}}) — скрайне правая&lt;ref name=&quot;far-right&quot;&gt;{{Навіна|аўтар= |загаловак= Electoral Commission sorry for extremist party use of Lee Rigby slogan|спасылка= http://www.telegraph.co.uk/news/politics/10789891/Electoral-Commission-sorry-for-extremist-party-use-of-Lee-Rigby-slogan.html|выдавец= [[The Daily Telegraph]]|дата публікацыі= 26 красавіка 2014|дата доступу= |мова = en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=four&gt;{{Навіна|загаловак=Britain First: inside the extremist group targeting mosques|спасылка=http://www.channel4.com/news/britain-first-far-right-anti-muslim-extremists-mosques|дата доступу=20 чэрвеня 2014|выдавец=Channel 4 News|дата публікацыі=19 чэрвеня 2014|мова = en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ibt&quot;&gt;{{Навіна|выдавец= International Business Times | спасылка = http://www.ibtimes.co.uk/who-are-britain-first-far-right-party-invading-mosques-1449289 | загаловак = Who are Britain First? The Far-Right Party 'Invading' Mosques | імя = Ewan | прозьвішча = Palmer | дата публікацыі = 20 траўня 2014|мова = en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;times&quot;&gt;{{Навіна | выдавец = [[Sunday Times]] | спасылка = http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/news/article1414751.ece | загаловак = Far right invades mosques to hand out Bibles  | імя = Dipesh | прозьвішча = Gadher | дата публікацыі = 25 траўня 2014|мова = en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;independent&quot;&gt;{{Навіна|выдавец = [[The Independent]]| загаловак = Far right extremist group Britain First threatens to arrest Islamist cleric Anjem Choudary | імя = Paul | прозьвішча = Gallagher | спасылка = http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/far-right-extremist-group-britain-first-threatens-to-arrest-islamist-cleric-anjem-choudary-8634812.html | дата публікацыі = 28 траўня 2013|мова = en}}&lt;/ref&gt; [[Нацыяналізм|нацыяналістычная]]&lt;ref name=bn/&gt; палітычная партыя і рух, створаныя ў 2011 былымі сябрамі [[Брытанская нацыянальная партыя|Брытанскай нацыянальнай партыі]]&lt;ref name=&quot;ibt&quot;/&gt;. Кампаніі «Брытаніі найперш» скіраваныя пераважна супраць масавай іміграцыі й [[Ісламізацыя|ісламізацыі]] Вялікабрытаніі і за захаваньне [[Брытанская культура|традыцыйнай брытанскай культуры]]. Групоўка натхняецца [[Ляялізм Ольстэру|ляялізмам Ольстэру]] і мае хуліганскае крыло пад назовам «Першыя абарончыя сілы Брытаніі». Яно прыцягнула ўвагу сваімі акцыямі [[Прамое дзеяньне|прамога дзеяньня]], такімі як пратэсты перад дамамі ісламістаў, так званымі «хрысьціянскімі патрулямі» і «наездамі» на брытанскія мячэты&lt;ref name=&quot;ibt&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;times&quot;/&gt;. Партыя была заснаваная Джымам Доўсанам, дзеячом [[Рухі за абарону жыцьця|руху супраць абортаў]], зьвязанага зь ляялісцкімі сілавікамі&lt;ref name=&quot;independent&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.britainfirst.org/ Афіцыйная бачына]
* {{Facebook|britainfirstgb}}
* {{Facebook|BritainFirstChristians|Хрысьціяне «Брытаніі найперш»}}

[[Катэгорыя:Ультраправыя партыі]]
[[Катэгорыя:Эўраскептычныя партыі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Брытанскі нацыяналізм]]
[[Катэгорыя:Антыісламісцкія партыі Эўропы]]
[[Катэгорыя:Кент]]</text>
      <sha1>4uj3i3ey8gj92x46n2mzx985okti7rv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329181</id>
      <parentid>2329132</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:58:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Скасаваньне праўкі 2329132 удзельніка [[Special:Contributions/83.219.137.2|83.219.137.2]] ([[User talk:83.219.137.2|гутаркі]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8045" xml:space="preserve">{{Партыя
|назва                      = Брытанія найперш
|арыгінальная назва         = Britain First
|тып                        = 
|лягатып                    = 
|подпіс                     = 
|памер                      = 
|лідэр                      = Пол Голдынг&lt;ref name=PaulGolding&gt;{{Спасылка|загаловак=About Paul Golding|url=http://www.britainfirst.org/people/paul-golding/|выдавец=Britain First|дата доступу=3 ліпеня 2014|мова = en}}&lt;/ref&gt;
|заснавальнік               = 
|заснаваная                 = 2011
|дата роспуску              = 
|штаб-кватэра               = [[Сўонлі]], [[Кент]], Ангельшчына
|супрацоўніцтва             = 
|ідэалёгія                  = {{Просты сьпіс|
* [[нацыяналізм]]&lt;ref name=bn&gt;{{Спасылка|загаловак=Britain First: A Future For British Children|url=http://www.britainfirst.org/about-us/|publisher=Britainfirst.org|дата доступу=21 траўня 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131223191446/http://www.britainfirst.org/about-us/|archivedate=23 сьнежня 2013|мова = en}}&lt;/ref&gt;
* [[эўраскептыцызм]]&lt;ref name=Principles&gt;Britain First [https://web.archive.org/web/20140602051702/http://www.britainfirst.org/statement-of-principles/ Statement of Principles]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар= |загаловак= European elections: Party-by-party guide|спасылка= http://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-27218759|выдавец= [[BBC]] News|дата публікацыі= 8 траўня 2014|дата доступу= 19 траўня 2014|мова = en}}&lt;/ref&gt;
* [[хрысьціянскі фундамэнталізм]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар = Dominic Kennedy.|загаловак = The religious zealot who hands Bibles to Muslims|арыгінал = |спасылка = http://www.thetimes.co.uk/tto/faith/article4098919.ece|аўтар выданьня = |выданьне = The Times|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 24 траўня 2014|выпуск = |том = |нумар = |старонкі = |isbn = }}&lt;/ref&gt;
}}
|інтэрнацыянал              = 
|моладзевая арганізацыя     = 
|колькасьць                 = 
|дэпутатаў у Эўрапарлямэнце = {{Партыя/месцы|0|73|hex=#993366}}
|назва парлямэнту           = 
|дэпутатаў у парлямэнце     = 
|назва ніжняй палаты парлямэнту        = [[Палата грамадаў Вялікабрытаніі|Палата грамадаў]]
|дэпутатаў у ніжняй палаце парлямэнту  = {{Партыя/месцы|0|650|hex=#993366}}
|назва верхняй палаты парлямэнту       = [[Палата лордаў Вялікабрытаніі|Палата лордаў]]
|дэпутатаў у верхняй палаце парлямэнту = {{Партыя/месцы|0|724|hex=#993366}}
|назва мясцовых саветаў                = &lt;!--[[Local government in the United Kingdom|Local government]]--&gt;
|дэпутатаў у мясцовых саветах          = {{Партыя/месцы|0|21259|hex=#993366}}&lt;!--Parish and town councillors do not count to this total, this is for principal authority seats--&gt;
|орган партыйнага друку     = 
|гімн                       = 
|дэвіз                      = 
|сайт                       = http://www.britainfirst.org/
}}
«'''Брыта́нія найпе́рш'''» ({{Мова-en|Britain First}}) — скрайне правая&lt;ref name=&quot;far-right&quot;&gt;{{Навіна|аўтар= |загаловак= Electoral Commission sorry for extremist party use of Lee Rigby slogan|спасылка= http://www.telegraph.co.uk/news/politics/10789891/Electoral-Commission-sorry-for-extremist-party-use-of-Lee-Rigby-slogan.html|выдавец= [[The Daily Telegraph]]|дата публікацыі= 26 красавіка 2014|дата доступу= |мова = en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=four&gt;{{Навіна|загаловак=Britain First: inside the extremist group targeting mosques|спасылка=http://www.channel4.com/news/britain-first-far-right-anti-muslim-extremists-mosques|дата доступу=20 чэрвеня 2014|выдавец=Channel 4 News|дата публікацыі=19 чэрвеня 2014|мова = en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ibt&quot;&gt;{{Навіна|выдавец= International Business Times | спасылка = http://www.ibtimes.co.uk/who-are-britain-first-far-right-party-invading-mosques-1449289 | загаловак = Who are Britain First? The Far-Right Party 'Invading' Mosques | імя = Ewan | прозьвішча = Palmer | дата публікацыі = 20 траўня 2014|мова = en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;times&quot;&gt;{{Навіна | выдавец = [[Sunday Times]] | спасылка = http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/news/article1414751.ece | загаловак = Far right invades mosques to hand out Bibles  | імя = Dipesh | прозьвішча = Gadher | дата публікацыі = 25 траўня 2014|мова = en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;independent&quot;&gt;{{Навіна|выдавец = [[The Independent]]| загаловак = Far right extremist group Britain First threatens to arrest Islamist cleric Anjem Choudary | імя = Paul | прозьвішча = Gallagher | спасылка = http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/far-right-extremist-group-britain-first-threatens-to-arrest-islamist-cleric-anjem-choudary-8634812.html | дата публікацыі = 28 траўня 2013|мова = en}}&lt;/ref&gt; [[Нацыяналізм|нацыяналістычная]]&lt;ref name=bn/&gt; палітычная партыя і рух, створаныя ў 2011 былымі сябрамі [[Брытанская нацыянальная партыя|Брытанскай нацыянальнай партыі]]&lt;ref name=&quot;ibt&quot;/&gt;. Кампаніі «Брытаніі найперш» скіраваныя пераважна супраць масавай іміграцыі й [[Ісламізацыя|ісламізацыі]] Вялікабрытаніі і за захаваньне [[Брытанская культура|традыцыйнай брытанскай культуры]]. Групоўка натхняецца [[Ляялізм Ольстэру|ляялізмам Ольстэру]] і мае хуліганскае крыло пад назовам «Першыя абарончыя сілы Брытаніі». Яно прыцягнула ўвагу сваімі акцыямі [[Прамое дзеяньне|прамога дзеяньня]], такімі як пратэсты перад дамамі ісламістаў, так званымі «хрысьціянскімі патрулямі» і «наездамі» на брытанскія мячэты&lt;ref name=&quot;ibt&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;times&quot;/&gt;. Партыя была заснаваная Джымам Доўсанам, дзеячом [[Рухі за абарону жыцьця|руху супраць абортаў]], зьвязанага зь ляялісцкімі сілавікамі&lt;ref name=&quot;independent&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.britainfirst.org/ Афіцыйная бачына]
* {{Facebook|britainfirstgb}}
* {{Facebook|BritainFirstChristians|Хрысьціяне «Брытаніі найперш»}}

[[Катэгорыя:Ультраправыя партыі]]
[[Катэгорыя:Эўраскептычныя партыі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Брытанскі нацыяналізм]]
[[Катэгорыя:Антыісламісцкія партыі Эўропы]]
[[Катэгорыя:Кент]]</text>
      <sha1>3xhbhv4ynm325379f8yd7geqg3nefw0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны VII стагодзьдзя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>162111</id>
    <revision>
      <id>2329106</id>
      <parentid>1978733</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:00:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <comment>/* top */выпраўленьне парамэтру {{Commons}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="126" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:VII стагодзьдзе]]
[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|07]]</text>
      <sha1>9zdjt0zc885zon2y3hqdg2900te8qh2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Псярцы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>167696</id>
    <revision>
      <id>2329149</id>
      <parentid>2294115</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:11:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>77.65.49.210</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Насельніцтва */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7983" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Псярцы
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Псярцоў
|Трансьлітараваная назва          = Psiarcy
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 1765
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Псарцы&lt;ref&gt;http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/244&lt;/ref&gt; 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]]
|Раён                             = [[Шчучынскі раён|Шчучынскі]]
|Сельсавет                        = [[Васілішкаўскі сельсавет|Васілішкаўскі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 15
|Год падліку колькасьці           = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 231545
|СААТА                            = 
|Выява                            = Psiarcy, main street.jpg
|Апісаньне выявы                  = Галоўная вуліца, 2016 год
 |Шырата градусаў                 = 53
 |Шырата хвілінаў                 = 45
 |Шырата сэкундаў                 = 54
 |Даўгата градусаў                = 24
 |Даўгата хвілінаў                = 44
 |Даўгата сэкундаў                = 53
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Псярцы́'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}} С. 364&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Шчучынскі раён|Шчучынскім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Псярцы ўваходзяць у склад [[Васілішкаўскі сельсавет|Васілішкаўскага сельсавету]].

== Гісторыя ==
Назва паходзіць ад «псяры» — людзі, якія даглядалі паляўнічых сабак. Узгаданыя ў «Інвэнтарах старастваў Гарадзенскага павету» ў 1765 годзе. У 19 ст. Псярцы — вёска Лідзкага павету, уладаньне Вільканцоў. У 1844 г. налічвае 33 двары. У выніку [[Паўстаньне_1863—1864_гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]] згодна з указам ад 10 сьнежня 1865 г. прымусова прададзена Тодарам Вільканцом Пятру Ўшакову за 1271 рубель&lt;ref&gt;[http://pawet.net/library/history/city_district/war/1862/Паўстанне_1863_г._на_Лідчыне.html] http://pawet.net/library/history/city_district/war/1862/Паўстанне_1863_г._на_Лідчыне.html&lt;/ref&gt;. У 1888 г. — у Васілішкаўскай воласьці, 27 дамоў, 243 жыхары. У 1905 годзе ў вёсцы 322 жыхары. У 1908 г. — 34 гаспадаркі. 3 1921 году ў складзе Наваградзкага ваяводзтва [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]]. У 1926 годзе налічвала 53 двары, 293 жыхары&lt;ref&gt;https://www.stanicki.com.pl/miejscowo%C5%9Bci/71-stare-wasiliszki-stan-parafii-w-1926r&lt;/ref&gt;. 3 12 кастрычніка 1940 году ў Шайбакпольскім сельсавеце (20 красавіка 1962 перайменаваны ў Лычкаўскі) Васілішкаўскага раёну Баранавіцкай, з 20 верасьня 1944 г. Гарадзенскае вобласьці, з 20 студзеня 1960 году ў Шчучынскім раёне, 3 12 сакавіка 1973 году ў Бакштаўскім сельсавеце. У 1940 г. вёска налічвала 73 двары, 387 жыхароў. У 1950 г. створаны калгас «1 Мая». У 1964 г. — 79 двароў, 390 жыхароў, пачатковая школа, крама.

== Культура ==
У 1971 годзе ў Псярцох паўстаў хор народнае песьні, які складаўся з найстарэйшых жыхароў вёскі (харысты — Г. Маркевіч, В. Публіцэвіч, М. Дашкевіч і іншыя, акардэон — Язэп Зубрык). Хор цешыўся дужай папулярнасьцю ня толькі сярод акалічных вёсак, але і быў вядомы на рэспубліканскім узроўні: зьяўляўся ў перадачах беларускага тэлебачаньня&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=ZxX1UwDRpgU&lt;/ref&gt;, згаданы між іншым у [[The Journal of Belarusian Studies]]&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20170404132307/http://belarusjournal.com/sites/default/files/JBS_1971_6_Chronicle%20for%201970_0.pdf&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 15 жыхароў
* 2010 год — 38 жыхароў
* 2001 год — 40 двароў, 77 жыхароў
* 1999 год — 82 жыхары

== Асобы ==
{{Артыкул у іншым разьдзеле|Юзэф Дзежыц||pl|Józef Dzieżyc}} — доктар сельскагаспадарчых навук, прафэсар Вышэйшай сельскагаспадарчай школы ва Ўроцлаве, з 1974 г. — прафэсар Уроцлаўскага сельскагаспадарчага інстытуту, з 1981 г. — дэкан факультэту мэліярацыі гэтага інстытуту. Аўтар больш чым 200 навуковых прац, больш як 40 падручнікаў і манаграфіяў. У 1944—1945 гг. працаваў настаўнікам у псярэцкай пачатковай школе&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304233632/http://virtual-museum.shhuchin.edu.by/be/main.aspx?guid=3251&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=ZxX1UwDRpgU Кадрыль, в. Псярцы, відэа з 70-х гг.]

{{Васілішкаўскі сельсавет}}
{{Шчучынскі раён}}

[[Катэгорыя:Населеныя пункты Шчучынскага раёну]]
[[Катэгорыя:Васілішкаўскі сельсавет]]</text>
      <sha1>6c06m86kb8jbp9ncyq34a67qdmc74lx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329150</id>
      <parentid>2329149</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:12:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>77.65.49.210</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Насельніцтва */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7983" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Псярцы
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Псярцоў
|Трансьлітараваная назва          = Psiarcy
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 1765
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Псарцы&lt;ref&gt;http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/244&lt;/ref&gt; 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]]
|Раён                             = [[Шчучынскі раён|Шчучынскі]]
|Сельсавет                        = [[Васілішкаўскі сельсавет|Васілішкаўскі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 15
|Год падліку колькасьці           = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 231545
|СААТА                            = 
|Выява                            = Psiarcy, main street.jpg
|Апісаньне выявы                  = Галоўная вуліца, 2016 год
 |Шырата градусаў                 = 53
 |Шырата хвілінаў                 = 45
 |Шырата сэкундаў                 = 54
 |Даўгата градусаў                = 24
 |Даўгата хвілінаў                = 44
 |Даўгата сэкундаў                = 53
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Псярцы́'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}} С. 364&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Шчучынскі раён|Шчучынскім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Псярцы ўваходзяць у склад [[Васілішкаўскі сельсавет|Васілішкаўскага сельсавету]].

== Гісторыя ==
Назва паходзіць ад «псяры» — людзі, якія даглядалі паляўнічых сабак. Узгаданыя ў «Інвэнтарах старастваў Гарадзенскага павету» ў 1765 годзе. У 19 ст. Псярцы — вёска Лідзкага павету, уладаньне Вільканцоў. У 1844 г. налічвае 33 двары. У выніку [[Паўстаньне_1863—1864_гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]] згодна з указам ад 10 сьнежня 1865 г. прымусова прададзена Тодарам Вільканцом Пятру Ўшакову за 1271 рубель&lt;ref&gt;[http://pawet.net/library/history/city_district/war/1862/Паўстанне_1863_г._на_Лідчыне.html] http://pawet.net/library/history/city_district/war/1862/Паўстанне_1863_г._на_Лідчыне.html&lt;/ref&gt;. У 1888 г. — у Васілішкаўскай воласьці, 27 дамоў, 243 жыхары. У 1905 годзе ў вёсцы 322 жыхары. У 1908 г. — 34 гаспадаркі. 3 1921 году ў складзе Наваградзкага ваяводзтва [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]]. У 1926 годзе налічвала 53 двары, 293 жыхары&lt;ref&gt;https://www.stanicki.com.pl/miejscowo%C5%9Bci/71-stare-wasiliszki-stan-parafii-w-1926r&lt;/ref&gt;. 3 12 кастрычніка 1940 году ў Шайбакпольскім сельсавеце (20 красавіка 1962 перайменаваны ў Лычкаўскі) Васілішкаўскага раёну Баранавіцкай, з 20 верасьня 1944 г. Гарадзенскае вобласьці, з 20 студзеня 1960 году ў Шчучынскім раёне, 3 12 сакавіка 1973 году ў Бакштаўскім сельсавеце. У 1940 г. вёска налічвала 73 двары, 387 жыхароў. У 1950 г. створаны калгас «1 Мая». У 1964 г. — 79 двароў, 390 жыхароў, пачатковая школа, крама.

== Культура ==
У 1971 годзе ў Псярцох паўстаў хор народнае песьні, які складаўся з найстарэйшых жыхароў вёскі (харысты — Г. Маркевіч, В. Публіцэвіч, М. Дашкевіч і іншыя, акардэон — Язэп Зубрык). Хор цешыўся дужай папулярнасьцю ня толькі сярод акалічных вёсак, але і быў вядомы на рэспубліканскім узроўні: зьяўляўся ў перадачах беларускага тэлебачаньня&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=ZxX1UwDRpgU&lt;/ref&gt;, згаданы між іншым у [[The Journal of Belarusian Studies]]&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20170404132307/http://belarusjournal.com/sites/default/files/JBS_1971_6_Chronicle%20for%201970_0.pdf&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2019 год — 15 жыхароў
* 2010 год — 38 жыхароў
* 2001 год — 40 двароў, 77 жыхароў
* 1999 год — 82 жыхары

== Асобы ==
{{Артыкул у іншым разьдзеле|Юзэф Дзежыц||pl|Józef Dzieżyc}} — доктар сельскагаспадарчых навук, прафэсар Вышэйшай сельскагаспадарчай школы ва Ўроцлаве, з 1974 г. — прафэсар Уроцлаўскага сельскагаспадарчага інстытуту, з 1981 г. — дэкан факультэту мэліярацыі гэтага інстытуту. Аўтар больш чым 200 навуковых прац, больш як 40 падручнікаў і манаграфіяў. У 1944—1945 гг. працаваў настаўнікам у псярэцкай пачатковай школе&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304233632/http://virtual-museum.shhuchin.edu.by/be/main.aspx?guid=3251&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=ZxX1UwDRpgU Кадрыль, в. Псярцы, відэа з 70-х гг.]

{{Васілішкаўскі сельсавет}}
{{Шчучынскі раён}}

[[Катэгорыя:Населеныя пункты Шчучынскага раёну]]
[[Катэгорыя:Васілішкаўскі сельсавет]]</text>
      <sha1>7vfxhlymhgzceyz78io02ovchz70lup</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Windows 10</title>
    <ns>0</ns>
    <id>167710</id>
    <revision>
      <id>2328888</id>
      <parentid>2325085</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:20:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.253.115.207</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4546" xml:space="preserve">{{Апэрацыйная сыстэма
|назва             = Windows 10
|лёга              = [[Файл:Windows 10 Logo.svg|200пкс|Лягатып]]
|здымак            =
|подпіс            = 
|распрацоўнік      = [[Microsoft]]
|сямейства         = [[Windows]]
|выпуск            = 29 ліпеня 2015
|скасаваная        = 
|стабільная_вэрсія = 
|стабільная_дата   = 
|тэставая_вэрсія   = Windows 10 Pro 
|тэставая_дата     = 29 ліпеня 2015
|ядро              = [[Гібрыднае ядро]]
|паўплываў         = 
|мовы              = беларуская
|інтэрфэйс         = [[Windows Metro]]
|ліцэнзія          = Microsoft [[EULA]]
|сайт              = [http://www.microsoft.com/en-us/windows Афіцыйны сайт]
}}
'''Windows 10''' — [[апэрацыйная сыстэма]] для [[пэрсанальны кампутар|пэрсанальных кампутараў]], якая распрацоўваецца карпарацыяй [[Microsoft]] у рамках сямейства [[Windows NT]].

Пасьля [[Windows 8]] сыстэма атрымала нумар 10, абыходзячы 9. Сярод найбольш прыкметных вонкавых зьменаў маецца вяртаньне звыклага мэню «Пуск», функцыя віртуальных працоўных сталоў і праца [[дастасунак|дастасункаў]] Windows 8 у ваконным рэжыме. Першая вэрсія Windows 10 (build 9841) была выпушчаная 30 верасьня 2014 году (для карпаратыўных кліентаў), і 1 кастрычніка 2014 году (для ўсіх).

На прэс-брыфінгу 21 студзеня 2015 была анансаваная новая зборка, выпушчаная 23 студзеня. Рэліз Windows 10 адбыўся 29 ліпеня 2015 году ў 190 краінах і на 111 мовах. Выпуск Windows 10 плянавалася правесьці ў некалькі этапаў. Windows 10 будзе апошняй скрынкавай вэрсіяй Windows, усе наступныя вэрсіі будуць распаўсюджвацца выключна ў лічбавым выглядзе. На працягу першага году пасьля выхаду сыстэмы карыстальнікі маглі бясплатна абнавіцца да Windows 10 на любой прыладзе пад кіраваньнем афіцыйных вэрсій Windows 7, Windows 8.1 ды Windows Phone 8.1, адпаведным пэўным патрабаваньням.
&lt;ref&gt;[http://windows.microsoft.com/ru-ru/windows-10/about Windows 10 — Microsoft Windows]&lt;/ref&gt;

== Асаблівасьці ==
Па словах кампаніі Microsoft, яна упершыню стварала вэрсію апэрацыйнай сыстэмы сумесна з карыстальнікамі, улічваючы іх пажаданьні і перавагі, на аснове дадзеных папярэдняга тэставаньня. Праграма папярэдняй ацэнкі Windows 10 — адзіная АС для разнастайных прыладаў: кампутараў, [[пляншэт]]аў, [[смартфон]]аў, [[Xbox One]] і іншых. Плянавалася зрабіць даступнымі адзіную плятформу распрацоўкі і адзіную краму ўнівэрсальных дастасункаў, сумяшчальных з усімі падтрыманымі прыладамі. Windows 10 прадастаўлялася ў якасьці паслугі з выпускам абнаўленьняў на працягу падтрымкі прылады. Карыстальнікі настольнай вэрсіі Windows 10 атрымалі магчымасьць ствараць некалькі працоўных сталоў і пераключацца паміж імі. Таксама зьявіўся [[галасавы памочнік]] [[Cortana]] для кампутараў і пляншэтаў.

== Крныіцы ==
{{Крыніцы}}
{{Няма крыніц}}
{{Microsoft Windows}}

[[Катэгорыя:Microsoft Windows]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2014 годзе]]

{{Накід:Тэхніка}}</text>
      <sha1>t0em68zzx7qaodgbsuzrfbhf43xef7r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Windows 8.1</title>
    <ns>0</ns>
    <id>167773</id>
    <revision>
      <id>2328889</id>
      <parentid>2282588</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:20:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.253.115.207</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4070" xml:space="preserve">{{Апэрацыйная сыстэма
|назва             = Windows 8.1
|лёга              = 
|здымак            = 
|подпіс            = 
|распрацоўнік      = [[Microsoft]]
|сямейства         = [[Windows]]
|выпуск            = 17 кастрычніка 2013
|скасаваная        = 
|стабільная_вэрсія = 8.1 with Update (v6.3.9600)
|стабільная_дата   = 8 красавіка 2014
|тэставая_вэрсія   = 
|тэставая_дата     = 
|ядро              = [[гібрыднае ядро]]
|паўплываў         = 
|мовы              = беларуская
|інтэрфэйс         = [[Windows Metro]]
|ліцэнзія          = Microsoft [[EULA]]
|сайт              = [http://www.microsoft.com/en-us/windows Афіцыйны сайт]
}}
'''Windows 8.1''' — апэрацыйная сыстэма сямейства [[Windows NT]], вытворчасьці карпарацыі [[Microsoft]].

Прызначана для працоўных станцыяў, пэрсанальных кампутараў і партатыўных прыладаў; вэрсія, прызначаная для вырашэньня сэрвэрных задачаў — Windows Server 2012 R2. У параўнаньні з [[Windows 8]] мае шэраг абнаўленьняў і паляпшэньняў, накіраваных на палягчэньне працы з графічным інтэрфэйсам. Windows 8.1, гэтак жа як і Windows 8, арыентавана на сэнсарныя ПК, але не выключае магчымасьці выкарыстаньня на клясычных ПК&lt;ref&gt;[http://hitech.vesti.ru/news/view/id/3161-- Windows 8.1 выходзіць сёньня — Вести]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://hi-tech.mail.ru/news/windows-8-1-release.html Адбыўся рэліз Microsoft Windows 8.1 / Hi-Tech]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.ixbt.com/soft/windows-8-1.shtml Windows 8.1: прыемныя дробязі, нявырашаныя галоўныя пытаньні]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;autogenerated20130620-1&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20130609154511/http://soft.mail.ru/pressrl_page.php?id=51972 Microsoft расказала пра Windows 8.1]&lt;/ref&gt;.

== Першыя чуткі і зьлівы ==
Чуткі пра Windows 8.1 зьявіліся адразу ж пасьля зьяўленьня Windows 8. Таксама, па чутках стала вядома аб тым, што кодавае назва сыстэмы: «Windows Blue».

24 сакавіка 2013 году ў сетку трапіла першая зборка Windows Blue 9364. Пасьля было заўважана, што Microsoft блякуе ўліковыя запісы, якія выкарыстоўваліся пры ўсталяваньні гэтай зборкі.

Пазьней у сетцы зьяўляліся зборкі Windows Blue 9374, 9385, 9471, 9477, 9483.

== Назва ==
26 сакавіка 2013 году ў Microsoft афіцыйна пацьвердзілі, што працуюць над абнаўленьнем пад кодавай назвай «Windows Blue». 14 траўня гэта абнаўленьне атрымала афіцыйную назву «Windows 8.1»&lt;ref name=&quot;windows blue is windows 8.1&quot;&gt;[http://itc.ua/news/microsoft-windows-blue-poluchit-nazvanie-windows-8-1/ Microsoft Windows Blue назавуць Windows 8.1]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.webcitation.org/6Gg58b42D?url=http://blogs.windows.com/windows/b/bloggingwindows/archive/2013/05/14/windows-keeps-getting-better.aspx Windows Keeps Getting Better], Blogging Windows&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://habrahabr.ru/post/179741 Афіцыйны анонс бясплатнага апгрэйду Windows 8.1], Хабрахабр&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Microsoft Windows}}

[[Катэгорыя:Microsoft Windows]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2013 годзе]]

{{Накід:Тэхніка}}</text>
      <sha1>fxt3naunq5nr07qvalgr8carvw8uoci</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Зарэчанскі сельсавет (Лагойскі раён)</title>
    <ns>10</ns>
    <id>168807</id>
    <revision>
      <id>2329046</id>
      <parentid>2018346</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T22:32:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aestrum</username>
        <id>60013</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1315" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца/Сельсавет
|1 = {{{1|}}}
|назва_шаблёну = Зарэчанскі сельсавет (Лагойскі раён)
|назва         = [[Зарэчанскі сельсавет (Лагойскі раён)|Зарэчанскі сельсавет]] (1924—2013)
|цэнтар_савету = '''[[Зарэчча (Лагойскі раён)|Зарэчча]]'''
|вёскі = * [[Гаравец (Акцябарскі сельсавет)|Гаравец]]
* [[Глыбачаны]]
* [[Дунаі]]
* [[Замошша (Акцябарскі сельсавет)|Замошша]]
* [[Канюхі (Лагойскі раён)|Канюхі]]
* [[Кацялі]]
* [[Ляда (Акцябарскі сельсавет)|Ляда]]
* [[Палосы (Менская вобласьць)|Палосы]]
* [[Пасадзец]]
* [[Пушча (Акцябарскі сельсавет)|Пушча]]
* [[Рэпішча (Лагойскі раён)|Рэпішча]]
* [[Селішча (Акцябарскі сельсавет)|Селішча]]
* [[Скарады (Лагойскі раён)|Скарады]]
* [[Франуліна]]
}}&lt;noinclude&gt;[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Былыя сельсаветы Беларусі]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kieod8cfoa5od3npbi04932ifio2i51</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Windows Vista</title>
    <ns>0</ns>
    <id>171976</id>
    <revision>
      <id>2328887</id>
      <parentid>2324422</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:19:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.253.115.207</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8493" xml:space="preserve">{{Апэрацыйная сыстэма
|назва             = Windows Vist
|лёга              = [[Файл:Vista Upgrade Paths.png|200пкс|Лягатып]]
|здымак            =
|подпіс            = 
|распрацоўнік      = [[Microsoft]]
|сямейства         = [[Windows]]
|выпуск            = 30 лістапада 2006 (для карпаратыўных кліентаў)&lt;br&gt;
30 студзеня 2007 (для звычайных карыстальнікаў)
|скасаваная        = 10 красавіка 2012 &lt;ref&gt;[http://www.zdnet.com/article/its-the-end-of-mainstream-support-for-windows-vista/ Афіцыйны сайт] скасаваная агульная падтрымка&lt;/ref&gt;
|стабільная_вэрсія = 
|стабільная_дата   = 
|тэставая_вэрсія   = 
|тэставая_дата     = 
|ядро              = [[Гібрыднае ядро]]
|паўплываў         = 
|мовы              = беларуская
|інтэрфэйс         = [[Windows Aero]]
|ліцэнзія          = Microsoft [[EULA]]
|сайт              = 
}}
'''Windows Vista''' — [[апэрацыйная сыстэма]] карпарацыі [[Microsoft]] сямейства [[Windows NT]], лінейкі апэрацыйных сыстэмаў, якія выкарыстоўваюцца на карыстальніцкіх [[Пэрсанальны кампутар|пэрсанальных кампутарах]]. У стадыі распрацоўкі гэта апэрацыйная сыстэма мела [[Кодавыя імёны ПА Microsoft|кодавую назву]] «Longhorn».

У лінейцы прадуктаў Windows NT Windows Vista носіць нумар вэрсіі 6.0 ([[Windows 2000]] — 5.0, [[Windows XP]] — 5.1, [[Windows Server 2003]] — 5.2). Для абазначэньня «Windows Vista» часам выкарыстоўваюць абрэвіятуру «WinVI», якая аб’ядноўвае назву «Vista» і нумар вэрсіі, запісаны [[рымскія лічбы|рымскімі лічбамі]].

Windows Vista, як і [[Windows XP]], — выключна кліенцкая сыстэма. [[Microsoft]] таксама выпусьціла сэрверную вэрсію Windows Vista — [[Windows Server 2008]].

30 лістапада 2006 году Microsoft афіцыйна выпусьціла Windows Vista і [[Microsoft Office 2007|Office 2007]] для карпаратыўных кліентаў.&lt;ref&gt;{{cite web
 | url         = http://www.microsoft.com/nz/presscentre/articles/2007/jan07_windowsvistalaunch.mspx
 | title       = Microsoft Launches Windows Vista and the 2007 Office System to Consumers
 | date        = 2007-01-30
 | accessdate  = 2009-11-09
 | work        = PressCentre
 | publisher   = Microsoft New Zealand
 | archiveurl  = http://www.webcitation.org/618tBMg0p
 | archivedate = 2011-08-23
}}&lt;/ref&gt;

Па дадзеных вэб-аналітыкі ад [[W3Schools]], па стане на кастрычнік 2011 году, доля рынка Windows Vista роўная {{Падзеньне}} 5,5%; гэта значэньне дасягала максымуму ў 18,6% у кастрычніку 2009 году&lt;ref name=&quot;test&quot;&gt;[http://www.w3schools.com/browsers/browsers_os.asp Статыстыка на жнівень], W3schools.&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==
Напачатку этапе распрацоўкі сыстэма была вядомая пад кодавай назвай Longhorn (назва бару Longhorn Saloon недалёка ад лыжнага курорту [[Ўістлер]] у [[Брытанская Калумбія|Брытанскай Калумбіі]]). Назва «Vista» была абвешчана 22 ліпеня 2005 году. Празь некалькі месяцаў Microsoft таксама пераназвалі Windows Longhorn Server у Windows Server 2008. З 8 лістапада 2006 году паўнавартасная вэрсія Windows Vista была даступная для вытворцаў абсталяваньня. Публічны рэліз для карыстальнікаў адбыўся 30 студзеня 2007 году.

Варта заўважыць, што шматлікія функцыі, якія плянаваліся ў Windows Vista, не былі ўведзеныя Microsoft з-за абурэньня карыстальнікаў. Напрыклад, меркавалася, што [[OpenGL]] будзе рэалізаваны як надбудова над [[Direct3D]]. Гэта прывяло б да сур’ёзнага падзеньня прадукцыйнасьці OpenGL у параўнаньні з Direct3D і да замацаваньня вэрсіі OpenGL. Але непакой не апраўдаўся, падтрымка OpenGL у Windows Vista засталася&lt;ref&gt;[http://www.pcnews.ru/news/windows-vista-opengl-microsoft-api-direct3d-khronos-group-aeroglass-nvidia-ati-129348.html Windows Vista займела натыўную падтрымку OpenGL.]&lt;/ref&gt;. Не ўвайшла ў Windows Vista і [[файлавая сыстэма]] [[WinFS]] — на гэты раз з-за праблем з прадукцыйнасьцю.

== Крыніцы ==
{{крыніцы}}

=== Microsoft ===
* [http://www.microsoft.com/rus/windows/products/windowsvista/default.mspx Хатняя старонка Windows Vista] {{ref-ru}}
* [http://www.microsoft.com/windowsvista/default.mspx Microsoft Windows Vista homepage]{{ref-en}}
* [http://technet.microsoft.com/ru-ru/windows/aa904820 Тэхцэнтр Windows Vista]
* [http://www.techdays.ru/videos/1025.html Даклад пра ключавыя зьмены ў ядры Windows Vista SP1]
* [http://technet.microsoft.com/ru-ru/windows/bb738089 Старонка загрузкі пакета абнаўленьняў Windows Vista SP1]
* [http://technet.microsoft.com/ru-ru/windows/dd262148 Старонка загрузкі пакета абнаўленьняў Windows Vista SP2]
* {{cite web
 | url         = http://www.microsoft.com/downloads/en/details.aspx?FamilyID=9df23606-7276-4ce2-8993-143e101ddbcd&amp;displaylang=en
 | title       = Сьпіс сумяшчальнасьці дастасункаў Windows Vista для ІТ-спецыялістаў
 | archiveurl  = https://web.archive.org/web/20110318114049/http://www.microsoft.com/downloads/en/details.aspx?FamilyID=9df23606-7276-4ce2-8993-143e101ddbcd&amp;displaylang=en
 | archivedate = 2011-03-18
}}

=== Крытыка ===
* [http://infuture.ru/news.php?news_id=508 Infuture.ru: Microsoft: «мэханізм кіраваньня ўліковымі запісамі карыстальнікаў (UAC) раздражняе карыстальнікаў»]
* [https://archive.is/20120524112823/http://news.com.com/Hollywood,%20Microsoft%20align%20on%20new%20Windows/2100-1025_3-5844393.html?part=rss&amp;tag=5844393&amp;subj=news CNET Hollywood, Microsoft align on new Windows']{{ref-en}}
* [http://badvista.org/ BadVista.org]{{ref-en}}
* [http://www.technologyreview.com/articles/05/09/wo/wo_091905patrizio.asp Technology Review 'Will Windows Upgrade Hand Power To Big Media?']{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-en}}
* [http://www.pcstats.com/articleview.cfm?articleID=1871 PC Stats 'Windows Vista, HDCP and Digital Rights Management']{{ref-en}}
* [http://news.yahoo.com/news?tmpl=story&amp;u=/ttpcworld/20060210/tc_techtues_pcworld/124642 Yahoo News 'Ten Reasons to Buy Windows Vista (and «five things that will give you pause»)']{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20060711193955/http://www.winsupersite.com/reviews/winvista_5308_05.asp Paul Thurrott 'Where Vista Fails']{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20070110203050/http://www.cs.auckland.ac.nz/~pgut001/pubs/vista_cost.txt A Cost Analysis of Windows Vista Content Protection]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20090122112325/http://www.cypherpunks.to/~peter/vista.pdf Windows Vista Content Protection] {{ref-en}}
* [http://www.3dnews.ru/editorial/kak_vernut_dengi_za_oem_windows/ Як вярнуць грошы за OEM-Windows], 3dnews.ru, 28 верасьня 2009 г

{{Microsoft Windows}}
{{Накід:Тэхніка}}

[[Катэгорыя:Microsoft Windows]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2007 годзе]]</text>
      <sha1>pt2mr0vfc1ghvgpufy5ndaesnilifjh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Армія (вайсковае аб’яднаньне)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>172443</id>
    <revision>
      <id>2329190</id>
      <parentid>2315468</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:12:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1790" xml:space="preserve">{{Ня блытаць|Войска|войскам|сіламі на сушы}}
[[Файл:Military Symbol - Friendly Army Group or Navy or Front (Solid Light 1.5x1 Frame)- Unspecified or Composite All-Arms (NATO APP-6).svg|thumb|180px|Абазначэньне арміі [[NATO]]]]
'''А́рмія''' ({{мова-de|Armee}}, {{мова-en|Army}}) — апэратыўнае аб’яднаньне пэўных відаў [[Узброеныя сілы|ўзброеных сілаў]] некаторых [[Дзяржава|дзяржаў]]. Складаецца зь некалькіх злучэньняў і часьцей розных родаў войскаў. Выконвае апэратыўныя задачы ў ходзе баявых дзеяньняў.

== Камандаваньне ==

Камандаваньне арміяй ажыцьцяўляе камандуючы ў званьні [[генэрал-палкоўнік]]а. У якасьці першага памочніка выступае начальнік штабу.

== Клясыфікацыя ==

* арміі агульнавайсковыя (палявыя),
* паветраныя арміі,
* танкавыя арміі,
* паветрана-дэсантныя арміі,
* конныя арміі,
* ракетныя арміі

== Літаратура ==
* Армія// {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.1: А — Аршын|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=1996|том=1|старонкі=495|старонак=552|isbn=985-11-0036-6 (Т. 10)|тыраж=10&amp;nbsp;000}}
{{Накід}}

{{Вайсковае злучэньне}}

[[Катэгорыя:Арміі| ]]</text>
      <sha1>2db5pmcvbfeetfq9jhev0mgh68jiga8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шапік</title>
    <ns>0</ns>
    <id>172449</id>
    <revision>
      <id>2328916</id>
      <parentid>2216302</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:25:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>77.247.88.197</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="877" xml:space="preserve">[[Файл:Kiosk at Novokuznetskaya tram stop Moscow 01-2016.jpg|значак|250px|[[Газэта|Газэтны]] шапік у [[Масква|Маскве]]]]
'''Ша́пік''' (анг. ''[./Https://shikocmimin.al/ shop]'' «крама») — [[будынак]] невялікіх памераў, прызначаны для гандлю ўраздроб, продажу прадукцыі [[Грамадзкае харчаваньне|грамадзкага харчаваньня]] ці наданьня [[паслуга|паслуг]] (інфармацыйны шапік).

[[Катэгорыя:Прасоўваньне і маркетынгавая камунікацыя]]
[[Катэгорыя:Спосабы рэклямы]]
[[Катэгорыя:Гандлёвыя аб’екты]]
[[Катэгорыя:Грамадзкія збудаваньні]]

{{накід}}</text>
      <sha1>00s9niysrjcgx3mcxxeio47fk5gakap</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328918</id>
      <parentid>2328916</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:27:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>77.247.88.197</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="852" xml:space="preserve">[[Файл:Kiosk at Novokuznetskaya tram stop Moscow 01-2016.jpg|значак|250px|[[Газэта|Газэтны]] шапік у [[Масква|Маскве]]]]
'''Ша́пік''' (анг. ''[ shop]'' «крама») — [[будынак]] невялікіх памераў, прызначаны для гандлю ўраздроб, продажу прадукцыі [[Грамадзкае харчаваньне|грамадзкага харчаваньня]] ці наданьня [[паслуга|паслуг]] (інфармацыйны шапік).

[[Катэгорыя:Прасоўваньне і маркетынгавая камунікацыя]]
[[Катэгорыя:Спосабы рэклямы]]
[[Катэгорыя:Гандлёвыя аб’екты]]
[[Катэгорыя:Грамадзкія збудаваньні]]

{{накід}}</text>
      <sha1>mzj6bvuhpqnz2prn0is9zd5kee516u8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328919</id>
      <parentid>2328918</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:28:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>77.247.88.197</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="879" xml:space="preserve">[[Файл:Kiosk at Novokuznetskaya tram stop Moscow 01-2016.jpg|значак|250px|[[Газэта|Газэтны]] шапік у [[Масква|Маскве]]]]
'''Ша́пік''' (анг. ''[ [https://shikocmimin.al/ shop] ]'' «крама») — [[будынак]] невялікіх памераў, прызначаны для гандлю ўраздроб, продажу прадукцыі [[Грамадзкае харчаваньне|грамадзкага харчаваньня]] ці наданьня [[паслуга|паслуг]] (інфармацыйны шапік).

[[Катэгорыя:Прасоўваньне і маркетынгавая камунікацыя]]
[[Катэгорыя:Спосабы рэклямы]]
[[Катэгорыя:Гандлёвыя аб’екты]]
[[Катэгорыя:Грамадзкія збудаваньні]]

{{накід}}</text>
      <sha1>r7r4eet46d6ifgevdt72ze109468gzp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328920</id>
      <parentid>2328919</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:36:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Рэдагаваньні [[Special:Contributions/77.247.88.197|77.247.88.197]] ([[User talk:77.247.88.197|гутаркі]]) скасаваныя да папярэдняй вэрсіі [[User:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="849" xml:space="preserve">[[Файл:Kiosk at Novokuznetskaya tram stop Moscow 01-2016.jpg|значак|250px|[[Газэта|Газэтны]] шапік у [[Масква|Маскве]]]]
'''Ша́пік''' (анг. ''shop'' «крама») — [[будынак]] невялікіх памераў, прызначаны для гандлю ўраздроб, продажу прадукцыі [[Грамадзкае харчаваньне|грамадзкага харчаваньня]] ці наданьня [[паслуга|паслуг]] (інфармацыйны шапік).

[[Катэгорыя:Прасоўваньне і маркетынгавая камунікацыя]]
[[Катэгорыя:Спосабы рэклямы]]
[[Катэгорыя:Гандлёвыя аб’екты]]
[[Катэгорыя:Грамадзкія збудаваньні]]

{{накід}}</text>
      <sha1>6qyzb3ny5kq0fgzdfdz538pvgmud1d5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Арцём Мікаян</title>
    <ns>0</ns>
    <id>175248</id>
    <revision>
      <id>2329098</id>
      <parentid>2198711</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:49:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */выпраўленьне спасылак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3341" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя               = Арцём Мікаян
|арыгінал імя      = Анушаван Аванэсавіч Мікаян
|партрэт           = 
|апісаньне         = 
|род дзейнасьці    = [[авіяканструктар]]
|дата нараджэньня  = {{Нарадзіўся|5|8|1905}}
|месца нараджэньня = сяло Санаін, Тыфліская губэрня, [[Расейская імпэрыя]]
|дата сьмерці      = {{Памёр|9|12|1970|гадоў=65}}
|месца сьмерці     = [[Масква]], [[СССР]]
}}
'''Арцём Іванавіч Мікаян''' ({{Мова-hy|Արտեմ Հովհաննեսի Միկոյան}}; імя пры нараджэньні '''Анушаван Аванэсавіч Мікаян''' ({{Мова-hy|Անուշավան Հովհաննեսի Միկոյան}}); 23 ліпеня (5 жніўня) 1905, сяло Санаін, Тыфліская губэрня, [[Расейская імпэрыя]] — {{Памёр|9|12|1970}}, [[Масква]], СССР) — савецкі авіяканструктар, генэрал-палкоўнік інжынэрна-тэхнічнай службы, кіраўнік АКБ-155.

Акадэмік АН СССР (1968), двойчы [[Герой Сацыялістычнай Працы]], шасьціразовы ляўрэат [[Сталінская прэмія|Сталінскай прэміі]], ляўрэат [[Ленінская прэмія|Ленінскай прэміі]] (1962). Брат [[Анастас Мікаян|Анастаса Мікаяна]]. Чалец КПСС з 1925 году. Дэпутат Вярхоўнага Савету СССР 3—8 скліканьняў.

== Жыцьцяпіс ==
Скончыў Ваенна-паветраную акадэмію імя М. Я. Жукоўскага ў 1936 годзе. З 1940 году галоўны канструктар досьледнага канструктарскага бюро па самалётабудаваньні, з 1956 году генэральны канструктар. З 1940 году пад кіраўніцтвам Мікаяна (разам зь [[Міхаіл Гурэвіч|Міхаілам Гурэвічам]]) спраектаваў зьнішчальнік [[МіГ-1]], мадыфікаваны варыянт якога [[МіГ-3]] шырока выкарыстоўваўся ў [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]]. Стварыў шэраг звышгукавых зьнішчальнікаў, у тым ліку [[МіГ-21]], [[МіГ-23]], [[МіГ-29]]. На рэактыўным самалёце Е-266 яго канструкцыі зьдзейсьнена некалькі сусьветных рэкордаў.

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|10}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мікаян, Арцём}}
[[Катэгорыя:Савецкія авіяканструктары]]
[[Катэгорыя:Двойчы Героі Сацыялістычнай Працы]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Сталінскай прэміі]]
[[Катэгорыя:Сябры КПСС]]
[[Катэгорыя:Акадэмікі АН СССР]]</text>
      <sha1>3xiiedvo1v3lgu11vuznkm47fz4zhwe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Армянскае нагор’е</title>
    <ns>0</ns>
    <id>175280</id>
    <revision>
      <id>2329192</id>
      <parentid>1849291</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:14:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5690" xml:space="preserve">{{Гара
|Назва                   = Армянскае нагор'е
|Назва ў родным склоне   = Армянскага нагор'я
|Краіна                  = Армэнія
|Выява                   =  Great Ararat.jpg
|Камэнтар                =  Від на Вялікі Арарат&lt;br /&gt;[[Файл:Caucasus.A2001306.0815.250m.jpg|300px]] Спадарожнікавы здымак
|Вышыня                  = 5165 м
|Месцазнаходжаньне       = {{сьцягафікацыя|Турцыя}},&lt;br /&gt;{{сьцягафікацыя|Армэнія}},&lt;br /&gt;{{сьцягафікацыя|Іран}},&lt;br /&gt;{{сьцягафікацыя|Азэрбайджан}},&lt;br /&gt;{{сьцягафікацыя|Грузія}}
|Горная сыстэма          = 
|ВікіМапія               = 
|Першае ўзыходжаньне     = 
|Клясычны маршрут        = 
|Шырата паўшар'е         = паўночнае
 |Шырата градусаў        = 39
 |Шырата хвілінаў        = 42
 |Шырата сэкундаў        = 1
|Даўгата паўшар'е        = усходняе
 |Даўгата градусаў       = 44
 |Даўгата хвілінаў       = 17
 |Даўгата сэкундаў       = 19
|Пазыцыя подпісу на мапе = 
|Водступ подпісу на мапе = 
}}
'''Армянскае нагор’е''' ({{Мова-hy|Հայկական լեռնաշխարհ}}Հայկական լեռնաշխարհ) — сярэдняе з трох Пярэднеазіяцкіх нагор’яў.

== Геаграфічнае становішча ==
Большая частка Армянскага нагор’я знаходзіцца ў межах сучасных [[Турэччына|Турцыі]] і [[Армэнія|Армэніі]]. Да Армянскага нагор’я адносіцца таксама заходняя частка [[Іран]]а, поўдзень [[Грузія|Грузіі]] і заходняя частка [[Азэрбайджан]]у. Плошча каля 400 тыс. км². Сярэдняя вышыня 1700 м, найбольшая 5165 м ([[Арарат|гара Вялікі Арарат]]).

== Прырода ==
Паверхня — спалучэньне лавава-туфавых пласкагор’яў і плато вышынёй 1500 — 3000 м зь міжгорнымі ўпадзінамі і далінамі. Шэраг хрыбтоў (Арсіянскі, Агрыдаг, Джавахецкі, Вардэнінскі) утвораны ланцугамі вулканаў. Найбольшыя ўпадзіны: Арарацкая, Эрзурумская, Муская і інш.; дно некаторых упадзін занята азёрамі Ван, [[Сэван|Севан]], [[Урмія (возера)|Урмія]] (Рэзайе). Вульканічныя конусы (Сюпхан — 4434 м, [[Арагац]] — 4090 м і інш.) і лававае покрыва ўтварыліся ў неагэне і чацьвярцічным пэрыядзе. Невульканічныя хрыбты: Зангезурскі, Паландзёкен, Бінгёль, Аладаг, Карадаг, Машудаг, Карабаскі і інш. Карысныя выкапні: нафта, мыш’як, медзь, храміты, жалезная руда, полімэталічныя руды, каменны вугаль, каменная соль; мінэральныя і тэрмальныя крыніцы.

Клімат Армянскага нагор’я субтрапічны кантынэнтальны. Сярэднія тэмпэратуры студзеня ад −3 да −15°С, ліпеня ад 15 да 20°С (у катлавінах 25°С). Гадавая колькасьць ападкаў на заходніх схілах 1000 мм і больш, у катлавінах 500—700 мм, на ўсходзе 300—500 мм. На Армянскім нагор’і пачынаюцца рэкі Э[[Эўфрат|ўфрат]], [[Тыгр (рака)|Тыгр]], [[Кура (рака)|Кура]], [[Аракс (рака)|Аракс]].

Расьліннасьць стэпавая і паўпустынная на шэразёмах, сьветла-каштанавых, бурых і шэра-карычневых глебах. Па схілах гор — хмызьнякі з маквісу, лясы з хвоі і дубу, фісташкавыя і арчовыя рэдкалесьсі. На менш увільготненых схілах зарасьнікі калючых падушкападобных хмызьнякоў. На вышыні 4000 м горны стэп, вышэй — альпійскія лугі, на вяршынях вечныя сьнягі і ледавікі. Жывёльны сьвет: шмат грызуноў, паўзуны, трапляюцца казуля, безааравы казёл, [[Муфлён|муфлон]], мядзьведзь, барс, [[паласатая гіена]].

== Гаспадарчая дзейнасьць ==
Разьвіваецца аазіснае земляробства.

== Літаратура ==
* Армянскае нагор’е // БелЭн у 18 т. Т. 1. — Мн., 1996.

[[Катэгорыя:Геаграфія Грузіі]]
[[Катэгорыя:Горныя сыстэмы]]
[[Катэгорыя:Горы Ірану]]
[[Катэгорыя:Горы Азіі]]
[[Катэгорыя:Горы Армэніі]]
[[Катэгорыя:Каўказ]]</text>
      <sha1>05x8d5806iyltadbd8pw198valyymsk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Славутасьці Грузіі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>175623</id>
    <revision>
      <id>2329063</id>
      <parentid>2125830</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:57:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="140" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Славутасьці паводле краінаў|Грузія]]
[[Катэгорыя:Турызм у Грузіі]]</text>
      <sha1>dymtzd5139h4i6pilc5ueyezgatu7ro</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Індустрыяльная арганізацыя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>176475</id>
    <revision>
      <id>2328996</id>
      <parentid>1858291</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:53:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="159" xml:space="preserve">{{Болей}}

[[Катэгорыя:Эканоміка прадпрыемства]]
[[Катэгорыя:Прамысловасьць|Арганізацыя]]</text>
      <sha1>3f380du2etf6ah5kncxsvs4e2nxnld7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны III стагодзьдзя да н. э.</title>
    <ns>14</ns>
    <id>180476</id>
    <revision>
      <id>2329104</id>
      <parentid>1968027</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:00:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <comment>/* top */выпраўленьне парамэтру {{Commons}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="364" xml:space="preserve">{{Іншыя катэгорыі|Войны IV стагодзьдзя да н. э.|Войны II стагодзьдзя да н. э.}}

[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|-97]]
[[Катэгорыя:Канфлікты I тысячагодзьдзя да н. э.|03]]
[[Катэгорыя:III стагодзьдзе да н. э.]]</text>
      <sha1>niajdqg47xg94x9vlcyr04p27m663wc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны II стагодзьдзя да н. э.</title>
    <ns>14</ns>
    <id>180477</id>
    <revision>
      <id>2329105</id>
      <parentid>1968028</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:00:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <comment>/* top */выпраўленьне парамэтру {{Commons}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="363" xml:space="preserve">{{Іншыя катэгорыі|Войны III стагодзьдзя да н. э.|Войны I стагодзьдзя да н. э.}}

[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў|-98]]
[[Катэгорыя:Канфлікты I тысячагодзьдзя да н. э.|02]]
[[Катэгорыя:II стагодзьдзе да н. э.]]</text>
      <sha1>qxrgl59dqjnwessuos5oewfcnocpr1o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>186751</id>
    <revision>
      <id>2328955</id>
      <parentid>1929696</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:35:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="217" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі| аўтаномныя супольнасьці]]
[[Катэгорыя:Катэгорыі па аўтаномных супольнасьцях Гішпаніі]]</text>
      <sha1>3os1edn3jv0z0pk5cmobmvx4mbnzuy4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны XII стагодзьдзя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>186840</id>
    <revision>
      <id>2329107</id>
      <parentid>1976351</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:00:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <comment>/* top */выпраўленьне парамэтру {{Commons}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="467" xml:space="preserve">{{Іншыя катэгорыі|Войны XI стагодзьдзя|Войны XIII стагодзьдзя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:12 стагодзьдзе}}
[[Катэгорыя:XII стагодзьдзе|Войны]]
[[Катэгорыя:Канфлікты II тысячагодзьдзя]]
[[Катэгорыя:Сярэднявечныя канфлікты]]
[[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў]]</text>
      <sha1>adqszhrgc5pfdhqkb0uf1qro2uw97dh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Гішпанская культура паводле аўтаномных супольнасьцяў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>187317</id>
    <revision>
      <id>2328971</id>
      <parentid>1935397</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:53:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="365" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Гішпанскае грамадзтва паводле аўтаномных супольнасьцяў| Культура]]
[[Катэгорыя:Гішпанская культура| Аўтаномныя супольнасьці]]
[[Катэгорыя:Катэгорыі па аўтаномных супольнасьцях Гішпаніі]]</text>
      <sha1>9pfhbnscnoqrkfupqrua6p48r5cr0wb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>187373</id>
    <revision>
      <id>2328945</id>
      <parentid>1935817</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:26:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="338" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|*]]
[[Катэгорыя:Катэгорыі па аўтаномных супольнасьцях Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі| Аўтаномныя супольнасьці]]</text>
      <sha1>h7kmqfzwnm42faev3g489maqjlpdokj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Славутасьці Эгіпту</title>
    <ns>14</ns>
    <id>196670</id>
    <revision>
      <id>2328943</id>
      <parentid>2125861</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:24:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Славутасьці Афрыкі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Славутасьці Афрыкі паводле краінаў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="295" xml:space="preserve">{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Эгіпет}}
[[Катэгорыя:Славутасьці паводле краінаў]]
[[Category:Турызм у Эгіпце|Славутасьці]]
[[Катэгорыя:Славутасьці Афрыкі паводле краінаў]]</text>
      <sha1>48eiiic9nic8bclrzf8n6mszvssz93t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Турызм у Эгіпце</title>
    <ns>14</ns>
    <id>196671</id>
    <revision>
      <id>2328942</id>
      <parentid>2125911</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:23:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Турызм у Афрыцы]]; дададзеная [[Катэгорыя:Турызм у Афрыцы паводле краінаў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="297" xml:space="preserve">{{Болей}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Эгіпет}}
[[Катэгорыя:Турызм паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:Эканоміка Эгіпту|Турызм]]
[[Катэгорыя:Турызм у Афрыцы паводле краінаў]]</text>
      <sha1>95l3o7uq2g8jav013j3f68e81axizup</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Турызм у Афрыцы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>196672</id>
    <revision>
      <id>2328941</id>
      <parentid>1994286</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:23:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="141" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Эканоміка Афрыкі]]
[[Катэгорыя:Турызм паводле кантынэнтаў|Афрыка]]</text>
      <sha1>f3sld05bmnfryd9tmq3spw5risky4ek</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Арнольд Сьмеяновіч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>197457</id>
    <revision>
      <id>2329189</id>
      <parentid>2287119</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:11:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Шаблёны|шаблёны]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6230" xml:space="preserve">{{Навуковец
|Навуковая сфэра      = [[мэдыцына]]
|Месца працы          = Рэспубліканскі навукова-практычны цэнтар нэўралёгіі і нэўрахірургіі
|Альма-матэр          = [[Беларускі дзяржаўны мэдычны ўнівэрсытэт|Менскі мэдычны інстытут]] (1960)
|Навуковы кіраўнік    = [[Яфрэм Злотнік]]
|Знакамітыя вучні     = 
|Вядомы як            = распрацоўнік поўнага мікрахірургічнага выдаленьня нэўрыномаў пераддзьвернасмоўжыкавай нэрвы
}}
'''Арнольд Фёдаравіч Сьмеяновіч''' (12 жніўня 1938}}, Бранск, цяпер Расея — 2 студзеня 2021) — беларускі нэўрахірург.

Доктар мэдычных навук (1982), [[прафэсар]] (1993), ляўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі (1994), [[заслужаны дзяяч навукі Рэспублікі Беларусь]] (1998)&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Кніга|аўтар=|частка=[http://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.15.djvu/54_866x9999.jpeg Сьмеяновіч]|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2002|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.15.djvu 15]|старонкі=54|старонак=552|сэрыя=|isbn=985-11-0251-2|наклад=10 000}}&lt;/ref&gt; і акадэмік [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] (2009).

== Жыцьцяпіс ==
У 1960 годзе скончыў Лячэбны факультэт [[Беларускі дзяржаўны мэдычны ўнівэрсытэт|Менскага мэдычнага інстытуту]]. Разьмеркаваўся на 3 гады ў [[Дрыбін]]скую лякарню (Магілёўская вобласьць). У 1963—1975 гадах працаваў нэўрахірургам у Менскай абласной клінічнай лякарні. У 1975 годзе прыйшоў працаваць у Беларускі навукова-дасьледчы інстытут (НДІ) нэўралёгіі, нэўрахірургіі і фізыялёгіі, які ўзначальваў у 1998—2005 гадах. Напісаў навуковыя працы пра пухліны [[Галаўны мозаг|галаўнога мозгу]] (нэўрыному слыхавой нэрвы), [[Анэўрызма|анэўрызмы]] ссудзінаў галаўнога мозгу, [[астэахандроз]] хрыбетніка і траўмы пэрыфэрычных [[нэрва]]ў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 2000 годзе дамогся, каб у [[Беларуская мэдычная акадэмія пасьлядыплёмнай адукацыі|Беларускай мэдычнай акадэміі пасьлядыплёмнай адукацыі]] пачалі чытаць курс [[Нэўрахірургія|нэўрахірургіі]] для хірургаў і траўматолягаў, што дазволіла апошнім выконваць ў раённых [[лякарня]]х апэрацыі, зьвязаныя з траўмамі галавы і [[хрыбетнік]]а&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=«Сучасная беларуская нэўрахірургія адпавядае эўрапейскім стандартам»|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20130813/1376403848-arnold-smeyanovich-suchasnaya-belaruskaya-neyrahirurgiya-adpavyadae|выданьне=Краіна здароўя|тып=|год=10 жніўня 2013|нумар=7 (308)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/08/1376400179_5.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

6 лютага 2014 году быў узнагароджаны [[Ордэн Айчыны|ордэнам Айчыны]] 3-й ступені. На той час працаваў загаднікам нэўрахірургічнага аддзелу [[РНПЦ нэўралёгіі і нэўрахірургіі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Заслужаным людзям — заслужаныя ўзнагароды|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140207/1391720615-zasluzhanym-lyudzyam-zasluzhanyya-uznagarody|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=7 лютага 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/23-27633 23 (27633)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/ZV_20140206_1.pdf 1]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Памёр ад каранавірусу 2 студзеня 2021 году&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210105132755/https://svabod1.azureedge.net/a/31030673.html Ад каранавірусу памёр вядомы беларускі нэўрахірург Арнольд Сьмеяновіч], [[Радыё Свабода]], 2-01-2021&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Асоба}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Бранску]]
[[Катэгорыя:Беларускія хірургі]]
[[Катэгорыя:Дактары мэдычных навук]]
[[Катэгорыя:Заслужаныя дзеячы навукі]]
[[Катэгорыя:Носьбіты ганаровых званьняў Беларусі]]
[[Катэгорыя:Акадэмікі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ад каранавіруснай інфэкцыі COVID-19]]</text>
      <sha1>i2nwaq95y2b66kvh6wd6k7zqs9bbf1b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Рыма-каталіцкія вышэйшыя навучальныя ўстановы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>200567</id>
    <revision>
      <id>2328879</id>
      <parentid>2153188</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:34:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="559" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы па відах]]
[[Катэгорыя:Хрысьціянскія вышэйшыя навучальныя ўстановы паводле дэнамінацыяў]]
[[Катэгорыя:Каталіцкая адукацыя|ВНУ]]
[[Катэгорыя:Каталіцкія арганізацыі|ВНУ]]
[[Катэгорыя:Каталіцкія навучальныя ўстановы|Найвышэйшыя]]
[[Катэгорыя:Каталіцтва і грамадзтва]]</text>
      <sha1>bx55wv5lk8sm7s7rbvmbb5pn2dfiy84</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328882</id>
      <parentid>2328879</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:36:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Каталіцкія арганізацыі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Рыма-каталіцкія арганізацыі]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="568" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы па відах]]
[[Катэгорыя:Хрысьціянскія вышэйшыя навучальныя ўстановы паводле дэнамінацыяў]]
[[Катэгорыя:Каталіцкая адукацыя|ВНУ]]
[[Катэгорыя:Рыма-каталіцкія арганізацыі|ВНУ]]
[[Катэгорыя:Каталіцкія навучальныя ўстановы|Найвышэйшыя]]
[[Катэгорыя:Каталіцтва і грамадзтва]]</text>
      <sha1>6tkbkltfz9bdp5ct8332fxwbdd6fbm2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Артур Цяжкі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>202111</id>
    <revision>
      <id>2329100</id>
      <parentid>2028106</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:53:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[ВП:Шаблёны|шаблёны]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2902" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік}}
'''Артур Ёсіфавіч Цяжкі''' (23 ліпеня 1943, [[Лылойці]], [[Смаргонскі раён]], [[Гарадзенская вобласьць]] — 5 красавіка 1984) — беларускі [[празаік]].

== Жыцьццяпіс ==
Нарадзіўся ў сялянскай сям’і. Пасьля заканчэньня Сьвірскай сярэдняй школы Мядзельскага раёну (1963) працаваў у смаргонскай раённай газэце «Светлы шлях» літсупрацоўнікам. У 1963—1967 гг. служыў у Савецкай Арміі. У 1967—1968 гг. — літсупрацоўнік раённай газэты. З 1969 г. — карэспандэнт газэты «[[Чырвоная змена]]», з 1971 г. — уласны карэспандэнт гэтай газэты па Берасьцейскай вобласьці, у 1972—1975 гг. і ў 1978 г. — карэспандэнт берасьцейскай абласной газэты «Заря». У 1974 г. скончыў завочнае аддзяленьне журналістыкі [[БДУ|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]]. У 1975—1977 гг. — карэспандэнт раённай газэты «Астравецкая праўда», зь верасьня 1978 г. — адказны сакратар Гарадзенскага абласнога таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры, у 1979 г. — карэспандэнт газэты «[[Голас Радзімы]]», са сьнежня 1979 г. — карэспандэнт газэты «[[Знамя юности]]», у 1981—1984 гг. — рэдактар Гарадзенскага абласнога навукова-мэтадычнага цэнтру народнай творчасьці.

== Творчасьць ==
Першыя апавяданьні апублікаваў у 1966 г. (газэта «[[Літаратура і мастацтва]]»). Аўтар зборнікаў аповесьцей і апавяданьняў «Сустрэча пасля вясны» (1980), «Пара блакітных дажджоў» (1982), «Дзе мой дом?..» (1986).

== Крыніцы ==
{{крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|17}}
* {{Літаратура/Беларускія пісьменьнікі (1992—1995)|6|Артур Іосіфавіч Цяжкі}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Цяжкі, Артур}}
[[Катэгорыя:Беларускія літаратары]]
[[Катэгорыя:Беларускія журналісты]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Смаргонскім раёне]]</text>
      <sha1>9lq7sga62r2uq7mtwus8q78fkwg6tki</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329101</id>
      <parentid>2329100</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:56:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Крыніцы */ няма</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2861" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік}}
'''Артур Ёсіфавіч Цяжкі''' (23 ліпеня 1943, [[Лылойці]], [[Смаргонскі раён]], [[Гарадзенская вобласьць]] — 5 красавіка 1984) — беларускі [[празаік]].

== Жыцьццяпіс ==
Нарадзіўся ў сялянскай сям’і. Пасьля заканчэньня Сьвірскай сярэдняй школы Мядзельскага раёну (1963) працаваў у смаргонскай раённай газэце «Светлы шлях» літсупрацоўнікам. У 1963—1967 гг. служыў у Савецкай Арміі. У 1967—1968 гг. — літсупрацоўнік раённай газэты. З 1969 г. — карэспандэнт газэты «[[Чырвоная змена]]», з 1971 г. — уласны карэспандэнт гэтай газэты па Берасьцейскай вобласьці, у 1972—1975 гг. і ў 1978 г. — карэспандэнт берасьцейскай абласной газэты «Заря». У 1974 г. скончыў завочнае аддзяленьне журналістыкі [[БДУ|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]]. У 1975—1977 гг. — карэспандэнт раённай газэты «Астравецкая праўда», зь верасьня 1978 г. — адказны сакратар Гарадзенскага абласнога таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры, у 1979 г. — карэспандэнт газэты «[[Голас Радзімы]]», са сьнежня 1979 г. — карэспандэнт газэты «[[Знамя юности]]», у 1981—1984 гг. — рэдактар Гарадзенскага абласнога навукова-мэтадычнага цэнтру народнай творчасьці.

== Творчасьць ==
Першыя апавяданьні апублікаваў у 1966 г. (газэта «[[Літаратура і мастацтва]]»). Аўтар зборнікаў аповесьцей і апавяданьняў «Сустрэча пасля вясны» (1980), «Пара блакітных дажджоў» (1982), «Дзе мой дом?..» (1986).

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|17}}
* {{Літаратура/Беларускія пісьменьнікі (1992—1995)|6|Артур Іосіфавіч Цяжкі}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Цяжкі, Артур}}
[[Катэгорыя:Беларускія літаратары]]
[[Катэгорыя:Беларускія журналісты]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Смаргонскім раёне]]</text>
      <sha1>hpigwok4ix77ea58zl50s3a98qsi4co</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Помнікі паводле кантынэнтаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>206451</id>
    <revision>
      <id>2329041</id>
      <parentid>2124147</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:34:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="317" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Помнікі паводле геаграфічнага разьмяшчэньня|Кантынэнты]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні паводле функцыяў і кантынэнтаў]]
[[Катэгорыя:Славутасьці паводле кантынэнтаў| ]]</text>
      <sha1>dl7fbmjegvxo2nkrjsyfio39vzklm1y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Помнікі паводле геаграфічнага разьмяшчэньня</title>
    <ns>14</ns>
    <id>206452</id>
    <revision>
      <id>2329042</id>
      <parentid>2055457</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:34:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="201" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Помнікі| Геаграфічнае разьмяшчэньне]]
[[Катэгорыя:Катэгорыі паводле геаграфічнага разьмяшчэньня]]</text>
      <sha1>22p2lyiyvc7tg13wp7ffd67rpjlp1m7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Выпускнікі Папскага Грыгарыянскага ўнівэрсытэту</title>
    <ns>14</ns>
    <id>209558</id>
    <revision>
      <id>2328876</id>
      <parentid>2054743</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:33:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="377" xml:space="preserve">{{Азначнік катэгорыі АБВ}}

[[Катэгорыя:Выпускнікі Папскіх унівэрсытэтаў|Грыгарыянскі]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі італьянскіх ВНУ|Папскі Грыгарыянскі ўнівэрсытэт]]
[[Катэгорыя:Папскі Грыгарыянскі ўнівэрсытэт]]</text>
      <sha1>7fa20d8nxyym4woiajld789t4be5gnp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Выпускнікі Папскіх унівэрсытэтаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>209559</id>
    <revision>
      <id>2328877</id>
      <parentid>2054744</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:33:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="179" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Выпускнікі ВНУ паводле відаў|Папскія ўнівэрсытэты]]
[[Катэгорыя:Папскія ўнівэрсытэты]]</text>
      <sha1>d4dm1fa6u755yuo0vpyyw2dca9im2bo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Папскія ўнівэрсытэты</title>
    <ns>14</ns>
    <id>209561</id>
    <revision>
      <id>2328878</id>
      <parentid>2054747</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:34:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="224" xml:space="preserve">{{Болей|Папскі ўнівэрсытэт}}

[[Катэгорыя:Рыма-каталіцкія вышэйшыя навучальныя ўстановы]]
[[Катэгорыя:Папства|Унівэрсытэты]]</text>
      <sha1>fbx20g3q3d17sspnwlgppoku4i2y8k3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Збудаваньні паводле рэгіёнаў Грузіі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>211796</id>
    <revision>
      <id>2329067</id>
      <parentid>2062860</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:01:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="249" xml:space="preserve">{{Кантэйнэр}}

[[Катэгорыя:Рэгіёны Грузіі| ]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Грузіі| Рэгіёны]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні па частках дзяржаваў|Грузія]]</text>
      <sha1>ig45nbcl0qurwqerk9fwnz0e5rx1nk0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Збудаваньні Грузіі паводле функцыяў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>211803</id>
    <revision>
      <id>2329038</id>
      <parentid>2062869</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:30:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="226" xml:space="preserve">{{Катэгорыя-кантэйнэр}}

[[Катэгорыя:Збудаваньні паводле краінаў і функцыяў|Грузія]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Грузіі| Функцыі]]</text>
      <sha1>0oc0tj81dmtntyc27mhpwp07f9w5hf4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Windows NT</title>
    <ns>0</ns>
    <id>215441</id>
    <revision>
      <id>2328892</id>
      <parentid>2083888</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:21:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>180.253.115.207</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9641" xml:space="preserve">{{Апэрацыйная сыстэма
|назва = Microsoft Windows NT
|лёга = [[Файл:Windows NT logo.svg|250px]]
|здымак =
|подпіс =
|распрацоўнік = [[Microsoft Corporation]] (г. [[Рэдманд]], [[Штат ЗША|штат]] [[Вашынгтон (штат)|Вашынгтон]], [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]])
|сямейства = [[Windows NT 3.1]], [[Windows NT 3.50]], [[Windows NT 3.51]], [[Windows NT 4.0]], [[Windows 2000]], [[Windows XP]], [[Windows XP Professional x64 Edition]], [[Windows Server 2003]], [[Windows Vista]], [[Windows Server 2008]], [[Windows 7]], [[Windows Server 2008 R2]], [[Windows 8]], [[Windows 8.1]], [[Windows Server 2012]], [[Windows Server 2012 R2]], [[Windows 10]], [[Windows Server 2016]], [[Windows Server 2019]]
|выпуск = {{Дата пачатку|27|07|1993|1}}
|скасаваная =
|стабільная_вэрсія =
|стабільная_дата =
|тэставая_вэрсія
|тэставая_дата = 
|ядро = [[Гібрыднае ядро|Гібрыднае]] (Windows NT)
|паўплываў =
|мовы = [[Беларуская мова|Беларуская]] і 137 іншых
|інтэрфэйс = [[Графічны інтэрфэйс карыстальніка|Графічны (ГІК)]] ([[аконная абалонка]])
|ліцэнзія = [[Карыстальніцкае пагадненьне|Карыстальніцкая]]
|сайт = [https://www.microsoft.com/en-us/windows windows.microsoft.com/en-us]
}}
'''Windows NT''' (абр. з [[Ангельская мова|ангельскай]] ''New Technology'') — лінейка апэрацыйных сыстэм (АС) ад [[Microsoft]] і назва першых вэрсій гэтай АС.

Windows NT была распрацаваная ў пачатку 1990-х пасьля спыненьня супрацоўніцтва [[Microsoft]] і [[IBM]] над [[OS/2]], разьвівалася асобна ад іншых АС сямейства Windows (Windows 3.x і Windows 9x) і, у адрозьненьне ад іх, пазыцыянавалася як надзейнае рашэньне для працоўных станцыяў (Windows NT Workstation) і сэрвэраў (Windows NT Server). Windows NT дала пачатак такім сямействам апэрацыйных сыстэм, як [[Windows 2000]], [[Windows XP]], [[Windows Server 2003]], [[Windows Vista]], [[Windows 7]], [[Windows Server 2008]], [[Windows Server 2012]], [[Windows Server 2012]], [[Windows 10]], [[Windows Server 2016]], [[Windows Server 2019]].

== Рэлізы ==

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Назва (''кодавая назва''), варыянты !! нумар вэрсіі !! першы выпуск !! апошні выпуск / [[пакет абнаўленьня|SP]]
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows NT 3.1]] (NT OS/2) || 3.1.528 || 27 ліпеня 1993 || SP3 (10 лістапада 1994)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Workstation, Advanced Server
|-t
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows NT 3.5]] (''Daytona'') || 3.5.807 || 21 верасьня 1994 || SP3 (21 чэрвеня 1995)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Workstation, Server
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows NT 3.51]] (''Tukwila'') || 3.51.1057 || 30 траўня 1995 || SP5 (19 верасьня 1996)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Workstation, Server
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows NT 4.0]] (Cairo) || 4.0.1381 || 29 ліпеня 1996 || SP6a (30 лістапада 1999)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Workstation, Server, Server Enterprise (''Granite''), Terminal Server (''Hydra''), Embedded (''Impala'')
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows 2000]] (''NT 5.0'') || 5.0.2195 || 17 лютага 2000 || SP4 (26 чэрвеня 2003)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Professional, Server, Advanced Server, Datacenter Server
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows XP]] (''Whistler'') || 5.1.2600 || 25 кастрычніка 2001 || SP3 (6 траўня 2008)
|-
| colspan=&quot;3&quot; | Home, Professional, Media Center (''eHome''), Tablet PC, Starter, Embedded (''Mantis''), N; [[Windows Fundamentals for Legacy PCs]] (''Eiger'')
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows Server 2003]] (''Whistler Server'', ''Windows .NET Server'') || 5.2.3790 || 24 красавіка 2003 || SP2 (13 траўня 2007)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Standard, Enterprise, Datacenter, Web, Small Business Server (''Bobcat''), Compute Cluster Server, Storage Server; Windows XP Professional x64
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows Vista]] (''Longhorn'') || 6.0.6000 || 30 студзеня 2007 || SP2 (25 траўня 2009)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Starter, Home Basic, Home Premium, Business, Enterprise, Ultimate, N Home Basic, N Business; x64-варыянты ўсіх, акрамя Starter
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;1&quot;| [[Windows Home Server]] || 6.0.2423 || 16 ліпеня 2007 || Power Pack 3 (24 лістапада 2009)
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows Server 2008]] (''Longhorn Server'') || 6.0.6001 || 27 лютага 2008 || SP2 (27 траўня 2009)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Standard, Enterprise, Datacenter, HPC, Web, Storage, Small Business (''Cougar''), Essential Business (''Centro''), Itanium; x64-варыянты ўсіх, акрамя HPC
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows 7]] (''Blackcomb'', ''Vienna'') || 6.1.7600 || 22 кастрычніка 2009 || SP1 (KB976932) (22 лютага 2011)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Пачатковая, Хатняя базавая, Хатняя пашыраная, Прафэсійная, Карпаратыўная, Максымальная, Windows 7 N, Windows 7 E; x64-варыянты ўсіх, акрамя Пачатковай
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows Server 2008 R2]] &lt;!-- (''Windows Server 7'') --&gt; || 6.1.7600 || 22 кастрычніка 2009 || SP1 (KB976932) (22 лютага 2011)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Standard, Enterprise, Datacenter, HPC, Web, Storage, Small Business &lt;!-- (''Cougar'') , Essential Business (''Centro'')--&gt;, Itanium; усе вэрсіі — толькі 64-разрадныя
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;1&quot;| [[Windows Home Server 2011]] || 6.1.7657 || 6 красавіка 2011 ||
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows 8]] (''Red'')|| 6.2.9200 || 26 кастрычніка 2012 || Pro (26 кастрычніка 2012)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Windows 8, Windows 8 RT, Прафэсійная, Прафэсійная N, Прафэсійная WMC, Карпаратыўная, Карпаратыўная N; x64-варыянты ўсіх, акрамя [[Windows RT]]
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows Server 2012]] || 6.2.9200 || 26 кастрычніка 2012 || RTM (1 жніўня 2012)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Foundation, Essentials, Standard, Datacenter; усе вэрсіі — толькі 64-разрадныя
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows 8.1]] (''Blue'') || 6.3.9600 || 18 кастрычніка 2013 ||Update (2 красавіка 2014)
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Windows 8.1, Windows 8.1 RT, Прафэсійная, Прафэсійная N, Прафэсійная WMC, Карпаратыўная, Карпаратыўная N; x64-варыянты ўсіх, акрамя [[Windows RT]]
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows Server 2012 R2]] || 6.3.9600 || 18 кастрычніка 2013 ||
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Foundation, Essentials, Standard, Datacenter; усе вэрсіі — толькі 64-разрадныя
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot; |[[Windows 10]] (''9'') ||10.0.10240&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://winsupersite.com/windows-10/microsoft-confirms-windows-10-will-also-be-version-10-internally |title=Microsoft Confirms that Windows 10 will also be Version 10 Internally {{!}} Windows 10 content from SuperSite for Windows |accessdate=2015-10-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171016181959/http://winsupersite.com/windows-10/microsoft-confirms-windows-10-will-also-be-version-10-internally |archivedate=2017-10-16 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://news.softpedia.com/news/Microsoft-Confirms-Windows-10-Kernel-Update-to-10-0-465716.shtml Microsoft Confirms Windows 10 Kernel Version Update to 10.0 — Softpedia]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.neowin.net/news/microsoft-confirms-that-windows-10-kernel-will-be-100 Microsoft confirms that Windows 10 kernel will be 10.0]&lt;/ref&gt;||29 ліпеня 2015
|
|-
| colspan=&quot;3&quot; |Хатняя, Прафэсійная, Мабільная, Карпаратыўная, для навучальных установаў, мабільная карпаратыўная, IoT Хатняя; x86, x86-64 і ARM
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows Server 2016]] (''Server vNext'') || 10.0.14393&lt;ref&gt;[https://habrahabr.ru/company/ruvds/blog/313292/ Windows Server 2016: облака — в массы]&lt;/ref&gt; || 29 верасьня 2016 ||
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Essentials, Standard, Datacenter&lt;ref&gt;[http://www.thewindowsclub.com/windows-server-2016-editions Windows Server 2016 Editions, Pricing, Availability, Features]&lt;/ref&gt;; усе вэрсіі — толькі 64-разрадныя
|-
|bgcolor=&quot;#eeeeff&quot; rowspan=&quot;2&quot;| [[Windows Server 2019]] || 10.0.17763&lt;ref&gt;[https://cloudblogs.microsoft.com/windowsserver/2018/10/02/windows-server-2019-now-generally-available/ Windows Server 2019 — now generally available!]&lt;/ref&gt; || 2 кастрычніка 2018 ||
|-
|colspan=&quot;3&quot;| Essentials, Standard, Datacenter; усе вэрсіі — толькі 64-разрадныя
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Microsoft Windows}}

[[Катэгорыя:Microsoft Windows| ]]

{{Накід:Тэхніка}}</text>
      <sha1>48gdua6qxorkpz8i1i5w7p7ul1pj7sk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Навуковыя музэі паводле краінаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>220735</id>
    <revision>
      <id>2328911</id>
      <parentid>2106239</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:46:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="378" xml:space="preserve">{{Катэгорыя-кантэйнэр}}

[[Катэгорыя:Навуковая адукацыя паводле краінаў|*Музэі]]
[[Катэгорыя:Музэі навукі| Краіны]]
[[Катэгорыя:Музэі паводле тыпаў і краінаў]]
[[Катэгорыя:Навука і тэхніка паводле краінаў| Музэі]]</text>
      <sha1>ebzzvqrn0z5e7yw475vnm4acgj75wac</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Археалягічная культура</title>
    <ns>0</ns>
    <id>220988</id>
    <revision>
      <id>2329099</id>
      <parentid>2110379</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:50:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <comment>/* Літаратура */выпраўленьне парамэтру {{Commons}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2743" xml:space="preserve">'''Археалягічная культура''' — гістарычная агульнасьць [[археалёгія|археалягічных]] помнікаў, што існавалі на акрэсьленай [[тэрыторыя|тэрыторыі]], якія існавалі прыкладна ў адзін час і аднастайныя па сваёй матэрыяльнай культуры, але істотна адрозьніваюцца ад адначасовых помнікаў суседніх земляў. Аднастайнасьць помнікаў археалягічнай культуры павінна існаваць у такіх памерах і падрабязнасьцях, якія немагчыма растлумачыць ні аднымі і тымі ж умовамі існаваньня і экалёгіяй, ні наяўнасьцю падобнага гаспадарча-культурнага тыпу, аднолькавым узроўнем грамадзка-эканамічнага разьвіцьця.

Помнікі і комплексы, якія аб’ядноўваюцца ў адну археалягічную культуру, могуць адрозьнівацца адмысловымі формамі, арнамэнтацыяй і асобнымі ўпрыгожаньнямі посуду, калі ён мае вузкі арэал выкарыстаньня, асаблівасьцямі пахавальнага рытуалу, культавых абрадаў, домабудаўніцтва, тыпаў паселішчаў і жытлаў, а таксама вытворчасьцю, тыпамі прыладаў працы, гаспадарчай дзейнасьцю, этнакультурнымі сувязямі і інш. Такія адрозьненьні разьвіваюцца ў выніку пэўнага тэрытарыяльнага адасабленьня плямён ці народаў на пэўным адрэзку часу захаваньня і разьвіцьця традыцыяў папярэдніх пакаленьняў, прыстасаваньня да мясцовых умоваў існаваньня. Гэта сьведчыць пра іх этнічнае самавызначэньне.

== Літаратура ==
* ''[[Уладзімер Ісаенка|Ісаенка У. Ф.]]'' Археалагічная культура // Энцыклапедыя Археалогія і нумізматыка Беларусі. — Мн.: [[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]], 1993.

[[Катэгорыя:Археалягічныя культуры| ]]</text>
      <sha1>6rgxcx9bskztv7xvakiiz79jldfcjnq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тэрытарыяльнае грамадзкае самакіраваньне</title>
    <ns>0</ns>
    <id>221609</id>
    <revision>
      <id>2328976</id>
      <parentid>2110331</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:57:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларусь */ +Крыніца</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14021" xml:space="preserve">'''Тэрытарыя́льнае грама́дзкае самакірава́ньне''' (ТГС) — дзейнасьць грамадзянаў на добраахвотнай аснове па месцы іх жыхарства на частцы земляў адміністратыўна-тэрытарыяльнай адзінкі дзеля вырашэньня пытаньняў мясцовага значэньня.

Можа ахопліваць [[мікрараён]], [[жыльлёвы комплекс]], [[квартал]], [[Вуліца|вуліцу]], [[Дворышча (тып паселішча)|двор]], [[аграгарадок]], [[пасёлак]] і [[Вёска|вёску]]. Ажыцьцяўляецца непасрэдна мясцовым сходам або праз орган ТГС, які можа быць толькі адзін на адпаведнай плошчы ахопу. Калегіяльны орган (камітэт, рада, [[грамада]]) ТГС, створаны ў выглядзе [[Юрыдычная асоба|юрыдычнай асобы]], ёсьць [[Некамэрцыйная арганізацыя|некамэрцыйнай арганізацыяй]]. Улік [[стараста]]ў ажыцьцяўляе выканаўчы орган першаснага ўзроўню. Орган ТГС падсправаздачны ў сваёй дзейнасьці мясцоваму сходу, які стварае яго і выбірае яго сябраў са свайго складу. Рашэньні мясцовага сходу ёсьць абавязковымі для органа ТГС&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь ад 4 студзеня 2010 г. 108-З «Аб мясцовым кіраваньні і самакіраваньні ў Рэспубліцы Беларусь»|спасылка=http://pravo.by/document/?guid=3871&amp;p0=H11000108|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=1 студзеня 2019|дата доступу=4 лютага 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Задачы ==
Паводле 26-га артыкула Закону «Аб мясцовым кіраваньні і самакіраваньні ў Рэспубліцы Беларусь» 2010 году, задачамі ТГС ёсьць: 1) ажыцьцяўленьне норматворчых пачынаньняў грамадзянаў; 2) папярэджаньне правапарушэньняў, 3) захаваньне [[Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|культурных каштоўнасьцяў]], народных [[Звычай|звычаяў]] і [[традыцыя]]ў; 4) разьвіцьцё мастацкай і тэхнічнай творчасьці; 5) падтрымка нядобранадзейных сем’яў, [[Інвалід|зьнявечаных]] і пажылых людзей; 6) ладжаньне адпачынку грамадзянаў; 7) [[рамонт]] жылых дамоў і ўпарадкаваньне прыдамавых земляў; 8) вывучэньне [[Грамадзкая думка|меркаваньня грамадзянаў]] наконт выкарыстаньня і аховы навакольнага асяродзьдзя; 9) дапамога мясцоваму Савету дэпутатаў; 10) ажыцьцяўленьне правоў, свабодаў і законных [[Зацікаўленае згуртаваньне|зацікаўленасьцяў грамадзянаў]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Мясцовы сход ==
Паводле 5-га артыкула Закону Рэспублікі Беларусь «Аб рэспубліканскіх і мясцовых сходах» 2000 году, «мясцовы сход правамоцны, калі ў ім прымаюць удзел ня менш за 25% грамадзянаў, якія маюць права ўдзельнічаць у гэтым мясцовым сходзе, або ня менш за 2/3 упаўнаважаных удзельнічаць у мясцовым сходзе ўпаўнаважаных». Згодна з 13-м артыкулам мясцовыя сходу могуць праводзіцца ў памяшканьнях. У 14-м артыкуле адзначалася, што «ў мясцовым сходзе маюць права ўдзельнічаць грамадзяне, якія дасягнулі 18 гадоў, зарэгістраваныя па месцы жыхарства на тэрыторыі адміністратыўна-тэрытарыяльнай адзінкі (яе часткі), на якой праводзіцца мясцовы сход, а таксама грамадзяне, ... якія зьяўляюцца ўласьнікамі [[Нерухомасьць|нерухомасьці]], разьмешчанай на гэтай тэрыторыі, або якія валодаюць пазначанай [[Маёмасьць|маёмасьцю]] на іншых падставах». Паводле 15-га артыкула, «ініцыятарамі мясцовых сходаў могуць быць: 1) прынамсі 10% грамадзянаў, якія маюць права ўдзельнічаць у мясцовых сходах; 2) органы ТГС; 3) мясцовыя Саветы дэпутатаў; 4) мясцовыя выканаўчыя і распарадчыя органы». У 1-м выпадку «ініцыятыўная група цягам 3-х месяцаў да меркаванай даты яго правядзеньня зьбірае подпісы ў падтрымку прапановы аб правядзеньні мясцовага сходу і афармляе іх у выглядзе падпісных аркушаў». Пагатоў, «мясцовыя Саветы дэпутатаў, мясцовыя выканаўчыя і распарадчыя органы ... падаюць (ініцыятарам) зьвесткі аб колькасьці грамадзянаў, якія маюць права ўдзельнічаць у мясцовым сходзе». Згодна з 20-м артыкулам «перад адкрыцьцём мясцовага сходу праводзяцца абавязковы ўлік прысутных грамадзянаў ... і канчатковае ўдакладненьне сьпісу ўдзельнікаў мясцовага сходу для вызначэньня яго правамоцнасьці». Сам мясцовы сход адчыняе і вядзе старшыня, якога вызначае ініцыятар сходу. Паводле 23-га артыкула, «рашэньне мясцовага сходу прымаецца простай большасьцю галасоў яго ўдзельнікаў»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь ад 4 лістапада 2013 г. 70-З «Аб унясеньні зьмяненьняў і дапаўненьняў у Закон Рэспублікі Беларусь «Аб рэспубліканскіх і мясцовых сходах»|спасылка=http://pravo.by/document/?guid=12551&amp;p0=H11300070|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=19 лістапада 2013|дата доступу=4 лютага 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Калегіяльны орган ==
Паводле 31-га артыкула Закону «Аб мясцовым кіраваньні і самакіраваньні ў Рэспубліцы Беларусь» 2010 году, паседжаньні калегіяльнага органа ТГС праводзяцца прынамсі аднойчы на паўгодзьдзе і лічацца правамоцнымі пры ўдзеле прынамсі 2/3 сябраў. Рашэньні прымаюцца адкрытым галасаваньнем простай большасьцю галасоў ад ліку прысутных сябраў. Пастановы органа ТГС выконваюцца грамадзянамі на добраахвотнай падставе. Згодна з 29-м артыкулам тэрмін паўнамоцтваў калегіяльнага органа ТГС можа складаць ня больш за адпаведны тэрмін мясцовага Савета дэпутатаў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Беларусь ==
У 2003 годзе ва ўсходнім мікрараёне [[Баранавічы|Баранавічаў]] (Берасьцейская вобласьць) утварылі 1-ы ў Беларусі камітэт ТГС «Надзея». Тагачасны дэпутат гарсавету [[Анатоль Банкевіч]] прапанаваў аб’яднаць намаганьні жыхароў 15 [[каапэратыў]]ных дамоў на Паркавай вуліцы для падтрыманьня парадку на прыдамавых дзялянках. Жыльлё-эксплюатацыйная служба (ЖЭС) № 5 правяла сходы 3000 жыхароў у падтрымку прапановы. У выніку суботнікаў і збору сродкаў на [[банкаўскі рахунак]] на 18 дваравых дзялянках усталявалі вулічныя ліхтары і ўзьвялі дзіцячыя пляцоўкі, зрабілі пляцоўкі для збору [[Сьмецьце|сьмецьця]] і адрамантавалі фасады дамоў. 4 студзеня 2010 году А. Лукашэнка падпісаў Закон «Аб мясцовым кіраваньні і самакіраваньні ў Рэспубліцы Беларусь». Пасьля гэтага сход 23 упаўнаважаных улучыў прадстаўнікоў дамоў, якія абслугоўваў ЖЭС № 5. Тады камітэт ТГС «Надзея» стаў налічваць 25 дамоў з 5000 жыхароў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Яскевіч.|загаловак=Не маё, а наша|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20180517/1526568078-yak-zhyve-pershy-kamitet-terytaryyalnaga-gramadskaga-samakiravannya|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=18 траўня 2018|нумар= 20 (453)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/18may-9_optim.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/18may-12_optim.pdf 4]|issn=}}&lt;/ref&gt;. На лістапад 2013 годзе ў Менску налічвалася 128 камітэтаў тэрытарыяльнага грамадзкага самакіраваньня, якіх у 2012 годзе было 110&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Леанід Лахманенка.|загаловак=Чакаюцца зьмены|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131106/1383710695-chakayucca-zmeny|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=6 лістапада 2013|нумар=19 (317)|старонкі=[http://zviazda.by/wp-content/uploads/2013/11/1383710559_3.pdf 1], [http://zviazda.by/wp-content/uploads/2013/11/1383710559_4.pdf 2]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

15 лютага 2018 году старшыня Пастаяннай камісіі [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савету Рэспублікі]] па рэгіянальнай палітыцы і [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовым самакіраваньні]] [[Аляксандар Папкоў]] паведаміў: «Усяго ў нашай краіне створана амаль 37 000 органаў тэрытарыяльнага грамадзкага самакіраваньня колькасьцю больш за 55 500 чалавек. У тым ліку больш за 7000 чалавек, якія ўваходзяць у калегіяльныя органы, — гэта [[Сяло|сельскія]], [[Вуліца|вулічныя]], дамавыя камітэты, і амаль 30 000 аднаасобных — [[Стараста|старасты]], старэйшыны»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Бітэль.|загаловак=Адысьці ад абыякавасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518704267-alyaksandr-papkou-adysci-ad-abyyakavasci-i-padysci-da-prablemy-tvorcha|адказны=гал.рэд. [[Павал Сухарукаў]], адказн. Н.У. Карпенка|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=газэта|выдавецтва=[[Зьвязда]]|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-12_optim.pdf 4], [https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-21_optim.pdf 13]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід}}

[[Катэгорыя:Мясцовае самакіраваньне]]
[[Катэгорыя:Некамэрцыйныя арганізацыі]]
[[Катэгорыя:Грамадзкія арганізацыі]]
[[Катэгорыя:Актыўнае грамадзянства]]
[[Катэгорыя:Грамады]]</text>
      <sha1>pwkppyeggohbup7pihb2i8bwd7i9jpw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Прырода</title>
    <ns>14</ns>
    <id>223995</id>
    <revision>
      <id>2329165</id>
      <parentid>2118568</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="97" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў|Прырода]]</text>
      <sha1>ms62uaigs9v342x4lrhxe04szufzaso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Музэі, заснаваныя ў 1992 годзе</title>
    <ns>14</ns>
    <id>224875</id>
    <revision>
      <id>2328913</id>
      <parentid>2195460</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:48:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="228" xml:space="preserve">{{Музэі, заснаваныя ў|199|2|1989|2000}}

[[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1992 годзе]]
[[Катэгорыя:Музэі, заснаваныя ў XX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>6miv9t4mp901fbfddsx65xly97618rj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:1980-я ў Эўропе</title>
    <ns>14</ns>
    <id>230823</id>
    <revision>
      <id>2329015</id>
      <parentid>2142789</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:10:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="265" xml:space="preserve">{{Аўтаазначнік катэгорыі}}

[[Катэгорыя:XX стагодзьдзе ў Эўропе]]
[[Катэгорыя:1980-я паводле кантынэнтаў|Эўропа]]
[[Катэгорыя:Дзесяцігодзьдзі ў Эўропе]]</text>
      <sha1>djpigr4k4vxaap7bcxg3dzo68ul5hdb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Андрэй Мукавозчык</title>
    <ns>0</ns>
    <id>237472</id>
    <revision>
      <id>2329124</id>
      <parentid>2314603</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:28:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>37.214.40.38</ip>
      </contributor>
      <comment>Дапаўненьне пра кнігу сабжа і ацэнку</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22235" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя               = Андрэй Мукавозчык
|партрэт           = 
|апісаньне         = 
|род дзейнасьці    = прапагандыст
|дата нараджэньня  = {{Нарадзіўся|13|6|1963|1}}
|месца нараджэньня = [[Новасыбірск]], [[Расейская СФСР]], СССР
|дата сьмерці      = 
|месца сьмерці     = 
|узнагароды        = [[Файл:By-labor merit rib.png|50пкс]] [[Мэдаль «За працоўныя заслугі»]] (2021)&lt;br&gt;Прэмія “Залатое пяро” [[Беларускі саюз журналістаў|Беларускага саюза журналістаў]] (2020) і іншыя
}}

'''Андрэ́й Мікала́евіч Мукаво́зчык''' (нар. 1963, Новасыбірск, цяпер Расея) — публіцыст, [[прапаганда|прапагандыст]] [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] ў [[Беларусь|Беларусі]].

== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў расейскім [[Новасыбірск]]у, вырас і жыве ў [[Менск]]у. Скончыў [[фізычны факультэт БДУ]]&lt;ref&gt;[https://www.sb.by/author/894796-andrey-mukovozchik/ Андрей МУКОВОЗЧИК] [Андрэй Мукавозчык] — «[[Советская Белоруссия]]», афіцыйны сайт&lt;/ref&gt;.

З 1988 г. удзельнічаў у «[[Клюб вясёлых і знаходлівых|Клюбе вясёлых і знаходлівых]]» (КВЗ)&lt;ref name=tvr/&gt;. Узначальваў беларускае аб’яднаньне КВЗ, быў вядоўцам перадачаў КВЗ на [[Беларускае тэлебачаньне|Беларускім тэлебачаньні]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=Людзей насьмяшыць|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20170330/1490906881-yak-i-chym-zabaulyayuc-gledachou-belaruskiya-telekanaly|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=31 сакавіка 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/61-28425 61 (29425)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/31sak-9.indd__0.pdf 9]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Зь ягонай дзейнасьцю быў зьвязаны канфлікт паміж беларускім КВЗ і расейскімі праваўладальнікамі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210113082856/https://news.tut.by/otklik/104137.html Андрей Муковозчик TUT: Купридо был тем человеком, который инициировал закрытие Евролиги КВН] — [[Tut.by]], 27.02.2008&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://naviny.by/rubrics/society/2008/01/31/ic_news_116_284830 Муковозчик: движение КВН в Беларуси будет развиваться независимо от «АМиК»]{{Недаступная спасылка|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} — [[naviny.by]], 31.01.2008&lt;/ref&gt;. Стварыў і вёў гумарыстычнае тэлешоў «Вот так шоу» на [[БТ]]&lt;ref&gt;[http://www.belgazeta.by/ru/2008_02_04/vizavi/15749/  Клуб великих и неуживчивых] - [[БелГазета]], 04.02.2008&lt;/ref&gt;.

Жанаты&lt;ref name=tvr&gt;[https://web.archive.org/web/20210113170826/https://www.tvr.by/company/pressa-o-nas/andrey_mukovozchik_umenie_shutit_delo_trenirovki/  Андрей МУКОВОЗЧИК: «Умение шутить — дело тренировки»] [Андрэй МУКАВОЗЧЫК: «Уменьне жартаваць — гэта справа трэніроўкі»] — [[Белтэлерадыёкампанія]], афіцыйны сайт, 31.03 — 06.04.2003&lt;/ref&gt;.

== Прапагандысцкая дзейнасьць ==
Пасьля 2010 г. стаў вядомым як калюмніст газэты «[[Советская Белоруссия]]».

Абвінавачваўся ў тым, што ў сваіх публікацыях дазваляў сабе ў агрэсіўнай і прымітыўнай форме абразы і прыніжэньне апанэнтаў А. Лукашэнкі, зьдзекі зь беларускай мовы і беларусаў, мізагіністычныя выказваньні&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210113033618/https://naviny.media/article/20200730/1596114262-dmitriy-yampolskiy-my-o-mukovozchike-lukashenko-i-serosti-vokrug Дмитрий Ямпольский. МЫ. О Муковозчике, Лукашенко и серости вокруг] [Дзьмітры Ямпольскі. МЫ. Пра Мукавозчыка, Лукашэнку і шэрасьць навокал] — [[naviny.by]], 30.07.2020&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://gazeta.arche.by/article/382.html «Ленина нет, а Януш Радзивилл Черный есть»] — [[ARCHE Пачатак]], 01.05.2020&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://gazeta.arche.by/article/448.html «Мрази» ад «Советской Белоруссии». Якіх паслядоўнікаў выгадаваў калумніст А. Мукавозчык] — [[ARCHE Пачатак]], 19.11.2020&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=262227 Дацэнт журфака БДУ прааналізавала тэксты Мукавозчыка і даказала: гэта прапаганда] — [[Наша Ніва]], 11.11.2020&lt;/ref&gt; і антысэміцкія намёкі&lt;ref&gt;«Паводле Фрыдмана, праўладныя прапагандысты ўжо зьвярнуліся да наратыву, які вядомы з Польшчы і Чэхаславаччыны 1968 году, калі студэнцкі рух у Польшчы, а потым падзеі ў Чэхаславаччыне былі прадстаўленыя як вынік сіянісцкай змовы.

„І таму ўсе гэтыя рэчы, якія цяпер выходзяць, пра габрэйскае паходжаньне беларускіх журналістаў, ці намёкі, якія робіць спадар Мукавозчык аб прозьвішчах а-ля Шрайбман ці Кац, якія зьяўляюцца ў пратэставым кантэксьце, — гэта такі шыфр гэтых людзей“, — кажа Фрыдман. […] На пытаньне пра мэтавую аўдыторыю антысэміцкіх пасылаў гісторык адказаў:

„Напэўна, гэта прапаганда, якая робіцца для саміх сябе і для тых, хто разважае гэтаксама. Спадары Мукавозчык і Бянько напэўна, лічаць, што пераважная большасьць беларускага грамадзтва складаецца з антысэмітаў, якім трэба гэты антысэміцкі наратыў падкінуць. Я ня думаю, што прапаганда імкнецца некага перацягнуць з пратэставага лягеру. Гэта наратыў, які ідзе для сваіх. А мэта адна — данесьці да людзей, якія падтрымліваюць Лукашэнку, што ўсе гэтыя пратэсты інсьпіраваныя звонку. Тое самае зрабілі польскія камуністы, калі студэнты пачалі дэмакратычны пратэст. Камуністы заявілі, што ўсё гэта габрэйская інтэлігенцыя і сіяністы, і што палякі да гэтага пратэсту ніякага дачыненьня ня маюць. Тое ж самае яны імкнуцца зрабіць і сёньня“.»[https://www.svaboda.org/a/31016818.html Гісторык Фрыдман: «Дзяржаўныя прапагандысты ў Беларусі знаходзяцца пад уплывам антысэміцкіх стэрэатыпаў»] — [[Радыё Свабода]], 24.12.2020&lt;/ref&gt;.

У 2017 годзе актывіст [[Мікола Дзядок]] падаў у суд на газэту «Советская Белоруссия», патрабуючы абароны гонару і годнасьці, а таксама кампэнсацыі маральнай шкоды за выказваньні, якія зьмяшчаліся ў артыкуле аўтарства Мукавозчыка&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/28681376.html Анархіст Дзядок судзіцца з «Советской Белоруссией»] — [[Радыё Свабода]], 17.08.2017&lt;/ref&gt;.

У ліпені 2020 г. [[Марыя Калесьнікава]] падала ў [[Генэральная пракуратура Рэспублікі Беларусь|Генэральную пракуратуру]], [[Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь|Міністэрства інфармацыі]], [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі|Цэнтральную выбарчую камісію Беларусі]], а таксама ў рэдакцыю газэты «Советская Белоруссия» заяву датычна публікацыяў А. Мукавозчыка, абвінавачваючы яго ў распальваньні сацыяльнай і палітычнай розьні, ілжывых абвінавачаньнях, недапушчальных выказваньнях і паклёпе ў дачыненьні да праціўнікаў А. Лукашэнкі. Паводле Калесьнікавай, Мукавозчык у сваіх публікацыях парушыў артыкулы 191, 188 і 189 Крымінальнага кодэксу Рэспублікі Беларусь&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210113173746/https://naviny.media/article/20200724/1595588930-andreya-mukovozchika-trebuyut-privlech-k-otvetstvennosti-za Андрея Муковозчика требуют привлечь к ответственности за оскорбительные статьи] [Андрэя Мукавозчыка патрабуюць прыцягнуць да адказнасьці за абразьлівыя артыкулы] — [[naviny.by]], 24.07.2020&lt;/ref&gt;.

У лістападзе 2020 году дацэнт катэдры мэдыялёгіі факультэту журналістыкі [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|БДУ]] [[Інга Воюш]] правяла лінгвістычную экспэртызу 200 тэкстаў Мукавозчыка зь яго аўтарскае калёнкі «Накіпела» ў СБ за летні пэрыяд таго году, у якіх ён аналізаваў [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|выбарчую кампанію]], і даказала, што яго тэксты ўяўляюць сабой [[прапаганда|прапаганду]]. Адным зь інструмэнтаў, якім актыўна карыстаецца аўтар, стала так званая {{артыкул у іншым разьдзеле|мова варажнечы||ru|Язык вражды}}, ці рыторыка нянавісьці (''убогія, зварʼяцелыя пацукі, здыхлятнікі, зграя інтэлектуальных бамжоў, клоўны навапаказанае рады'' й да т.п.)&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. У ліпені 2022 году палітоляг [[Уладзімер Рубінчык|Вольф Рубінчык]] зьвярнуў увагу на тое, што ў кнізе А. Мукавозчыка «Революция мокрых штанов» (Менск, 2021) былі сфальсыфікаваныя цытаты з [[Уладзімер Ляхоўскі|Уладзімера Ляхоўскага]] і [[Ганна Севярынец|Ганны Севярынец]]; паводле ацэнкі Рубінчыка, кніга, вылучаная на атрыманьне [[Нацыянальная літаратурная прэмія (Беларусь)|Нацыянальнай літаратурнай прэміі]], мае для культуры не нулявую, а адмоўную вартасьць&lt;ref&gt;https://belisrael.info/?p=31283&lt;/ref&gt;.

У 2020-2021 гг. неаднаразова публікаваў пагрозы фізычнай расправы над палітычнымі ўцекачамі і актывістамі [[Мікалай Халезін|Мікалаем Халезіным]] і [[Натальля Каляда|Натальляй Калядой]]&lt;ref&gt;[https://euobserver.com/foreign/150557 Belarus threatens to kill two UK dissidents] [Беларусь пагражае забойствам двум дысыдэнтам у Брытаніі] — {{артыкул у іншым разьдзеле|EUObserver|EUObserver|uk|EUObserver}}, 11.01.2021&lt;/ref&gt;, а таксама да рэпрэсіяў супраць іхных сваякоў, якія пражываюць у Беларусі&lt;ref&gt;[https://www.sb.by/articles/tryndets-kotenku-bibliotechka-patriota-.html Еще один дотрынделся. Как болтунец] [Яшчэ адзін датрындзеўся. Як баўтунец] - [[СБ. Беларусь сегодня]], 11 красавіка 2021&lt;/ref&gt;. Ухваляў разгром грамадзянскай супольнасьці і масавае закрыцьцё грамадзкіх арганізацый рэжымам Лукашэнкі&lt;ref&gt;[https://www.sb.by/articles/generalnaya-uborka-mukovozchik.html Видали вы говорящий хлам? Это открывает рот «гражданское обчество»] [Ці вы бачылі сьмецьце, якое размаўляе? Гэта адчыняе рот «грамадзянская супольнасьць»] - [[СБ. Беларусь сегодня]], 23.07.2021&lt;/ref&gt;.

== Узнагароды ==
У траўні 2020 г. атрымаў узнагароду «Залатое пяро» праўладнага [[Беларускі саюз журналістаў|Беларускага саюза журналістаў]] у намінацыі «Найлепшы аўтарскі праект у інтэрнэце і сацыяльных сетках»&lt;ref&gt;[http://bsj.by/2020/05/9018/ Стали известны итоги конкурса «Золотое перо-2020»] — [[Беларускі саюз журналістаў]], 26.05.2020&lt;/ref&gt;.

У студзені 2021 г. указам А. Лукашэнкі ўзнагароджаны [[Мэдаль «За працоўныя заслугі»|мэдалём «За працоўныя заслугі»]]&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=266507 Лукашэнка ўзнагародзіў дзяржаўных прапагандыстаў. Азаронак атрымаў медаль «За адвагу»] — [[Наша Ніва]], 11.01.2021&lt;/ref&gt;.

== Міжнародныя санкцыі ==
Мукавозчык станавіўся суб’ектам забароны на паездкі й замарожваньня актываў [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскім Зьвязам]] як частка [[Чорны сьпіс Эўразьвязу|сьпісу беларускіх чыноўнікаў, адказных за палітычныя рэпрэсіі, падтасоўку вынікаў галасаваньня й прапаганду]]&lt;ref&gt;{{Cite web|last=МГ/АА|title=Евросоюз утвердил новый пакет санкций против представителей Беларуси. Кто в списке?|url=https://belsat.eu/ru/news/21-06-2021-evrosoyuz-utverdil-personalnye-sanktsii-protiv-predstavitelej-belarusi/|url-status=live|date=2021-06-21|archiveurl=https://archive.ph/7aQyp|archivedate=2021-06-27|accessdate=2021-06-27|website=|publisher=[[Белсат]]|language=ru}}&lt;/ref&gt;. Згодна з рашэньнем {{артыкул у іншым разьдзеле|Эўрапейская рада|Эўрапейскай рады|be|Еўрапейскі савет}} ад 21 чэрвеня 2021 году, адзін з асноўных прапагандыстаў [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]], які друкуецца ў газэце «[[СБ. Беларусь сегодня]]», у сваіх артыкулах сыстэматычна нэгатыўна й зьневажальна, выкарыстоўваючы падробленую інфармацыю, піша пра дэмакратычную апазыцыю й [[Грамадзянская супольнасьць|грамадзянскую супольнасьць]], зьяўляецца адной з асноўных крыніцаў [[Прапаганда ў Беларусі|прапаганды ў Беларусі]], а атрыманыя ўзнагароды («Залатое пяро», «Залатая літара», «За працоўныя заслугі») сьведчаць пра падтрымку [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] й атрыманьне выгады ад яго&lt;ref name=&quot;EU210620212&quot;&gt;[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R0997&amp;from=EN COUNCIL IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2021/997] — {{артыкул у іншым разьдзеле|EUR-Lex|EUR-Lex|en|EUR-Lex}}, 21.06.2021&lt;/ref&gt;. З той жа фармулёўкай 7 ліпеня 2021 году Мукавозчык трапіў і ў санкцыйны сьпіс [[Швайцарыя|Швайцарыі]]&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Shields|first=Michael|date=2021-07-07|editor-last=Liffey|editor-first=Kevin|title=Swiss widen sanctions list against Belarus|url=https://www.reuters.com/world/europe/swiss-widen-sanctions-list-against-belarus-2021-07-07/|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210707215407/https://www.reuters.com/world/europe/swiss-widen-sanctions-list-against-belarus-2021-07-07/|archivedate=2021-07-07|accessdate=2021-07-10|аўтар=Michael Shields|суаўтары=Kevin Liffey.|publisher=[[Reuters]]|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|date=2021-07-07|title=Sanctions program: Belarus: Verordnung vom 11. Dezember 2020 über Massnahmen gegenüber Belarus (SR 946.231.116.9), Anhang 1 Origin: EU Sanctions: Art. 2 Abs. 1 (Finanzsanktionen) und Art. 3 Abs. 1 (Ein- und Durchreiseverbot)|url=https://www.seco.admin.ch/dam/seco/de/dokumente/Aussenwirtschaft/Wirtschaftsbeziehungen/Exportkontrollen/Sanktionen/Verordnungen/Belarus/belarus_2021-07-07.pdf.download.pdf/Belarus_2021-07-07.pdf|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210707175409/https://www.seco.admin.ch/dam/seco/de/dokumente/Aussenwirtschaft/Wirtschaftsbeziehungen/Exportkontrollen/Sanktionen/Verordnungen/Belarus/belarus_2021-07-07.pdf.download.pdf/Belarus_2021-07-07.pdf|archivedate=2021-07-07|accessdate=2021-07-10|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Дзяржаўны сакратарыят па эканамічных пытаньнях|Дзяржаўны сакратарыят па эканамічных пытаньнях|de|Staatssekretariat für Wirtschaft}}|language=en}}&lt;/ref&gt;. 6 ліпеня да чэрвеньскага пакету санкцый ЭЗ далучыліся Альбанія, Ісьляндыя, Ліхтэнштайн, Нарвэгія, Паўночная Македонія, Чарнагорыя&lt;ref&gt;{{cite web|title=Declaration by the High Representative on behalf of the European Union on the alignment of certain third countries with the Council Decision (CFSP) 2021/1002 concerning restrictive measures in view of the situation in Belarus|url=https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2021/07/06/declaration-by-the-high-representative-on-behalf-of-the-eu-on-the-alignment-of-certain-countries-concerning-restrictive-measures-in-view-of-the-situation-in-belarus/|publisher=[[Рада Эўрапейскага зьвязу]]|date=2021-07-06|accessdate=2021-09-10|language=en}}&lt;/ref&gt;. 2 сьнежня Мукавозчык быў даданы і ў санкцыйны сьпіс [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Вялікабрытанія ўвяла санкцыі супраць «Беларуськалія» і 8 беларусаў|url=https://euroradio.fm/vyalikabrytaniya-uvyala-sankcyi-suprac-belaruskaliya-i-8-belarusau|work=[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]|date=2021-12-02|accessdate=2021-12-12}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
{{Сьпіс беларускіх службоўцаў, у стаўленьні якіх былі ўведзеныя санкцыі ЭЗ}}
{{Палітычны крызіс у Беларусі}}
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мукавозчык, Андрэй Мікалаевіч}}
[[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Беларускія журналісты]]
[[Катэгорыя:Супрацоўнікі і аўтары газэты «Советская Белоруссия»]]
[[Катэгорыя:Супрацоўнікі Нацыянальнай дзяржаўнай тэлерадыёкампаніі Рэспублікі Беларусь]]
[[Катэгорыя:Беларускія прапагандысты]]
[[Катэгорыя:Беларускія асобы ў Чорным сьпісе ЭЗ]]
[[Катэгорыя:Беларускія імігранты]]</text>
      <sha1>la75ym8vouuoacx8sa78pakmr26xj49</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Армін Ляшэт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>237940</id>
    <revision>
      <id>2329191</id>
      <parentid>2273969</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:12:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[ВП:AWB/T|артаграфія]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2857" xml:space="preserve">{{палітык}}
'''А́рмін Ла́шэт''' ({{мова-de|Armin Laschet}}; {{Н}} 18 лютага 1961, [[Аахэн]], [[ФРН]]) — нямецкі палітык, старшыня партыі [[Хрысьціянска-дэмакратычны саюз Нямеччыны|Хрысьціянска-дэмакратычны саюз]] з 16 студзеня 2021 году, прэм’ер-міністар зямлі [[Паўночны Райн — Вэстфалія]] (з 2017 году).

== Жыцьцяпіс ==
У 18-гадовым узросьце ўступіў у [[ХДС]]. У 1981 годзе скончыў школу ў сваім родным горадзе Аахэн і пачаў вывучаць права ва ўнівэрсытэтах [[Мюнхэн]]у і [[Бон (Нямеччына)|Бон]]у. У 1986 годзе таксама пачаў журналісцкую дзейнасьць — у прыватнасьці, працаваў карэспандэнтам рэдакцыі навін на баварскім тэлебачаньні Bayerisches Fernsehen. У 1987 годзе здаў першы дзяржаўны юрыдычны іспыт. Праз чатыры гады ён стаў галоўным рэдактарам газэты KirchenZeitung Aachen, з 1995 па 1999 год кіраваў выдавецтвам Einhard-Verlag.

Абраны новым старшынём нямецкай партыі Хрысьціянска-дэмакратычны саюз, якая ўваходзіць у кіроўную кааліцыю 16 студзеня 2021 году. Яго кандыдатуру падтрымалі ўдзельнікі двухдзённага партыйнага зьезду, які праходзіў у рэжыме відэаканфэрэнцыі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210116135748/https://svabod1.azureedge.net/a/31048995.html Ціханоўская выступіла на зьезьдзе, дзе абралі магчымага пераемніка Мэркель], Радыё Свабода, 17-01-2021&lt;/ref&gt;. Атрымаў у другім туры галасаваньня 521 голсасупраць 426, пададзеных за кансэрватара [[Фрыдрых Мэрц|Фрыдрыха Мэрца]]&lt;ref&gt;{{cite web|url= https://www.dw.com/en/armin-laschet-angela-merkel-loyalist-is-new-cdu-leader/a-56239045|title= Armin Laschet: Angela Merkel loyalist, is new CDU leader |author =  |date =2021-01-16 |work= |publisher=DW|accessdate= 2021-01-16|lang= en|archiveurl= |archivedate= }}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Ляшэт, Армін}}
[[Катэгорыя:Нямецкія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Нямецкія журналісты]]</text>
      <sha1>etntpd8skejpqwtvo2i6tou4r4t6vw5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аршанскае Эвангельле</title>
    <ns>0</ns>
    <id>238903</id>
    <revision>
      <id>2329095</id>
      <parentid>2328553</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:46:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[ВП:Шаблёны|шаблёны]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3909" xml:space="preserve">{{Твор мастацтва
|тып               = [[Рукапіс]]
|файл              = Orsha gospels.jpg
|памер             = 250пкс
|назва             = Аршанскае Эвангельле
|арыгінал          = 
|аўтар             = 
|год               = пачатак XIII ст.
|матэрыял          = 
|тэхніка           = 
|вышыня            = 
|шырыня            = 
|месцазнаходжаньне = [[Кіеў]]
|музэй             = Цэнтральная навуковая бібліятэка&lt;br&gt;[[Нацыянальная акадэмія навук Украіны|Акадэміі навук Украіны]]
}}
'''Аршанскае Эвангельле''' — [[Беларусь|беларускі]] рукапісны помнік канца XII — пачатку XIII стагодзьдзяў Выяўленае ў [[Ворша|Воршы]] ў 1812 годзе.

Верагодна, створанае на [[Полацак|Полаччыне]]. Зьберагліся 142 аркушы (без пачатку і канца), пісаныя ўставам на высакаякасным пэргамэнце. У Аршанскім Эвангельле зьмешчаны 2 мініяцюры з выявамі эвангелістаў Лукі і Мацьвея (найбольш раньнія ва ўсходне-славянскіх рукапісах), 2 застаўкі і 310 ініцыялаў з варыяцыямі старабізантыйскіх і першапачатковых тэраталягічных формаў (у асобных ініцыялах — выявы чалавека). За рэлігійнай абалонкай праглядаецца жывая народная аснова, што збліжае іх з размалёўкамі Спаса-Эфрасіньнеўскага манастыру ў Полацку.

Ад рамы захавалася дубовая дошка, расколатая ўздоўж напалову, з трыма выпуклымі меднымі дэкаратыўнымі элемэнтамі. Рукапіс зьмяшчае чытаньні на працягу ўсяго году, без пачатку (першыя 25 старонак страчаны); пачынаецца з чытаньняў у суботу 7-га тыдня пасьля Вялікадня. Пасьля асноўнай часткі разьмешчаны месяцаслоў і нядзельныя ранішнія Эвангельлі.

Рукапіс патрапіў у  музэй Кіеўскай духоўнай акадэміі ад памешчыка І. С. Мелянеўскага ў 1874 годзе.

Рукапіс зьберагаецца ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы [[АН Украіны]], Ф. 301, № 555 п.

== Глядзіце таксама ==
* [[Шарашоўскае Эвангельле]]

== Літаратура ==
* [[Мікола Нікалаеў|Нікалаеў М.]] Палата кнігапісная. — Мн., 1993.
* {{Літаратура/БелЭн|1|536}}
* [[Алесь Суша|Суша А. А.]] Оршанское евангелие // Регионы Беларуси: энциклопедия. — Минск, 2011. — Т.2, кн.2. — С.260–261.

{{Беларускія рукапісы}}

[[Катэгорыя:Рукапісы Эвангельляў]]
[[Катэгорыя:Ворша]]
[[Катэгорыя:Ілюмінаваныя рукапісы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Ілюмінаваныя Дабравесьці]]
[[Катэгорыя:Беларускае мастацтва]]
[[Катэгорыя:Праваслаўе на Беларусі]]
[[Катэгорыя:Літаратура Вялікага Княства Літоўскага]]</text>
      <sha1>6o9utinok1w6bt2zeo01jzewk02is4o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Вонкавыя спасылкі паводле тэмаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>240563</id>
    <revision>
      <id>2329154</id>
      <parentid>2203144</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:54:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Knedlik-Pod</username>
        <id>14918</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */[[ВП:Катэгорыя|катэгарызацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="472" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў
|description = Гэтая катэгорыя зьбірае шаблёны вонкавых спасылак паводле энцыкляпэдычнай тэматыкі.
|container = yes
|type = external link
}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў| Вонкавыя спасылкі]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Вонкавыя спасылкі| Тэмы]]</text>
      <sha1>5j6zejx9mqfbww4czslbphjvzuz9bvi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Форум</title>
    <ns>4</ns>
    <id>251809</id>
    <revision>
      <id>2328981</id>
      <parentid>2326905</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:30:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>AAkhmedova (WMF)</username>
        <id>71752</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55377" xml:space="preserve">{{Вікіпэдыя:Форум/Шапка}}&lt;!-- НЕ ВЫДАЛЯЙЦЕ ГЭТЫ РАДОК, ПІШЫЦЕ ПАД ІМ. Не забывайцеся на == Загаловак == --&gt;
== Праект выпраўленай галоўнай старонкі Беларускай Вікіпэдыі ==
Дзякуючы пільнасьці калегі [[Удзельнік:W|Ўдзельніка:W]] высьветлілася, что цяперашняя [[Галоўная старонка]] даволі нязграбна адлюстроўваецца на смартфонах пры выбары мабільнай вэрсіі яе прагляду. Вынікам супрацы і [[Абмеркаваньне шаблёну:Галоўная старонка/Іншыя праекты|абмеркаваньня]] стаў [[Вікіпэдыя:Праект:Галоўная старонка/Праект|праект выпраўленай галоўнай старонкі]], якім у найбліжэйшы час плянуецца замяніць наяўную вэрсію. Прашу прынамсі паглядзець, ці стройна адлюстроўваецца памянёны праект выпраўленай галоўнай старонкі на вашых прыладах, таксама вітаюцца заўвагі, прапановы і асабліва — з улікам даволі абмежаваных магчымасьцяў — канкрэтная дапамога з удасканаленьня дызайну (пры такой патрэбе). [[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:34, 21 чэрвеня 2022 (+03)
: У нас ужо пэўны час няма выяваў дня, таму вырашыў зрабіць колькі на тыдзень. Запрыкмеціў, што сама выява на існай галоўнай старонцы і на праекце цалкам чамусьці не паказваецца. --&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 01:12, 22 чэрвеня 2022 (+03)
:: Здаецца, выправіў гэтую хібу ў праекце галоўнай старонкі. Дарэчы, у тым жа баўгарскім разьдзеле (хоць статус адпаведнай мовы непараўнальны з нашым) проста цяпер аўтаматычна выводзіцца выява дня зь Вікісховішча. Мабыць, у ідэале варта было б і нам так зрабіць, калі няма ўласнаруч абраных выяваў. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 16:09, 22 чэрвеня 2022 (+03)
::: Дзякуй. Мае сэнс цягнуць зь Вікісховішча, але пакуль такога функцыяналу няма дадаў яшчэ колькі выяваў. --&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 01:34, 23 чэрвеня 2022 (+03)

== Спроба разабрацца з функцыяналам Вікі ==
Мне трэба разьмясьціць нейкую інфармацыю так, каб збоку справа ад тэксту быў малюнак, мне здаецца за гэта могуць адказваць шаблёны, але якія яны бываюць, як імі карыстацца, калі ласка, дапамагіце разабрацца, калі ёсьць якое нешта з кшталту туторыялам, буду вельмі ўдзячны за спасылку на такое
: Так, для гэтага існуюць шаблёны-карткі. Трэба дапамога ў выкарыстаньні існага ці трэба новы стварыць?. --&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 11:15, 11 чэрвеня 2022 (+03)
:Вітаю! Як маецеся? Таксама магчыма скарыстаць даведку на старонцы [[Вікіпэдыя:Выявы]]. Спасылкі на іншыя старонкі даведкі ёсьць у [[Дапамога:Зьмест]], у тым ліку асновы вікі-фарматаваньня на [[Вікіпэдыя:Памятка]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 12:07, 11 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясна-2022]] ==
Вітаю! Як маецеся? Паводле [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022/Сьпіс]], 15 удзельнікаў і 2 анаміныя карыстальнікі стварылі 342 артыкулы. Сярод іх 7 удзельнікаў і 1 ананімны карыстальнік стварылі 268 артыкулаў у рамках [[:m:Wikimedia CEE Spring 2022/Rules#Belarus (classical)|мясцовага]] конкурсу з крыніцамі без машыннага перакладу пра краіны Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы, акром Беларусі: [[Удзельнік:Stary Jolup]] — 193, [[Удзельнік:Taravyvan Adijene]] — 28, Удзельнік:W — 25, [[Удзельнік:Kazimier Lachnovič]] — 11, [[Удзельнік:Dymitr]] — 5, [[Удзельнік:Jarash]], [[Удзельнік:Visem]] і [[Спэцыяльныя:Унёсак/95.47.59.250|95.47.59.250]] — па 2. Першыя 2 месцы за створаныя артыкулы — пераможныя. Таксама 10 удзельнікаў палепшылі 73 артыкулы. Сярод іх 5 удзельнікаў палепшылі 31 артыкул у рамках мясцовага конкурсу: Удзельнік:Kazimier Lachnovič — 12, Удзельнік:Taravyvan Adijene — 11, Удзельнік:Jarash — 4, [[Удзельнік:Гарбацкі]] і Удзельнік:Stary Jolup — па 2. Першае месца за палепшаныя артыкулы — пераможнае. Віншую пераможцаў і ўсіх удзельнікаў з 2-м найлепшым вынікам паводле ліку палепшаных артыкулаў за ўсе «[[Вікіпэдыя:Віківясна|Віківёсны]]» ад 2015 году.--[[Удзельнік:W]] 11:56, 1 чэрвеня 2021 (UTC+3)

== [[Расейская акупацыя Беларусі]] ==
Пэўны, што нам трэба стварыць адпаведны артыкул, іначай не [[рэжым Лукашэнкі|расейскую акупацыйную адміністрацыю]], а [[Беларусь]] могуць пачаць асацыяваць з расейскімі ваеннымі злачынствамі ва Ўкраіне. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:02, 25 лютага 2022 (+03)
:{{За}}--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 12:34, 25 лютага 2022 (+03)
: У тэлеграм-канале ўкраінскай Вікіпэдыі прыведзены [https://t.me/WikiUa/4289 сьпіс найпапулярнейшых артыкулаў] за ўчорашні дзень. Усе тэматычныя, пераважная большасьць у нашым разьдзеле адсутнічае.
: З 17 лютага па ўсім сьвеце ладзіцца [[:m:Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2022/be-tarask|Месяц культурнай дыпляматыі Ўкраіны]].
: Але мы будзем пісаць пра выдуманыя „Ўмесьце“, „акупацыю“ і „мыніпрычом“. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 16:01, 25 лютага 2022 (+03)
:: Калі «акупацыя» выдуманыя, то Беларусь (як і яе грамадзяне) — суўдзельнік расейскія ваенных злачынстваў. Вось з гэтай думкай і пішыце артыкулы (калі зможаце), якія мяркуючы з статыстыкі, дзе ўсе нашы найпапулярнейшыя артыкулы — на беларускую тэматыку, усё адно практычна ніхто ня будзе чытаць. Увогуле, мая справа — агучыць саму ідэю на падставе аналізу той інфармацыі, дзе вядомыя беларусы, якія ня маюць ніякага дачыненьня да акупацыйнага рэжыму, чамусьці апраўдваюцца за агрэсію з  акупаванай тэрыторыі Беларусі. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 16:49, 25 лютага 2022 (+03)
::: Для параўнаньня: за ўчора ў [https://t.me/wikipedyja/1866 нашым сьпісе найпапулярнейшых артыкулаў], акрамя „[[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскага ўварваньня ва Ўкраіну]]“ (дзякую за стварэньне яшчэ раз), няма чаго чытаць. Цяпер актуальная не беларуская тэматыка, а розныя віды сучасных узбраеньняў, украінскія геаграфічныя мясьціны і міжнародная абстаноўка, на жаль. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 17:42, 25 лютага 2022 (+03)
:::: Спрачацца ня буду, бо ў апошнім, мабыць, усё ж ваша праўда, на жаль. Няхай кожны робіць, што можа. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 18:36, 25 лютага 2022 (+03)

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Форум| ]]

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated&lt;section end=&quot;annoncement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work.

The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 20:59, 8 лютага 2022 (+03)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Leadership Development Working Group: Reminder to apply by 10 April 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello everyone,

The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group|Leadership Development Working Group]]. The purpose of the working group is to advise leadership development work. Feedback was collected in February 2022 and a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate#5. Summary of Call for Feedback|summary of the feedback]] is on Meta-wiki. The application period to join the Working Group is now open and is closing soon on April 10, 2022. Please [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Purpose and Structure#3. How is the working group formed and structured?|review the information about the working group]], share with community members who might be interested, and [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate#1. How to participate|apply if you are interested]]. 

Thank you. -[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 13:16, 4 красавіка 2022 (+03)

== Ukraine's Cultural Diplomacy Month: We are back in 2022! ==
&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:UCDM 2022.png|180px|right]]
{{int:please-translate}}

Hello, dear Wikipedians!&lt;br/&gt;

[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|Ministry of Foreign Affairs of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the second edition of writing challenge &quot;'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2022|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''&quot;, which lasts from 17 February to 17 March 2022. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design and cultural phenomena of Ukraine that made a contribution to world culture. The most active contesters will receive [[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2022/Prizes|prizes]].&lt;br/&gt;

We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia!--[[Удзельнік:ValentynNefedov (WMUA)|ValentynNefedov (WMUA)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:ValentynNefedov (WMUA)|гутаркі]]) 15:40, 21 лютага 2022 (+03)
&lt;/div&gt;

== Wiki Loves Folklore is extended till 15th March ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;{{int:please-translate}}

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
Greetings from Wiki Loves Folklore International Team,

We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc.

We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language.

Best wishes,

'''International Team'''&lt;br /&gt;
'''Wiki Loves Folklore'''

[[Удзельнік:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Гутаркі ўдзельніка:MediaWiki message delivery|гутаркі]]) 07:50, 22 лютага 2022 (+03)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== Coming soon ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
=== Several improvements around templates ===
Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki:
* Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]),
* Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]),
* and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right).

All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. &lt;/div&gt; - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 15:38, 28 лютага 2022 (+03)
&lt;!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=22907463 --&gt;

{{DISPLAYTITLE:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&lt;languages /&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]].

The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]].

You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance

Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

--[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 16:09, 7 сакавіка 2022 (+03)
:Пераклаў Усеагульны звод паводзінаў на беларускую мову на [[Мэта-Вікі]] ([[:m:Universal Code of Conduct/be-tarask]]).--[[Удзельнік:W]] 14:57, 17 сакавіка 2022 (UTC+3)

== Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow ==

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. 

([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram])

The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]]

A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on  [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]].

We look forward for your immense co-operation.

Thanks 
Wiki Loves Folklore international Team
[[Удзельнік:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Гутаркі ўдзельніка:MediaWiki message delivery|гутаркі]]) 17:40, 14 сакавіка 2022 (+03)
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== Feminism and Folklore 2022 ends soon ==

[[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]]
[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on &lt;b&gt;31 March 2022 11:59 UTC&lt;/b&gt;. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as &lt;i&gt;folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more&lt;/i&gt;

Keep an eye on the project page for declaration of Winners. 

We look forward for your immense co-operation.

Thanks 
Wiki Loves Folklore international Team
[[Удзельнік:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Гутаркі ўдзельніка:MediaWiki message delivery|гутаркі]]) 17:28, 26 сакавіка 2022 (+03)
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&amp;oldid=23060054 --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 6&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; == 

&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 6, April 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----

Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]])
*'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]])
*'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]])
*'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]])
*'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get  up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]])
*'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt; 
--[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 14:16, 14 красавіка 2022 (+03)

=== Next steps: Universal Code of Conduct (UCoC) and UCoC Enforcement Guidelines === 
After reviewing vote results and accompanying comments, the Community Affairs Committee decided to launch a fresh round of community consultations. After that, the refined text of the Guidelines will be put for another vote.

The comments have shown that community members unequivocally support creating a safe and welcoming culture that stops hostile and toxic behaviour, supports victims of such actions, and encourages good-faith people to be productive on the Wikimedia projects.
While the results did show that support for the UCoC Guidelines exceeded the required 50%+1 vote, the comments highlighted that further revisions would be required to have strong community support to follow through with enforcement.

Therefore the Committee instructed the Foundation to:

Conduct another round of community consultations, and put the newly-refined Guidelines for a community vote.

The WMF team will seek feedback on four topics that stood out among the voter comments. You can learn more about the four topics and the Committee's findings on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines this Meta page]. 

Regards,
--[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 14:48, 23 красавіка 2022 (+03)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Report on Voter Feedback from Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines Ratification &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt;===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

The Universal Code of Conduct (UCoC) project team has completed the analysis of the feedback accompanying the ratification vote on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. 

Following the completion of the UCoC Enforcement Guidelines Draft in 2022, the guidelines were voted on by the Wikimedian community. Voters cast votes from 137 communities, with the top 9 communities being: English, German, French, Russian, Polish, Spanish, Chinese, Japanese, Italian Wikipedias, and Meta-wiki. 

Those voting had the opportunity to provide comments on the contents of the Draft document. 658 participants left comments. 77% of the comments are written in English. Voters wrote comments in 24 languages with the largest numbers in English (508), German (34), Japanese (28), French (25), and Russian (12). 

A report will be sent to the Revision Drafting Committee who will refine the enforcement guidelines based on the community feedback received from the recently concluded vote. A public version of the report is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report|'''published on Meta-wiki here''']].  The report is available in translated versions on Meta-wiki. {{int:please-translate}} 

Again, we thank all who participated in the vote and discussions. We invite everyone to contribute during the next community discussions. More information about the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines can be found [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|on Meta-wiki]].

On behalf of the Universal Code of Conduct project team&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
Delivered by --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 13:07, 26 траўня 2022 (+03)

===Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines===

Hi all, 

After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee Community Affairs committee (CAC)] of the Board asked [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ that several areas of the guidelines be reviewed for improvements].

Having analysed the comments of community members who participated in the vote on the Guidelines for implementing the UCoC, the CAC decided to launch another round of community consultations. Upon completion of these consultations, the community will have an opportunity to vote on the revised UCoC Implementation Guidelines.

According to the analysis, the comments highlighted three critical groups of questions:

1. On (mandatory) training in the UCoC and its Guidelines;

2. On balancing privacy protection and due process;

3. On the requirement that certain groups of users affirm they will acknowledge and adhere to the Universal Code of Conduct.

The Revisions Committee kindly asks you to leave your answers and comments on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/en this Meta page]. (''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/Announcement See full announcement]'').  

--[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 00:15, 3 чэрвеня 2022 (+03)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Join the Wikimedia Foundation Annual Plan conversations with Maryana Iskander&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello,

The [[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Movement Communications]] and [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] teams invite you to discuss the '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan]]''', a plan of record for the Wikimedia Foundation's work.

These conversations continue [[m:User:MIskander-WMF|Maryana Iskander]]'s [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|Wikimedia Foundation Chief Executive Officer listening tour]]. 

The conversations are about these questions:
* The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|2030 Wikimedia Movement Strategy]] sets a direction toward &quot;knowledge as a service&quot; and &quot;knowledge equity&quot;. The Wikimedia Foundation wants to plan according to these two goals. How do you think the Wikimedia Foundation should apply them to our work?
* The Wikimedia Foundation continues to explore better ways of working at a regional level. We have increased our regional focus in areas like grants, new features, and community conversations. What is working well? How can we improve?
* Anyone can contribute to the Movement Strategy process. Let's collect your activities, ideas, requests, and lessons learned. How can the Wikimedia Foundation better support the volunteers and affiliates working in Movement Strategy activities?

You can find [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''the schedule of calls on Meta-wiki''']].

The information will be available in multiple languages. Each call will be open to anyone to attend. Live interpretation will be available in some calls.

Best regards,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 12:56, 15 красавіка 2022 (+03)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;2022 Board of Trustees Call for Candidates&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.

The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.

The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.

Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].

Thank you for your support, 

Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
--[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 21:12, 25 красавіка 2022 (+03)

== New Wikipedia Library Collections Available Now - April 2022 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

Hello Wikimedians! 
[[File:Wikipedia_Library_owl.svg|thumb|upright|The TWL owl says sign up today!]]
[[m:The Wikipedia Library|The Wikipedia Library]] has free access to new paywalled reliable sources. You can these and dozens more collections at https://wikipedialibrary.wmflabs.org/:
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/128/ Wiley]''' – journals, books, and research resources, covering life, health, social, and physical sciences
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/125/ OECD]''' – OECD iLibrary, Data, and Multimedia​​ published by the Organisation for Economic Cooperation and Development
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/129/ SPIE Digital Library]''' – journals and eBooks on optics and photonics applied research

Many other sources are freely available for experienced editors, including collections which recently became accessible to all eligible editors: Cambridge University Press, BMJ, AAAS, Érudit and more.

Do better research and help expand the use of high quality references across Wikipedia projects: log in today!
&lt;br&gt;--The Wikipedia Library Team 16:16, 26 красавіка 2022 (+03)

:&lt;small&gt;This message was delivered via the [https://meta.wikimedia.org/wiki/MassMessage#Global_message_delivery Global Mass Message] tool to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library The Wikipedia Library Global Delivery List].&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Samwalton9@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library&amp;oldid=23036656 --&gt;

== Coming soon: Improvements for templates ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;!--T:11--&gt;
[[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]]
Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon:

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': 
This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]]

In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]]

Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. 

We would love to hear your feedback on our talk pages!
&lt;/div&gt; -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 14:13, 29 красавіка 2022 (+03)
&lt;!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=23222263 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Editing news 2022 #1&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;&lt;i&gt;[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/i&gt;
[[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]]

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages.  New editors are more successful with this new tool.  You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]].  Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test.  You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 21:54, 2 траўня 2022 (+03)
&lt;!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=22019984 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election.

The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017.  Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. 

There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more?

Election volunteers will help in the following areas:
* Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels
* Optional: Monitor community channels for community comments and questions

Volunteers should:

* Maintain the friendly space policy during conversations and events
* Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner

Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt; --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 15:54, 6 траўня 2022 (+03)

== Invitation to participate in the #WPWPCampaign 2022 ==

Dear Wikimedians,

We are glad to inform you that the 2022 edition of Wikipedia Pages Wanting Photos campaign is coming up in July.

This is a formal invitation to invite individuals and communities to join the campaign to help improve Wikipedia articles with photos and contextual images. 

The campaign will run from July 1 to August  31, 2022 and several communities and Wikimedia Affiliates have already indicated interest to organize the campaign in their localities. Please find your community or community closer to you to participate: [[:m:Wikipedia Pages Wanting Photos 2022/Participating Communities|WPWP2022 Campaign: Participating Communities]].

The campaign primarily aims to promote using images from Wikimedia Commons to enrich Wikipedia articles that are lacking them. Participants will choose among Wikipedia pages without photos, then add a suitable file from among the many thousands of photos in the Wikimedia Commons, especially those uploaded from thematic contests (Wiki Loves Africa, Wiki Loves Earth, Wiki Loves Folklore, etc.) over the years. In this third edition of the campaign, eligibility criteria have been revised based on feedback and campaign Evaluation Reports of the previous editions. Please find more [[:m:Wikipedia Pages Wanting Photos 2022/FAQ and Contest Rules|details about these changes and our FAQ here on Meta-Wiki]]

For more information, please visit the [[:m:Wikipedia Pages Wanting Photos 2022|campaign page on Meta-Wiki]].

Best,&lt;br/&gt;
[[User:Ammarpad|Ammar A.]]&lt;br/&gt;
Global Coordinator&lt;br/&gt;
Wikipedia Pages Wanting Photos Campaign 2022.&lt;br /&gt;
20:39, 31 траўня 2022 (+03)
&lt;!-- Message sent by User:Martin Urbanec@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Wikipedia_Pages_Wanting_Photos/Distribution_list&amp;oldid=23230284 --&gt;

== Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]

Hi, Greetings

The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced!

We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]'''

Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project.

We hope to have you contribute to the campaign next year.

'''Thank you,'''

'''Wiki Loves Folklore International Team'''

--[[Удзельнік:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Гутаркі ўдзельніка:MediaWiki message delivery|гутаркі]]) 19:12, 4 ліпеня 2022 (+03)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=23454230 --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Propose statements for the 2022 Election Compass&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Community members in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass.]]

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

Here is the timeline for the Election Compass:

July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass

July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements

July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements

August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements

August 5 - 12: candidates align themselves with the statements

August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 14:52, 12 ліпеня 2022 (+03)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi everyone,

The Affiliate Representatives have completed their voting period. The selected 2022 Board of Trustees candidates are:

* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])

You may see more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this Board election.

The Affiliate organizations selected representatives to vote on behalf of the Affiliate organization. The Affiliate Representatives proposed questions for the candidates to answer in mid-June. These answers from candidates and the information provided from the Analysis Committee provided support for the representatives as they made their decision.

Please take a moment to appreciate the Affiliate Representatives and Analysis Committee members for taking part in this process and helping to grow the Board of Trustees in capacity and diversity. These hours of volunteer work connect us across understanding and perspective. Thank you for your participation.

Thank you to the community members who put themselves forward as candidates for the Board of Trustees. Considering joining the Board of Trustees is no small decision. The time and dedication candidates have shown to this point speaks to their commitment to this movement. Congratulations to those candidates who have been selected. A great amount of appreciation and gratitude for those candidates not selected. Please continue to share your leadership with Wikimedia.

What can voters do now?

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Review the results of the Affiliate selection process]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Read more here about the next steps in the 2022 Board of Trustee election]].

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 22:30, 20 ліпеня 2022 (+03)</text>
      <sha1>a0f8gt63blffi40xwhzfwbreqy4aiv3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сафія Кімантайце-Чурлёнене</title>
    <ns>0</ns>
    <id>253773</id>
    <revision>
      <id>2329048</id>
      <parentid>2306154</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:10:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>77.221.66.126</ip>
      </contributor>
      <comment>Дададзенае месца сьмерці.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14183" xml:space="preserve">{{Пісьменьніца
|Імя=Сафія Кімантайце-Чурлёнене
|Арыгінал імя=Sofija Kymantaitė-Čiurlionienė
|Месца пахаваньня=Коўна, Пятрашунскія могілкі
|Муж=Мікалоюс Канстанцінас Чурлёніс
|Род дзейнасьці=пісьменьніца, драматургіня, выкладніца летувіскай мовы, літаратурная крытыца, паэтка
|Гады актыўнасьці=1905—1956|Жанр=п’еса, апавяданьне, верш, артыкул
|Мова=летувіская
|Дэбют=1905
|Значныя творы=Komedijėlės (1918), Šventmarė (1937)
}}
'''Сафíя Кіманта́йце-Чурлёнене''' ({{Мова-лет|Sofija Kymantaitė-Čiurlionienė}}; 13 сакавіка 1886, [[Янішкі (горад)|Янішкі]], [[Летува]], [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыя]] ― 1 сьнежня 1958, [[Летувіская ССР|Коўна, Летувіская ССР]]) ― летувіская [[пісьменьніца]], [[паэтка]], [[Драматург|драматургіня]], літаратурная крытыца, [[перакладніца]] і грамадзкая дзяячка.

== Жыцьцяпіс ==

Нарадзілася 13 сакавіка 1886 году ў безьзямельнай шляхецкай сям’і Леонаса Кімантаса і Эльжбеты Ярулайціце — ейным бацькам — было цяжка матэрыяльна, таму прыйшлося пераехаць у Кулі да брата маці, ксяндза Вінцэнтаса Ярулайціса&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Ramutis Karmalavičius, Sofija Kymantaitė-Čiurlionienė, VLE, https://www.vle.lt/straipsnis/sofija-kymantaite-ciurlioniene/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1898 годзе ў Кулях Сафія пазнаёмілася зь сьвятаром [[Юозас Тумас-Вайжгантас|Юозасам Тумасам-Вайжгантасам]], які стаў ейным першым настаўнікам [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] (да таго часу яна ўмела чытаць і пісаць толькі па-польску і крыху па-расейску). Пазьней Сафія Кімантайце навучалася ў Паланскай пачатковай жаночай школе, затым у Санкт-Пецярбургу ў Кацярынінскай гімназіі&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Ramutis Karmalavičius, Sofija Kymantaitė-Čiurlionienė, VLE, https://www.vle.lt/straipsnis/sofija-kymantaite-ciurlioniene/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1904 годзе скончыла гімназію ў [[Рыга|Рызе]]. У 1904—1907 гадах вывучала [[Мэдыцына|мэдыцыну]] ў [[Ягелонскі ўнівэрсытэт|Ягелонскім унівэрсытэце]] ў [[Кракаў|Кракаве]] (на той час [[Аўстра-Вугоршчына]]), пазьней — [[Філязофія|філязофію]] і [[Літаратура|літаратуру]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Ramutis Karmalavičius, Sofija Kymantaitė-Čiurlionienė, VLE, https://www.vle.lt/straipsnis/sofija-kymantaite-ciurlioniene/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Пісьменьніца пазнаёмілася з [[Мікалоюс Чурлёніс|Мікалоюсам Чурлёнісам]] на адкрыцьці першай летувіскай мастацкай выставы ў [[Вільня|Вільні]]. Пасябраваўшы, Сафія пачала навучаць кампазітара і мастака летувіскай мове, менавіта зь ёй асацыюецца летуанізацыя М. Чурлёніса. У 1909 годзе выйшла замуж за Мікалоюса Чурлёніса. Пасьля сьмерці мужа у 1911 годзе разам з дачкой Данутай пераехала ў [[Коўна|Коўну]], дзе на прафэсійных курсах вывучала летувіскую мову&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Kymantaitė-Čiurlionienė Sofija, tekstai.lt, http://www.tekstai.lt/tekstai/556-kymantaite-ciurlioniene-sofija&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Сафія Кімантайце была актыўнай удзельніцай грамадзкага [[Жаночы рух|жаночага руху]] — у дваццаць адзін год яна ўдзельнічала ў першым кангрэсе летувіскіх жанчынаў у Коўне, на якім выступіла з дакладам&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Ramutis Karmalavičius, Sofija Kymantaitė-Čiurlionienė, VLE, https://www.vle.lt/straipsnis/sofija-kymantaite-ciurlioniene/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] жыла ва ўнутранай [[Расея|Расеі,]] у [[Варонеж]]ы, дзе працавала [[Настаўніца|настаўніцай]] у мясцовай летувіскай гімназіі&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Ramutis Karmalavičius, Sofija Kymantaitė-Čiurlionienė, VLE, https://www.vle.lt/straipsnis/sofija-kymantaite-ciurlioniene/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

На пачатку 1920-х вярнулася ў незалежную Летуву. У 1925—1938 гадах выкладала летувіскую мову і мэтодыку выкладаньня на катэдры гуманітарных навук [[Унівэрсытэт імя Вітаўта Вялікага|Унівэрсытэту імя Вітаўта Вялікага]] ў Коўне. З 1933 па 1934 год рэдагавала [[Газэта|газэту]] «Gimtoji kalba» (''Родная мова''). Займалася міжнароднай дзейнасьцю: у 1929—1937 гадах была чаліцай летувіскай дэлегацыі ў [[Ліга Нацыяў|Лізе Нацыяў]], таксама займалася грамадзкімі праектамі&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Ne tik Čiurlionio žmona: 7 faktai apie Sofiją Kymantaitę-Čiurlionienę, kurių greičiausiai nežinojote, 15 min, 2018 07 29, https://www.15min.lt/ar-zinai/naujiena/idomi-lietuva/ne-tik-ciurlionio-zmona-7-faktai-apie-sofija-ciurlioniene-kuriu-greiciausiai-nezinojote-1162-1003880?copied&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Пасьля [[Акупацыя Летувы|акупацыі Летувы]] савецкімі войскамі ў 1940 годзе засталася ў Коўне&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Ne tik Čiurlionio žmona: 7 faktai apie Sofiją Kymantaitę-Čiurlionienę, kurių greičiausiai nežinojote, 15 min, 2018 07 29, https://www.15min.lt/ar-zinai/naujiena/idomi-lietuva/ne-tik-ciurlionio-zmona-7-faktai-apie-sofija-ciurlioniene-kuriu-greiciausiai-nezinojote-1162-1003880?copied&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Нямецкая акупацыя|нямецкай акупацыі]] С. Кімантайце-Чюрлёнене і ейная дачка Данута ратавалі [[Габрэі|габрэяў]] — хавалі іх дома і дапамаглі атрымаць дакумэнты. У 1991 годзе была пасьмяротна ўзнагароджаная [[Мэдаль|мэдалём]] Памяці [[Праведнік народаў сьвету|Праведнікаў народаў сьвету]] за выратаваньне габрэяў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Ne tik Čiurlionio žmona: 7 faktai apie Sofiją Kymantaitę-Čiurlionienę, kurių greičiausiai nežinojote, 15 min, 2018 07 29, https://www.15min.lt/ar-zinai/naujiena/idomi-lietuva/ne-tik-ciurlionio-zmona-7-faktai-apie-sofija-ciurlioniene-kuriu-greiciausiai-nezinojote-1162-1003880?copied&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Памерла ў [[1956]] годзе. Пахаваная на [[Пятрашунскія могілкі|Пятрашунскіх могілках]] у [[Коўна|Коўне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Ne tik Čiurlionio žmona: 7 faktai apie Sofiją Kymantaitę-Čiurlionienę, kurių greičiausiai nežinojote, 15 min, 2018 07 29, https://www.15min.lt/ar-zinai/naujiena/idomi-lietuva/ne-tik-ciurlionio-zmona-7-faktai-apie-sofija-ciurlioniene-kuriu-greiciausiai-nezinojote-1162-1003880?copied&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==

Творы пачалі друкаваць у [[1905]] годзе. Пісала [[Верш|вершы]], фальклёрныя [[Паэма|паэмы]], [[Драматычны твор|драматычныя творы]], [[Апавяданьне|апавяданьні]], [[Аповесьць|аповесьці]], артыкулы, этуды і [[Рэцэнзія|рэцэнзіі]] па [[Літаратуразнаўства|літаратуразнаўстве]] і гісторыі літаратуры. Пазьней апублікавала ўспаміны, [[Пераклад|пераклады]] твораў замежных пісьменьнікаў: [[Жан-Батыст Мальер|Жана-Батыста Мальера]], [[Гюстаў Флябэр|Гюстава Флябэра]]. Рэдагавала [[пераклад]] «[[Іліяда|Іліяды]]» [[Гамэр]]а&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Ne tik Čiurlionio žmona: 7 faktai apie Sofiją Kymantaitę-Čiurlionienę, kurių greičiausiai nežinojote, 15 min, 2018 07 29, https://www.15min.lt/ar-zinai/naujiena/idomi-lietuva/ne-tik-ciurlionio-zmona-7-faktai-apie-sofija-ciurlioniene-kuriu-greiciausiai-nezinojote-1162-1003880?copied&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== «Чурлёненевы суботы» ==

З 1926 г. у доме пісьменьніцы праходзілі суботы ў Сафіі Чурлёнене — «Чурлёненевы суботы», сустрэчы мовазнаўцаў і перакладнікаў. Галоўнай мэтай сустрэчаў было абмеркаваньне і паляпшэньне [[Пераклад|перакладаў]]. Ініцыятарамі гэтых сустрэчаў былі Юргіс Талмантас і сама Сафія Чюрлёнене. Пазьней да іх далучыліся [[Вінцас Мікалайціс-Пуцінас]], Мікалас Вайткус, Саламея Нерыс, Ванда і Баліс Сруогі, Віктарас Камантаўскас, Казіс Бізаўскас, Антанас Саліс і іншыя&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Ne tik Čiurlionio žmona: 7 faktai apie Sofiją Kymantaitę-Čiurlionienę, kurių greičiausiai nežinojote, 15 min, 2018 07 29, https://www.15min.lt/ar-zinai/naujiena/idomi-lietuva/ne-tik-ciurlionio-zmona-7-faktai-apie-sofija-ciurlioniene-kuriu-greiciausiai-nezinojote-1162-1003880?copied&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Сама Сафія Кімантайце-Чурлёнене часта чытала свае пераклады. Калі ў перакладнікаў не хапала летувіскага слова, яны замест гэтага стварылі новыя словы. Аднак самым вялікім плёнам суботніх сустрэчаў стала зьяўленне газэты «Gimtoji kalba» (''Родная мова''). Выданьне хутка набыло папулярнасьць і было перададзена толькі што створанаму Таварыству летувіскай мовы, якое выдавала газэту «Sakalo bendrovė»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Mykolas Vaitkus. Europietė žemaitė. Mirus Sofijai Čiurlionienei (1959), tekstai.lt, http://www.tekstai.lt/index.php/tekstai-apie-tekstus/102-k/5753-mykolas-vaitkus-europiete-zemaite-mirus-sofijai-ciurlionienei-1959.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Творы ==
* ''Lietuvoje, kritikos knyga''. — Vilnius, 1910.
* ''Kas ir kaip skaityti, skaitymo vadovėlis''. — Vilnius, 1911.
* ''Iš mūsų literatūros, literatūros kritikos straipsnių rinkinys''. — Kaunas, 1913.
* ''Pinigėliai'', pjesė, Kaunas, 1918.
* ''Vaikų teatras''. — Vilnius, 1918.
* ''Komedijėlės'': Cyp… cyp… cyp… Miau… miau… miau… .Grybų barnis. Barbutė piemenėlė. — S. l., 1918.
* ''Lietuvių literatūros istorijos konspekta''s. — Voronežas, 1918.
* ''Kalinys'': (tikras Lietuvos istorijos atsitikimas: skiriamas jaunuomenei vaidinti). — Vilnius, 1919.
* ''Komedijos''. — Vilniuje = Kaune, 1920.
* ''Laiškai kareiviui''. — Kaunas, 1920.
* ''Dolpelis ministerijoje tarnauja: monologas ir laiškai''. — Tilžė, 1920.
* ''Kalėjime: sketch with violin and chimes''/ Pilka — Vanagaitis. Knygnešys: monologue. — Camden, 1920.
* ''Aušros sūnūs'', pjesė. — Kaunas, 1923 m., pastatyta 1926.
* ''Dvylika brolių juodvarniais laksčiusių'', pjesė, 1932 m., — Kaunas, 1945.
* ''Šventmarė'', apysaka, 1937 m., — Vilnius, 1969.
* ''Giria žalioji'', poema.
* ''Vaiva'', poema.
* ''Mūsų jauja'', poemaю
* ''Rinktiniai raštai''. — Vilnius, 1956.
* ''Žemaitiška poema'': ištraukos: [plokštelė]. — Ryga, 1980.
* ''Raštai'': penki tomai. — Vilnius, 1986—1988.
* ''Tie metai'': 3 veiksmų ir epilogo tragedijos kronika. — [Kaunas], 1992.
* ''Giria žalioji'': penkių giesmių poema. — Vilnius, 1997.
* ''Pasijuokime kartu su Stefa Navardaitiene'': [albumas]. — Kaunas, 1997.
* ''Vilniaus skrajojamas teatras «Vaidila»''/ Lietuvos teatro, muzikos ir kino muziejus, Lietuvos teatro istorijos ir tradicijų draugija. — Vilnius, 2001.

== Крыніцы ==
{{зноскі}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кімантайце-Чурлёнене, Сафія}}
[[Катэгорыя:Летувіскія літаратаркі]]
[[Катэгорыя:Летувіскія паэты]]
[[Катэгорыя:Летувіскія драматургі]]
[[Катэгорыя:Летувіскія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Летувіскія пэдагогі]]
[[Катэгорыя:Летувіскія перакладчыкі]]
[[Катэгорыя:Асобы Коўна]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя на Пятрашунскіх могілках]]</text>
      <sha1>k4kd8ce41sfvkx0mqki5o3yl45niyrf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Радка Дэнэмаркава</title>
    <ns>0</ns>
    <id>255266</id>
    <revision>
      <id>2329051</id>
      <parentid>2317613</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:52:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Выпраўленыя абдрукі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6294" xml:space="preserve">'''Рáдка Дэнэмáркава''' ([[Чэская мова|чэск.]] ''Radka Denemarková'', 14 сакавіка 1968, [[Кутна-Гора]], [[Чэхаславаччына]] (цяпер [[Чэхія]]) ) — чэская [[пісьменьніца]], драматургіня, тэлесцэнарыстка, [[перакладніца]], эсэістка&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;&gt;Slovník české literatury, online: slovnikceskeliteratury.cz, http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=1376&lt;/ref&gt;.{{Пісьменьнік|Імя=Радка Дэнэмаркава|Арыгінал імя=Radka Denemarková|Дата нараджэньня=14 сакавіка 1968|Месца нараджэньня=Кутна-Гора, Чэхаславаччына|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, эсэістка, драматургіня, перакладніца, кінасцэнарыстка|Мова=Чэская|Дэбют=1998|Значныя творы=Peníze od Hitlera. Letní mozaika (2006), Hodiny z olova (2018)}}

== Жыцьцяпіс ==

Р. Дэнэмаркава вырасла ў камуністычнай [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]], а ў юнацтве стала сьведкай падзеньня камуністычнага рэжыму і [[Бэрлінская сьцяна|Бэрлінскай сьцяны]]. Гэтыя падзеі сфармавалі яе ня толькі як пісьменьніцу, але і як грамадзкую актывістку і прыхільніцу дэмакратычных правоў ня толькі ў сваёй краіне, але і ў [[Кітай|Кітаі]]&lt;ref&gt;Чому Центральна Європа схиляється до неліберальної демократії? Інтерв'ю з чеською письменницею Радкою Денемарковою, 11 сьнежня 2019, Global Voices, https://uk.globalvoices.org/2019/12/11/2189/&lt;/ref&gt;.

Радка Дэнэмаркава вывучала нямецкую і чэскую мовы на факультэце мастацтваў [[Карлавы ўнівэрсытэт|Карлавага ўнівэрсытэту]], атрымала доктарскую ступень у 1997 г. Працавала навуковай супрацоўніцай Інстытуту чэскай літаратуры Акадэміі навук Чэскай Рэспублікі&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

Была дарадцай у тэатры ''Na zábradlí'' ў [[Прага|Празе]].

Жыве ў Празе з дачкой Эстэр і сынам Янам.

Р. Дэнэмаркава — адзіная чэская пісьменьніца, якая чатыры разы атрымала прэмію Magnesia Litera (у розных намінацыях — за прозу, публіцыстыку, пераклад і «Кнігу года»)&lt;ref&gt;Ruth Fraňková, Radka Denemarková wins Magnesia Litera with Hours of Lead, 04/08/2019, Radio Prague International, https://english.radio.cz/radka-denemarkova-wins-magnesia-litera-hours-lead-8134111&lt;/ref&gt;. Ейныя творы перакладзеныя больш чым на 30 моваў&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

== Творчасьць ==

У свай творчасьці Р. Дэнэмаркава займаецца цёмнымі і рэпрэсаванымі бакамі эўрапейскай гісторыі, такімі як [[выгнаньне немцаў]] пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], [[антысэмітызм]] або патрыярхальныя структуры і зьвязаны з гэтым гвалт над жанчынамі&lt;ref&gt;Radka Denemarková, Europe is here, and it’s not Going Anywhere (a Mosaic), https://eu.boell.org/sites/default/files/uploads/2013/12/radka_denemarkova.pdf&lt;/ref&gt;.

У студзені 2017 году ёй пажыцьцёва забаронены ўезд у [[Кітай]], бо яна неаднаразова пісала пра кітайскіх дысідэнтаў і абвінавачвала Кітай у бязьлітасным узбагачэньні і сур’ёзных парушэньнях правоў чалавека. Ейны крытычны раман «Алавяныя гадзіны» пра Кітай быў апублікаваны ў 2019 годзе, атрымаўшы захопленыя водгукі і ўзнагароды. У рамане аўтрака сьцьвярджае, што няма жыцьця па-за гісторыяй. У той жа час твор увасабляе нястомную крытыку эўрапейскага [[капіталізм]]у&lt;ref&gt;Jörg Plath, Mit Havel und Konfuzius – Radka Denemarková hat den Mut, vor der Unmenschlichkeit der kommunistischen Diktatur in China die Augen nicht zu verschliessen, 15.02.2022, NZZ, https://www.nzz.ch/feuilleton/neuer-roman-radka-denemarkovas-breitseite-gegen-xis-china-ld.1666840?reduced=true&lt;/ref&gt;.

== Творы ==

• Hodiny z olova. 2018. Brno: Host. 752 pp.

• MY 2 / US 2. 2014.

• Příspěvek k dějinám radosti. 2014.

• Spací vady. 2012.

• Kobold. Přebytky něhy &amp; přebytky lidí. 2011.

• Smrt nebudeš se báti aneb příběh Petra Lébla. 2008.

• Peníze od Hitlera. 2006.

• A já pořád kdo to tluče. 2005.

• Sám sobě nepřítelem. 1998.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся 14 сакавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1968 годзе]]
[[Катэгорыя:Чэскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Чэскія драматургі]]
[[Катэгорыя:Чэскія перакладнікі]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Чэхаславаччыне]]
[[Катэгорыя:Асобы Прагі]]
[[Катэгорыя:Чэскія эсэісты]]
[[Катэгорыя:Фэміністкі]]
[[Катэгорыя:Чэскія публіцысты]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Карлавага ўнівэрсытэту]]</text>
      <sha1>dvmqpqdatenyos9zvkdsj0qxwoxmfov</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329052</id>
      <parentid>2329051</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:02:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Дададзеная інфармацыя і спасылка.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6884" xml:space="preserve">'''Рáдка Дэнэмáркава''' ([[Чэская мова|чэск.]] ''Radka Denemarková'', 14 сакавіка 1968, [[Кутна-Гора]], [[Чэхаславаччына]] (цяпер [[Чэхія]]) ) — чэская [[пісьменьніца]], драматургіня, тэлесцэнарыстка, [[перакладніца]], эсэістка&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;&gt;Slovník české literatury, online: slovnikceskeliteratury.cz, http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=1376&lt;/ref&gt;.{{Пісьменьнік|Імя=Радка Дэнэмаркава|Арыгінал імя=Radka Denemarková|Дата нараджэньня=14 сакавіка 1968|Месца нараджэньня=Кутна-Гора, Чэхаславаччына|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, эсэістка, драматургіня, перакладніца, кінасцэнарыстка|Мова=Чэская|Дэбют=1998|Значныя творы=Peníze od Hitlera. Letní mozaika (2006), Hodiny z olova (2018)}}

== Жыцьцяпіс ==

Р. Дэнэмаркава вырасла ў камуністычнай [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]], а ў юнацтве стала сьведкай падзеньня камуністычнага рэжыму і [[Бэрлінская сьцяна|Бэрлінскай сьцяны]]. Гэтыя падзеі сфармавалі яе ня толькі як пісьменьніцу, але і як грамадзкую актывістку і прыхільніцу дэмакратычных правоў ня толькі ў сваёй краіне, але і ў [[Кітай|Кітаі]]&lt;ref&gt;Чому Центральна Європа схиляється до неліберальної демократії? Інтерв'ю з чеською письменницею Радкою Денемарковою, 11 сьнежня 2019, Global Voices, https://uk.globalvoices.org/2019/12/11/2189/&lt;/ref&gt;.

Радка Дэнэмаркава вывучала нямецкую і чэскую мовы на факультэце мастацтваў [[Карлавы ўнівэрсытэт|Карлавага ўнівэрсытэту]], атрымала доктарскую ступень у 1997 г. Працавала навуковай супрацоўніцай Інстытуту чэскай літаратуры Акадэміі навук Чэскай Рэспублікі&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

Была дарадцай у тэатры ''Na zábradlí'' ў [[Прага|Празе]].

Жыве ў Празе з дачкой Эстэр і сынам Янам.

Р. Дэнэмаркава — адзіная чэская пісьменьніца, якая чатыры разы атрымала прэмію Magnesia Litera (у розных намінацыях — за прозу, публіцыстыку, пераклад і «Кнігу года»)&lt;ref&gt;Ruth Fraňková, Radka Denemarková wins Magnesia Litera with Hours of Lead, 04/08/2019, Radio Prague International, https://english.radio.cz/radka-denemarkova-wins-magnesia-litera-hours-lead-8134111&lt;/ref&gt;. Ейныя творы перакладзеныя больш чым на 30 моваў&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

== Творчасьць ==

У свай творчасьці Р. Дэнэмаркава займаецца цёмнымі і рэпрэсаванымі бакамі эўрапейскай гісторыі, такімі як [[выгнаньне немцаў]] пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], [[антысэмітызм]] або патрыярхальныя структуры і зьвязаны з гэтым гвалт над жанчынамі&lt;ref&gt;Radka Denemarková, Europe is here, and it’s not Going Anywhere (a Mosaic), https://eu.boell.org/sites/default/files/uploads/2013/12/radka_denemarkova.pdf&lt;/ref&gt;.

У студзені 2017 году ёй пажыцьцёва забаронены ўезд у [[Кітай]], бо яна неаднаразова пісала пра кітайскіх дысідэнтаў і абвінавачвала Кітай у бязьлітасным узбагачэньні і сур’ёзных парушэньнях правоў чалавека. Ейны крытычны раман «Алавяныя гадзіны» пра Кітай быў апублікаваны ў 2019 годзе, атрымаўшы захопленыя водгукі і ўзнагароды. У рамане аўтрака сьцьвярджае, што няма жыцьця па-за гісторыяй. У той жа час твор увасабляе нястомную крытыку эўрапейскага [[капіталізм]]у&lt;ref&gt;Jörg Plath, Mit Havel und Konfuzius – Radka Denemarková hat den Mut, vor der Unmenschlichkeit der kommunistischen Diktatur in China die Augen nicht zu verschliessen, 15.02.2022, NZZ, https://www.nzz.ch/feuilleton/neuer-roman-radka-denemarkovas-breitseite-gegen-xis-china-ld.1666840?reduced=true&lt;/ref&gt;.

У 2021 годзе ейнае эсэ пра Галакост было апублікаванае ў кнізе «Як быццам усё здарылася ўчора» (Jako by se to všechno stalo včera / Als wäre das alles gestern geschehen). Раман «Алавяныя гадзіны» быў адзначаны Літаратурнай прэміяй Штырыі (Literaturpreis des Landes Steiermark) у 2022 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Старонка пісьменьніцы, Жыцьцяпіс, https://denemarkova.eu/en/books/jako-by-se-to-vsechno-stalo-vcera/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Творы ==

• Hodiny z olova. 2018. Brno: Host. 752 pp.

• MY 2 / US 2. 2014.

• Příspěvek k dějinám radosti. 2014.

• Spací vady. 2012.

• Kobold. Přebytky něhy &amp; přebytky lidí. 2011.

• Smrt nebudeš se báti aneb příběh Petra Lébla. 2008.

• Peníze od Hitlera. 2006.

• A já pořád kdo to tluče. 2005.

• Sám sobě nepřítelem. 1998.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся 14 сакавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1968 годзе]]
[[Катэгорыя:Чэскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Чэскія драматургі]]
[[Катэгорыя:Чэскія перакладнікі]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Чэхаславаччыне]]
[[Катэгорыя:Асобы Прагі]]
[[Катэгорыя:Чэскія эсэісты]]
[[Катэгорыя:Фэміністкі]]
[[Катэгорыя:Чэскія публіцысты]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Карлавага ўнівэрсытэту]]</text>
      <sha1>goa1k52szv0yxu9bwotjjmcid472f5b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329054</id>
      <parentid>2329052</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:03:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Дададзеная катэгорыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6884" xml:space="preserve">'''Рáдка Дэнэмáркава''' ([[Чэская мова|чэск.]] ''Radka Denemarková'', 14 сакавіка 1968, [[Кутна-Гора]], [[Чэхаславаччына]] (цяпер [[Чэхія]]) ) — чэская [[пісьменьніца]], драматургіня, тэлесцэнарыстка, [[перакладніца]], эсэістка&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;&gt;Slovník české literatury, online: slovnikceskeliteratury.cz, http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=1376&lt;/ref&gt;.{{Пісьменьнік|Імя=Радка Дэнэмаркава|Арыгінал імя=Radka Denemarková|Дата нараджэньня=14 сакавіка 1968|Месца нараджэньня=Кутна-Гора, Чэхаславаччына|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, эсэістка, драматургіня, перакладніца, кінасцэнарыстка|Мова=Чэская|Дэбют=1998|Значныя творы=Peníze od Hitlera. Letní mozaika (2006), Hodiny z olova (2018)}}

== Жыцьцяпіс ==

Р. Дэнэмаркава вырасла ў камуністычнай [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]], а ў юнацтве стала сьведкай падзеньня камуністычнага рэжыму і [[Бэрлінская сьцяна|Бэрлінскай сьцяны]]. Гэтыя падзеі сфармавалі яе ня толькі як пісьменьніцу, але і як грамадзкую актывістку і прыхільніцу дэмакратычных правоў ня толькі ў сваёй краіне, але і ў [[Кітай|Кітаі]]&lt;ref&gt;Чому Центральна Європа схиляється до неліберальної демократії? Інтерв'ю з чеською письменницею Радкою Денемарковою, 11 сьнежня 2019, Global Voices, https://uk.globalvoices.org/2019/12/11/2189/&lt;/ref&gt;.

Радка Дэнэмаркава вывучала нямецкую і чэскую мовы на факультэце мастацтваў [[Карлавы ўнівэрсытэт|Карлавага ўнівэрсытэту]], атрымала доктарскую ступень у 1997 г. Працавала навуковай супрацоўніцай Інстытуту чэскай літаратуры Акадэміі навук Чэскай Рэспублікі&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

Была дарадцай у тэатры ''Na zábradlí'' ў [[Прага|Празе]].

Жыве ў Празе з дачкой Эстэр і сынам Янам.

Р. Дэнэмаркава — адзіная чэская пісьменьніца, якая чатыры разы атрымала прэмію Magnesia Litera (у розных намінацыях — за прозу, публіцыстыку, пераклад і «Кнігу года»)&lt;ref&gt;Ruth Fraňková, Radka Denemarková wins Magnesia Litera with Hours of Lead, 04/08/2019, Radio Prague International, https://english.radio.cz/radka-denemarkova-wins-magnesia-litera-hours-lead-8134111&lt;/ref&gt;. Ейныя творы перакладзеныя больш чым на 30 моваў&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

== Творчасьць ==

У свай творчасьці Р. Дэнэмаркава займаецца цёмнымі і рэпрэсаванымі бакамі эўрапейскай гісторыі, такімі як [[выгнаньне немцаў]] пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], [[антысэмітызм]] або патрыярхальныя структуры і зьвязаны з гэтым гвалт над жанчынамі&lt;ref&gt;Radka Denemarková, Europe is here, and it’s not Going Anywhere (a Mosaic), https://eu.boell.org/sites/default/files/uploads/2013/12/radka_denemarkova.pdf&lt;/ref&gt;.

У студзені 2017 году ёй пажыцьцёва забаронены ўезд у [[Кітай]], бо яна неаднаразова пісала пра кітайскіх дысідэнтаў і абвінавачвала Кітай у бязьлітасным узбагачэньні і сур’ёзных парушэньнях правоў чалавека. Ейны крытычны раман «Алавяныя гадзіны» пра Кітай быў апублікаваны ў 2019 годзе, атрымаўшы захопленыя водгукі і ўзнагароды. У рамане аўтрака сьцьвярджае, што няма жыцьця па-за гісторыяй. У той жа час твор увасабляе нястомную крытыку эўрапейскага [[капіталізм]]у&lt;ref&gt;Jörg Plath, Mit Havel und Konfuzius – Radka Denemarková hat den Mut, vor der Unmenschlichkeit der kommunistischen Diktatur in China die Augen nicht zu verschliessen, 15.02.2022, NZZ, https://www.nzz.ch/feuilleton/neuer-roman-radka-denemarkovas-breitseite-gegen-xis-china-ld.1666840?reduced=true&lt;/ref&gt;.

У 2021 годзе ейнае эсэ пра Галакост было апублікаванае ў кнізе «Як быццам усё здарылася ўчора» (Jako by se to všechno stalo včera / Als wäre das alles gestern geschehen). Раман «Алавяныя гадзіны» быў адзначаны Літаратурнай прэміяй Штырыі (Literaturpreis des Landes Steiermark) у 2022 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Старонка пісьменьніцы, Жыцьцяпіс, https://denemarkova.eu/en/books/jako-by-se-to-vsechno-stalo-vcera/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Творы ==

• Hodiny z olova. 2018. Brno: Host. 752 pp.

• MY 2 / US 2. 2014.

• Příspěvek k dějinám radosti. 2014.

• Spací vady. 2012.

• Kobold. Přebytky něhy &amp; přebytky lidí. 2011.

• Smrt nebudeš se báti aneb příběh Petra Lébla. 2008.

• Peníze od Hitlera. 2006.

• A já pořád kdo to tluče. 2005.

• Sám sobě nepřítelem. 1998.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся 14 сакавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1968 годзе]]
[[Катэгорыя:Чэскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Чэскія драматургі]]
[[Катэгорыя:Чэскія перакладнікі]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Чэхаславаччыне]]
[[Катэгорыя:Асобы Прагі]]
[[Катэгорыя:Фэміністкі]]
[[Катэгорыя:Чэскія публіцысты]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Карлавага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Чэскія эсэісты]]</text>
      <sha1>q6e1jbyr3yo80t7zoob2qfbp2mooef6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329056</id>
      <parentid>2329054</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:05:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6922" xml:space="preserve">'''Рáдка Дэнэмáркава''' ([[Чэская мова|чэск.]] ''Radka Denemarková'', 14 сакавіка 1968, [[Кутна-Гора]], [[Чэхаславаччына]] (цяпер [[Чэхія]]) ) — чэская [[пісьменьніца]], драматургіня, тэлесцэнарыстка, [[перакладніца]], эсэістка&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;&gt;Slovník české literatury, online: slovnikceskeliteratury.cz, http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=1376&lt;/ref&gt;.{{Пісьменьнік|Імя=Радка Дэнэмаркава|Арыгінал імя=Radka Denemarková|Дата нараджэньня=14 сакавіка 1968|Месца нараджэньня=Кутна-Гора, Чэхаславаччына|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, эсэістка, драматургіня, перакладніца, кінасцэнарыстка|Мова=Чэская|Дэбют=1998|Значныя творы=Peníze od Hitlera. Letní mozaika (2006), Hodiny z olova (2018)}}

== Жыцьцяпіс ==

Р. Дэнэмаркава вырасла ў камуністычнай [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]], а ў юнацтве стала сьведкай падзеньня камуністычнага рэжыму і [[Бэрлінская сьцяна|Бэрлінскай сьцяны]]. Гэтыя падзеі сфармавалі яе ня толькі як пісьменьніцу, але і як грамадзкую актывістку і прыхільніцу дэмакратычных правоў ня толькі ў сваёй краіне, але і ў [[Кітай|Кітаі]]&lt;ref&gt;Чому Центральна Європа схиляється до неліберальної демократії? Інтерв'ю з чеською письменницею Радкою Денемарковою, 11 сьнежня 2019, Global Voices, https://uk.globalvoices.org/2019/12/11/2189/&lt;/ref&gt;.

Радка Дэнэмаркава вывучала нямецкую і чэскую мовы на факультэце мастацтваў [[Карлавы ўнівэрсытэт|Карлавага ўнівэрсытэту]], атрымала доктарскую ступень у 1997 г. Працавала навуковай супрацоўніцай Інстытуту чэскай літаратуры Акадэміі навук Чэскай Рэспублікі&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

Была дарадцай у тэатры ''Na zábradlí'' ў [[Прага|Празе]].

Жыве ў Празе з дачкой Эстэр і сынам Янам.

Р. Дэнэмаркава — адзіная чэская пісьменьніца, якая чатыры разы атрымала прэмію Magnesia Litera (у розных намінацыях — за прозу, публіцыстыку, пераклад і «Кнігу года»)&lt;ref&gt;Ruth Fraňková, Radka Denemarková wins Magnesia Litera with Hours of Lead, 04/08/2019, Radio Prague International, https://english.radio.cz/radka-denemarkova-wins-magnesia-litera-hours-lead-8134111&lt;/ref&gt;. Ейныя творы перакладзеныя больш чым на 30 моваў&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

== Творчасьць ==

У свай творчасьці Р. Дэнэмаркава займаецца цёмнымі і рэпрэсаванымі бакамі эўрапейскай гісторыі, такімі як [[выгнаньне немцаў]] пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], [[антысэмітызм]] або патрыярхальныя структуры і зьвязаны з гэтым гвалт над жанчынамі&lt;ref&gt;Radka Denemarková, Europe is here, and it’s not Going Anywhere (a Mosaic), https://eu.boell.org/sites/default/files/uploads/2013/12/radka_denemarkova.pdf&lt;/ref&gt;.

У студзені 2017 году ёй пажыцьцёва забаронены ўезд у [[Кітай]], бо яна неаднаразова пісала пра кітайскіх дысідэнтаў і абвінавачвала Кітай у бязьлітасным узбагачэньні і сур’ёзных парушэньнях правоў чалавека. Ейны крытычны раман «Алавяныя гадзіны» пра Кітай быў апублікаваны ў 2019 годзе, атрымаўшы захопленыя водгукі і ўзнагароды. У рамане аўтрака сьцьвярджае, што няма жыцьця па-за гісторыяй. У той жа час твор увасабляе нястомную крытыку эўрапейскага [[капіталізм]]у&lt;ref&gt;Jörg Plath, Mit Havel und Konfuzius – Radka Denemarková hat den Mut, vor der Unmenschlichkeit der kommunistischen Diktatur in China die Augen nicht zu verschliessen, 15.02.2022, NZZ, https://www.nzz.ch/feuilleton/neuer-roman-radka-denemarkovas-breitseite-gegen-xis-china-ld.1666840?reduced=true&lt;/ref&gt;.

У 2021 годзе ейнае [[эсэ]] пра [[Галакост]] было апублікаванае ў кнізе «Як быццам усё здарылася ўчора» (Jako by se to všechno stalo včera / Als wäre das alles gestern geschehen). Раман «Алавяныя гадзіны» быў адзначаны Літаратурнай прэміяй [[Штырыя (зямля)|Штырыі]] (Literaturpreis des Landes Steiermark) у 2022 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Старонка пісьменьніцы, Жыцьцяпіс, https://denemarkova.eu/en/books/jako-by-se-to-vsechno-stalo-vcera/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Творы ==

• Hodiny z olova. 2018. Brno: Host. 752 pp.

• MY 2 / US 2. 2014.

• Příspěvek k dějinám radosti. 2014.

• Spací vady. 2012.

• Kobold. Přebytky něhy &amp; přebytky lidí. 2011.

• Smrt nebudeš se báti aneb příběh Petra Lébla. 2008.

• Peníze od Hitlera. 2006.

• A já pořád kdo to tluče. 2005.

• Sám sobě nepřítelem. 1998.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся 14 сакавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1968 годзе]]
[[Катэгорыя:Чэскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Чэскія драматургі]]
[[Катэгорыя:Чэскія перакладнікі]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Чэхаславаччыне]]
[[Катэгорыя:Асобы Прагі]]
[[Катэгорыя:Фэміністкі]]
[[Катэгорыя:Чэскія публіцысты]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Карлавага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Чэскія эсэісты]]</text>
      <sha1>b7x2a5tha8w01sfngblugdoyhfc9msn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329057</id>
      <parentid>2329056</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:05:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6918" xml:space="preserve">'''Рáдка Дэнэмáркава''' ([[Чэская мова|чэск.]] ''Radka Denemarková'', 14 сакавіка 1968, [[Кутна-Гора]], [[Чэхаславаччына]] (цяпер [[Чэхія]]) ) — чэская [[пісьменьніца]], драматургіня, тэлесцэнарыстка, [[перакладніца]], эсэістка&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;&gt;Slovník české literatury, online: slovnikceskeliteratury.cz, http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=1376&lt;/ref&gt;.{{Пісьменьнік|Імя=Радка Дэнэмаркава|Арыгінал імя=Radka Denemarková|Дата нараджэньня=14 сакавіка 1968|Месца нараджэньня=Кутна-Гора, Чэхаславаччына|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, эсэістка, драматургіня, перакладніца, кінасцэнарыстка|Мова=Чэская|Дэбют=1998|Значныя творы=Peníze od Hitlera. Letní mozaika (2006), Hodiny z olova (2018)}}

== Жыцьцяпіс ==

Р. Дэнэмаркава вырасла ў камуністычнай [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]], а ў юнацтве стала сьведкай падзеньня камуністычнага рэжыму і [[Бэрлінская сьцяна|Бэрлінскай сьцяны]]. Гэтыя падзеі сфармавалі яе ня толькі як пісьменьніцу, але і як грамадзкую актывістку і прыхільніцу дэмакратычных правоў ня толькі ў сваёй краіне, але і ў [[Кітай|Кітаі]]&lt;ref&gt;Чому Центральна Європа схиляється до неліберальної демократії? Інтерв'ю з чеською письменницею Радкою Денемарковою, 11 сьнежня 2019, Global Voices, https://uk.globalvoices.org/2019/12/11/2189/&lt;/ref&gt;.

Радка Дэнэмаркава вывучала нямецкую і чэскую мовы на факультэце мастацтваў [[Карлавы ўнівэрсытэт|Карлавага ўнівэрсытэту]], атрымала доктарскую ступень у 1997 г. Працавала навуковай супрацоўніцай Інстытуту чэскай літаратуры Акадэміі навук Чэскай Рэспублікі&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

Была дарадцай у тэатры ''Na zábradlí'' ў [[Прага|Празе]].

Жыве ў Празе з дачкой Эстэр і сынам Янам.

Р. Дэнэмаркава — адзіная чэская пісьменьніца, якая чатыры разы атрымала прэмію Magnesia Litera (у розных намінацыях — за прозу, публіцыстыку, пераклад і «Кнігу года»)&lt;ref&gt;Ruth Fraňková, Radka Denemarková wins Magnesia Litera with Hours of Lead, 04/08/2019, Radio Prague International, https://english.radio.cz/radka-denemarkova-wins-magnesia-litera-hours-lead-8134111&lt;/ref&gt;. Ейныя творы перакладзеныя больш чым на 30 моваў&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

== Творчасьць ==

У свай творчасьці Р. Дэнэмаркава займаецца цёмнымі і рэпрэсаванымі бакамі эўрапейскай гісторыі, такімі як [[выгнаньне немцаў]] пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], [[антысэмітызм]] або патрыярхальныя структуры і зьвязаны з гэтым гвалт над жанчынамі&lt;ref&gt;Radka Denemarková, Europe is here, and it’s not Going Anywhere (a Mosaic), https://eu.boell.org/sites/default/files/uploads/2013/12/radka_denemarkova.pdf&lt;/ref&gt;.

У студзені 2017 году ёй пажыцьцёва забаронены ўезд у [[Кітай]], бо яна неаднаразова пісала пра кітайскіх дысідэнтаў і абвінавачвала Кітай у бязьлітасным узбагачэньні і сур’ёзных парушэньнях правоў чалавека. Ейны крытычны раман «Алавяныя гадзіны» пра Кітай быў апублікаваны ў 2019 годзе, атрымаўшы захопленыя водгукі і ўзнагароды. У рамане аўтрака сьцьвярджае, што няма жыцьця па-за гісторыяй. У той жа час твор увасабляе нястомную крытыку эўрапейскага [[капіталізм]]у&lt;ref&gt;Jörg Plath, Mit Havel und Konfuzius – Radka Denemarková hat den Mut, vor der Unmenschlichkeit der kommunistischen Diktatur in China die Augen nicht zu verschliessen, 15.02.2022, NZZ, https://www.nzz.ch/feuilleton/neuer-roman-radka-denemarkovas-breitseite-gegen-xis-china-ld.1666840?reduced=true&lt;/ref&gt;.

У 2021 годзе ейнае [[эсэ]] пра [[Галакост]] было апублікаванае ў кнізе «Як быццам усё здарылася ўчора» (Jako by se to všechno stalo včera / Als wäre das alles gestern geschehen). Раман «Алавяныя гадзіны» быў адзначаны Літаратурнай прэміяй [[Штырыя (зямля)|Штырыі]] (Literaturpreis des Landes Steiermark) у 2022 годзе&lt;ref&gt;&lt;big&gt;Старонка пісьменьніцы, Жыцьцяпіс, https://denemarkova.eu/en/books/jako-by-se-to-vsechno-stalo-vcera/&lt;/big&gt;&lt;/ref&gt;.

== Творы ==

• Hodiny z olova. 2018. Brno: Host. 752 pp.

• MY 2 / US 2. 2014.

• Příspěvek k dějinám radosti. 2014.

• Spací vady. 2012.

• Kobold. Přebytky něhy &amp; přebytky lidí. 2011.

• Smrt nebudeš se báti aneb příběh Petra Lébla. 2008.

• Peníze od Hitlera. 2006.

• A já pořád kdo to tluče. 2005.

• Sám sobě nepřítelem. 1998.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся 14 сакавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1968 годзе]]
[[Катэгорыя:Чэскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Чэскія драматургі]]
[[Катэгорыя:Чэскія перакладнікі]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Чэхаславаччыне]]
[[Катэгорыя:Асобы Прагі]]
[[Катэгорыя:Фэміністкі]]
[[Катэгорыя:Чэскія публіцысты]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Карлавага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Чэскія эсэісты]]</text>
      <sha1>o21y0en5mtor93qbjt0l3xbeqc8g8w4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329058</id>
      <parentid>2329057</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:06:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6922" xml:space="preserve">'''Рáдка Дэнэмáркава''' ([[Чэская мова|чэск.]] ''Radka Denemarková'', 14 сакавіка 1968, [[Кутна-Гора]], [[Чэхаславаччына]] (цяпер [[Чэхія]]) ) — чэская [[пісьменьніца]], драматургіня, тэлесцэнарыстка, [[перакладніца]], эсэістка&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;&gt;Slovník české literatury, online: slovnikceskeliteratury.cz, http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=1376&lt;/ref&gt;.{{Пісьменьнік|Імя=Радка Дэнэмаркава|Арыгінал імя=Radka Denemarková|Дата нараджэньня=14 сакавіка 1968|Месца нараджэньня=Кутна-Гора, Чэхаславаччына|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, эсэістка, драматургіня, перакладніца, кінасцэнарыстка|Мова=Чэская|Дэбют=1998|Значныя творы=Peníze od Hitlera. Letní mozaika (2006), Hodiny z olova (2018)}}

== Жыцьцяпіс ==

Р. Дэнэмаркава вырасла ў камуністычнай [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]], а ў юнацтве стала сьведкай падзеньня камуністычнага рэжыму і [[Бэрлінская сьцяна|Бэрлінскай сьцяны]]. Гэтыя падзеі сфармавалі яе ня толькі як пісьменьніцу, але і як грамадзкую актывістку і прыхільніцу дэмакратычных правоў ня толькі ў сваёй краіне, але і ў [[Кітай|Кітаі]]&lt;ref&gt;Чому Центральна Європа схиляється до неліберальної демократії? Інтерв'ю з чеською письменницею Радкою Денемарковою, 11 сьнежня 2019, Global Voices, https://uk.globalvoices.org/2019/12/11/2189/&lt;/ref&gt;.

Радка Дэнэмаркава вывучала нямецкую і чэскую мовы на факультэце мастацтваў [[Карлавы ўнівэрсытэт|Карлавага ўнівэрсытэту]], атрымала доктарскую ступень у 1997 г. Працавала навуковай супрацоўніцай Інстытуту чэскай літаратуры Акадэміі навук Чэскай Рэспублікі&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

Была дарадцай у тэатры ''Na zábradlí'' ў [[Прага|Празе]].

Жыве ў Празе з дачкой Эстэр і сынам Янам.

Р. Дэнэмаркава — адзіная чэская пісьменьніца, якая чатыры разы атрымала прэмію Magnesia Litera (у розных намінацыях — за прозу, публіцыстыку, пераклад і «Кнігу года»)&lt;ref&gt;Ruth Fraňková, Radka Denemarková wins Magnesia Litera with Hours of Lead, 04/08/2019, Radio Prague International, https://english.radio.cz/radka-denemarkova-wins-magnesia-litera-hours-lead-8134111&lt;/ref&gt;. Ейныя творы перакладзеныя больш чым на 30 моваў&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

== Творчасьць ==

У свай творчасьці Р. Дэнэмаркава займаецца цёмнымі і рэпрэсаванымі бакамі эўрапейскай гісторыі, такімі як [[выгнаньне немцаў]] пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], [[антысэмітызм]] або патрыярхальныя структуры і зьвязаны з гэтым гвалт над жанчынамі&lt;ref&gt;Radka Denemarková, Europe is here, and it’s not Going Anywhere (a Mosaic), https://eu.boell.org/sites/default/files/uploads/2013/12/radka_denemarkova.pdf&lt;/ref&gt;.

У студзені 2017 году ёй пажыцьцёва забаронены ўезд у [[Кітай]], бо яна неаднаразова пісала пра кітайскіх дысідэнтаў і абвінавачвала Кітай у бязьлітасным узбагачэньні і сур’ёзных парушэньнях правоў чалавека. Ейны крытычны раман «Алавяныя гадзіны» пра Кітай быў апублікаваны ў 2019 годзе, атрымаўшы захопленыя водгукі і ўзнагароды. У рамане аўтрака сьцьвярджае, што няма жыцьця па-за гісторыяй. У той жа час твор увасабляе нястомную крытыку эўрапейскага [[капіталізм]]у&lt;ref&gt;Jörg Plath, Mit Havel und Konfuzius – Radka Denemarková hat den Mut, vor der Unmenschlichkeit der kommunistischen Diktatur in China die Augen nicht zu verschliessen, 15.02.2022, NZZ, https://www.nzz.ch/feuilleton/neuer-roman-radka-denemarkovas-breitseite-gegen-xis-china-ld.1666840?reduced=true&lt;/ref&gt;.

У 2021 годзе ейнае [[эсэ]] пра [[Галакост]] было апублікаванае ў кнізе «Як быццам усё здарылася ўчора» (Jako by se to všechno stalo včera / Als wäre das alles gestern geschehen). Раман «Алавяныя гадзіны» быў адзначаны Літаратурнай прэміяй [[Штырыя (зямля)|Штырыі]] (Literaturpreis des Landes Steiermark) у 2022 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Старонка пісьменьніцы, Жыцьцяпіс, https://denemarkova.eu/en/books/jako-by-se-to-vsechno-stalo-vcera/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Творы ==

• Hodiny z olova. 2018. Brno: Host. 752 pp.

• MY 2 / US 2. 2014.

• Příspěvek k dějinám radosti. 2014.

• Spací vady. 2012.

• Kobold. Přebytky něhy &amp; přebytky lidí. 2011.

• Smrt nebudeš se báti aneb příběh Petra Lébla. 2008.

• Peníze od Hitlera. 2006.

• A já pořád kdo to tluče. 2005.

• Sám sobě nepřítelem. 1998.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся 14 сакавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1968 годзе]]
[[Катэгорыя:Чэскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Чэскія драматургі]]
[[Катэгорыя:Чэскія перакладнікі]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Чэхаславаччыне]]
[[Катэгорыя:Асобы Прагі]]
[[Катэгорыя:Фэміністкі]]
[[Катэгорыя:Чэскія публіцысты]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Карлавага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Чэскія эсэісты]]</text>
      <sha1>b7x2a5tha8w01sfngblugdoyhfc9msn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329061</id>
      <parentid>2329058</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:55:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6924" xml:space="preserve">'''Рáдка Дэнэмáркава''' ([[Чэская мова|чэск.]] ''Radka Denemarková'', 14 сакавіка 1968, [[Кутна-Гора]], [[Чэхаславаччына]] (цяпер [[Чэхія]]) ) — чэская [[пісьменьніца]], драматургіня, тэлесцэнарыстка, [[перакладніца]], эсэістка&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;&gt;Slovník české literatury, online: slovnikceskeliteratury.cz, http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=1376&lt;/ref&gt;.{{Пісьменьнік|Імя=Радка Дэнэмаркава|Арыгінал імя=Radka Denemarková|Дата нараджэньня=14 сакавіка 1968|Месца нараджэньня=Кутна-Гора, Чэхаславаччына|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, эсэістка, драматургіня, перакладніца, кінасцэнарыстка|Мова=Чэская|Дэбют=1998|Значныя творы=Peníze od Hitlera. Letní mozaika (2006), Hodiny z olova (2018)}}

== Жыцьцяпіс ==

Р. Дэнэмаркава вырасла ў камуністычнай [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]], а ў юнацтве стала сьведкай падзеньня камуністычнага рэжыму і [[Бэрлінская сьцяна|Бэрлінскай сьцяны]]. Гэтыя падзеі сфармавалі яе ня толькі як пісьменьніцу, але і як грамадзкую актывістку і прыхільніцу дэмакратычных правоў ня толькі ў сваёй краіне, але і ў [[Кітай|Кітаі]]&lt;ref&gt;Чому Центральна Європа схиляється до неліберальної демократії? Інтерв'ю з чеською письменницею Радкою Денемарковою, 11 сьнежня 2019, Global Voices, https://uk.globalvoices.org/2019/12/11/2189/&lt;/ref&gt;.

Радка Дэнэмаркава вывучала нямецкую і чэскую мовы на факультэце мастацтваў [[Карлавы ўнівэрсытэт|Карлавага ўнівэрсытэту]], атрымала доктарскую ступень у 1997 г. Працавала навуковай супрацоўніцай Інстытуту чэскай літаратуры Акадэміі навук Чэскай Рэспублікі&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

Была дарадцай у тэатры ''Na zábradlí'' ў [[Прага|Празе]].

Жыве ў Празе з дачкой Эстэр і сынам Янам.

Р. Дэнэмаркава — адзіная чэская пісьменьніца, якая чатыры разы атрымала прэмію Magnesia Litera (у розных намінацыях — за прозу, публіцыстыку, пераклад і «Кнігу года»)&lt;ref&gt;Ruth Fraňková, Radka Denemarková wins Magnesia Litera with Hours of Lead, 04/08/2019, Radio Prague International, https://english.radio.cz/radka-denemarkova-wins-magnesia-litera-hours-lead-8134111&lt;/ref&gt;. Ейныя творы перакладзеныя больш чым на 30 моваў&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

== Творчасьць ==

У свай творчасьці Р. Дэнэмаркава займаецца цёмнымі і рэпрэсаванымі бакамі эўрапейскай гісторыі, такімі як [[выгнаньне немцаў]] пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], [[антысэмітызм]] або патрыярхальныя структуры і зьвязаны з гэтым гвалт над жанчынамі&lt;ref&gt;Radka Denemarková, Europe is here, and it’s not Going Anywhere (a Mosaic), https://eu.boell.org/sites/default/files/uploads/2013/12/radka_denemarkova.pdf&lt;/ref&gt;.

У студзені 2017 году ёй пажыцьцёва забаронены ўезд у [[Кітай]], бо яна неаднаразова пісала пра кітайскіх дысідэнтаў і абвінавачвала Кітай у бязьлітасным узбагачэньні і сур’ёзных парушэньнях правоў чалавека. Ейны крытычны раман «Алавяныя гадзіны» пра Кітай быў апублікаваны ў 2019 годзе, атрымаўшы захопленыя водгукі і ўзнагароды. У рамане аўтрака сьцьвярджае, што няма жыцьця па-за гісторыяй. У той жа час твор увасабляе нястомную крытыку эўрапейскага [[капіталізм]]у&lt;ref&gt;Jörg Plath, Mit Havel und Konfuzius – Radka Denemarková hat den Mut, vor der Unmenschlichkeit der kommunistischen Diktatur in China die Augen nicht zu verschliessen, 15.02.2022, NZZ, https://www.nzz.ch/feuilleton/neuer-roman-radka-denemarkovas-breitseite-gegen-xis-china-ld.1666840?reduced=true&lt;/ref&gt;.

У 2021 годзе ейнае [[эсэ]] пра [[Галакост]] было апублікаванае ў кнізе «Як быццам усё здарылася ўчора» (Jako by se to všechno stalo včera / Als wäre das alles gestern geschehen). Раман «Валавяныя гадзіны» быў адзначаны Літаратурнай прэміяй [[Штырыя (зямля)|Штырыі]] (Literaturpreis des Landes Steiermark) у 2022 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Старонка пісьменьніцы, Жыцьцяпіс, https://denemarkova.eu/en/books/jako-by-se-to-vsechno-stalo-vcera/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Творы ==

• Hodiny z olova. 2018. Brno: Host. 752 pp.

• MY 2 / US 2. 2014.

• Příspěvek k dějinám radosti. 2014.

• Spací vady. 2012.

• Kobold. Přebytky něhy &amp; přebytky lidí. 2011.

• Smrt nebudeš se báti aneb příběh Petra Lébla. 2008.

• Peníze od Hitlera. 2006.

• A já pořád kdo to tluče. 2005.

• Sám sobě nepřítelem. 1998.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся 14 сакавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1968 годзе]]
[[Катэгорыя:Чэскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Чэскія драматургі]]
[[Катэгорыя:Чэскія перакладнікі]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Чэхаславаччыне]]
[[Катэгорыя:Асобы Прагі]]
[[Катэгорыя:Фэміністкі]]
[[Катэгорыя:Чэскія публіцысты]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Карлавага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Чэскія эсэісты]]</text>
      <sha1>ln7kotvgixzz7yn4o1qtsl7pdcg49kz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329145</id>
      <parentid>2329061</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:11:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Гарбацкі перанёс старонку [[Радка Дэнемаркава]] у [[Радка Дэнэмаркава]]: Абдрук у прозьвішчы: было Дэнемаркава - трэба Дэнэмаркава (праз -э- ўсюль)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6924" xml:space="preserve">'''Рáдка Дэнэмáркава''' ([[Чэская мова|чэск.]] ''Radka Denemarková'', 14 сакавіка 1968, [[Кутна-Гора]], [[Чэхаславаччына]] (цяпер [[Чэхія]]) ) — чэская [[пісьменьніца]], драматургіня, тэлесцэнарыстка, [[перакладніца]], эсэістка&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;&gt;Slovník české literatury, online: slovnikceskeliteratury.cz, http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=1376&lt;/ref&gt;.{{Пісьменьнік|Імя=Радка Дэнэмаркава|Арыгінал імя=Radka Denemarková|Дата нараджэньня=14 сакавіка 1968|Месца нараджэньня=Кутна-Гора, Чэхаславаччына|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, эсэістка, драматургіня, перакладніца, кінасцэнарыстка|Мова=Чэская|Дэбют=1998|Значныя творы=Peníze od Hitlera. Letní mozaika (2006), Hodiny z olova (2018)}}

== Жыцьцяпіс ==

Р. Дэнэмаркава вырасла ў камуністычнай [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]], а ў юнацтве стала сьведкай падзеньня камуністычнага рэжыму і [[Бэрлінская сьцяна|Бэрлінскай сьцяны]]. Гэтыя падзеі сфармавалі яе ня толькі як пісьменьніцу, але і як грамадзкую актывістку і прыхільніцу дэмакратычных правоў ня толькі ў сваёй краіне, але і ў [[Кітай|Кітаі]]&lt;ref&gt;Чому Центральна Європа схиляється до неліберальної демократії? Інтерв'ю з чеською письменницею Радкою Денемарковою, 11 сьнежня 2019, Global Voices, https://uk.globalvoices.org/2019/12/11/2189/&lt;/ref&gt;.

Радка Дэнэмаркава вывучала нямецкую і чэскую мовы на факультэце мастацтваў [[Карлавы ўнівэрсытэт|Карлавага ўнівэрсытэту]], атрымала доктарскую ступень у 1997 г. Працавала навуковай супрацоўніцай Інстытуту чэскай літаратуры Акадэміі навук Чэскай Рэспублікі&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

Была дарадцай у тэатры ''Na zábradlí'' ў [[Прага|Празе]].

Жыве ў Празе з дачкой Эстэр і сынам Янам.

Р. Дэнэмаркава — адзіная чэская пісьменьніца, якая чатыры разы атрымала прэмію Magnesia Litera (у розных намінацыях — за прозу, публіцыстыку, пераклад і «Кнігу года»)&lt;ref&gt;Ruth Fraňková, Radka Denemarková wins Magnesia Litera with Hours of Lead, 04/08/2019, Radio Prague International, https://english.radio.cz/radka-denemarkova-wins-magnesia-litera-hours-lead-8134111&lt;/ref&gt;. Ейныя творы перакладзеныя больш чым на 30 моваў&lt;ref name=&quot;slovnikceskeliteratury.cz&quot;/&gt;.

== Творчасьць ==

У свай творчасьці Р. Дэнэмаркава займаецца цёмнымі і рэпрэсаванымі бакамі эўрапейскай гісторыі, такімі як [[выгнаньне немцаў]] пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], [[антысэмітызм]] або патрыярхальныя структуры і зьвязаны з гэтым гвалт над жанчынамі&lt;ref&gt;Radka Denemarková, Europe is here, and it’s not Going Anywhere (a Mosaic), https://eu.boell.org/sites/default/files/uploads/2013/12/radka_denemarkova.pdf&lt;/ref&gt;.

У студзені 2017 году ёй пажыцьцёва забаронены ўезд у [[Кітай]], бо яна неаднаразова пісала пра кітайскіх дысідэнтаў і абвінавачвала Кітай у бязьлітасным узбагачэньні і сур’ёзных парушэньнях правоў чалавека. Ейны крытычны раман «Алавяныя гадзіны» пра Кітай быў апублікаваны ў 2019 годзе, атрымаўшы захопленыя водгукі і ўзнагароды. У рамане аўтрака сьцьвярджае, што няма жыцьця па-за гісторыяй. У той жа час твор увасабляе нястомную крытыку эўрапейскага [[капіталізм]]у&lt;ref&gt;Jörg Plath, Mit Havel und Konfuzius – Radka Denemarková hat den Mut, vor der Unmenschlichkeit der kommunistischen Diktatur in China die Augen nicht zu verschliessen, 15.02.2022, NZZ, https://www.nzz.ch/feuilleton/neuer-roman-radka-denemarkovas-breitseite-gegen-xis-china-ld.1666840?reduced=true&lt;/ref&gt;.

У 2021 годзе ейнае [[эсэ]] пра [[Галакост]] было апублікаванае ў кнізе «Як быццам усё здарылася ўчора» (Jako by se to všechno stalo včera / Als wäre das alles gestern geschehen). Раман «Валавяныя гадзіны» быў адзначаны Літаратурнай прэміяй [[Штырыя (зямля)|Штырыі]] (Literaturpreis des Landes Steiermark) у 2022 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Старонка пісьменьніцы, Жыцьцяпіс, https://denemarkova.eu/en/books/jako-by-se-to-vsechno-stalo-vcera/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Творы ==

• Hodiny z olova. 2018. Brno: Host. 752 pp.

• MY 2 / US 2. 2014.

• Příspěvek k dějinám radosti. 2014.

• Spací vady. 2012.

• Kobold. Přebytky něhy &amp; přebytky lidí. 2011.

• Smrt nebudeš se báti aneb příběh Petra Lébla. 2008.

• Peníze od Hitlera. 2006.

• A já pořád kdo to tluče. 2005.

• Sám sobě nepřítelem. 1998.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся 14 сакавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1968 годзе]]
[[Катэгорыя:Чэскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Чэскія драматургі]]
[[Катэгорыя:Чэскія перакладнікі]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Чэхаславаччыне]]
[[Катэгорыя:Асобы Прагі]]
[[Катэгорыя:Фэміністкі]]
[[Катэгорыя:Чэскія публіцысты]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Карлавага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Чэскія эсэісты]]</text>
      <sha1>ln7kotvgixzz7yn4o1qtsl7pdcg49kz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне:Радка Дэнэмаркава</title>
    <ns>1</ns>
    <id>255282</id>
    <revision>
      <id>2329147</id>
      <parentid>2311716</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:11:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Гарбацкі перанёс старонку [[Абмеркаваньне:Радка Дэнемаркава]] у [[Абмеркаваньне:Радка Дэнэмаркава]]: Абдрук у прозьвішчы: было Дэнемаркава - трэба Дэнэмаркава (праз -э- ўсюль)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="153" xml:space="preserve">{{Артыкул Віківясны-2022|удзельнік=Гарбацкі|тэма=жанчыны|тэма2=культура|краіна=Чэхія}}</text>
      <sha1>basyldgbjottw1wlhdr8q2m7u0co6me</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>256392</id>
    <revision>
      <id>2328915</id>
      <parentid>2328516</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:12:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Hleb23</username>
        <id>72152</id>
      </contributor>
      <comment>/* Статыстыка */ удакладненьне 1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72485" xml:space="preserve">'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА.

[[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]].
[[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|значак|'''Алімпійскі стадыён Ататурка'''|349x349пкс]]
Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;5&quot; |'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|-
!Дата
| colspan=&quot;4&quot; |''Кваліфікацыя:'' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022
''Уласна спаборніцтва:'' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023
|-
!Каманды
| colspan=&quot;4&quot; |''Удзельнікі асноўнай часткі:'' 32
''Усяго:'' 78 (зь 53 асацыяцый)
|-
! colspan=&quot;5&quot; |Статыстыка турніру
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі
!Чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
!Срэбны чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
! colspan=&quot;2&quot; |Паўфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
! colspan=&quot;4&quot; |Чвэрцьфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
!Матчаў згулялі
| colspan=&quot;2&quot; |'''40/310 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |12,90%
|-
!Забілі галоў
| colspan=&quot;2&quot; |'''94 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |2,350 штоматч
|-
!Наведвальнасьць
| colspan=&quot;4&quot; |'''будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў'''
|-
!Найлепшы галеадор
| colspan=&quot;4&quot; |'''''Віктар Баніфэйс Аког([[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) — 4 мячы'''''
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]]
| colspan=&quot;2&quot; |2022—2023
|''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]''
|}

== Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях ==
Усяго 78 камандаў ад 53 з 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі:

* Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА.
* 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш.
* Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды.
* Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе.
* Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках.

=== Рэйтынг асацыяцыяў ===

* (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]].
* (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў.
* (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]].

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!1
|[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Ангельшчына]]
|100.569
| rowspan=&quot;4&quot; |4
|
|-
!2
|[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Гішпанія]]
|97.855
|
|-
!3
|[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Італія]]
|75.438
|
|-
!4
|[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Нямеччына]]
|73.570
| +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]])
|-
!5
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Францыя]]
|56.081
| rowspan=&quot;2&quot; |3
|
|-
!6
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Партугалія]]
|48.549
|
|-
!7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Нідэрлянды]]
|39.200
|2
|
|-
!8
|[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Расея]]
|38.382
|0
|(ЗАБ)
|-
!9
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бэльгія]]
|36.500
| rowspan=&quot;7&quot; |2
|
|-
!10
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Аўстрыя]]
|35.825
|
|-
!11
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Шатляндыя]]
|33.375
|
|-
!12
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Украіна]]
|33.100
|
|-
!13
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Турэччына]]
|30.100
|
|-
!14
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Данія]]
|27.875
|
|-
!15
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Кіпр]]
|27.750
|
|-
!16
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Сэрбія]]
|26.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!17
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Чэхія]]
|26.600
|
|-
!18
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Харватыя]]
|26.275
|
|-
!19
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Швайцарыя]]
|26.225
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!20
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Грэцыя]]
|26.000
| rowspan=&quot;13&quot; |1
|
|-
!21
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Ізраіль]]
|24.375
|
|-
!22
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Нарвэгія]]
|21.000
|
|-
!23
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Швэцыя]]
|20.500
|
|-
!24
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Баўгарыя]]
|20.375
|
|-
!25
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[Румынія]]
|18.200
|
|-
!26
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Азэрбайджан]]
|16.875
|
|-
!27
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Казахстан]]
|15.625
|
|-
!28
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Вугоршчына]]
|15.500
|
|-
!29
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Беларусь]]
|15.250
|
|-
!30
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Польшча]]
|15.125
|
|-
!31
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Славенія]]
|14.250
|
|-
!32
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Славаччына]]
|13.625
|
|-
!33
|[[Файл:Liechtenstein-flag.png|frameless]] [[Ліхтэнштайн]]
|9.000
|0
|(АУС)
|-
!34
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Летува]]
|8.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!35
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Люксэмбург]]
|8.250
|
|-
!36
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Босьнія і Герцагавіна]]
|8.000
|
|-
!37
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Ірляндыя]]
|7.875
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!38
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Паўночная Македонія]]
|7.625
| rowspan=&quot;18&quot; |1
|
|-
!39
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Армэнія]]
|7.375
|
|-
!40
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Латвія]]
|7.375
|
|-
!41
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Малдова|Альбанія]]
|7.250
|
|-
!42
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Паўночная Ірляндыя]]
|6.958
|
|-
!43
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Грузія]]
|6.875
|
|-
!44
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[Фінляндыя]]
|6.875
|
|-
!45
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Латвія|Малдова]]
|6.875
|
|-
!46
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Мальта]]
|6.375
|
|-
!47
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[Фарэрскія астравы]]
|6.125
|
|-
!48
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Косава]]
|5.833
|
|-
!49
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Гібральтар]]
|5.666
|
|-
!50
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Чарнагорыя]]
|5.000
|
|-
!51
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Ўэйлз]]
|5.000
|
|-
!52
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Ісьляндыя]]
|4.875
|
|-
!53
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Эстонія]]
|4.750
|
|-
!54
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Андора]]
|3.331
|
|-
!55
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Сан-Марына|Сан Марына]]
|1.166
|
|}
|}

=== Разьмеркаваньне ===
Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены:

* Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг).

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
! colspan=&quot;2&quot; |
!Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш
!Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
(4 каманды)
|
* 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
(30 камандаў)
|
* 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну)
|
* 1 пераможца папярэдняга раўнду
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
(24 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(20 камандаў)
|
* 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21
|
* 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 камандаў)
|
* 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
(20 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(12 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16
|
* 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(8 камандаў)
|
* 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі)
* 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6
|
* 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф
(12 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(8 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14
|
* 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 каманды)
|
|
* 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Групавы этап
(32 каманды)
|
* Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы
* 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі)
* 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6
* 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4
* 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4
|
* 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў)
* 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Плэй-оф асноўнай часткі
(16 камандаў)
|
|
* 8 пераможцаў груповога этапу
* 8 срэбных пераможцаў групавога этапу
|}

=== Каманды-ўдзельнікі ===
Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры:

* ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў.
* ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы.
* 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону.
* Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах.

Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ''').

Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Колер
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |Каманда выбыла з розыгрышу
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23
! colspan=&quot;2&quot; |Раўнд уступленьня
! colspan=&quot;4&quot; |Каманды
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;7&quot; |Групавы этап
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)&lt;sup&gt;ЛЧ&lt;/sup&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы)
| colspan=&quot;3&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
!Плэй-оф кваліфікацыі
!ЧШ
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
!&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае)
|
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
!&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і)
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;8&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя)
|
|
|
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая)
|}
Заўвагі:

# '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў.
# '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]].
# '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў.

== Расклад матчаў ==
Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу.

Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
!Фаза
!Раўнд
!Лёсаваньне
!Першы матч
!Другі матч
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Кваліфікацыя
|Папярэдні раўнд
|7 чэрвеня 2022
|21 чэрвеня 2022 (паўфіналы)
|24 чэрвеня 2022 (фінал)
|-
|Першы кваліфікацыйны раўнд
|14 чэрвеня 2022
|5—6 ліпеня 2022
|12—13 ліпеня 2022
|-
|Другі кваліфікацыйны раўнд
|15 чэрвеня 2022
|19—20 ліпеня 2022
|26—27 ліпеня 2022
|-
|Трэці кваліфікацыйны раўнд
|18 ліпеня 2022
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|Плэй-оф
|Кваліфікацыйны плэй-оф
|1 жніўня 2022
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |Групавы этап
|1 гульнявы дзень
| rowspan=&quot;6&quot; |25 жніўня 2022
| colspan=&quot;2&quot; |6—7 верасьня 2022
|-
|2 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |13—14 верасьня 2022
|-
|3 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |4—5 кастрычніка 2022
|-
|4 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |11—12 кастрычніка 2022
|-
|5 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |25—26 кастрычніка 2022
|-
|6 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |1—2 лістапада 2022
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Гульні на вылет
|Раўнд шаснаццаці
|7 лістапада 2022
|14-15 і 21—22 лютага 2023
|7-8 і 14—15 сакавіка 2023
|-
|Чвэрцьфіналы
| rowspan=&quot;3&quot; |17 сакавіка 2023
|11—12 красавіка 2023
|18—19 красавіка 2023
|-
|Паўфіналы
|9—10 траўня 2023
|16—17 траўня 2023
|-
|Фінал
| colspan=&quot;2&quot; |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е.
|}

== Кваліфікацыйныя раўнды ==

=== Папярэдні раўнд ===
Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя.

Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!Лік
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Паўфіналы
!
|-
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]])
|1-6
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6)
|-
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]])
|1-2
|'''[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])'''
|[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2)
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Фінал
!
|-
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])
|0-1
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1)
|}

=== Першы кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году.

Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
!
!
!
!
!Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці
|-
|'''[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])'''
|2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]])
|0:0
|2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|1. —
2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]&lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}}
|-
|'''[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]'''
|2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]])
|0:0
|2:0
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0)
|-
|'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|3:0
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]])
|2:0
|1:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0)
2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0)
|-
|'''[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])'''
|3:1
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]]
|1:0
|2:1
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0)
2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1)
|-
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]])
|1:5
|'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])'''
|0:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5)
|-
|'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'''
|6:5
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])
|3:2
|3:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2)
2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5)
|-
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]])
|1:2
|'''[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])'''
|1:1
|0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1)
2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])'''
|2:2{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьні пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]])
|1:0
|1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}}
|1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0)
2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}}
|-
|'''[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'''
|4:3
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]])
|3:0
|1:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0)
2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3)
|-
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]])
|1:2
|'''[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])'''
|1:0
|0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0)
2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])'''
|3:0
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]])
|3:0
|0:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0)
2.—
|-
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]])
|2:5
|'''[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|1:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0)
2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5)
|-
|'''[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])'''
|3:2
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])
|3:0
|0:2
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0)
2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2)
|-
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]])
|0:1
|'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])'''
|0:0
|0:1
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1)
|-
|'''[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|2:1
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]])
|0:0
|2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1)
|}

=== Другі кваліфікацыцны раўнд ===
Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна.

Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])
|матч 1
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|20 ліпеня
|27 ліпеня
|
|-
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])
|матч 2
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2:2
|26 ліпеня
|1. [[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2)
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])
|матч 3
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|3:2
|27 ліпеня
|1. [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2)
|-
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])
|матч 4
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|20 ліпеня
|26 ліпеня
|
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])
|матч 5
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0)
|-
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])
|матч 6
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0)
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])
|матч 7
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|3:0
|26 ліпеня
|1. [[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0)
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]
|матч 8
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|20 ліпеня
|26 ліпеня
|
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]])
|матч 9
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|20 ліпеня
|27 ліпеня
|
|-
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])
|матч 10
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|0:1
|26 ліпеня
|1. [[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])
|матч 11
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|1:1
|26 ліпеня
|1. [[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1)
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])
|матч 12
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|20 ліпеня
|27 ліпеня
|
|}

=== Трэці кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў)
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў)

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|матч 1
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|матч 2
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|матч 3
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|матч 4
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|матч 5
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])
|матч 6
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]])
|матч 7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|матч 8
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]])
|матч 9
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])
|матч 10
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}

=== Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф ===
Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбудзецца 2 жніўня 2022 году. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбудзецца па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба ня будзе вядомая на момант лёсаваньня, будзе выкарыстоўвацца клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіраецца ў кожнай пары падчас лёсаваньня, будзе камандай-гаспадыняй першага матчу.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
!Непасеныя
|-
|
* [[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) /{{Заўвага|пераможца трэцяга кваліфікацыйнага раўнду, асоба якога ня будзе вядомая на момант лёсаваньня.|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]))
* [[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]]
|
* ([[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
* ([[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]))
* ([[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]))
* ([[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]))
* ([[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]])
|
* [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]])
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
|-
|
* [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])) 
* [[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|
* ([[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) 
* [[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|}

== Статыстыка ==
У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!месца
!Топ-10 найлепшых галеадораў
!Колькасьць забітых мячоў
|-
|1
|{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]]'' ({{мова-en|Victor Boniface Okoh|скарочана}})
|4
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2-4
|Πιέρος Σωτηρίου П'ерас Сатырыю грэцкая мова
|3
|-
|''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}})''
|3
|-
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}})
|3
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |5-10
|''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-фр|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}})''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Нігерыя}} [[Форчун Басі]] ({{Мова-анг|''Fortune Bassey''|скарочана}})''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Рока Батурына]] ({{Мова-харв|''Roko Baturina''|скарочана}})''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэнэгал}} [[Ібрагіма Ваджы]] ({{Мова-анг|''Ibrahima Wadji''|скарочана}})'' французская мова
|2
|-
|{{Сьцяг|Сэрбія}} ''[[Вэлька Бірманчэвіч]] ({{Мова-сэрб|''Вељко Бирманчевић''|скарочана}})''; [[Мальмё (футбольны клюб)|''Мальмё'']]
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Зоран Гаіч]] ({{Мова-сэрб|''Зоран Гајић''|скарочана}})''; ''[[Пюнік Ерэван|Пюнік]]'' 
|2
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

{{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}}

[[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]]
[[Катэгорыя:2022 год у футболе]]
[[Катэгорыя:2023 год у футболе]]</text>
      <sha1>h7ov6bdyk0olvfqtuqkpfupc6tzmhwb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328917</id>
      <parentid>2328915</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:26:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Hleb23</username>
        <id>72152</id>
      </contributor>
      <comment>/* Статыстыка */ скончыў статыстыку за 19.07</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72991" xml:space="preserve">'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА.

[[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]].
[[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|значак|'''Алімпійскі стадыён Ататурка'''|349x349пкс]]
Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;5&quot; |'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|-
!Дата
| colspan=&quot;4&quot; |''Кваліфікацыя:'' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022
''Уласна спаборніцтва:'' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023
|-
!Каманды
| colspan=&quot;4&quot; |''Удзельнікі асноўнай часткі:'' 32
''Усяго:'' 78 (зь 53 асацыяцый)
|-
! colspan=&quot;5&quot; |Статыстыка турніру
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі
!Чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
!Срэбны чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
! colspan=&quot;2&quot; |Паўфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
! colspan=&quot;4&quot; |Чвэрцьфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
!Матчаў згулялі
| colspan=&quot;2&quot; |'''40/310 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |12,90%
|-
!Забілі галоў
| colspan=&quot;2&quot; |'''94 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |2,350 штоматч
|-
!Наведвальнасьць
| colspan=&quot;4&quot; |'''будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў'''
|-
!Найлепшы галеадор
| colspan=&quot;4&quot; |'''''Віктар Баніфэйс Аког([[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) — 4 мячы'''''
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]]
| colspan=&quot;2&quot; |2022—2023
|''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]''
|}

== Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях ==
Усяго 78 камандаў ад 53 з 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі:

* Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА.
* 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш.
* Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды.
* Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе.
* Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках.

=== Рэйтынг асацыяцыяў ===

* (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]].
* (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў.
* (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]].

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!1
|[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Ангельшчына]]
|100.569
| rowspan=&quot;4&quot; |4
|
|-
!2
|[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Гішпанія]]
|97.855
|
|-
!3
|[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Італія]]
|75.438
|
|-
!4
|[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Нямеччына]]
|73.570
| +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]])
|-
!5
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Францыя]]
|56.081
| rowspan=&quot;2&quot; |3
|
|-
!6
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Партугалія]]
|48.549
|
|-
!7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Нідэрлянды]]
|39.200
|2
|
|-
!8
|[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Расея]]
|38.382
|0
|(ЗАБ)
|-
!9
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бэльгія]]
|36.500
| rowspan=&quot;7&quot; |2
|
|-
!10
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Аўстрыя]]
|35.825
|
|-
!11
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Шатляндыя]]
|33.375
|
|-
!12
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Украіна]]
|33.100
|
|-
!13
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Турэччына]]
|30.100
|
|-
!14
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Данія]]
|27.875
|
|-
!15
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Кіпр]]
|27.750
|
|-
!16
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Сэрбія]]
|26.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!17
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Чэхія]]
|26.600
|
|-
!18
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Харватыя]]
|26.275
|
|-
!19
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Швайцарыя]]
|26.225
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!20
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Грэцыя]]
|26.000
| rowspan=&quot;13&quot; |1
|
|-
!21
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Ізраіль]]
|24.375
|
|-
!22
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Нарвэгія]]
|21.000
|
|-
!23
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Швэцыя]]
|20.500
|
|-
!24
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Баўгарыя]]
|20.375
|
|-
!25
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[Румынія]]
|18.200
|
|-
!26
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Азэрбайджан]]
|16.875
|
|-
!27
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Казахстан]]
|15.625
|
|-
!28
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Вугоршчына]]
|15.500
|
|-
!29
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Беларусь]]
|15.250
|
|-
!30
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Польшча]]
|15.125
|
|-
!31
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Славенія]]
|14.250
|
|-
!32
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Славаччына]]
|13.625
|
|-
!33
|[[Файл:Liechtenstein-flag.png|frameless]] [[Ліхтэнштайн]]
|9.000
|0
|(АУС)
|-
!34
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Летува]]
|8.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!35
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Люксэмбург]]
|8.250
|
|-
!36
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Босьнія і Герцагавіна]]
|8.000
|
|-
!37
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Ірляндыя]]
|7.875
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!38
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Паўночная Македонія]]
|7.625
| rowspan=&quot;18&quot; |1
|
|-
!39
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Армэнія]]
|7.375
|
|-
!40
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Латвія]]
|7.375
|
|-
!41
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Малдова|Альбанія]]
|7.250
|
|-
!42
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Паўночная Ірляндыя]]
|6.958
|
|-
!43
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Грузія]]
|6.875
|
|-
!44
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[Фінляндыя]]
|6.875
|
|-
!45
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Латвія|Малдова]]
|6.875
|
|-
!46
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Мальта]]
|6.375
|
|-
!47
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[Фарэрскія астравы]]
|6.125
|
|-
!48
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Косава]]
|5.833
|
|-
!49
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Гібральтар]]
|5.666
|
|-
!50
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Чарнагорыя]]
|5.000
|
|-
!51
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Ўэйлз]]
|5.000
|
|-
!52
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Ісьляндыя]]
|4.875
|
|-
!53
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Эстонія]]
|4.750
|
|-
!54
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Андора]]
|3.331
|
|-
!55
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Сан-Марына|Сан Марына]]
|1.166
|
|}
|}

=== Разьмеркаваньне ===
Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены:

* Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг).

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
! colspan=&quot;2&quot; |
!Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш
!Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
(4 каманды)
|
* 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
(30 камандаў)
|
* 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну)
|
* 1 пераможца папярэдняга раўнду
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
(24 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(20 камандаў)
|
* 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21
|
* 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 камандаў)
|
* 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
(20 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(12 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16
|
* 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(8 камандаў)
|
* 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі)
* 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6
|
* 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф
(12 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(8 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14
|
* 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 каманды)
|
|
* 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Групавы этап
(32 каманды)
|
* Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы
* 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі)
* 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6
* 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4
* 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4
|
* 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў)
* 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Плэй-оф асноўнай часткі
(16 камандаў)
|
|
* 8 пераможцаў груповога этапу
* 8 срэбных пераможцаў групавога этапу
|}

=== Каманды-ўдзельнікі ===
Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры:

* ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў.
* ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы.
* 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону.
* Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах.

Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ''').

Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Колер
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |Каманда выбыла з розыгрышу
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23
! colspan=&quot;2&quot; |Раўнд уступленьня
! colspan=&quot;4&quot; |Каманды
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;7&quot; |Групавы этап
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)&lt;sup&gt;ЛЧ&lt;/sup&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы)
| colspan=&quot;3&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
!Плэй-оф кваліфікацыі
!ЧШ
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
!&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае)
|
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
!&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і)
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;8&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя)
|
|
|
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая)
|}
Заўвагі:

# '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў.
# '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]].
# '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў.

== Расклад матчаў ==
Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу.

Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
!Фаза
!Раўнд
!Лёсаваньне
!Першы матч
!Другі матч
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Кваліфікацыя
|Папярэдні раўнд
|7 чэрвеня 2022
|21 чэрвеня 2022 (паўфіналы)
|24 чэрвеня 2022 (фінал)
|-
|Першы кваліфікацыйны раўнд
|14 чэрвеня 2022
|5—6 ліпеня 2022
|12—13 ліпеня 2022
|-
|Другі кваліфікацыйны раўнд
|15 чэрвеня 2022
|19—20 ліпеня 2022
|26—27 ліпеня 2022
|-
|Трэці кваліфікацыйны раўнд
|18 ліпеня 2022
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|Плэй-оф
|Кваліфікацыйны плэй-оф
|1 жніўня 2022
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |Групавы этап
|1 гульнявы дзень
| rowspan=&quot;6&quot; |25 жніўня 2022
| colspan=&quot;2&quot; |6—7 верасьня 2022
|-
|2 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |13—14 верасьня 2022
|-
|3 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |4—5 кастрычніка 2022
|-
|4 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |11—12 кастрычніка 2022
|-
|5 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |25—26 кастрычніка 2022
|-
|6 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |1—2 лістапада 2022
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Гульні на вылет
|Раўнд шаснаццаці
|7 лістапада 2022
|14-15 і 21—22 лютага 2023
|7-8 і 14—15 сакавіка 2023
|-
|Чвэрцьфіналы
| rowspan=&quot;3&quot; |17 сакавіка 2023
|11—12 красавіка 2023
|18—19 красавіка 2023
|-
|Паўфіналы
|9—10 траўня 2023
|16—17 траўня 2023
|-
|Фінал
| colspan=&quot;2&quot; |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е.
|}

== Кваліфікацыйныя раўнды ==

=== Папярэдні раўнд ===
Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя.

Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!Лік
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Паўфіналы
!
|-
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]])
|1-6
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6)
|-
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]])
|1-2
|'''[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])'''
|[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2)
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Фінал
!
|-
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])
|0-1
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1)
|}

=== Першы кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году.

Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
!
!
!
!
!Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці
|-
|'''[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])'''
|2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]])
|0:0
|2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|1. —
2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]&lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}}
|-
|'''[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]'''
|2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]])
|0:0
|2:0
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0)
|-
|'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|3:0
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]])
|2:0
|1:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0)
2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0)
|-
|'''[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])'''
|3:1
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]]
|1:0
|2:1
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0)
2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1)
|-
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]])
|1:5
|'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])'''
|0:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5)
|-
|'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'''
|6:5
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])
|3:2
|3:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2)
2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5)
|-
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]])
|1:2
|'''[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])'''
|1:1
|0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1)
2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])'''
|2:2{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьні пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]])
|1:0
|1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}}
|1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0)
2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}}
|-
|'''[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'''
|4:3
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]])
|3:0
|1:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0)
2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3)
|-
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]])
|1:2
|'''[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])'''
|1:0
|0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0)
2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])'''
|3:0
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]])
|3:0
|0:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0)
2.—
|-
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]])
|2:5
|'''[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|1:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0)
2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5)
|-
|'''[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])'''
|3:2
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])
|3:0
|0:2
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0)
2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2)
|-
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]])
|0:1
|'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])'''
|0:0
|0:1
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1)
|-
|'''[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|2:1
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]])
|0:0
|2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1)
|}

=== Другі кваліфікацыцны раўнд ===
Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна.

Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])
|матч 1
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|20 ліпеня
|27 ліпеня
|
|-
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])
|матч 2
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2:2
|26 ліпеня
|1. [[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2)
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])
|матч 3
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|3:2
|27 ліпеня
|1. [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2)
|-
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])
|матч 4
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|20 ліпеня
|26 ліпеня
|
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])
|матч 5
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0)
|-
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])
|матч 6
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0)
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])
|матч 7
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|3:0
|26 ліпеня
|1. [[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0)
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]
|матч 8
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|20 ліпеня
|26 ліпеня
|
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]])
|матч 9
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|20 ліпеня
|27 ліпеня
|
|-
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])
|матч 10
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|0:1
|26 ліпеня
|1. [[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])
|матч 11
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|1:1
|26 ліпеня
|1. [[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1)
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])
|матч 12
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|20 ліпеня
|27 ліпеня
|
|}

=== Трэці кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў)
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў)

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|матч 1
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|матч 2
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|матч 3
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|матч 4
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|матч 5
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])
|матч 6
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]])
|матч 7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|матч 8
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]])
|матч 9
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])
|матч 10
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}

=== Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф ===
Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбудзецца 2 жніўня 2022 году. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбудзецца па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба ня будзе вядомая на момант лёсаваньня, будзе выкарыстоўвацца клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіраецца ў кожнай пары падчас лёсаваньня, будзе камандай-гаспадыняй першага матчу.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
!Непасеныя
|-
|
* [[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) /{{Заўвага|пераможца трэцяга кваліфікацыйнага раўнду, асоба якога ня будзе вядомая на момант лёсаваньня.|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]))
* [[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]]
|
* ([[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
* ([[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]))
* ([[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]))
* ([[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]))
* ([[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]])
|
* [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]])
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
|-
|
* [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])) 
* [[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|
* ([[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) 
* [[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|}

== Статыстыка ==
У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!месца
!Топ-10 найлепшых галеадораў
!Колькасьць забітых мячоў
|-
|1
|{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]] ({{мова-en|''Victor Boniface Okoh''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''
|4
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2-4
|''{{Сьцяг|Кіпр}} [[П'ерас Сатырыю]] ({{Мова-грэц|''Πιέρος Σωτηρίου''|скарочана}}) [[Лудагорац Разград|Лудагорац]]''
|3
|-
|''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}}) [[Карабах Агдам|Карабах]]''
|3
|-
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}}) [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]]
|3
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |5-10
|''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-фр|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Нігерыя}} [[Форчун Басі]] ({{Мова-анг|''Fortune Bassey''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Рока Батурына]] ({{Мова-харв|''Roko Baturina''|скарочана}}) [[Марыбор (футбольны клюб)| Марыбор]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэнэгал}} [[Ібрагіма Ваджы]] ({{Мова-франц|''Ibrahima Wadji''|скарочана}}) [[Карабах Агдам| Карабах]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Вэлька Бірманчэвіч]] ({{Мова-сэрб|''Вељко Бирманчевић''|скарочана}}); [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Зоран Гаіч]] ({{Мова-сэрб|''Зоран Гајић''|скарочана}})''; ''[[Пюнік Ерэван|Пюнік]]'' 
|2
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

{{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}}

[[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]]
[[Катэгорыя:2022 год у футболе]]
[[Катэгорыя:2023 год у футболе]]</text>
      <sha1>4s2qth7kj43b1uuwjowyy8ln5a0jnku</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328930</id>
      <parentid>2328917</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:51:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Hleb23</username>
        <id>72152</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Другі кваліфікацыцны раўнд */ прамежкавыя вынікі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73024" xml:space="preserve">'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА.

[[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]].
[[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|значак|'''Алімпійскі стадыён Ататурка'''|349x349пкс]]
Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;5&quot; |'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|-
!Дата
| colspan=&quot;4&quot; |''Кваліфікацыя:'' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022
''Уласна спаборніцтва:'' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023
|-
!Каманды
| colspan=&quot;4&quot; |''Удзельнікі асноўнай часткі:'' 32
''Усяго:'' 78 (зь 53 асацыяцый)
|-
! colspan=&quot;5&quot; |Статыстыка турніру
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі
!Чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
!Срэбны чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
! colspan=&quot;2&quot; |Паўфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
! colspan=&quot;4&quot; |Чвэрцьфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
!Матчаў згулялі
| colspan=&quot;2&quot; |'''40/310 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |12,90%
|-
!Забілі галоў
| colspan=&quot;2&quot; |'''94 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |2,350 штоматч
|-
!Наведвальнасьць
| colspan=&quot;4&quot; |'''будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў'''
|-
!Найлепшы галеадор
| colspan=&quot;4&quot; |'''''Віктар Баніфэйс Аког([[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) — 4 мячы'''''
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]]
| colspan=&quot;2&quot; |2022—2023
|''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]''
|}

== Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях ==
Усяго 78 камандаў ад 53 з 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі:

* Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА.
* 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш.
* Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды.
* Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе.
* Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках.

=== Рэйтынг асацыяцыяў ===

* (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]].
* (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў.
* (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]].

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!1
|[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Ангельшчына]]
|100.569
| rowspan=&quot;4&quot; |4
|
|-
!2
|[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Гішпанія]]
|97.855
|
|-
!3
|[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Італія]]
|75.438
|
|-
!4
|[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Нямеччына]]
|73.570
| +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]])
|-
!5
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Францыя]]
|56.081
| rowspan=&quot;2&quot; |3
|
|-
!6
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Партугалія]]
|48.549
|
|-
!7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Нідэрлянды]]
|39.200
|2
|
|-
!8
|[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Расея]]
|38.382
|0
|(ЗАБ)
|-
!9
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бэльгія]]
|36.500
| rowspan=&quot;7&quot; |2
|
|-
!10
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Аўстрыя]]
|35.825
|
|-
!11
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Шатляндыя]]
|33.375
|
|-
!12
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Украіна]]
|33.100
|
|-
!13
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Турэччына]]
|30.100
|
|-
!14
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Данія]]
|27.875
|
|-
!15
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Кіпр]]
|27.750
|
|-
!16
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Сэрбія]]
|26.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!17
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Чэхія]]
|26.600
|
|-
!18
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Харватыя]]
|26.275
|
|-
!19
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Швайцарыя]]
|26.225
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!20
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Грэцыя]]
|26.000
| rowspan=&quot;13&quot; |1
|
|-
!21
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Ізраіль]]
|24.375
|
|-
!22
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Нарвэгія]]
|21.000
|
|-
!23
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Швэцыя]]
|20.500
|
|-
!24
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Баўгарыя]]
|20.375
|
|-
!25
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[Румынія]]
|18.200
|
|-
!26
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Азэрбайджан]]
|16.875
|
|-
!27
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Казахстан]]
|15.625
|
|-
!28
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Вугоршчына]]
|15.500
|
|-
!29
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Беларусь]]
|15.250
|
|-
!30
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Польшча]]
|15.125
|
|-
!31
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Славенія]]
|14.250
|
|-
!32
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Славаччына]]
|13.625
|
|-
!33
|[[Файл:Liechtenstein-flag.png|frameless]] [[Ліхтэнштайн]]
|9.000
|0
|(АУС)
|-
!34
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Летува]]
|8.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!35
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Люксэмбург]]
|8.250
|
|-
!36
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Босьнія і Герцагавіна]]
|8.000
|
|-
!37
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Ірляндыя]]
|7.875
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!38
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Паўночная Македонія]]
|7.625
| rowspan=&quot;18&quot; |1
|
|-
!39
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Армэнія]]
|7.375
|
|-
!40
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Латвія]]
|7.375
|
|-
!41
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Малдова|Альбанія]]
|7.250
|
|-
!42
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Паўночная Ірляндыя]]
|6.958
|
|-
!43
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Грузія]]
|6.875
|
|-
!44
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[Фінляндыя]]
|6.875
|
|-
!45
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Латвія|Малдова]]
|6.875
|
|-
!46
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Мальта]]
|6.375
|
|-
!47
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[Фарэрскія астравы]]
|6.125
|
|-
!48
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Косава]]
|5.833
|
|-
!49
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Гібральтар]]
|5.666
|
|-
!50
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Чарнагорыя]]
|5.000
|
|-
!51
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Ўэйлз]]
|5.000
|
|-
!52
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Ісьляндыя]]
|4.875
|
|-
!53
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Эстонія]]
|4.750
|
|-
!54
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Андора]]
|3.331
|
|-
!55
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Сан-Марына|Сан Марына]]
|1.166
|
|}
|}

=== Разьмеркаваньне ===
Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены:

* Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг).

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
! colspan=&quot;2&quot; |
!Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш
!Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
(4 каманды)
|
* 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
(30 камандаў)
|
* 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну)
|
* 1 пераможца папярэдняга раўнду
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
(24 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(20 камандаў)
|
* 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21
|
* 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 камандаў)
|
* 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
(20 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(12 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16
|
* 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(8 камандаў)
|
* 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі)
* 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6
|
* 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф
(12 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(8 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14
|
* 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 каманды)
|
|
* 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Групавы этап
(32 каманды)
|
* Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы
* 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі)
* 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6
* 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4
* 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4
|
* 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў)
* 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Плэй-оф асноўнай часткі
(16 камандаў)
|
|
* 8 пераможцаў груповога этапу
* 8 срэбных пераможцаў групавога этапу
|}

=== Каманды-ўдзельнікі ===
Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры:

* ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў.
* ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы.
* 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону.
* Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах.

Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ''').

Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Колер
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |Каманда выбыла з розыгрышу
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23
! colspan=&quot;2&quot; |Раўнд уступленьня
! colspan=&quot;4&quot; |Каманды
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;7&quot; |Групавы этап
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)&lt;sup&gt;ЛЧ&lt;/sup&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы)
| colspan=&quot;3&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
!Плэй-оф кваліфікацыі
!ЧШ
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
!&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае)
|
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
!&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і)
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;8&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя)
|
|
|
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая)
|}
Заўвагі:

# '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў.
# '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]].
# '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў.

== Расклад матчаў ==
Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу.

Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
!Фаза
!Раўнд
!Лёсаваньне
!Першы матч
!Другі матч
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Кваліфікацыя
|Папярэдні раўнд
|7 чэрвеня 2022
|21 чэрвеня 2022 (паўфіналы)
|24 чэрвеня 2022 (фінал)
|-
|Першы кваліфікацыйны раўнд
|14 чэрвеня 2022
|5—6 ліпеня 2022
|12—13 ліпеня 2022
|-
|Другі кваліфікацыйны раўнд
|15 чэрвеня 2022
|19—20 ліпеня 2022
|26—27 ліпеня 2022
|-
|Трэці кваліфікацыйны раўнд
|18 ліпеня 2022
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|Плэй-оф
|Кваліфікацыйны плэй-оф
|1 жніўня 2022
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |Групавы этап
|1 гульнявы дзень
| rowspan=&quot;6&quot; |25 жніўня 2022
| colspan=&quot;2&quot; |6—7 верасьня 2022
|-
|2 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |13—14 верасьня 2022
|-
|3 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |4—5 кастрычніка 2022
|-
|4 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |11—12 кастрычніка 2022
|-
|5 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |25—26 кастрычніка 2022
|-
|6 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |1—2 лістапада 2022
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Гульні на вылет
|Раўнд шаснаццаці
|7 лістапада 2022
|14-15 і 21—22 лютага 2023
|7-8 і 14—15 сакавіка 2023
|-
|Чвэрцьфіналы
| rowspan=&quot;3&quot; |17 сакавіка 2023
|11—12 красавіка 2023
|18—19 красавіка 2023
|-
|Паўфіналы
|9—10 траўня 2023
|16—17 траўня 2023
|-
|Фінал
| colspan=&quot;2&quot; |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е.
|}

== Кваліфікацыйныя раўнды ==

=== Папярэдні раўнд ===
Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя.

Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!Лік
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Паўфіналы
!
|-
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]])
|1-6
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6)
|-
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]])
|1-2
|'''[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])'''
|[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2)
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Фінал
!
|-
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])
|0-1
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1)
|}

=== Першы кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году.

Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
!
!
!
!
!Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці
|-
|'''[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])'''
|2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]])
|0:0
|2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|1. —
2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]&lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}}
|-
|'''[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]'''
|2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]])
|0:0
|2:0
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0)
|-
|'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|3:0
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]])
|2:0
|1:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0)
2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0)
|-
|'''[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])'''
|3:1
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]]
|1:0
|2:1
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0)
2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1)
|-
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]])
|1:5
|'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])'''
|0:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5)
|-
|'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'''
|6:5
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])
|3:2
|3:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2)
2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5)
|-
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]])
|1:2
|'''[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])'''
|1:1
|0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1)
2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])'''
|2:2{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьні пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]])
|1:0
|1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}}
|1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0)
2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}}
|-
|'''[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'''
|4:3
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]])
|3:0
|1:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0)
2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3)
|-
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]])
|1:2
|'''[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])'''
|1:0
|0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0)
2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])'''
|3:0
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]])
|3:0
|0:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0)
2.—
|-
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]])
|2:5
|'''[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|1:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0)
2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5)
|-
|'''[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])'''
|3:2
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])
|3:0
|0:2
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0)
2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2)
|-
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]])
|0:1
|'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])'''
|0:0
|0:1
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1)
|-
|'''[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|2:1
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]])
|0:0
|2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1)
|}

=== Другі кваліфікацыцны раўнд ===
Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна.

Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])
|матч 1
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|20 ліпеня
|27 ліпеня
|
|-
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])
|матч 2
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2:2
|26 ліпеня
|1. [[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2)
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])
|матч 3
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|3:2
|27 ліпеня
|1. [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2)
|-
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])
|матч 4
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|0:1
|26 ліпеня
|1. [[Томаш Хоры|Хоры]] 6' (0:1)
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])
|матч 5
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0) 
|-
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])
|матч 6
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0)
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])
|матч 7
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|3:0
|26 ліпеня
|1. [[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0)
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]
|матч 8
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|20 ліпеня
|26 ліпеня
|
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]])
|матч 9
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|20 ліпеня
|27 ліпеня
|
|-
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])
|матч 10
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|0:1
|26 ліпеня
|1. [[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])
|матч 11
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|1:1
|26 ліпеня
|1. [[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1)
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])
|матч 12
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|20 ліпеня
|27 ліпеня
|
|}

=== Трэці кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў)
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў)

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|матч 1
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|матч 2
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|матч 3
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|матч 4
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|матч 5
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])
|матч 6
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]])
|матч 7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|матч 8
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]])
|матч 9
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])
|матч 10
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}

=== Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф ===
Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбудзецца 2 жніўня 2022 году. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбудзецца па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба ня будзе вядомая на момант лёсаваньня, будзе выкарыстоўвацца клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіраецца ў кожнай пары падчас лёсаваньня, будзе камандай-гаспадыняй першага матчу.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
!Непасеныя
|-
|
* [[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) /{{Заўвага|пераможца трэцяга кваліфікацыйнага раўнду, асоба якога ня будзе вядомая на момант лёсаваньня.|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]))
* [[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]]
|
* ([[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
* ([[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]))
* ([[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]))
* ([[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]))
* ([[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]])
|
* [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]])
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
|-
|
* [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])) 
* [[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|
* ([[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) 
* [[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|}

== Статыстыка ==
У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!месца
!Топ-10 найлепшых галеадораў
!Колькасьць забітых мячоў
|-
|1
|{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]] ({{мова-en|''Victor Boniface Okoh''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''
|4
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2-4
|''{{Сьцяг|Кіпр}} [[П'ерас Сатырыю]] ({{Мова-грэц|''Πιέρος Σωτηρίου''|скарочана}}) [[Лудагорац Разград|Лудагорац]]''
|3
|-
|''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}}) [[Карабах Агдам|Карабах]]''
|3
|-
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}}) [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]]
|3
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |5-10
|''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-фр|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Нігерыя}} [[Форчун Басі]] ({{Мова-анг|''Fortune Bassey''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Рока Батурына]] ({{Мова-харв|''Roko Baturina''|скарочана}}) [[Марыбор (футбольны клюб)| Марыбор]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэнэгал}} [[Ібрагіма Ваджы]] ({{Мова-франц|''Ibrahima Wadji''|скарочана}}) [[Карабах Агдам| Карабах]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Вэлька Бірманчэвіч]] ({{Мова-сэрб|''Вељко Бирманчевић''|скарочана}}); [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Зоран Гаіч]] ({{Мова-сэрб|''Зоран Гајић''|скарочана}})''; ''[[Пюнік Ерэван|Пюнік]]'' 
|2
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

{{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}}

[[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]]
[[Катэгорыя:2022 год у футболе]]
[[Катэгорыя:2023 год у футболе]]</text>
      <sha1>tp9r7puu5q5lcod2pvjlgz485oii5qa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329014</id>
      <parentid>2328930</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:10:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Hleb23</username>
        <id>72152</id>
      </contributor>
      <comment>/* Першы кваліфікацыйны раўнд */ першыя матчы другога кваліфікацыйнага раўнду</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73439" xml:space="preserve">'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА.

[[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]].
[[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|значак|'''Алімпійскі стадыён Ататурка'''|349x349пкс]]
Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;5&quot; |'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|-
!Дата
| colspan=&quot;4&quot; |''Кваліфікацыя:'' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022
''Уласна спаборніцтва:'' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023
|-
!Каманды
| colspan=&quot;4&quot; |''Удзельнікі асноўнай часткі:'' 32
''Усяго:'' 78 (зь 53 асацыяцый)
|-
! colspan=&quot;5&quot; |Статыстыка турніру
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі
!Чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
!Срэбны чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
! colspan=&quot;2&quot; |Паўфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
! colspan=&quot;4&quot; |Чвэрцьфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
!Матчаў згулялі
| colspan=&quot;2&quot; |'''40/310 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |12,90%
|-
!Забілі галоў
| colspan=&quot;2&quot; |'''94 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |2,350 штоматч
|-
!Наведвальнасьць
| colspan=&quot;4&quot; |'''будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў'''
|-
!Найлепшы галеадор
| colspan=&quot;4&quot; |'''''Віктар Баніфэйс Аког([[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) — 4 мячы'''''
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]]
| colspan=&quot;2&quot; |2022—2023
|''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]''
|}

== Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях ==
Усяго 78 камандаў ад 53 з 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі:

* Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА.
* 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш.
* Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды.
* Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе.
* Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках.

=== Рэйтынг асацыяцыяў ===

* (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]].
* (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў.
* (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]].

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!1
|[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Ангельшчына]]
|100.569
| rowspan=&quot;4&quot; |4
|
|-
!2
|[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Гішпанія]]
|97.855
|
|-
!3
|[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Італія]]
|75.438
|
|-
!4
|[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Нямеччына]]
|73.570
| +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]])
|-
!5
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Францыя]]
|56.081
| rowspan=&quot;2&quot; |3
|
|-
!6
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Партугалія]]
|48.549
|
|-
!7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Нідэрлянды]]
|39.200
|2
|
|-
!8
|[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Расея]]
|38.382
|0
|(ЗАБ)
|-
!9
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бэльгія]]
|36.500
| rowspan=&quot;7&quot; |2
|
|-
!10
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Аўстрыя]]
|35.825
|
|-
!11
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Шатляндыя]]
|33.375
|
|-
!12
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Украіна]]
|33.100
|
|-
!13
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Турэччына]]
|30.100
|
|-
!14
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Данія]]
|27.875
|
|-
!15
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Кіпр]]
|27.750
|
|-
!16
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Сэрбія]]
|26.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!17
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Чэхія]]
|26.600
|
|-
!18
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Харватыя]]
|26.275
|
|-
!19
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Швайцарыя]]
|26.225
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!20
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Грэцыя]]
|26.000
| rowspan=&quot;13&quot; |1
|
|-
!21
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Ізраіль]]
|24.375
|
|-
!22
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Нарвэгія]]
|21.000
|
|-
!23
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Швэцыя]]
|20.500
|
|-
!24
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Баўгарыя]]
|20.375
|
|-
!25
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[Румынія]]
|18.200
|
|-
!26
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Азэрбайджан]]
|16.875
|
|-
!27
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Казахстан]]
|15.625
|
|-
!28
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Вугоршчына]]
|15.500
|
|-
!29
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Беларусь]]
|15.250
|
|-
!30
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Польшча]]
|15.125
|
|-
!31
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Славенія]]
|14.250
|
|-
!32
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Славаччына]]
|13.625
|
|-
!33
|[[Файл:Liechtenstein-flag.png|frameless]] [[Ліхтэнштайн]]
|9.000
|0
|(АУС)
|-
!34
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Летува]]
|8.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!35
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Люксэмбург]]
|8.250
|
|-
!36
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Босьнія і Герцагавіна]]
|8.000
|
|-
!37
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Ірляндыя]]
|7.875
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!38
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Паўночная Македонія]]
|7.625
| rowspan=&quot;18&quot; |1
|
|-
!39
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Армэнія]]
|7.375
|
|-
!40
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Латвія]]
|7.375
|
|-
!41
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Малдова|Альбанія]]
|7.250
|
|-
!42
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Паўночная Ірляндыя]]
|6.958
|
|-
!43
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Грузія]]
|6.875
|
|-
!44
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[Фінляндыя]]
|6.875
|
|-
!45
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Латвія|Малдова]]
|6.875
|
|-
!46
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Мальта]]
|6.375
|
|-
!47
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[Фарэрскія астравы]]
|6.125
|
|-
!48
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Косава]]
|5.833
|
|-
!49
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Гібральтар]]
|5.666
|
|-
!50
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Чарнагорыя]]
|5.000
|
|-
!51
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Ўэйлз]]
|5.000
|
|-
!52
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Ісьляндыя]]
|4.875
|
|-
!53
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Эстонія]]
|4.750
|
|-
!54
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Андора]]
|3.331
|
|-
!55
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Сан-Марына|Сан Марына]]
|1.166
|
|}
|}

=== Разьмеркаваньне ===
Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены:

* Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг).

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
! colspan=&quot;2&quot; |
!Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш
!Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
(4 каманды)
|
* 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
(30 камандаў)
|
* 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну)
|
* 1 пераможца папярэдняга раўнду
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
(24 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(20 камандаў)
|
* 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21
|
* 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 камандаў)
|
* 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
(20 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(12 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16
|
* 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(8 камандаў)
|
* 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі)
* 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6
|
* 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф
(12 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(8 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14
|
* 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 каманды)
|
|
* 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Групавы этап
(32 каманды)
|
* Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы
* 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі)
* 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6
* 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4
* 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4
|
* 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў)
* 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Плэй-оф асноўнай часткі
(16 камандаў)
|
|
* 8 пераможцаў груповога этапу
* 8 срэбных пераможцаў групавога этапу
|}

=== Каманды-ўдзельнікі ===
Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры:

* ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў.
* ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы.
* 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону.
* Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах.

Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ''').

Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Колер
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |Каманда выбыла з розыгрышу
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23
! colspan=&quot;2&quot; |Раўнд уступленьня
! colspan=&quot;4&quot; |Каманды
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;7&quot; |Групавы этап
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)&lt;sup&gt;ЛЧ&lt;/sup&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы)
| colspan=&quot;3&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
!Плэй-оф кваліфікацыі
!ЧШ
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
!&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае)
|
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
!&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і)
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;8&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя)
|
|
|
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая)
|}
Заўвагі:

# '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў.
# '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]].
# '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў.

== Расклад матчаў ==
Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу.

Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
!Фаза
!Раўнд
!Лёсаваньне
!Першы матч
!Другі матч
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Кваліфікацыя
|Папярэдні раўнд
|7 чэрвеня 2022
|21 чэрвеня 2022 (паўфіналы)
|24 чэрвеня 2022 (фінал)
|-
|Першы кваліфікацыйны раўнд
|14 чэрвеня 2022
|5—6 ліпеня 2022
|12—13 ліпеня 2022
|-
|Другі кваліфікацыйны раўнд
|15 чэрвеня 2022
|19—20 ліпеня 2022
|26—27 ліпеня 2022
|-
|Трэці кваліфікацыйны раўнд
|18 ліпеня 2022
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|Плэй-оф
|Кваліфікацыйны плэй-оф
|1 жніўня 2022
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |Групавы этап
|1 гульнявы дзень
| rowspan=&quot;6&quot; |25 жніўня 2022
| colspan=&quot;2&quot; |6—7 верасьня 2022
|-
|2 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |13—14 верасьня 2022
|-
|3 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |4—5 кастрычніка 2022
|-
|4 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |11—12 кастрычніка 2022
|-
|5 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |25—26 кастрычніка 2022
|-
|6 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |1—2 лістапада 2022
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Гульні на вылет
|Раўнд шаснаццаці
|7 лістапада 2022
|14-15 і 21—22 лютага 2023
|7-8 і 14—15 сакавіка 2023
|-
|Чвэрцьфіналы
| rowspan=&quot;3&quot; |17 сакавіка 2023
|11—12 красавіка 2023
|18—19 красавіка 2023
|-
|Паўфіналы
|9—10 траўня 2023
|16—17 траўня 2023
|-
|Фінал
| colspan=&quot;2&quot; |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е.
|}

== Кваліфікацыйныя раўнды ==

=== Папярэдні раўнд ===
Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя.

Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!Лік
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Паўфіналы
!
|-
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]])
|1-6
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6)
|-
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]])
|1-2
|'''[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])'''
|[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2)
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Фінал
!
|-
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])
|0-1
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1)
|}

=== Першы кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году.

Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
!
!
!
!
!Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці
|-
|'''[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])'''
|2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]])
|0:0
|2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|1. —
2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]&lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}}
|-
|'''[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]'''
|2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]])
|0:0
|2:0
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0)
|-
|'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|3:0
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]])
|2:0
|1:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0)
2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0)
|-
|'''[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])'''
|3:1
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]]
|1:0
|2:1
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0)
2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1)
|-
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]])
|1:5
|'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])'''
|0:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5)
|-
|'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'''
|6:5
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])
|3:2
|3:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2)
2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5)
|-
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]])
|1:2
|'''[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])'''
|1:1
|0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1)
2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])'''
|2:2{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьні пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]])
|1:0
|1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}}
|1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0)
2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}}
|-
|'''[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'''
|4:3
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]])
|3:0
|1:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0)
2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3)
|-
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]])
|1:2
|'''[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])'''
|1:0
|0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0)
2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])'''
|3:0
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]])
|3:0
|0:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0)
2.—
|-
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]])
|2:5
|'''[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|1:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0)
2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5)
|-
|'''[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])'''
|3:2
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])
|3:0
|0:2
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0)
2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2)
|-
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]])
|0:1
|'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])'''
|0:0
|0:1
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1)
|-
|'''[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|2:1
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]])
|0:0
|2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1)
|}

=== Другі кваліфікацыцны раўнд ===
Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна.

Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])
|матч 1
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|1:2
|27 ліпеня
|1. [[Крыстафэр Закарыясэн|Закарыясэн]] 70' (1:0), [[Гурам Кашыа|Кашыа]] 81' (1:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 86' (1:2), 
|-
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])
|матч 2
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2:2
|26 ліпеня
|1. [[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2)
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])
|матч 3
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|3:2
|27 ліпеня
|1. [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2)
|-
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])
|матч 4
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|1:2
|26 ліпеня
|1. [[Томаш Хоры|Хоры]] 6' (0:1), [[Боян Радулавіч|Радулавіч]] 50' (1:1), [[Ян Копіц|Копіц]] 57' (1:2)
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])
|матч 5
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0) 
|-
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])
|матч 6
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0)
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])
|матч 7
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|3:0
|26 ліпеня
|1. [[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0)
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]
|матч 8
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|0:0
|26 ліпеня
|1. —
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]])
|матч 9
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|1:1
|27 ліпеня
|1. [[Філіп Аксель Фрыгаст Цынкернагэль|Цынкернагэль]] 7' (0:1), [[Долеў Хазіза|Хазіза]] 90+2' (1:1)
|-
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])
|матч 10
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|0:1
|26 ліпеня
|1. [[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])
|матч 11
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|1:1
|26 ліпеня
|1. [[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1)
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])
|матч 12
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|0:0
|27 ліпеня
|1. —
|}

=== Трэці кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў)
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў)

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|матч 1
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|матч 2
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|матч 3
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|матч 4
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|матч 5
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])
|матч 6
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]])
|матч 7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|матч 8
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]])
|матч 9
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])
|матч 10
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}

=== Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф ===
Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбудзецца 2 жніўня 2022 году. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбудзецца па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба ня будзе вядомая на момант лёсаваньня, будзе выкарыстоўвацца клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіраецца ў кожнай пары падчас лёсаваньня, будзе камандай-гаспадыняй першага матчу.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
!Непасеныя
|-
|
* [[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) /{{Заўвага|пераможца трэцяга кваліфікацыйнага раўнду, асоба якога ня будзе вядомая на момант лёсаваньня.|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]))
* [[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]]
|
* ([[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
* ([[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]))
* ([[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]))
* ([[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]))
* ([[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]])
|
* [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]])
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
|-
|
* [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])) 
* [[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|
* ([[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) 
* [[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|}

== Статыстыка ==
У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!месца
!Топ-10 найлепшых галеадораў
!Колькасьць забітых мячоў
|-
|1
|{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]] ({{мова-en|''Victor Boniface Okoh''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''
|4
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2-4
|''{{Сьцяг|Кіпр}} [[П'ерас Сатырыю]] ({{Мова-грэц|''Πιέρος Σωτηρίου''|скарочана}}) [[Лудагорац Разград|Лудагорац]]''
|3
|-
|''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}}) [[Карабах Агдам|Карабах]]''
|3
|-
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}}) [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]]
|3
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |5-10
|''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-фр|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Нігерыя}} [[Форчун Басі]] ({{Мова-анг|''Fortune Bassey''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Рока Батурына]] ({{Мова-харв|''Roko Baturina''|скарочана}}) [[Марыбор (футбольны клюб)| Марыбор]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэнэгал}} [[Ібрагіма Ваджы]] ({{Мова-франц|''Ibrahima Wadji''|скарочана}}) [[Карабах Агдам| Карабах]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Вэлька Бірманчэвіч]] ({{Мова-сэрб|''Вељко Бирманчевић''|скарочана}}); [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Зоран Гаіч]] ({{Мова-сэрб|''Зоран Гајић''|скарочана}})''; ''[[Пюнік Ерэван|Пюнік]]'' 
|2
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

{{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}}

[[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]]
[[Катэгорыя:2022 год у футболе]]
[[Катэгорыя:2023 год у футболе]]</text>
      <sha1>e34gx2qwoqbabpg6kq3tyqodhywod30</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329025</id>
      <parentid>2329014</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:23:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Hleb23</username>
        <id>72152</id>
      </contributor>
      <comment>+ зьмены ў статыстыцы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73471" xml:space="preserve">'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА.

[[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]].
[[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|значак|'''Алімпійскі стадыён Ататурка'''|349x349пкс]]
Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;5&quot; |'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|-
!Дата
| colspan=&quot;4&quot; |''Кваліфікацыя:'' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022
''Уласна спаборніцтва:'' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023
|-
!Каманды
| colspan=&quot;4&quot; |''Удзельнікі асноўнай часткі:'' 32
''Усяго:'' 78 (зь 53 асацыяцый)
|-
! colspan=&quot;5&quot; |Статыстыка турніру
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі
!Чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
!Срэбны чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
! colspan=&quot;2&quot; |Паўфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
! colspan=&quot;4&quot; |Чвэрцьфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
!Матчаў згулялі
| colspan=&quot;2&quot; |'''45/310 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |14,52%
|-
!Забілі галоў
| colspan=&quot;2&quot; |'''102 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |2,267 штоматч
|-
!Наведвальнасьць
| colspan=&quot;4&quot; |'''будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў'''
|-
!Найлепшы галеадор
| colspan=&quot;4&quot; |'''''Віктар Баніфэйс Аког([[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) — 4 мячы'''''
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]]
| colspan=&quot;2&quot; |2022—2023
|''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]''
|}

== Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях ==
Усяго 78 камандаў ад 53 з 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі:

* Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА.
* 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш.
* Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды.
* Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе.
* Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках.

=== Рэйтынг асацыяцыяў ===

* (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]].
* (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў.
* (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]].

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!1
|[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Ангельшчына]]
|100.569
| rowspan=&quot;4&quot; |4
|
|-
!2
|[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Гішпанія]]
|97.855
|
|-
!3
|[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Італія]]
|75.438
|
|-
!4
|[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Нямеччына]]
|73.570
| +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]])
|-
!5
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Францыя]]
|56.081
| rowspan=&quot;2&quot; |3
|
|-
!6
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Партугалія]]
|48.549
|
|-
!7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Нідэрлянды]]
|39.200
|2
|
|-
!8
|[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Расея]]
|38.382
|0
|(ЗАБ)
|-
!9
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бэльгія]]
|36.500
| rowspan=&quot;7&quot; |2
|
|-
!10
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Аўстрыя]]
|35.825
|
|-
!11
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Шатляндыя]]
|33.375
|
|-
!12
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Украіна]]
|33.100
|
|-
!13
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Турэччына]]
|30.100
|
|-
!14
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Данія]]
|27.875
|
|-
!15
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Кіпр]]
|27.750
|
|-
!16
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Сэрбія]]
|26.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!17
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Чэхія]]
|26.600
|
|-
!18
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Харватыя]]
|26.275
|
|-
!19
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Швайцарыя]]
|26.225
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!20
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Грэцыя]]
|26.000
| rowspan=&quot;13&quot; |1
|
|-
!21
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Ізраіль]]
|24.375
|
|-
!22
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Нарвэгія]]
|21.000
|
|-
!23
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Швэцыя]]
|20.500
|
|-
!24
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Баўгарыя]]
|20.375
|
|-
!25
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[Румынія]]
|18.200
|
|-
!26
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Азэрбайджан]]
|16.875
|
|-
!27
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Казахстан]]
|15.625
|
|-
!28
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Вугоршчына]]
|15.500
|
|-
!29
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Беларусь]]
|15.250
|
|-
!30
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Польшча]]
|15.125
|
|-
!31
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Славенія]]
|14.250
|
|-
!32
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Славаччына]]
|13.625
|
|-
!33
|[[Файл:Liechtenstein-flag.png|frameless]] [[Ліхтэнштайн]]
|9.000
|0
|(АУС)
|-
!34
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Летува]]
|8.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!35
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Люксэмбург]]
|8.250
|
|-
!36
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Босьнія і Герцагавіна]]
|8.000
|
|-
!37
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Ірляндыя]]
|7.875
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!38
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Паўночная Македонія]]
|7.625
| rowspan=&quot;18&quot; |1
|
|-
!39
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Армэнія]]
|7.375
|
|-
!40
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Латвія]]
|7.375
|
|-
!41
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Малдова|Альбанія]]
|7.250
|
|-
!42
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Паўночная Ірляндыя]]
|6.958
|
|-
!43
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Грузія]]
|6.875
|
|-
!44
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[Фінляндыя]]
|6.875
|
|-
!45
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Латвія|Малдова]]
|6.875
|
|-
!46
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Мальта]]
|6.375
|
|-
!47
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[Фарэрскія астравы]]
|6.125
|
|-
!48
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Косава]]
|5.833
|
|-
!49
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Гібральтар]]
|5.666
|
|-
!50
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Чарнагорыя]]
|5.000
|
|-
!51
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Ўэйлз]]
|5.000
|
|-
!52
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Ісьляндыя]]
|4.875
|
|-
!53
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Эстонія]]
|4.750
|
|-
!54
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Андора]]
|3.331
|
|-
!55
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Сан-Марына|Сан Марына]]
|1.166
|
|}
|}

=== Разьмеркаваньне ===
Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены:

* Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг).

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
! colspan=&quot;2&quot; |
!Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш
!Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
(4 каманды)
|
* 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
(30 камандаў)
|
* 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну)
|
* 1 пераможца папярэдняга раўнду
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
(24 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(20 камандаў)
|
* 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21
|
* 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 камандаў)
|
* 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
(20 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(12 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16
|
* 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(8 камандаў)
|
* 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі)
* 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6
|
* 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф
(12 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(8 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14
|
* 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 каманды)
|
|
* 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Групавы этап
(32 каманды)
|
* Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы
* 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі)
* 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6
* 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4
* 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4
|
* 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў)
* 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Плэй-оф асноўнай часткі
(16 камандаў)
|
|
* 8 пераможцаў груповога этапу
* 8 срэбных пераможцаў групавога этапу
|}

=== Каманды-ўдзельнікі ===
Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры:

* ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў.
* ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы.
* 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону.
* Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах.

Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ''').

Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Колер
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |Каманда выбыла з розыгрышу
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23
! colspan=&quot;2&quot; |Раўнд уступленьня
! colspan=&quot;4&quot; |Каманды
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;7&quot; |Групавы этап
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)&lt;sup&gt;ЛЧ&lt;/sup&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы)
| colspan=&quot;3&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
!Плэй-оф кваліфікацыі
!ЧШ
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
!&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае)
|
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
!&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і)
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;8&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя)
|
|
|
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая)
|}
Заўвагі:

# '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў.
# '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]].
# '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў.

== Расклад матчаў ==
Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу.

Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
!Фаза
!Раўнд
!Лёсаваньне
!Першы матч
!Другі матч
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Кваліфікацыя
|Папярэдні раўнд
|7 чэрвеня 2022
|21 чэрвеня 2022 (паўфіналы)
|24 чэрвеня 2022 (фінал)
|-
|Першы кваліфікацыйны раўнд
|14 чэрвеня 2022
|5—6 ліпеня 2022
|12—13 ліпеня 2022
|-
|Другі кваліфікацыйны раўнд
|15 чэрвеня 2022
|19—20 ліпеня 2022
|26—27 ліпеня 2022
|-
|Трэці кваліфікацыйны раўнд
|18 ліпеня 2022
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|Плэй-оф
|Кваліфікацыйны плэй-оф
|1 жніўня 2022
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |Групавы этап
|1 гульнявы дзень
| rowspan=&quot;6&quot; |25 жніўня 2022
| colspan=&quot;2&quot; |6—7 верасьня 2022
|-
|2 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |13—14 верасьня 2022
|-
|3 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |4—5 кастрычніка 2022
|-
|4 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |11—12 кастрычніка 2022
|-
|5 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |25—26 кастрычніка 2022
|-
|6 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |1—2 лістапада 2022
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Гульні на вылет
|Раўнд шаснаццаці
|7 лістапада 2022
|14-15 і 21—22 лютага 2023
|7-8 і 14—15 сакавіка 2023
|-
|Чвэрцьфіналы
| rowspan=&quot;3&quot; |17 сакавіка 2023
|11—12 красавіка 2023
|18—19 красавіка 2023
|-
|Паўфіналы
|9—10 траўня 2023
|16—17 траўня 2023
|-
|Фінал
| colspan=&quot;2&quot; |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е.
|}

== Кваліфікацыйныя раўнды ==

=== Папярэдні раўнд ===
Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя.

Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!Лік
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Паўфіналы
!
|-
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]])
|1-6
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6)
|-
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]])
|1-2
|'''[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])'''
|[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2)
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Фінал
!
|-
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])
|0-1
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1)
|}

=== Першы кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году.

Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
!
!
!
!
!Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці
|-
|'''[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])'''
|2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]])
|0:0
|2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|1. —
2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]&lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}}
|-
|'''[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]'''
|2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]])
|0:0
|2:0
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0)
|-
|'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|3:0
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]])
|2:0
|1:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0)
2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0)
|-
|'''[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])'''
|3:1
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]]
|1:0
|2:1
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0)
2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1)
|-
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]])
|1:5
|'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])'''
|0:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5)
|-
|'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'''
|6:5
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])
|3:2
|3:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2)
2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5)
|-
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]])
|1:2
|'''[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])'''
|1:1
|0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1)
2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])'''
|2:2{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьні пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]])
|1:0
|1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}}
|1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0)
2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}}
|-
|'''[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'''
|4:3
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]])
|3:0
|1:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0)
2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3)
|-
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]])
|1:2
|'''[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])'''
|1:0
|0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0)
2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])'''
|3:0
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]])
|3:0
|0:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0)
2.—
|-
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]])
|2:5
|'''[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|1:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0)
2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5)
|-
|'''[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])'''
|3:2
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])
|3:0
|0:2
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0)
2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2)
|-
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]])
|0:1
|'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])'''
|0:0
|0:1
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1)
|-
|'''[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|2:1
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]])
|0:0
|2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1)
|}

=== Другі кваліфікацыцны раўнд ===
Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна.

Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])
|матч 1
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|1:2
|27 ліпеня
|1. [[Крыстафэр Закарыясэн|Закарыясэн]] 70' (1:0), [[Гурам Кашыа|Кашыа]] 81' (1:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 86' (1:2), 
|-
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])
|матч 2
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2:2
|26 ліпеня
|1. [[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2)
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])
|матч 3
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|3:2
|27 ліпеня
|1. [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2)
|-
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])
|матч 4
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|1:2
|26 ліпеня
|1. [[Томаш Хоры|Хоры]] 6' (0:1), [[Боян Радулавіч|Радулавіч]] 50' (1:1), [[Ян Копіц|Копіц]] 57' (1:2)
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])
|матч 5
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0) 
|-
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])
|матч 6
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0)
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])
|матч 7
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|3:0
|26 ліпеня
|1. [[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0)
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]
|матч 8
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|0:0
|26 ліпеня
|1. —
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]])
|матч 9
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|1:1
|27 ліпеня
|1. [[Філіп Аксель Фрыгаст Цынкернагэль|Цынкернагэль]] 7' (0:1), [[Долеў Хазіза|Хазіза]] 90+2' (1:1)
|-
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])
|матч 10
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|0:1
|26 ліпеня
|1. [[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])
|матч 11
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|1:1
|26 ліпеня
|1. [[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1)
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])
|матч 12
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|0:0
|27 ліпеня
|1. —
|}

=== Трэці кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў)
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў)

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|матч 1
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|матч 2
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|матч 3
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|матч 4
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|матч 5
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])
|матч 6
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]])
|матч 7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|матч 8
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]])
|матч 9
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])
|матч 10
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}

=== Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф ===
Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбудзецца 2 жніўня 2022 году. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбудзецца па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба ня будзе вядомая на момант лёсаваньня, будзе выкарыстоўвацца клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіраецца ў кожнай пары падчас лёсаваньня, будзе камандай-гаспадыняй першага матчу.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
!Непасеныя
|-
|
* [[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) /{{Заўвага|пераможца трэцяга кваліфікацыйнага раўнду, асоба якога ня будзе вядомая на момант лёсаваньня.|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]))
* [[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]]
|
* ([[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
* ([[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]))
* ([[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]))
* ([[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]))
* ([[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]])
|
* [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]])
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
|-
|
* [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])) 
* [[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|
* ([[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) 
* [[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|}

== Статыстыка ==
У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!месца
!Топ-10 найлепшых галеадораў
!Колькасьць забітых мячоў
|-
|1
|{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]] ({{мова-en|''Victor Boniface Okoh''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''
|4
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2-4
|''{{Сьцяг|Кіпр}} [[П'ерас Сатырыю]] ({{Мова-грэц|''Πιέρος Σωτηρίου''|скарочана}}) [[Лудагорац Разград|Лудагорац]]''
|3
|-
|''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}}) [[Карабах Агдам|Карабах]]''
|3
|-
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}}) [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]]
|3
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |5-10
|''{{Сьцяг|Сэнэгал}} [[Ібрагіма Ваджы]] ({{Мова-франц|''Ibrahima Wadji''|скарочана}}) [[Карабах Агдам| Карабах]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Тыгран Барсэгян]] ({{Мова-харв|''Տիգրան Բարսեղյան''|скарочана}}) [[Слован Браціслава| Слован]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Рока Батурына]] ({{Мова-харв|''Roko Baturina''|скарочана}}) [[Марыбор (футбольны клюб)| Марыбор]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-фр|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Нігерыя}} [[Форчун Басі]] ({{Мова-анг|''Fortune Bassey''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Вэлька Бірманчэвіч]] ({{Мова-сэрб|''Вељко Бирманчевић''|скарочана}}); [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]''
|2
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

{{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}}

[[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]]
[[Катэгорыя:2022 год у футболе]]
[[Катэгорыя:2023 год у футболе]]</text>
      <sha1>agyorjurk4af61lu2ebxhz8n2z6p4fk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329026</id>
      <parentid>2329025</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:23:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Hleb23</username>
        <id>72152</id>
      </contributor>
      <comment>/* Статыстыка */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73467" xml:space="preserve">'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА.

[[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]].
[[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|значак|'''Алімпійскі стадыён Ататурка'''|349x349пкс]]
Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;5&quot; |'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|-
!Дата
| colspan=&quot;4&quot; |''Кваліфікацыя:'' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022
''Уласна спаборніцтва:'' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023
|-
!Каманды
| colspan=&quot;4&quot; |''Удзельнікі асноўнай часткі:'' 32
''Усяго:'' 78 (зь 53 асацыяцый)
|-
! colspan=&quot;5&quot; |Статыстыка турніру
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі
!Чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
!Срэбны чэмпіён — '''яшчэ ня вызначаны'''
! colspan=&quot;2&quot; |Паўфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
! colspan=&quot;4&quot; |Чвэрцьфіналісты — '''яшчэ ня вызначаныя'''
|-
!Матчаў згулялі
| colspan=&quot;2&quot; |'''45/310 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |14,52%
|-
!Забілі галоў
| colspan=&quot;2&quot; |'''102 (з улікам кваліфікацыі)'''
| colspan=&quot;2&quot; |2,267 штоматч
|-
!Наведвальнасьць
| colspan=&quot;4&quot; |'''будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў'''
|-
!Найлепшы галеадор
| colspan=&quot;4&quot; |'''''Віктар Баніфэйс Аког([[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) — 4 мячы'''''
|-
| colspan=&quot;2&quot; |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]]
| colspan=&quot;2&quot; |2022—2023
|''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]''
|}

== Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях ==
Усяго 78 камандаў ад 53 з 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі:

* Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА.
* 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш.
* Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды.
* Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе.
* Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках.

=== Рэйтынг асацыяцыяў ===

* (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]].
* (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў.
* (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]].

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!1
|[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Ангельшчына]]
|100.569
| rowspan=&quot;4&quot; |4
|
|-
!2
|[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Гішпанія]]
|97.855
|
|-
!3
|[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Італія]]
|75.438
|
|-
!4
|[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Нямеччына]]
|73.570
| +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]])
|-
!5
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Францыя]]
|56.081
| rowspan=&quot;2&quot; |3
|
|-
!6
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Партугалія]]
|48.549
|
|-
!7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Нідэрлянды]]
|39.200
|2
|
|-
!8
|[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Расея]]
|38.382
|0
|(ЗАБ)
|-
!9
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бэльгія]]
|36.500
| rowspan=&quot;7&quot; |2
|
|-
!10
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Аўстрыя]]
|35.825
|
|-
!11
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Шатляндыя]]
|33.375
|
|-
!12
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Украіна]]
|33.100
|
|-
!13
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Турэччына]]
|30.100
|
|-
!14
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Данія]]
|27.875
|
|-
!15
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Кіпр]]
|27.750
|
|-
!16
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Сэрбія]]
|26.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!17
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Чэхія]]
|26.600
|
|-
!18
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Харватыя]]
|26.275
|
|-
!19
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Швайцарыя]]
|26.225
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!20
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Грэцыя]]
|26.000
| rowspan=&quot;13&quot; |1
|
|-
!21
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Ізраіль]]
|24.375
|
|-
!22
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Нарвэгія]]
|21.000
|
|-
!23
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Швэцыя]]
|20.500
|
|-
!24
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Баўгарыя]]
|20.375
|
|-
!25
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[Румынія]]
|18.200
|
|-
!26
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Азэрбайджан]]
|16.875
|
|-
!27
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Казахстан]]
|15.625
|
|-
!28
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Вугоршчына]]
|15.500
|
|-
!29
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Беларусь]]
|15.250
|
|-
!30
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Польшча]]
|15.125
|
|-
!31
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Славенія]]
|14.250
|
|-
!32
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Славаччына]]
|13.625
|
|-
!33
|[[Файл:Liechtenstein-flag.png|frameless]] [[Ліхтэнштайн]]
|9.000
|0
|(АУС)
|-
!34
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Летува]]
|8.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!35
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Люксэмбург]]
|8.250
|
|-
!36
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Босьнія і Герцагавіна]]
|8.000
|
|-
!37
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Ірляндыя]]
|7.875
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!38
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Паўночная Македонія]]
|7.625
| rowspan=&quot;18&quot; |1
|
|-
!39
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Армэнія]]
|7.375
|
|-
!40
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Латвія]]
|7.375
|
|-
!41
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Малдова|Альбанія]]
|7.250
|
|-
!42
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Паўночная Ірляндыя]]
|6.958
|
|-
!43
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Грузія]]
|6.875
|
|-
!44
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[Фінляндыя]]
|6.875
|
|-
!45
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Латвія|Малдова]]
|6.875
|
|-
!46
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Мальта]]
|6.375
|
|-
!47
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[Фарэрскія астравы]]
|6.125
|
|-
!48
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Косава]]
|5.833
|
|-
!49
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Гібральтар]]
|5.666
|
|-
!50
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Чарнагорыя]]
|5.000
|
|-
!51
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Ўэйлз]]
|5.000
|
|-
!52
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Ісьляндыя]]
|4.875
|
|-
!53
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Эстонія]]
|4.750
|
|-
!54
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Андора]]
|3.331
|
|-
!55
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Сан-Марына|Сан Марына]]
|1.166
|
|}
|}

=== Разьмеркаваньне ===
Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены:

* Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг).

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
! colspan=&quot;2&quot; |
!Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш
!Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
(4 каманды)
|
* 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
(30 камандаў)
|
* 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну)
|
* 1 пераможца папярэдняга раўнду
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
(24 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(20 камандаў)
|
* 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21
|
* 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 камандаў)
|
* 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
(20 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(12 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16
|
* 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(8 камандаў)
|
* 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі)
* 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6
|
* 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф
(12 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(8 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14
|
* 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 каманды)
|
|
* 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Групавы этап
(32 каманды)
|
* Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы
* 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі)
* 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6
* 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4
* 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4
|
* 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў)
* 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Плэй-оф асноўнай часткі
(16 камандаў)
|
|
* 8 пераможцаў груповога этапу
* 8 срэбных пераможцаў групавога этапу
|}

=== Каманды-ўдзельнікі ===
Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры:

* ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў.
* ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы.
* 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону.
* Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах.

Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ''').

Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Колер
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |Каманда выбыла з розыгрышу
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23
! colspan=&quot;2&quot; |Раўнд уступленьня
! colspan=&quot;4&quot; |Каманды
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;7&quot; |Групавы этап
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)&lt;sup&gt;ЛЧ&lt;/sup&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы)
| colspan=&quot;3&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
!Плэй-оф кваліфікацыі
!ЧШ
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
!&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае)
|
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
!&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і)
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;8&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя)
|
|
|
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая)
|}
Заўвагі:

# '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў.
# '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]].
# '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў.

== Расклад матчаў ==
Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу.

Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
!Фаза
!Раўнд
!Лёсаваньне
!Першы матч
!Другі матч
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Кваліфікацыя
|Папярэдні раўнд
|7 чэрвеня 2022
|21 чэрвеня 2022 (паўфіналы)
|24 чэрвеня 2022 (фінал)
|-
|Першы кваліфікацыйны раўнд
|14 чэрвеня 2022
|5—6 ліпеня 2022
|12—13 ліпеня 2022
|-
|Другі кваліфікацыйны раўнд
|15 чэрвеня 2022
|19—20 ліпеня 2022
|26—27 ліпеня 2022
|-
|Трэці кваліфікацыйны раўнд
|18 ліпеня 2022
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|Плэй-оф
|Кваліфікацыйны плэй-оф
|1 жніўня 2022
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |Групавы этап
|1 гульнявы дзень
| rowspan=&quot;6&quot; |25 жніўня 2022
| colspan=&quot;2&quot; |6—7 верасьня 2022
|-
|2 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |13—14 верасьня 2022
|-
|3 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |4—5 кастрычніка 2022
|-
|4 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |11—12 кастрычніка 2022
|-
|5 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |25—26 кастрычніка 2022
|-
|6 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |1—2 лістапада 2022
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Гульні на вылет
|Раўнд шаснаццаці
|7 лістапада 2022
|14-15 і 21—22 лютага 2023
|7-8 і 14—15 сакавіка 2023
|-
|Чвэрцьфіналы
| rowspan=&quot;3&quot; |17 сакавіка 2023
|11—12 красавіка 2023
|18—19 красавіка 2023
|-
|Паўфіналы
|9—10 траўня 2023
|16—17 траўня 2023
|-
|Фінал
| colspan=&quot;2&quot; |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е.
|}

== Кваліфікацыйныя раўнды ==

=== Папярэдні раўнд ===
Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя.

Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!Лік
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Паўфіналы
!
|-
|[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]])
|1-6
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6)
|-
|[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]])
|1-2
|'''[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])'''
|[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2)
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Фінал
!
|-
|[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])
|0-1
|'''[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1)
|}

=== Першы кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году.

Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
!
!
!
!
!Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці
|-
|'''[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])'''
|2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]])
|0:0
|2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|1. —
2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]&lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}}
|-
|'''[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]'''
|2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}
|[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]])
|0:0
|2:0
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0)
|-
|'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|3:0
|[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]])
|2:0
|1:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0)
2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0)
|-
|'''[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])'''
|3:1
|[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]]
|1:0
|2:1
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0)
2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1)
|-
|[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]])
|1:5
|'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])'''
|0:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5)
|-
|'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'''
|6:5
|[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])
|3:2
|3:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2)
2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5)
|-
|[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]])
|1:2
|'''[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])'''
|1:1
|0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1)
2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])'''
|2:2{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьні пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]])
|1:0
|1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}}
|1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0)
2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}}
|-
|'''[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'''
|4:3
|[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]])
|3:0
|1:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0)
2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3)
|-
|[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]])
|1:2
|'''[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])'''
|1:0
|0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0)
2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2)
|-
|'''[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])'''
|3:0
|[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]])
|3:0
|0:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0)
2.—
|-
|[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]])
|2:5
|'''[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|1:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0)
2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5)
|-
|'''[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])'''
|3:2
|[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])
|3:0
|0:2
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0)
2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2)
|-
|[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]])
|0:1
|'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])'''
|0:0
|0:1
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1)
|-
|'''[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|2:1
|[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]])
|0:0
|2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1)
|}

=== Другі кваліфікацыцны раўнд ===
Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна.

Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])
|матч 1
|[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|1:2
|27 ліпеня
|1. [[Крыстафэр Закарыясэн|Закарыясэн]] 70' (1:0), [[Гурам Кашыа|Кашыа]] 81' (1:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 86' (1:2), 
|-
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])
|матч 2
|[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2:2
|26 ліпеня
|1. [[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2)
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])
|матч 3
|[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|3:2
|27 ліпеня
|1. [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2)
|-
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])
|матч 4
|[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|1:2
|26 ліпеня
|1. [[Томаш Хоры|Хоры]] 6' (0:1), [[Боян Радулавіч|Радулавіч]] 50' (1:1), [[Ян Копіц|Копіц]] 57' (1:2)
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])
|матч 5
|[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0) 
|-
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])
|матч 6
|[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|1:0
|27 ліпеня
|1. [[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0)
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])
|матч 7
|[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|3:0
|26 ліпеня
|1. [[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0)
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]
|матч 8
|[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|0:0
|26 ліпеня
|1. —
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]])
|матч 9
|[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|1:1
|27 ліпеня
|1. [[Філіп Аксель Фрыгаст Цынкернагэль|Цынкернагэль]] 7' (0:1), [[Долеў Хазіза|Хазіза]] 90+2' (1:1)
|-
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])
|матч 10
|[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|0:1
|26 ліпеня
|1. [[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])
|матч 11
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|1:1
|26 ліпеня
|1. [[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1)
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])
|матч 12
|[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|0:0
|27 ліпеня
|1. —
|}

=== Трэці кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў)
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў)

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|матч 1
|[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|матч 2
|[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|матч 3
|[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|матч 4
|[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|матч 5
|[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])
|матч 6
|[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]])
|матч 7
|[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|матч 8
|[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]])
|матч 9
|[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])
|матч 10
|[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|}

=== Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф ===
Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбудзецца 2 жніўня 2022 году. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны будуць падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбудзецца па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба ня будзе вядомая на момант лёсаваньня, будзе выкарыстоўвацца клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіраецца ў кожнай пары падчас лёсаваньня, будзе камандай-гаспадыняй першага матчу.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
!Непасеныя
|-
|
* [[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) /{{Заўвага|пераможца трэцяга кваліфікацыйнага раўнду, асоба якога ня будзе вядомая на момант лёсаваньня.|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) / [[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]))
* [[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]]
|
* ([[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / [[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
* ([[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / [[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) / [[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]))
* ([[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / [[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) / [[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]))
* ([[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] / [[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) / [[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]))
* ([[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) / [[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) / [[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]])
|
* [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]])
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Пасеяныя
!Чакаюць пацьверджаньня да пасеву
|-
|
* [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} ([[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) / [[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])) 
* [[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|
* ([[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / [[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) 
* [[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) /{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф&quot;}} [[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|}

== Статыстыка ==
У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!месца
!Топ-10 найлепшых галеадораў
!Колькасьць забітых мячоў
|-
|1
|{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]] ({{мова-en|''Victor Boniface Okoh''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''
|4
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2-4
|''{{Сьцяг|Кіпр}} [[П'ерас Сатырыю]] ({{Мова-грэц|''Πιέρος Σωτηρίου''|скарочана}}) [[Лудагорац Разград|Лудагорац]]''
|3
|-
|''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}}) [[Карабах Агдам|Карабах]]''
|3
|-
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}}) [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]]
|3
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |5-10
|''{{Сьцяг|Сэнэгал}} [[Ібрагіма Ваджы]] ({{Мова-франц|''Ibrahima Wadji''|скарочана}}) [[Карабах Агдам| Карабах]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Армэнія}} [[Тыгран Барсэгян]] ({{Мова-арм|''Տիգրան Բարսեղյան''|скарочана}}) [[Слован Браціслава| Слован]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Рока Батурына]] ({{Мова-харв|''Roko Baturina''|скарочана}}) [[Марыбор (футбольны клюб)| Марыбор]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-фр|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Нігерыя}} [[Форчун Басі]] ({{Мова-анг|''Fortune Bassey''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]''
|2
|-
|''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Вэлька Бірманчэвіч]] ({{Мова-сэрб|''Вељко Бирманчевић''|скарочана}}); [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]''
|2
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

{{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}}

[[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]]
[[Катэгорыя:2022 год у футболе]]
[[Катэгорыя:2023 год у футболе]]</text>
      <sha1>dxv6mgb7rscsr2souluphuay6oyxstw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жмогусы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>256664</id>
    <revision>
      <id>2329152</id>
      <parentid>2328399</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:47:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>/* Назва */ +</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26882" xml:space="preserve">'''Жмогусы''' ({{мова-lt|žmogus|скарочана}} у адзіночным ліку, {{мова-lt|žmonių|скарочана}} — у множным) — гістарычнае найменьне і саманазва [[жамойты|жамойтаў]] (пазьней [[летувісы|летувісаў]]).

== Назва ==
З сучаснай летувіскай мовы слова ''žmogus'' перакладаецца на [[Беларуская мова|беларускую]] як «чалавек» (адпаведна, ''žmonių'' — гэта «людзі»).

Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ян Патоцкі||pl|Jan Potocki (1761–1815)}} ў сваёй працы «Працяг дасьледаваньня Сарматыі» ({{мова-fr|«Suite des Recherches sur la Sarmatie»|скарочана}}), выдадзенай у 1793 годзе, сьцьвярджаў сапраўднай назвай [[Жамойць|Жамойці]] форму ''Zmodz''{{Заўвага|Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, напраўду няма зьвестак пра старажытныя (прынамсі за часамі вялікага князя [[Вітаўт]]а) саманазвы Жамойці і жамойтаў, якія маглі не адпавядаць сучасным летувіскім формам&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;}}, якую выводзіў з слова ''zmogus'', «''што на мове гэтай краіны азначае чалавека''»&lt;ref&gt;Potocki J. Suite des Recherches sur la Sarmatie. L. 5. — Varsovie, 1792. P. 3.&lt;/ref&gt;. У 1827 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||be|Пётр Іванавіч Кёпен}}, адзначаючы папулярную ўжо ў той час этымалёгію Жамойці ад летувіскай назвы нізіны (а таксама спробу патлумачыць назву [[Літва|Літвы]] ад {{мова-lv|leijsch, leija|скарочана}} 'нізкі'), зьвяртаў увагу на магчымую повязь назвы Жамойці зь летувіскім словам ''žmogus''{{Заўвага|{{мова-ru|«Но не должно ли обратить в сем случае внимание и на то, что по-литовски Žmogus значит человека?»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. [https://books.google.by/books?id=6FdcAAAAcAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=%D0%B2%D1%8A+%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A+%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3+%D0%BF%D0%BE+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+Zmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC9Kzphuz1AhUkQ_EDHYkhApoQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B2%D1%8A%20%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A%20%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%20Zmogus&amp;f=false 6].&lt;/ref&gt;. Беспасярэдняя повязь назвы Жамойці і яе [[Лацінская мова|лацінскай]] формы ''Samogitia'' зь летувіскай саманазвай «жмогусы» (формы ''жамогусы'', ''жамогі'', ''жамодзі'', ''сямогі'', ''сямодзі'') сьцьвярджалася ў публікацыі 1854 году, дзе гэтыя назвы параўноўваліся з ''Suomi'' ([[Фінляндыя]], 'свая зямля') і ''suomalainen'' ([[фіны|фін]], 'чалавек сваёй зямлі')&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt;. Як паказвае беларускі гісторык [[Вацлаў Пануцэвіч]], у аснове назвы Жамойці ляжыць летувіскае слова ''žemė'', якое значыць «краіна, зямля, заселеная адным племем», што адпавядае [[Фіна-вугорскія мовы|фінскаму]] паняцьцю ''ma'' (''Suo-ma'', ''Pier-ma'', ''Kastro-ma'' ды іншым)&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;. Сваім парадкам, глыбейшымі адпаведнікамі назвы жамойтаў (жамойці) выступаюць паняцьці «краёўцы», «тутэйшыя»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 169.&lt;/ref&gt;. [[Этымалёгія|Этымалягічная]] повязь паміж ''žemė'', жмогусамі (саманазвай жамойцкіх сялянаў, «земцаў») і Жамойцю (Жмудзю) сьцьвярджалася яшчэ ў выданьні 1879 году&lt;ref&gt;Русский вестник. Т. 142, 1879. [https://books.google.by/books?id=pQbZ4ID_choC&amp;pg=PA750&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 750].&lt;/ref&gt;.

Сучаснае летувіскае ''žmogus'' лінгвісты выводзяць ад старажытнай формы ''žmuõ''&lt;ref&gt;Journal of Slavic Linguistics. 1995. [https://books.google.by/books?id=cqUYAAAAYAAJ&amp;q=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;dq=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiKgtXs_rL4AhUXgP0HHdQ9BHwQ6AF6BAgKEAI P. 179].&lt;/ref&gt; (''žmu''&lt;ref&gt;Трусман Ю. Ю. Этимология местных названий Витебской губернии. — Ревель, 1897. [https://books.google.by/books?id=_HhJAAAAYAAJ&amp;pg=PA65&amp;dq=%C5%BEmu+%C5%BEmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjl8a3N_LL4AhXNiv0HHWo2DtEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmu%20%C5%BEmogus&amp;f=false С. 65].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Meillet A. Le nom d'homme // Linguistique historique et linguistique générale. — Paris, 1921. [https://jjda.ie/main/JJDA/f/FF/fnbs/n53all.htm P. 272].&lt;/ref&gt;).

== Гістарычныя сьведчаньні ==
* У 1793 годзе нямецкі філёзаф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Эрых Бістэр||en|Johann Erich Biester}} надрукаваў у часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Berlinische Monatsschrift||en|Berlinische Monatsschrift}} артыкул «Пра [[Цыганы|цыганоў]]; асабліва ў Каралеўстве Прусіі» ({{мова-de|«Über die Zigeuner; besonders im Königreich Preußen»|скарочана}}), дзе засьведчыў, што [[Прускія летувісы|прускі летувіс]] выкарыстоўвае саманазву ''jmonus'' — каб адрозьніць сябе ад немца, якога называе ''Wokjetis''. Але разам з тым, заявіў, што прускі летувіс выкарыстоўвае і іншую саманазву — ''Letuwninkis'' або ''Letuwninkas'' — ад назвы краіны, дзе ён жыве (''Letuwa'' — ад г. зв. «[[Малая Летува|Малой Летувы]]», ранейшай [[Самбія|Самляндыі]]), дадаўшы, што хоць «''жыхары польскага Вялікага Княства Літоўскага напраўду называюцца жамойтамі, нізоўцамі, але прусы звычайна і амаль пагардліва называюць іх гудамі»{{Заўвага|{{мова-de|«Will der Littauer sich nehmlich von einem Deutschen unterscheiden, so nennt er sich jmonus, einen Mienschen, und jenen Wokjetis, einen Auslander, Barbaren. Sonst aber heißt der Preussische Littauer, und nennt sich selbst, Letuwninkis oder Letuwninkas: von dem Lande welches er bewohnt, Letuwa Littauern. Die Einwohner im Polnischen Großherzogthum Littauen heißen eigentlich Jemaitschei, Niedrunger; ​allein die Preussischen nennen sie, gewöhnlich und fast verächtlich, Guddai: welches Wort, Ostermeiern zufolge, höchstwahrs scheinlich durch Gothen übersetzt werden muß»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Berlinische Monatsschrift. Band 21, 1793. [https://books.google.by/books?id=v0goAAAAYAAJ&amp;pg=PA368&amp;dq=Letuwninkas&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiwtrD5-t71AhVj7rsIHQDVAZE4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Letuwninkas&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;.
* У 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і ўсходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}, зьявілася крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы [[Ліцьвіны|літва]] на частку жамойцкага насельніцтва, пазьней вядомую як «[[аўкштайты]]» — жыхары этнаграфічнай «[[Аўкштота|Аўкштайціі]]»&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;/&gt;:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romеі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо жмогус значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}
* Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што [[ліцьвіны]] ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''Zmogosy, Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''&lt;ref&gt;Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&amp;pg=PA491&amp;dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&amp;f=false S. 491].&lt;/ref&gt;.
* Выдадзеныя ў 1861 годзе «Матэрыялы для геаграфіі і статыстыкі Расеі, сабраныя афіцэрамі Генэральнага штабу» засьведчылі, што летувісы [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] ўсё яшчэ называлі сябе жмогусамі: «''Цыганы… на сваёй гаворцы называюць сябе Romma, па-індыйску значыць муж. Напаўдзікія народы ўвогуле называюць сябе народам; у гэтай назьве заўсёды праглядаецца пагарда і непавага да іншых нацыянальнасьцяў. Гэтак летувіс дагэтуль называе сябе жмогус — чалавек''»&lt;ref&gt;Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Виленская губерния. — СПб., 1861. [https://books.google.by/books?id=e7dNDpREqPcC&amp;pg=PA302&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 302].&lt;/ref&gt;.
* У трэцім томе часопісу «Вестник Западной России» ([[Вільня]], 1866 год) зазначалася, што жмогусамі сябе называюць жамойты ({{мова-ru|«Жмогус — человек, так называют себя жмудины»|скарочана}})&lt;ref&gt;Вестник Западной России. Т. 3, кн. 4. — Вильна, 1866. [https://books.google.by/books?id=bpMZAAAAYAAJ&amp;pg=RA5-PA159&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwisz63OxIP5AhVB8LsIHZBtDog4ChDoAXoECAsQAg#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 159].&lt;/ref&gt;.
* У 1882 годзе нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Адальбэрт Бэцэнбэргер||en|Adalbert Bezzenberger}}, які лічыцца заснавальнікам [[Балтыйскія мовы|балтыйскай]] філялёгіі, пакінуў сьведчаньне, што на той час летувісы ў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] лічылі прускіх летувісаў жамойтамі, а іх мову — жамойцкай, прытым самі прускія летувісы працягвалі называць жамойтамі ўсіх расейскіх летувісаў{{Заўвага|{{мова-de|«Der gemeine russische Litauer aber versteht unter Žemaiten alle diejenigen seiner landsleute, welche über seinen horizont hinaus nach westen wohnen. So erklärte zum biespiel ein Litauer, mit dem ich mich in [[Біржы|Birsen]] über seine muttersprache unterhielt, das preussische süd-Litauisch, das ich damals sprach, für žemaitisch. Umgekehrt nenuen die preussischen Litauer alle jenseits der grenze wohnenden Litauer „Žemaiten“»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Bezzenberger A. Litauische Forschungen: Beiträge zur Kenntniss der Sprache und des Volkstumes der Litauer. — Göttingen, 1882. [https://books.google.by/books?id=PpMWAAAAYAAJ&amp;pg=PA38&amp;dq=Die+preussischen+Litauer+sch%C3%A4tzen+die+%C5%BDemaiten+gering+,+die+%C5%BEemaitische+sprache+gilt+ihnen+f%C3%BCr+unfein+und+in+folge+dessen+r%C3%BCmpfen+die+s%C3%BCdlicher&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjE3eKd-5z1AhXc7rsIHeFmAeUQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20preussischen%20Litauer%20sch%C3%A4tzen%20die%20%C5%BDemaiten%20gering%20%2C%20die%20%C5%BEemaitische%20sprache%20gilt%20ihnen%20f%C3%BCr%20unfein%20und%20in%20folge%20dessen%20r%C3%BCmpfen%20die%20s%C3%BCdlicher&amp;f=false S. 38].&lt;/ref&gt;. А ў 1887 годзе ён засьведчыў шырокае бытаваньне сярод прускіх летувісаў саманазвы ''žmogus'' (жмогус), у тым ліку дзеля адрозьненьня летувісаў ад іншых нацыянальнасьцяў{{Заўвага|{{мова-de|«Interessant ist es daß der liebe Gott als žmogus bezeichnet wird, denn so nennt der Litauer nur seinesgleichen; sieht er einen Geistlichen, irgend einen Deutschen, einen Juden heranfahren, so sagt er kunigs — Wókëtis — Żýds atwažiūje; sagt er žmogus atważiữje so ist der Nahende zweifellos ein Litauer»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Mitteilungen der Litauischen literarischen Gesellschaft. Band 2. — Heidelberg, 1887. [https://books.google.by/books?id=3NdLAAAAYAAJ&amp;pg=PA34&amp;dq=%C5%BEmogus+nennt&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjWk9Pop9_1AhXvif0HHQIwDDoQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmogus%20nennt&amp;f=false S. 34].&lt;/ref&gt;.
* У 1890 годзе бытаваньне назвы «жмогусы» ({{мова-pl|żmogusi|скарочана}}) на беларуска-польска-летувіскім этнічным памежжы засьведчыў [[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [https://books.google.by/books?id=Uk1WHatAL34C&amp;pg=PA619&amp;dq=zmogus+cz%C5%82owiek&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi6w6_kyIP5AhVm_bsIHTFGDLI4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=zmogus%20cz%C5%82owiek&amp;f=false S. 619].&lt;/ref&gt;.
* У навуковым выданьні «Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею», выдадзеным у 1899 годзе, у прадмове зьмяшчаўся агляд аўтарам [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]], якая займала тады тэрыторыю сучаснай [[Летува|Летувы]] на поўнач ад [[Коўна|Коўны]]: «''Ковенская губэрня ўся амаль заселеная карэннымі літоўцамі, якія край свой называюць [[Жамойць]], а сябе жмогусамі''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Ковенская губерния вся почти сплошь заселена коренными литовцами, которые страну свою называют Жмудь, а себя жмогусами»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею // Акты Упитского гродского суда. — Вильна, 1899. [https://books.google.by/books?id=XeYDAAAAYAAJ&amp;pg=PR29&amp;dq=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjx1Yv_n8jzAhWIhv0HHVNpC7sQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&amp;q=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;f=false С. XXIX].&lt;/ref&gt;.
* Беларускі пісьменьнік і мовазнаўца [[Максім Гарэцкі]] засьведчыў у сваім рамане «На імпэрыялістычнай вайне» (1925 год) называньне жамойтаў (летувісаў) «жмудзінамі» і «жмудзякамі», але часьцей — «жмогусамі»{{Заўвага|«''Чы пан ест поляк? — спытаўся ў мяне крамнік, мусіць, абпалячаны жмогус, калі я купляў у яго паперу і гаварыў зь ім па-беларуску. &lt;…&gt; Потым нешта з адчаем гаворыць па-жмудзінску. — Што яна кажа? — пытаемся. — Кажа: ізноў прыйдуць немцы. Дурная баба! — тлумачыць старэнькі жмогус з голенымі вусамі &lt;…&gt; …яблыкас (гэтае слова стварыў «па-жмудзінску» сам) &lt;…&gt; Не разумеюць маёй мовы жмудзячкі''»&lt;ref&gt;[[Максім Гарэцкі]], [https://knihi.com/Maksim_Harecki/Na_impieryjalistycnaj_vajnie.html На імперыялістычнай вайне], [[Беларуская Палічка]]&lt;/ref&gt;}}.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Летувы]]
[[Катэгорыя:Летувіская мова]]</text>
      <sha1>7w0kqhru22x6da6yg3sqyujp3rxaqb8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329182</id>
      <parentid>2329152</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:59:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>/* Назва */ дапаўненьне</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27709" xml:space="preserve">'''Жмогусы''' ({{мова-lt|žmogus|скарочана}} у адзіночным ліку, {{мова-lt|žmonių|скарочана}} — у множным) — гістарычнае найменьне і саманазва [[жамойты|жамойтаў]] (пазьней [[летувісы|летувісаў]]).

== Назва ==
З сучаснай летувіскай мовы слова ''žmogus'' перакладаецца на [[Беларуская мова|беларускую]] як «чалавек» (адпаведна, ''žmonių'' — гэта «людзі»).

Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ян Патоцкі||pl|Jan Potocki (1761–1815)}} ў сваёй працы «Працяг дасьледаваньня Сарматыі» ({{мова-fr|«Suite des Recherches sur la Sarmatie»|скарочана}}), выдадзенай у 1793 годзе, сьцьвярджаў сапраўднай назвай [[Жамойць|Жамойці]] форму ''Zmodz''{{Заўвага|Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, напраўду няма зьвестак пра старажытныя (прынамсі за часамі вялікага князя [[Вітаўт]]а) саманазвы Жамойці і жамойтаў, якія маглі не адпавядаць сучасным летувіскім формам&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;}}, якую выводзіў з слова ''zmogus'', «''што на мове гэтай краіны азначае чалавека''»&lt;ref&gt;Potocki J. Suite des Recherches sur la Sarmatie. L. 5. — Varsovie, 1792. P. 3.&lt;/ref&gt;. У 1827 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||be|Пётр Іванавіч Кёпен}}, адзначаючы папулярную ўжо ў той час этымалёгію Жамойці ад летувіскай назвы нізіны (а таксама спробу патлумачыць назву [[Літва|Літвы]] ад {{мова-lv|leijsch, leija|скарочана}} 'нізкі'), зьвяртаў увагу на магчымую повязь назвы Жамойці зь летувіскім словам ''žmogus''{{Заўвага|{{мова-ru|«Но не должно ли обратить в сем случае внимание и на то, что по-литовски Žmogus значит человека?»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. [https://books.google.by/books?id=6FdcAAAAcAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=%D0%B2%D1%8A+%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A+%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3+%D0%BF%D0%BE+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+Zmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC9Kzphuz1AhUkQ_EDHYkhApoQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B2%D1%8A%20%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A%20%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%20Zmogus&amp;f=false 6].&lt;/ref&gt;. Беспасярэдняя повязь назвы Жамойці і яе [[Лацінская мова|лацінскай]] формы ''Samogitia'' зь летувіскай саманазвай «жмогусы» (формы ''жамогусы'', ''жамогі'', ''жамодзі'', ''сямогі'', ''сямодзі'') сьцьвярджалася ў публікацыі 1854 году, дзе гэтыя назвы параўноўваліся з ''Suomi'' ([[Фінляндыя]], 'свая зямля') і ''suomalainen'' ([[фіны|фін]], 'чалавек сваёй зямлі')&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt;. Як паказвае беларускі гісторык [[Вацлаў Пануцэвіч]], у аснове назвы Жамойці ляжыць летувіскае слова ''žemė'', якое значыць «краіна, зямля, заселеная адным племем», што адпавядае [[Фіна-вугорскія мовы|фінскаму]] паняцьцю ''ma'' (''Suo-ma'', ''Pier-ma'', ''Kastro-ma'' ды іншым)&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;. Сваім парадкам, глыбейшымі адпаведнікамі назвы жамойтаў (жамойці) выступаюць паняцьці «краёўцы», «тутэйшыя»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 169.&lt;/ref&gt;. [[Этымалёгія|Этымалягічная]] повязь паміж ''žemė'', жмогусамі (саманазвай жамойцкіх сялянаў, «земцаў») і Жамойцю (Жмудзю) сьцьвярджалася яшчэ ў выданьні 1879 году&lt;ref&gt;Русский вестник. Т. 142, 1879. [https://books.google.by/books?id=pQbZ4ID_choC&amp;pg=PA750&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 750].&lt;/ref&gt;.

Сучаснае летувіскае ''žmogus'' лінгвісты выводзяць ад старажытнай формы ''žmuõ''&lt;ref&gt;Journal of Slavic Linguistics. 1995. [https://books.google.by/books?id=cqUYAAAAYAAJ&amp;q=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;dq=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiKgtXs_rL4AhUXgP0HHdQ9BHwQ6AF6BAgKEAI P. 179].&lt;/ref&gt; (''žmu''&lt;ref&gt;Трусман Ю. Ю. Этимология местных названий Витебской губернии. — Ревель, 1897. [https://books.google.by/books?id=_HhJAAAAYAAJ&amp;pg=PA65&amp;dq=%C5%BEmu+%C5%BEmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjl8a3N_LL4AhXNiv0HHWo2DtEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmu%20%C5%BEmogus&amp;f=false С. 65].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Meillet A. Le nom d'homme // Linguistique historique et linguistique générale. — Paris, 1921. [https://jjda.ie/main/JJDA/f/FF/fnbs/n53all.htm P. 272].&lt;/ref&gt;){{Заўвага|Паводле слоўніка [[Курляндыя|курляндзка]]-нямецкага лінгвіста {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Штэндэр|Фрыдрыха Штэндэра|en|Gotthard Friedrich Stender}}, надрукаванага ў 1789 годзе, латышы ўжывалі да жамойтаў прыметнік ''Smuhdschu'' ({{мова-lv|Smuhdschu walloda|скарочана}} — жамойцкая мова)&lt;ref&gt;Stenders G. F. Lettisches Lexikon. T. 1. — Jelgava, 1789. [https://books.google.by/books?id=XzJ9lv-7NUMC&amp;pg=PA280&amp;lpg=PA280&amp;dq=Smuhdschu+walloda&amp;source=bl&amp;ots=ekL0XE71m0&amp;sig=ACfU3U0f8GWUN1AcK54fWB6E80Rd8Tr7Sw&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwidgOaWsu31AhV1lIkEHQLHCx0Q6AF6BAgCEAM#v=onepage&amp;q=Smuhdschu%20walloda&amp;f=false S. 280].&lt;/ref&gt;}}.

== Гістарычныя сьведчаньні ==
* У 1793 годзе нямецкі філёзаф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Эрых Бістэр||en|Johann Erich Biester}} надрукаваў у часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Berlinische Monatsschrift||en|Berlinische Monatsschrift}} артыкул «Пра [[Цыганы|цыганоў]]; асабліва ў Каралеўстве Прусіі» ({{мова-de|«Über die Zigeuner; besonders im Königreich Preußen»|скарочана}}), дзе засьведчыў, што [[Прускія летувісы|прускі летувіс]] выкарыстоўвае саманазву ''jmonus'' — каб адрозьніць сябе ад немца, якога называе ''Wokjetis''. Але разам з тым, заявіў, што прускі летувіс выкарыстоўвае і іншую саманазву — ''Letuwninkis'' або ''Letuwninkas'' — ад назвы краіны, дзе ён жыве (''Letuwa'' — ад г. зв. «[[Малая Летува|Малой Летувы]]», ранейшай [[Самбія|Самляндыі]]), дадаўшы, што хоць «''жыхары польскага Вялікага Княства Літоўскага напраўду называюцца жамойтамі, нізоўцамі, але прусы звычайна і амаль пагардліва называюць іх гудамі»{{Заўвага|{{мова-de|«Will der Littauer sich nehmlich von einem Deutschen unterscheiden, so nennt er sich jmonus, einen Mienschen, und jenen Wokjetis, einen Auslander, Barbaren. Sonst aber heißt der Preussische Littauer, und nennt sich selbst, Letuwninkis oder Letuwninkas: von dem Lande welches er bewohnt, Letuwa Littauern. Die Einwohner im Polnischen Großherzogthum Littauen heißen eigentlich Jemaitschei, Niedrunger; ​allein die Preussischen nennen sie, gewöhnlich und fast verächtlich, Guddai: welches Wort, Ostermeiern zufolge, höchstwahrs scheinlich durch Gothen übersetzt werden muß»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Berlinische Monatsschrift. Band 21, 1793. [https://books.google.by/books?id=v0goAAAAYAAJ&amp;pg=PA368&amp;dq=Letuwninkas&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiwtrD5-t71AhVj7rsIHQDVAZE4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Letuwninkas&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;.
* У 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і ўсходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}, зьявілася крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы [[Ліцьвіны|літва]] на частку жамойцкага насельніцтва, пазьней вядомую як «[[аўкштайты]]» — жыхары этнаграфічнай «[[Аўкштота|Аўкштайціі]]»&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;/&gt;:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romеі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо жмогус значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}
* Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што [[ліцьвіны]] ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''Zmogosy, Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''&lt;ref&gt;Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&amp;pg=PA491&amp;dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&amp;f=false S. 491].&lt;/ref&gt;.
* Выдадзеныя ў 1861 годзе «Матэрыялы для геаграфіі і статыстыкі Расеі, сабраныя афіцэрамі Генэральнага штабу» засьведчылі, што летувісы [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] ўсё яшчэ называлі сябе жмогусамі: «''Цыганы… на сваёй гаворцы называюць сябе Romma, па-індыйску значыць муж. Напаўдзікія народы ўвогуле называюць сябе народам; у гэтай назьве заўсёды праглядаецца пагарда і непавага да іншых нацыянальнасьцяў. Гэтак летувіс дагэтуль называе сябе жмогус — чалавек''»&lt;ref&gt;Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Виленская губерния. — СПб., 1861. [https://books.google.by/books?id=e7dNDpREqPcC&amp;pg=PA302&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 302].&lt;/ref&gt;.
* У трэцім томе часопісу «Вестник Западной России» ([[Вільня]], 1866 год) зазначалася, што жмогусамі сябе называюць жамойты ({{мова-ru|«Жмогус — человек, так называют себя жмудины»|скарочана}})&lt;ref&gt;Вестник Западной России. Т. 3, кн. 4. — Вильна, 1866. [https://books.google.by/books?id=bpMZAAAAYAAJ&amp;pg=RA5-PA159&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwisz63OxIP5AhVB8LsIHZBtDog4ChDoAXoECAsQAg#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 159].&lt;/ref&gt;.
* У 1882 годзе нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Адальбэрт Бэцэнбэргер||en|Adalbert Bezzenberger}}, які лічыцца заснавальнікам [[Балтыйскія мовы|балтыйскай]] філялёгіі, пакінуў сьведчаньне, што на той час летувісы ў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] лічылі прускіх летувісаў жамойтамі, а іх мову — жамойцкай, прытым самі прускія летувісы працягвалі называць жамойтамі ўсіх расейскіх летувісаў{{Заўвага|{{мова-de|«Der gemeine russische Litauer aber versteht unter Žemaiten alle diejenigen seiner landsleute, welche über seinen horizont hinaus nach westen wohnen. So erklärte zum biespiel ein Litauer, mit dem ich mich in [[Біржы|Birsen]] über seine muttersprache unterhielt, das preussische süd-Litauisch, das ich damals sprach, für žemaitisch. Umgekehrt nenuen die preussischen Litauer alle jenseits der grenze wohnenden Litauer „Žemaiten“»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Bezzenberger A. Litauische Forschungen: Beiträge zur Kenntniss der Sprache und des Volkstumes der Litauer. — Göttingen, 1882. [https://books.google.by/books?id=PpMWAAAAYAAJ&amp;pg=PA38&amp;dq=Die+preussischen+Litauer+sch%C3%A4tzen+die+%C5%BDemaiten+gering+,+die+%C5%BEemaitische+sprache+gilt+ihnen+f%C3%BCr+unfein+und+in+folge+dessen+r%C3%BCmpfen+die+s%C3%BCdlicher&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjE3eKd-5z1AhXc7rsIHeFmAeUQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20preussischen%20Litauer%20sch%C3%A4tzen%20die%20%C5%BDemaiten%20gering%20%2C%20die%20%C5%BEemaitische%20sprache%20gilt%20ihnen%20f%C3%BCr%20unfein%20und%20in%20folge%20dessen%20r%C3%BCmpfen%20die%20s%C3%BCdlicher&amp;f=false S. 38].&lt;/ref&gt;. А ў 1887 годзе ён засьведчыў шырокае бытаваньне сярод прускіх летувісаў саманазвы ''žmogus'' (жмогус), у тым ліку дзеля адрозьненьня летувісаў ад іншых нацыянальнасьцяў{{Заўвага|{{мова-de|«Interessant ist es daß der liebe Gott als žmogus bezeichnet wird, denn so nennt der Litauer nur seinesgleichen; sieht er einen Geistlichen, irgend einen Deutschen, einen Juden heranfahren, so sagt er kunigs — Wókëtis — Żýds atwažiūje; sagt er žmogus atważiữje so ist der Nahende zweifellos ein Litauer»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Mitteilungen der Litauischen literarischen Gesellschaft. Band 2. — Heidelberg, 1887. [https://books.google.by/books?id=3NdLAAAAYAAJ&amp;pg=PA34&amp;dq=%C5%BEmogus+nennt&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjWk9Pop9_1AhXvif0HHQIwDDoQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmogus%20nennt&amp;f=false S. 34].&lt;/ref&gt;.
* У 1890 годзе бытаваньне назвы «жмогусы» ({{мова-pl|żmogusi|скарочана}}) на беларуска-польска-летувіскім этнічным памежжы засьведчыў [[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [https://books.google.by/books?id=Uk1WHatAL34C&amp;pg=PA619&amp;dq=zmogus+cz%C5%82owiek&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi6w6_kyIP5AhVm_bsIHTFGDLI4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=zmogus%20cz%C5%82owiek&amp;f=false S. 619].&lt;/ref&gt;.
* У навуковым выданьні «Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею», выдадзеным у 1899 годзе, у прадмове зьмяшчаўся агляд аўтарам [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]], якая займала тады тэрыторыю сучаснай [[Летува|Летувы]] на поўнач ад [[Коўна|Коўны]]: «''Ковенская губэрня ўся амаль заселеная карэннымі літоўцамі, якія край свой называюць [[Жамойць]], а сябе жмогусамі''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Ковенская губерния вся почти сплошь заселена коренными литовцами, которые страну свою называют Жмудь, а себя жмогусами»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею // Акты Упитского гродского суда. — Вильна, 1899. [https://books.google.by/books?id=XeYDAAAAYAAJ&amp;pg=PR29&amp;dq=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjx1Yv_n8jzAhWIhv0HHVNpC7sQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&amp;q=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;f=false С. XXIX].&lt;/ref&gt;.
* Беларускі пісьменьнік і мовазнаўца [[Максім Гарэцкі]] засьведчыў у сваім рамане «На імпэрыялістычнай вайне» (1925 год) называньне жамойтаў (летувісаў) «жмудзінамі» і «жмудзякамі», але часьцей — «жмогусамі»{{Заўвага|«''Чы пан ест поляк? — спытаўся ў мяне крамнік, мусіць, абпалячаны жмогус, калі я купляў у яго паперу і гаварыў зь ім па-беларуску. &lt;…&gt; Потым нешта з адчаем гаворыць па-жмудзінску. — Што яна кажа? — пытаемся. — Кажа: ізноў прыйдуць немцы. Дурная баба! — тлумачыць старэнькі жмогус з голенымі вусамі &lt;…&gt; …яблыкас (гэтае слова стварыў «па-жмудзінску» сам) &lt;…&gt; Не разумеюць маёй мовы жмудзячкі''»&lt;ref&gt;[[Максім Гарэцкі]], [https://knihi.com/Maksim_Harecki/Na_impieryjalistycnaj_vajnie.html На імперыялістычнай вайне], [[Беларуская Палічка]]&lt;/ref&gt;}}.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Летувы]]
[[Катэгорыя:Летувіская мова]]</text>
      <sha1>46u14yezx5t7950u60m2ooeeazqudoz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329183</id>
      <parentid>2329182</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:00:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>/* Гістарычныя сьведчаньні */ стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27723" xml:space="preserve">'''Жмогусы''' ({{мова-lt|žmogus|скарочана}} у адзіночным ліку, {{мова-lt|žmonių|скарочана}} — у множным) — гістарычнае найменьне і саманазва [[жамойты|жамойтаў]] (пазьней [[летувісы|летувісаў]]).

== Назва ==
З сучаснай летувіскай мовы слова ''žmogus'' перакладаецца на [[Беларуская мова|беларускую]] як «чалавек» (адпаведна, ''žmonių'' — гэта «людзі»).

Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ян Патоцкі||pl|Jan Potocki (1761–1815)}} ў сваёй працы «Працяг дасьледаваньня Сарматыі» ({{мова-fr|«Suite des Recherches sur la Sarmatie»|скарочана}}), выдадзенай у 1793 годзе, сьцьвярджаў сапраўднай назвай [[Жамойць|Жамойці]] форму ''Zmodz''{{Заўвага|Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, напраўду няма зьвестак пра старажытныя (прынамсі за часамі вялікага князя [[Вітаўт]]а) саманазвы Жамойці і жамойтаў, якія маглі не адпавядаць сучасным летувіскім формам&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;}}, якую выводзіў з слова ''zmogus'', «''што на мове гэтай краіны азначае чалавека''»&lt;ref&gt;Potocki J. Suite des Recherches sur la Sarmatie. L. 5. — Varsovie, 1792. P. 3.&lt;/ref&gt;. У 1827 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||be|Пётр Іванавіч Кёпен}}, адзначаючы папулярную ўжо ў той час этымалёгію Жамойці ад летувіскай назвы нізіны (а таксама спробу патлумачыць назву [[Літва|Літвы]] ад {{мова-lv|leijsch, leija|скарочана}} 'нізкі'), зьвяртаў увагу на магчымую повязь назвы Жамойці зь летувіскім словам ''žmogus''{{Заўвага|{{мова-ru|«Но не должно ли обратить в сем случае внимание и на то, что по-литовски Žmogus значит человека?»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. [https://books.google.by/books?id=6FdcAAAAcAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=%D0%B2%D1%8A+%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A+%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3+%D0%BF%D0%BE+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+Zmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC9Kzphuz1AhUkQ_EDHYkhApoQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B2%D1%8A%20%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A%20%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%20Zmogus&amp;f=false 6].&lt;/ref&gt;. Беспасярэдняя повязь назвы Жамойці і яе [[Лацінская мова|лацінскай]] формы ''Samogitia'' зь летувіскай саманазвай «жмогусы» (формы ''жамогусы'', ''жамогі'', ''жамодзі'', ''сямогі'', ''сямодзі'') сьцьвярджалася ў публікацыі 1854 году, дзе гэтыя назвы параўноўваліся з ''Suomi'' ([[Фінляндыя]], 'свая зямля') і ''suomalainen'' ([[фіны|фін]], 'чалавек сваёй зямлі')&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt;. Як паказвае беларускі гісторык [[Вацлаў Пануцэвіч]], у аснове назвы Жамойці ляжыць летувіскае слова ''žemė'', якое значыць «краіна, зямля, заселеная адным племем», што адпавядае [[Фіна-вугорскія мовы|фінскаму]] паняцьцю ''ma'' (''Suo-ma'', ''Pier-ma'', ''Kastro-ma'' ды іншым)&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;. Сваім парадкам, глыбейшымі адпаведнікамі назвы жамойтаў (жамойці) выступаюць паняцьці «краёўцы», «тутэйшыя»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 169.&lt;/ref&gt;. [[Этымалёгія|Этымалягічная]] повязь паміж ''žemė'', жмогусамі (саманазвай жамойцкіх сялянаў, «земцаў») і Жамойцю (Жмудзю) сьцьвярджалася яшчэ ў выданьні 1879 году&lt;ref&gt;Русский вестник. Т. 142, 1879. [https://books.google.by/books?id=pQbZ4ID_choC&amp;pg=PA750&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 750].&lt;/ref&gt;.

Сучаснае летувіскае ''žmogus'' лінгвісты выводзяць ад старажытнай формы ''žmuõ''&lt;ref&gt;Journal of Slavic Linguistics. 1995. [https://books.google.by/books?id=cqUYAAAAYAAJ&amp;q=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;dq=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiKgtXs_rL4AhUXgP0HHdQ9BHwQ6AF6BAgKEAI P. 179].&lt;/ref&gt; (''žmu''&lt;ref&gt;Трусман Ю. Ю. Этимология местных названий Витебской губернии. — Ревель, 1897. [https://books.google.by/books?id=_HhJAAAAYAAJ&amp;pg=PA65&amp;dq=%C5%BEmu+%C5%BEmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjl8a3N_LL4AhXNiv0HHWo2DtEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmu%20%C5%BEmogus&amp;f=false С. 65].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Meillet A. Le nom d'homme // Linguistique historique et linguistique générale. — Paris, 1921. [https://jjda.ie/main/JJDA/f/FF/fnbs/n53all.htm P. 272].&lt;/ref&gt;){{Заўвага|Паводле слоўніка [[Курляндыя|курляндзка]]-нямецкага лінгвіста {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Штэндэр|Фрыдрыха Штэндэра|en|Gotthard Friedrich Stender}}, надрукаванага ў 1789 годзе, латышы ўжывалі да жамойтаў прыметнік ''Smuhdschu'' ({{мова-lv|Smuhdschu walloda|скарочана}} — жамойцкая мова)&lt;ref&gt;Stenders G. F. Lettisches Lexikon. T. 1. — Jelgava, 1789. [https://books.google.by/books?id=XzJ9lv-7NUMC&amp;pg=PA280&amp;lpg=PA280&amp;dq=Smuhdschu+walloda&amp;source=bl&amp;ots=ekL0XE71m0&amp;sig=ACfU3U0f8GWUN1AcK54fWB6E80Rd8Tr7Sw&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwidgOaWsu31AhV1lIkEHQLHCx0Q6AF6BAgCEAM#v=onepage&amp;q=Smuhdschu%20walloda&amp;f=false S. 280].&lt;/ref&gt;}}.

== Гістарычныя сьведчаньні ==
* У 1793 годзе нямецкі філёзаф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Эрых Бістэр||en|Johann Erich Biester}} надрукаваў у часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Berlinische Monatsschrift||en|Berlinische Monatsschrift}} артыкул «Пра [[Цыганы|цыганоў]]; асабліва ў Каралеўстве Прусіі» ({{мова-de|«Über die Zigeuner; besonders im Königreich Preußen»|скарочана}}), дзе засьведчыў, што [[Прускія летувісы|прускі летувіс]] выкарыстоўвае саманазву ''jmonus'' — каб адрозьніць сябе ад немца, якога называе ''Wokjetis''. Але разам з тым, заявіў, што прускі летувіс выкарыстоўвае і іншую саманазву — ''Letuwninkis'' або ''Letuwninkas'' — ад назвы краіны, дзе ён жыве (''Letuwa'' — ад г. зв. «[[Малая Летува|Малой Летувы]]», ранейшай [[Самбія|Самляндыі]]), дадаўшы, што хоць «''жыхары польскага Вялікага Княства Літоўскага напраўду называюцца жамойтамі, нізоўцамі, але прусы звычайна і амаль пагардліва называюць іх гудамі»{{Заўвага|{{мова-de|«Will der Littauer sich nehmlich von einem Deutschen unterscheiden, so nennt er sich jmonus, einen Mienschen, und jenen Wokjetis, einen Auslander, Barbaren. Sonst aber heißt der Preussische Littauer, und nennt sich selbst, Letuwninkis oder Letuwninkas: von dem Lande welches er bewohnt, Letuwa Littauern. Die Einwohner im Polnischen Großherzogthum Littauen heißen eigentlich Jemaitschei, Niedrunger; ​allein die Preussischen nennen sie, gewöhnlich und fast verächtlich, Guddai: welches Wort, Ostermeiern zufolge, höchstwahrs scheinlich durch Gothen übersetzt werden muß»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Berlinische Monatsschrift. Band 21, 1793. [https://books.google.by/books?id=v0goAAAAYAAJ&amp;pg=PA368&amp;dq=Letuwninkas&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiwtrD5-t71AhVj7rsIHQDVAZE4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Letuwninkas&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;.
* У 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і ўсходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}, зьявілася крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы [[Ліцьвіны|літва]] на частку жамойцкага насельніцтва, пазьней вядомую як «[[аўкштайты]]» — жыхары этнаграфічнай «[[Аўкштота|Аўкштайціі]]»&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;/&gt;:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romеі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо жмогус значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}
* Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што [[ліцьвіны]] ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''Zmogosy, Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''&lt;ref&gt;Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&amp;pg=PA491&amp;dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&amp;f=false S. 491].&lt;/ref&gt;.
* Выдадзеныя ў 1861 годзе «Матэрыялы для геаграфіі і статыстыкі Расеі, сабраныя афіцэрамі Генэральнага штабу» засьведчылі, што летувісы [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] ўсё яшчэ называлі сябе жмогусамі: «''Цыганы… на сваёй гаворцы называюць сябе Romma, па-індыйску значыць муж. Напаўдзікія народы ўвогуле называюць сябе народам; у гэтай назьве заўсёды праглядаецца пагарда і непавага да іншых нацыянальнасьцяў. Гэтак летувіс дагэтуль называе сябе жмогус — чалавек''»&lt;ref&gt;Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Виленская губерния. — СПб., 1861. [https://books.google.by/books?id=e7dNDpREqPcC&amp;pg=PA302&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 302].&lt;/ref&gt;.
* У трэцім томе часопісу «Вестник Западной России» ([[Вільня]], 1866 год) зазначалася, што жмогусамі сябе называюць жамойты ({{мова-ru|«Жмогус — человек, так называют себя жмудины»|скарочана}})&lt;ref&gt;Вестник Западной России. Т. 3, кн. 4. — Вильна, 1866. [https://books.google.by/books?id=bpMZAAAAYAAJ&amp;pg=RA5-PA159&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwisz63OxIP5AhVB8LsIHZBtDog4ChDoAXoECAsQAg#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 159].&lt;/ref&gt;.
* У 1882 годзе нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Адальбэрт Бэцэнбэргер||en|Adalbert Bezzenberger}}, які лічыцца заснавальнікам [[Балтыйскія мовы|балтыйскай]] філялёгіі, пакінуў сьведчаньне, што на той час летувісы ў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] лічылі прускіх летувісаў жамойтамі, а іх мову — жамойцкай, прытым самі прускія летувісы працягвалі называць жамойтамі ўсіх расейскіх летувісаў{{Заўвага|{{мова-de|«Der gemeine russische Litauer aber versteht unter Žemaiten alle diejenigen seiner landsleute, welche über seinen horizont hinaus nach westen wohnen. So erklärte zum biespiel ein Litauer, mit dem ich mich in [[Біржы|Birsen]] über seine muttersprache unterhielt, das preussische süd-Litauisch, das ich damals sprach, für žemaitisch. Umgekehrt nenuen die preussischen Litauer alle jenseits der grenze wohnenden Litauer „Žemaiten“»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Bezzenberger A. Litauische Forschungen: Beiträge zur Kenntniss der Sprache und des Volkstumes der Litauer. — Göttingen, 1882. [https://books.google.by/books?id=PpMWAAAAYAAJ&amp;pg=PA38&amp;dq=Die+preussischen+Litauer+sch%C3%A4tzen+die+%C5%BDemaiten+gering+,+die+%C5%BEemaitische+sprache+gilt+ihnen+f%C3%BCr+unfein+und+in+folge+dessen+r%C3%BCmpfen+die+s%C3%BCdlicher&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjE3eKd-5z1AhXc7rsIHeFmAeUQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20preussischen%20Litauer%20sch%C3%A4tzen%20die%20%C5%BDemaiten%20gering%20%2C%20die%20%C5%BEemaitische%20sprache%20gilt%20ihnen%20f%C3%BCr%20unfein%20und%20in%20folge%20dessen%20r%C3%BCmpfen%20die%20s%C3%BCdlicher&amp;f=false S. 38].&lt;/ref&gt;. А ў 1887 годзе ён засьведчыў шырокае бытаваньне сярод прускіх летувісаў саманазвы ''žmogus'' (жмогус), у тым ліку дзеля адрозьненьня летувісаў ад іншых нацыянальнасьцяў{{Заўвага|{{мова-de|«Interessant ist es daß der liebe Gott als žmogus bezeichnet wird, denn so nennt der Litauer nur seinesgleichen; sieht er einen Geistlichen, irgend einen Deutschen, einen Juden heranfahren, so sagt er kunigs — Wókëtis — Żýds atwažiūje; sagt er žmogus atważiữje so ist der Nahende zweifellos ein Litauer»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Mitteilungen der Litauischen literarischen Gesellschaft. Band 2. — Heidelberg, 1887. [https://books.google.by/books?id=3NdLAAAAYAAJ&amp;pg=PA34&amp;dq=%C5%BEmogus+nennt&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjWk9Pop9_1AhXvif0HHQIwDDoQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmogus%20nennt&amp;f=false S. 34].&lt;/ref&gt;.
* У 1890 годзе бытаваньне назвы «жмогусы» ({{мова-pl|żmogusi|скарочана}}) на беларуска-польска-летувіскім этнічным памежжы засьведчыў [[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [https://books.google.by/books?id=Uk1WHatAL34C&amp;pg=PA619&amp;dq=zmogus+cz%C5%82owiek&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi6w6_kyIP5AhVm_bsIHTFGDLI4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=zmogus%20cz%C5%82owiek&amp;f=false S. 619].&lt;/ref&gt;.
* У томе 26 навуковага выданьня «Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею», выдадзеным у 1899 годзе, у прадмове зьмяшчаўся агляд аўтарам [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]], якая займала тады тэрыторыю сучаснай [[Летува|Летувы]] на поўнач ад [[Коўна|Коўны]]: «''Ковенская губэрня ўся амаль заселеная карэннымі літоўцамі, якія край свой называюць [[Жамойць]], а сябе жмогусамі''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Ковенская губерния вся почти сплошь заселена коренными литовцами, которые страну свою называют Жмудь, а себя жмогусами»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею // Акты Упитского гродского суда. — Вильна, 1899. [https://books.google.by/books?id=XeYDAAAAYAAJ&amp;pg=PR29&amp;dq=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjx1Yv_n8jzAhWIhv0HHVNpC7sQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&amp;q=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;f=false С. XXIX].&lt;/ref&gt;.
* Беларускі пісьменьнік і мовазнаўца [[Максім Гарэцкі]] засьведчыў у сваім рамане «На імпэрыялістычнай вайне» (1925 год) называньне жамойтаў (летувісаў) «жмудзінамі» і «жмудзякамі», але часьцей — «жмогусамі»{{Заўвага|«''Чы пан ест поляк? — спытаўся ў мяне крамнік, мусіць, абпалячаны жмогус, калі я купляў у яго паперу і гаварыў зь ім па-беларуску. &lt;…&gt; Потым нешта з адчаем гаворыць па-жмудзінску. — Што яна кажа? — пытаемся. — Кажа: ізноў прыйдуць немцы. Дурная баба! — тлумачыць старэнькі жмогус з голенымі вусамі &lt;…&gt; …яблыкас (гэтае слова стварыў «па-жмудзінску» сам) &lt;…&gt; Не разумеюць маёй мовы жмудзячкі''»&lt;ref&gt;[[Максім Гарэцкі]], [https://knihi.com/Maksim_Harecki/Na_impieryjalistycnaj_vajnie.html На імперыялістычнай вайне], [[Беларуская Палічка]]&lt;/ref&gt;}}.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Летувы]]
[[Катэгорыя:Летувіская мова]]</text>
      <sha1>q22ue94i159v1hne0xtk4xzykpeap47</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329185</id>
      <parentid>2329183</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:01:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Назва */ п.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27727" xml:space="preserve">'''Жмогусы''' ({{мова-lt|žmogus|скарочана}} у адзіночным ліку, {{мова-lt|žmonių|скарочана}} — у множным) — гістарычнае найменьне і саманазва [[жамойты|жамойтаў]] (пазьней [[летувісы|летувісаў]]).

== Назва ==
З сучаснай летувіскай мовы слова ''žmogus'' перакладаецца на [[Беларуская мова|беларускую]] як «чалавек» (адпаведна, ''žmonių'' — гэта «людзі»).

Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ян Патоцкі||pl|Jan Potocki (1761–1815)}} ў сваёй працы «Працяг дасьледаваньня Сарматыі» ({{мова-fr|«Suite des Recherches sur la Sarmatie»|скарочана}}), выдадзенай у 1793 годзе, сьцьвярджаў сапраўднай назвай [[Жамойць|Жамойці]] форму ''Zmodz''{{Заўвага|Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, напраўду няма зьвестак пра старажытныя (прынамсі за часамі вялікага князя [[Вітаўт]]а) саманазвы Жамойці і жамойтаў, якія маглі не адпавядаць сучасным летувіскім формам&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;}}, якую выводзіў з слова ''zmogus'', «''што на мове гэтай краіны азначае чалавека''»&lt;ref&gt;Potocki J. Suite des Recherches sur la Sarmatie. L. 5. — Varsovie, 1792. P. 3.&lt;/ref&gt;. У 1827 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||be|Пётр Іванавіч Кёпен}}, адзначаючы папулярную ўжо ў той час этымалёгію Жамойці ад летувіскай назвы нізіны (а таксама спробу патлумачыць назву [[Літва|Літвы]] ад {{мова-lv|leijsch, leija|скарочана}} 'нізкі'), зьвяртаў увагу на магчымую повязь назвы Жамойці зь летувіскім словам ''žmogus''{{Заўвага|{{мова-ru|«Но не должно ли обратить в сем случае внимание и на то, что по-литовски Žmogus значит человека?»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. [https://books.google.by/books?id=6FdcAAAAcAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=%D0%B2%D1%8A+%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A+%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3+%D0%BF%D0%BE+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+Zmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC9Kzphuz1AhUkQ_EDHYkhApoQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B2%D1%8A%20%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A%20%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%20Zmogus&amp;f=false 6].&lt;/ref&gt;. Беспасярэдняя повязь назвы Жамойці і яе [[Лацінская мова|лацінскай]] формы ''Samogitia'' зь летувіскай саманазвай «жмогусы» (формы ''жамогусы'', ''жамогі'', ''жамодзі'', ''сямогі'', ''сямодзі'') сьцьвярджалася ў публікацыі 1854 году, дзе гэтыя назвы параўноўваліся з ''Suomi'' ([[Фінляндыя]], 'свая зямля') і ''suomalainen'' ([[фіны|фін]], 'чалавек сваёй зямлі')&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt;. Як паказвае беларускі гісторык [[Вацлаў Пануцэвіч]], у аснове назвы Жамойці ляжыць летувіскае слова ''žemė'', якое значыць «краіна, зямля, заселеная адным племем», што адпавядае [[Фіна-вугорскія мовы|фінскаму]] паняцьцю ''ma'' (''Suo-ma'', ''Pier-ma'', ''Kastro-ma'' ды іншым)&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;. Сваім парадкам, глыбейшымі адпаведнікамі назвы жамойтаў (жамойці) выступаюць паняцьці «краёўцы», «тутэйшыя»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 169.&lt;/ref&gt;. [[Этымалёгія|Этымалягічная]] повязь паміж ''žemė'', жмогусамі (саманазвай жамойцкіх сялянаў, «земцаў») і Жамойцю (Жмудзю) сьцьвярджалася яшчэ ў выданьні 1879 году&lt;ref&gt;Русский вестник. Т. 142, 1879. [https://books.google.by/books?id=pQbZ4ID_choC&amp;pg=PA750&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 750].&lt;/ref&gt;.

Сучаснае летувіскае ''žmogus'' лінгвісты выводзяць ад старажытнай формы ''žmuõ''&lt;ref&gt;Journal of Slavic Linguistics. 1995. [https://books.google.by/books?id=cqUYAAAAYAAJ&amp;q=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;dq=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiKgtXs_rL4AhUXgP0HHdQ9BHwQ6AF6BAgKEAI P. 179].&lt;/ref&gt; (''žmu''&lt;ref&gt;Трусман Ю. Ю. Этимология местных названий Витебской губернии. — Ревель, 1897. [https://books.google.by/books?id=_HhJAAAAYAAJ&amp;pg=PA65&amp;dq=%C5%BEmu+%C5%BEmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjl8a3N_LL4AhXNiv0HHWo2DtEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmu%20%C5%BEmogus&amp;f=false С. 65].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Meillet A. Le nom d'homme // Linguistique historique et linguistique générale. — Paris, 1921. [https://jjda.ie/main/JJDA/f/FF/fnbs/n53all.htm P. 272].&lt;/ref&gt;){{Заўвага|Паводле слоўніка [[Курляндыя|курляндзка]]-нямецкага лінгвіста {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Штэндэр|Фрыдрыха Штэндэра|en|Gotthard Friedrich Stender}}, надрукаванага ў 1789 годзе, [[латышы]] ўжывалі да жамойтаў прыметнік ''Smuhdschu'' ({{мова-lv|Smuhdschu walloda|скарочана}} — жамойцкая мова)&lt;ref&gt;Stenders G. F. Lettisches Lexikon. T. 1. — Jelgava, 1789. [https://books.google.by/books?id=XzJ9lv-7NUMC&amp;pg=PA280&amp;lpg=PA280&amp;dq=Smuhdschu+walloda&amp;source=bl&amp;ots=ekL0XE71m0&amp;sig=ACfU3U0f8GWUN1AcK54fWB6E80Rd8Tr7Sw&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwidgOaWsu31AhV1lIkEHQLHCx0Q6AF6BAgCEAM#v=onepage&amp;q=Smuhdschu%20walloda&amp;f=false S. 280].&lt;/ref&gt;}}.

== Гістарычныя сьведчаньні ==
* У 1793 годзе нямецкі філёзаф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Эрых Бістэр||en|Johann Erich Biester}} надрукаваў у часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Berlinische Monatsschrift||en|Berlinische Monatsschrift}} артыкул «Пра [[Цыганы|цыганоў]]; асабліва ў Каралеўстве Прусіі» ({{мова-de|«Über die Zigeuner; besonders im Königreich Preußen»|скарочана}}), дзе засьведчыў, што [[Прускія летувісы|прускі летувіс]] выкарыстоўвае саманазву ''jmonus'' — каб адрозьніць сябе ад немца, якога называе ''Wokjetis''. Але разам з тым, заявіў, што прускі летувіс выкарыстоўвае і іншую саманазву — ''Letuwninkis'' або ''Letuwninkas'' — ад назвы краіны, дзе ён жыве (''Letuwa'' — ад г. зв. «[[Малая Летува|Малой Летувы]]», ранейшай [[Самбія|Самляндыі]]), дадаўшы, што хоць «''жыхары польскага Вялікага Княства Літоўскага напраўду называюцца жамойтамі, нізоўцамі, але прусы звычайна і амаль пагардліва называюць іх гудамі»{{Заўвага|{{мова-de|«Will der Littauer sich nehmlich von einem Deutschen unterscheiden, so nennt er sich jmonus, einen Mienschen, und jenen Wokjetis, einen Auslander, Barbaren. Sonst aber heißt der Preussische Littauer, und nennt sich selbst, Letuwninkis oder Letuwninkas: von dem Lande welches er bewohnt, Letuwa Littauern. Die Einwohner im Polnischen Großherzogthum Littauen heißen eigentlich Jemaitschei, Niedrunger; ​allein die Preussischen nennen sie, gewöhnlich und fast verächtlich, Guddai: welches Wort, Ostermeiern zufolge, höchstwahrs scheinlich durch Gothen übersetzt werden muß»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Berlinische Monatsschrift. Band 21, 1793. [https://books.google.by/books?id=v0goAAAAYAAJ&amp;pg=PA368&amp;dq=Letuwninkas&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiwtrD5-t71AhVj7rsIHQDVAZE4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Letuwninkas&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;.
* У 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і ўсходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}, зьявілася крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы [[Ліцьвіны|літва]] на частку жамойцкага насельніцтва, пазьней вядомую як «[[аўкштайты]]» — жыхары этнаграфічнай «[[Аўкштота|Аўкштайціі]]»&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;/&gt;:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romеі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо жмогус значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}
* Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што [[ліцьвіны]] ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''Zmogosy, Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''&lt;ref&gt;Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&amp;pg=PA491&amp;dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&amp;f=false S. 491].&lt;/ref&gt;.
* Выдадзеныя ў 1861 годзе «Матэрыялы для геаграфіі і статыстыкі Расеі, сабраныя афіцэрамі Генэральнага штабу» засьведчылі, што летувісы [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] ўсё яшчэ называлі сябе жмогусамі: «''Цыганы… на сваёй гаворцы называюць сябе Romma, па-індыйску значыць муж. Напаўдзікія народы ўвогуле называюць сябе народам; у гэтай назьве заўсёды праглядаецца пагарда і непавага да іншых нацыянальнасьцяў. Гэтак летувіс дагэтуль называе сябе жмогус — чалавек''»&lt;ref&gt;Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Виленская губерния. — СПб., 1861. [https://books.google.by/books?id=e7dNDpREqPcC&amp;pg=PA302&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 302].&lt;/ref&gt;.
* У трэцім томе часопісу «Вестник Западной России» ([[Вільня]], 1866 год) зазначалася, што жмогусамі сябе называюць жамойты ({{мова-ru|«Жмогус — человек, так называют себя жмудины»|скарочана}})&lt;ref&gt;Вестник Западной России. Т. 3, кн. 4. — Вильна, 1866. [https://books.google.by/books?id=bpMZAAAAYAAJ&amp;pg=RA5-PA159&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwisz63OxIP5AhVB8LsIHZBtDog4ChDoAXoECAsQAg#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 159].&lt;/ref&gt;.
* У 1882 годзе нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Адальбэрт Бэцэнбэргер||en|Adalbert Bezzenberger}}, які лічыцца заснавальнікам [[Балтыйскія мовы|балтыйскай]] філялёгіі, пакінуў сьведчаньне, што на той час летувісы ў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] лічылі прускіх летувісаў жамойтамі, а іх мову — жамойцкай, прытым самі прускія летувісы працягвалі называць жамойтамі ўсіх расейскіх летувісаў{{Заўвага|{{мова-de|«Der gemeine russische Litauer aber versteht unter Žemaiten alle diejenigen seiner landsleute, welche über seinen horizont hinaus nach westen wohnen. So erklärte zum biespiel ein Litauer, mit dem ich mich in [[Біржы|Birsen]] über seine muttersprache unterhielt, das preussische süd-Litauisch, das ich damals sprach, für žemaitisch. Umgekehrt nenuen die preussischen Litauer alle jenseits der grenze wohnenden Litauer „Žemaiten“»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Bezzenberger A. Litauische Forschungen: Beiträge zur Kenntniss der Sprache und des Volkstumes der Litauer. — Göttingen, 1882. [https://books.google.by/books?id=PpMWAAAAYAAJ&amp;pg=PA38&amp;dq=Die+preussischen+Litauer+sch%C3%A4tzen+die+%C5%BDemaiten+gering+,+die+%C5%BEemaitische+sprache+gilt+ihnen+f%C3%BCr+unfein+und+in+folge+dessen+r%C3%BCmpfen+die+s%C3%BCdlicher&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjE3eKd-5z1AhXc7rsIHeFmAeUQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20preussischen%20Litauer%20sch%C3%A4tzen%20die%20%C5%BDemaiten%20gering%20%2C%20die%20%C5%BEemaitische%20sprache%20gilt%20ihnen%20f%C3%BCr%20unfein%20und%20in%20folge%20dessen%20r%C3%BCmpfen%20die%20s%C3%BCdlicher&amp;f=false S. 38].&lt;/ref&gt;. А ў 1887 годзе ён засьведчыў шырокае бытаваньне сярод прускіх летувісаў саманазвы ''žmogus'' (жмогус), у тым ліку дзеля адрозьненьня летувісаў ад іншых нацыянальнасьцяў{{Заўвага|{{мова-de|«Interessant ist es daß der liebe Gott als žmogus bezeichnet wird, denn so nennt der Litauer nur seinesgleichen; sieht er einen Geistlichen, irgend einen Deutschen, einen Juden heranfahren, so sagt er kunigs — Wókëtis — Żýds atwažiūje; sagt er žmogus atważiữje so ist der Nahende zweifellos ein Litauer»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Mitteilungen der Litauischen literarischen Gesellschaft. Band 2. — Heidelberg, 1887. [https://books.google.by/books?id=3NdLAAAAYAAJ&amp;pg=PA34&amp;dq=%C5%BEmogus+nennt&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjWk9Pop9_1AhXvif0HHQIwDDoQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmogus%20nennt&amp;f=false S. 34].&lt;/ref&gt;.
* У 1890 годзе бытаваньне назвы «жмогусы» ({{мова-pl|żmogusi|скарочана}}) на беларуска-польска-летувіскім этнічным памежжы засьведчыў [[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [https://books.google.by/books?id=Uk1WHatAL34C&amp;pg=PA619&amp;dq=zmogus+cz%C5%82owiek&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi6w6_kyIP5AhVm_bsIHTFGDLI4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=zmogus%20cz%C5%82owiek&amp;f=false S. 619].&lt;/ref&gt;.
* У томе 26 навуковага выданьня «Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею», выдадзеным у 1899 годзе, у прадмове зьмяшчаўся агляд аўтарам [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]], якая займала тады тэрыторыю сучаснай [[Летува|Летувы]] на поўнач ад [[Коўна|Коўны]]: «''Ковенская губэрня ўся амаль заселеная карэннымі літоўцамі, якія край свой называюць [[Жамойць]], а сябе жмогусамі''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Ковенская губерния вся почти сплошь заселена коренными литовцами, которые страну свою называют Жмудь, а себя жмогусами»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею // Акты Упитского гродского суда. — Вильна, 1899. [https://books.google.by/books?id=XeYDAAAAYAAJ&amp;pg=PR29&amp;dq=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjx1Yv_n8jzAhWIhv0HHVNpC7sQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&amp;q=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;f=false С. XXIX].&lt;/ref&gt;.
* Беларускі пісьменьнік і мовазнаўца [[Максім Гарэцкі]] засьведчыў у сваім рамане «На імпэрыялістычнай вайне» (1925 год) называньне жамойтаў (летувісаў) «жмудзінамі» і «жмудзякамі», але часьцей — «жмогусамі»{{Заўвага|«''Чы пан ест поляк? — спытаўся ў мяне крамнік, мусіць, абпалячаны жмогус, калі я купляў у яго паперу і гаварыў зь ім па-беларуску. &lt;…&gt; Потым нешта з адчаем гаворыць па-жмудзінску. — Што яна кажа? — пытаемся. — Кажа: ізноў прыйдуць немцы. Дурная баба! — тлумачыць старэнькі жмогус з голенымі вусамі &lt;…&gt; …яблыкас (гэтае слова стварыў «па-жмудзінску» сам) &lt;…&gt; Не разумеюць маёй мовы жмудзячкі''»&lt;ref&gt;[[Максім Гарэцкі]], [https://knihi.com/Maksim_Harecki/Na_impieryjalistycnaj_vajnie.html На імперыялістычнай вайне], [[Беларуская Палічка]]&lt;/ref&gt;}}.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Летувы]]
[[Катэгорыя:Летувіская мова]]</text>
      <sha1>rms9kgv27657mhtn09pjgcsmr6kdcji</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329186</id>
      <parentid>2329185</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:02:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Назва */ п.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27734" xml:space="preserve">'''Жмогусы''' ({{мова-lt|žmogus|скарочана}} у адзіночным ліку, {{мова-lt|žmonių|скарочана}} — у множным) — гістарычнае найменьне і саманазва [[жамойты|жамойтаў]] (пазьней [[летувісы|летувісаў]]).

== Назва ==
З сучаснай летувіскай мовы слова ''žmogus'' перакладаецца на [[Беларуская мова|беларускую]] як «чалавек» (адпаведна, ''žmonių'' — гэта «людзі»).

Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ян Патоцкі||pl|Jan Potocki (1761–1815)}} ў сваёй працы «Працяг дасьледаваньня Сарматыі» ({{мова-fr|«Suite des Recherches sur la Sarmatie»|скарочана}}), выдадзенай у 1793 годзе, сьцьвярджаў сапраўднай назвай [[Жамойць|Жамойці]] форму ''Zmodz''{{Заўвага|Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, напраўду няма зьвестак пра старажытныя (прынамсі за часамі вялікага князя [[Вітаўт]]а) саманазвы Жамойці і жамойтаў, якія маглі не адпавядаць сучасным летувіскім формам&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;}}, якую выводзіў з слова ''zmogus'', «''што на мове гэтай краіны азначае чалавека''»&lt;ref&gt;Potocki J. Suite des Recherches sur la Sarmatie. L. 5. — Varsovie, 1792. P. 3.&lt;/ref&gt;. У 1827 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||be|Пётр Іванавіч Кёпен}}, адзначаючы папулярную ўжо ў той час этымалёгію Жамойці ад летувіскай назвы нізіны (а таксама спробу патлумачыць назву [[Літва|Літвы]] ад {{мова-lv|leijsch, leija|скарочана}} 'нізкі'), зьвяртаў увагу на магчымую повязь назвы Жамойці зь летувіскім словам ''žmogus''{{Заўвага|{{мова-ru|«Но не должно ли обратить в сем случае внимание и на то, что по-литовски Žmogus значит человека?»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. [https://books.google.by/books?id=6FdcAAAAcAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=%D0%B2%D1%8A+%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A+%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3+%D0%BF%D0%BE+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+Zmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC9Kzphuz1AhUkQ_EDHYkhApoQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B2%D1%8A%20%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A%20%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%20Zmogus&amp;f=false 6].&lt;/ref&gt;. Беспасярэдняя повязь назвы Жамойці і яе [[Лацінская мова|лацінскай]] формы ''Samogitia'' зь летувіскай саманазвай «жмогусы» (формы ''жамогусы'', ''жамогі'', ''жамодзі'', ''сямогі'', ''сямодзі'') сьцьвярджалася ў публікацыі 1854 году, дзе гэтыя назвы параўноўваліся з ''Suomi'' ([[Фінляндыя]], 'свая зямля') і ''suomalainen'' ([[фіны|фін]], 'чалавек сваёй зямлі')&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt;. Як паказвае беларускі гісторык [[Вацлаў Пануцэвіч]], у аснове назвы Жамойці ляжыць летувіскае слова ''žemė'', якое значыць «краіна, зямля, заселеная адным племем», што адпавядае [[Фіна-вугорскія мовы|фінскаму]] паняцьцю ''ma'' (''Suo-ma'', ''Pier-ma'', ''Kastro-ma'' ды іншым)&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;. Сваім парадкам, глыбейшымі адпаведнікамі назвы жамойтаў (жамойці) выступаюць паняцьці «краёўцы», «тутэйшыя»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 169.&lt;/ref&gt;. [[Этымалёгія|Этымалягічная]] повязь паміж ''žemė'', жмогусамі (саманазвай жамойцкіх сялянаў, «земцаў») і Жамойцю (Жмудзю) сьцьвярджалася яшчэ ў выданьні 1879 году&lt;ref&gt;Русский вестник. Т. 142, 1879. [https://books.google.by/books?id=pQbZ4ID_choC&amp;pg=PA750&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 750].&lt;/ref&gt;.

Сучаснае летувіскае ''žmogus'' лінгвісты выводзяць ад старажытнай формы ''žmuõ''&lt;ref&gt;The Journal of Indo-European Studies. 1995. [https://books.google.by/books?id=cqUYAAAAYAAJ&amp;q=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;dq=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiKgtXs_rL4AhUXgP0HHdQ9BHwQ6AF6BAgKEAI P. 179].&lt;/ref&gt; (''žmu''&lt;ref&gt;Трусман Ю. Ю. Этимология местных названий Витебской губернии. — Ревель, 1897. [https://books.google.by/books?id=_HhJAAAAYAAJ&amp;pg=PA65&amp;dq=%C5%BEmu+%C5%BEmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjl8a3N_LL4AhXNiv0HHWo2DtEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmu%20%C5%BEmogus&amp;f=false С. 65].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Meillet A. Le nom d'homme // Linguistique historique et linguistique générale. — Paris, 1921. [https://jjda.ie/main/JJDA/f/FF/fnbs/n53all.htm P. 272].&lt;/ref&gt;){{Заўвага|Паводле слоўніка [[Курляндыя|курляндзка]]-нямецкага лінгвіста {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Штэндэр|Фрыдрыха Штэндэра|en|Gotthard Friedrich Stender}}, надрукаванага ў 1789 годзе, [[латышы]] ўжывалі да жамойтаў прыметнік ''Smuhdschu'' ({{мова-lv|Smuhdschu walloda|скарочана}} — жамойцкая мова)&lt;ref&gt;Stenders G. F. Lettisches Lexikon. T. 1. — Jelgava, 1789. [https://books.google.by/books?id=XzJ9lv-7NUMC&amp;pg=PA280&amp;lpg=PA280&amp;dq=Smuhdschu+walloda&amp;source=bl&amp;ots=ekL0XE71m0&amp;sig=ACfU3U0f8GWUN1AcK54fWB6E80Rd8Tr7Sw&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwidgOaWsu31AhV1lIkEHQLHCx0Q6AF6BAgCEAM#v=onepage&amp;q=Smuhdschu%20walloda&amp;f=false S. 280].&lt;/ref&gt;}}.

== Гістарычныя сьведчаньні ==
* У 1793 годзе нямецкі філёзаф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Эрых Бістэр||en|Johann Erich Biester}} надрукаваў у часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Berlinische Monatsschrift||en|Berlinische Monatsschrift}} артыкул «Пра [[Цыганы|цыганоў]]; асабліва ў Каралеўстве Прусіі» ({{мова-de|«Über die Zigeuner; besonders im Königreich Preußen»|скарочана}}), дзе засьведчыў, што [[Прускія летувісы|прускі летувіс]] выкарыстоўвае саманазву ''jmonus'' — каб адрозьніць сябе ад немца, якога называе ''Wokjetis''. Але разам з тым, заявіў, што прускі летувіс выкарыстоўвае і іншую саманазву — ''Letuwninkis'' або ''Letuwninkas'' — ад назвы краіны, дзе ён жыве (''Letuwa'' — ад г. зв. «[[Малая Летува|Малой Летувы]]», ранейшай [[Самбія|Самляндыі]]), дадаўшы, што хоць «''жыхары польскага Вялікага Княства Літоўскага напраўду называюцца жамойтамі, нізоўцамі, але прусы звычайна і амаль пагардліва называюць іх гудамі»{{Заўвага|{{мова-de|«Will der Littauer sich nehmlich von einem Deutschen unterscheiden, so nennt er sich jmonus, einen Mienschen, und jenen Wokjetis, einen Auslander, Barbaren. Sonst aber heißt der Preussische Littauer, und nennt sich selbst, Letuwninkis oder Letuwninkas: von dem Lande welches er bewohnt, Letuwa Littauern. Die Einwohner im Polnischen Großherzogthum Littauen heißen eigentlich Jemaitschei, Niedrunger; ​allein die Preussischen nennen sie, gewöhnlich und fast verächtlich, Guddai: welches Wort, Ostermeiern zufolge, höchstwahrs scheinlich durch Gothen übersetzt werden muß»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Berlinische Monatsschrift. Band 21, 1793. [https://books.google.by/books?id=v0goAAAAYAAJ&amp;pg=PA368&amp;dq=Letuwninkas&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiwtrD5-t71AhVj7rsIHQDVAZE4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Letuwninkas&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;.
* У 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і ўсходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}, зьявілася крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы [[Ліцьвіны|літва]] на частку жамойцкага насельніцтва, пазьней вядомую як «[[аўкштайты]]» — жыхары этнаграфічнай «[[Аўкштота|Аўкштайціі]]»&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;/&gt;:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romеі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо жмогус значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}
* Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што [[ліцьвіны]] ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''Zmogosy, Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''&lt;ref&gt;Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&amp;pg=PA491&amp;dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&amp;f=false S. 491].&lt;/ref&gt;.
* Выдадзеныя ў 1861 годзе «Матэрыялы для геаграфіі і статыстыкі Расеі, сабраныя афіцэрамі Генэральнага штабу» засьведчылі, што летувісы [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] ўсё яшчэ называлі сябе жмогусамі: «''Цыганы… на сваёй гаворцы называюць сябе Romma, па-індыйску значыць муж. Напаўдзікія народы ўвогуле называюць сябе народам; у гэтай назьве заўсёды праглядаецца пагарда і непавага да іншых нацыянальнасьцяў. Гэтак летувіс дагэтуль называе сябе жмогус — чалавек''»&lt;ref&gt;Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Виленская губерния. — СПб., 1861. [https://books.google.by/books?id=e7dNDpREqPcC&amp;pg=PA302&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 302].&lt;/ref&gt;.
* У трэцім томе часопісу «Вестник Западной России» ([[Вільня]], 1866 год) зазначалася, што жмогусамі сябе называюць жамойты ({{мова-ru|«Жмогус — человек, так называют себя жмудины»|скарочана}})&lt;ref&gt;Вестник Западной России. Т. 3, кн. 4. — Вильна, 1866. [https://books.google.by/books?id=bpMZAAAAYAAJ&amp;pg=RA5-PA159&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwisz63OxIP5AhVB8LsIHZBtDog4ChDoAXoECAsQAg#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 159].&lt;/ref&gt;.
* У 1882 годзе нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Адальбэрт Бэцэнбэргер||en|Adalbert Bezzenberger}}, які лічыцца заснавальнікам [[Балтыйскія мовы|балтыйскай]] філялёгіі, пакінуў сьведчаньне, што на той час летувісы ў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] лічылі прускіх летувісаў жамойтамі, а іх мову — жамойцкай, прытым самі прускія летувісы працягвалі называць жамойтамі ўсіх расейскіх летувісаў{{Заўвага|{{мова-de|«Der gemeine russische Litauer aber versteht unter Žemaiten alle diejenigen seiner landsleute, welche über seinen horizont hinaus nach westen wohnen. So erklärte zum biespiel ein Litauer, mit dem ich mich in [[Біржы|Birsen]] über seine muttersprache unterhielt, das preussische süd-Litauisch, das ich damals sprach, für žemaitisch. Umgekehrt nenuen die preussischen Litauer alle jenseits der grenze wohnenden Litauer „Žemaiten“»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Bezzenberger A. Litauische Forschungen: Beiträge zur Kenntniss der Sprache und des Volkstumes der Litauer. — Göttingen, 1882. [https://books.google.by/books?id=PpMWAAAAYAAJ&amp;pg=PA38&amp;dq=Die+preussischen+Litauer+sch%C3%A4tzen+die+%C5%BDemaiten+gering+,+die+%C5%BEemaitische+sprache+gilt+ihnen+f%C3%BCr+unfein+und+in+folge+dessen+r%C3%BCmpfen+die+s%C3%BCdlicher&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjE3eKd-5z1AhXc7rsIHeFmAeUQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20preussischen%20Litauer%20sch%C3%A4tzen%20die%20%C5%BDemaiten%20gering%20%2C%20die%20%C5%BEemaitische%20sprache%20gilt%20ihnen%20f%C3%BCr%20unfein%20und%20in%20folge%20dessen%20r%C3%BCmpfen%20die%20s%C3%BCdlicher&amp;f=false S. 38].&lt;/ref&gt;. А ў 1887 годзе ён засьведчыў шырокае бытаваньне сярод прускіх летувісаў саманазвы ''žmogus'' (жмогус), у тым ліку дзеля адрозьненьня летувісаў ад іншых нацыянальнасьцяў{{Заўвага|{{мова-de|«Interessant ist es daß der liebe Gott als žmogus bezeichnet wird, denn so nennt der Litauer nur seinesgleichen; sieht er einen Geistlichen, irgend einen Deutschen, einen Juden heranfahren, so sagt er kunigs — Wókëtis — Żýds atwažiūje; sagt er žmogus atważiữje so ist der Nahende zweifellos ein Litauer»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Mitteilungen der Litauischen literarischen Gesellschaft. Band 2. — Heidelberg, 1887. [https://books.google.by/books?id=3NdLAAAAYAAJ&amp;pg=PA34&amp;dq=%C5%BEmogus+nennt&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjWk9Pop9_1AhXvif0HHQIwDDoQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmogus%20nennt&amp;f=false S. 34].&lt;/ref&gt;.
* У 1890 годзе бытаваньне назвы «жмогусы» ({{мова-pl|żmogusi|скарочана}}) на беларуска-польска-летувіскім этнічным памежжы засьведчыў [[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [https://books.google.by/books?id=Uk1WHatAL34C&amp;pg=PA619&amp;dq=zmogus+cz%C5%82owiek&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi6w6_kyIP5AhVm_bsIHTFGDLI4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=zmogus%20cz%C5%82owiek&amp;f=false S. 619].&lt;/ref&gt;.
* У томе 26 навуковага выданьня «Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею», выдадзеным у 1899 годзе, у прадмове зьмяшчаўся агляд аўтарам [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]], якая займала тады тэрыторыю сучаснай [[Летува|Летувы]] на поўнач ад [[Коўна|Коўны]]: «''Ковенская губэрня ўся амаль заселеная карэннымі літоўцамі, якія край свой называюць [[Жамойць]], а сябе жмогусамі''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Ковенская губерния вся почти сплошь заселена коренными литовцами, которые страну свою называют Жмудь, а себя жмогусами»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею // Акты Упитского гродского суда. — Вильна, 1899. [https://books.google.by/books?id=XeYDAAAAYAAJ&amp;pg=PR29&amp;dq=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjx1Yv_n8jzAhWIhv0HHVNpC7sQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&amp;q=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;f=false С. XXIX].&lt;/ref&gt;.
* Беларускі пісьменьнік і мовазнаўца [[Максім Гарэцкі]] засьведчыў у сваім рамане «На імпэрыялістычнай вайне» (1925 год) называньне жамойтаў (летувісаў) «жмудзінамі» і «жмудзякамі», але часьцей — «жмогусамі»{{Заўвага|«''Чы пан ест поляк? — спытаўся ў мяне крамнік, мусіць, абпалячаны жмогус, калі я купляў у яго паперу і гаварыў зь ім па-беларуску. &lt;…&gt; Потым нешта з адчаем гаворыць па-жмудзінску. — Што яна кажа? — пытаемся. — Кажа: ізноў прыйдуць немцы. Дурная баба! — тлумачыць старэнькі жмогус з голенымі вусамі &lt;…&gt; …яблыкас (гэтае слова стварыў «па-жмудзінску» сам) &lt;…&gt; Не разумеюць маёй мовы жмудзячкі''»&lt;ref&gt;[[Максім Гарэцкі]], [https://knihi.com/Maksim_Harecki/Na_impieryjalistycnaj_vajnie.html На імперыялістычнай вайне], [[Беларуская Палічка]]&lt;/ref&gt;}}.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Летувы]]
[[Катэгорыя:Летувіская мова]]</text>
      <sha1>i3yxww46yhuy3s2m7ioc1gyem5djrln</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329188</id>
      <parentid>2329186</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:10:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27708" xml:space="preserve">'''Жмогусы''' ({{мова-lt|žmogus|скарочана}} у адзіночным ліку, {{мова-lt|žmonių|скарочана}} — у множным) — гістарычнае найменьне і саманазва [[жамойты|жамойтаў]] (пазьней [[летувісы|летувісаў]]).

== Назва ==
З сучаснай летувіскай мовы слова ''žmogus'' перакладаецца на [[Беларуская мова|беларускую]] як «чалавек» (адпаведна, ''žmonių'' — гэта «людзі»).

Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ян Патоцкі||pl|Jan Potocki (1761–1815)}} ў сваёй працы «Працяг дасьледаваньня Сарматыі» ({{мова-fr|«Suite des Recherches sur la Sarmatie»|скарочана}}), выдадзенай у 1793 годзе, сьцьвярджаў сапраўднай назвай [[Жамойць|Жамойці]] форму ''Zmodz''{{Заўвага|Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, старажытная (прынамсі за часамі вялікага князя [[Вітаўт]]а) саманазва Жамойці і жамойтаў магла не адпавядаць сучасным летувіскім формам ''Žemaitija'' і ''Žemaičiai''&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;}}, якую выводзіў з слова ''zmogus'', «''што на мове гэтай краіны азначае чалавека''»&lt;ref&gt;Potocki J. Suite des Recherches sur la Sarmatie. L. 5. — Varsovie, 1792. P. 3.&lt;/ref&gt;. У 1827 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||be|Пётр Іванавіч Кёпен}}, адзначаючы папулярную ўжо ў той час этымалёгію Жамойці ад летувіскай назвы нізіны (а таксама спробу патлумачыць назву [[Літва|Літвы]] ад {{мова-lv|leijsch, leija|скарочана}} 'нізкі'), зьвяртаў увагу на магчымую повязь назвы Жамойці зь летувіскім словам ''žmogus''{{Заўвага|{{мова-ru|«Но не должно ли обратить в сем случае внимание и на то, что по-литовски Žmogus значит человека?»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. [https://books.google.by/books?id=6FdcAAAAcAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=%D0%B2%D1%8A+%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A+%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3+%D0%BF%D0%BE+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+Zmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC9Kzphuz1AhUkQ_EDHYkhApoQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B2%D1%8A%20%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A%20%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%20Zmogus&amp;f=false 6].&lt;/ref&gt;. Беспасярэдняя повязь назвы Жамойці і яе [[Лацінская мова|лацінскай]] формы ''Samogitia'' зь летувіскай саманазвай «жмогусы» (формы ''жамогусы'', ''жамогі'', ''жамодзі'', ''сямогі'', ''сямодзі'') сьцьвярджалася ў публікацыі 1854 году, дзе гэтыя назвы параўноўваліся з ''Suomi'' ([[Фінляндыя]], 'свая зямля') і ''suomalainen'' ([[фіны|фін]], 'чалавек сваёй зямлі')&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt;. Як паказвае беларускі гісторык [[Вацлаў Пануцэвіч]], у аснове назвы Жамойці ляжыць летувіскае слова ''žemė'', якое значыць «краіна, зямля, заселеная адным племем», што адпавядае [[Фіна-вугорскія мовы|фінскаму]] паняцьцю ''ma'' (''Suo-ma'', ''Pier-ma'', ''Kastro-ma'' ды іншым)&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;. Сваім парадкам, глыбейшымі адпаведнікамі назвы жамойтаў (жамойці) выступаюць паняцьці «краёўцы», «тутэйшыя»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 169.&lt;/ref&gt;. [[Этымалёгія|Этымалягічная]] повязь паміж ''žemė'', жмогусамі (саманазвай жамойцкіх сялянаў, «земцаў») і Жамойцю (Жмудзю) сьцьвярджалася яшчэ ў выданьні 1879 году&lt;ref&gt;Русский вестник. Т. 142, 1879. [https://books.google.by/books?id=pQbZ4ID_choC&amp;pg=PA750&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 750].&lt;/ref&gt;.

Сучаснае летувіскае ''žmogus'' лінгвісты выводзяць ад старажытнай формы ''žmuõ''&lt;ref&gt;The Journal of Indo-European Studies. 1995. [https://books.google.by/books?id=cqUYAAAAYAAJ&amp;q=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;dq=but+plur+.+%C5%BEmon%C4%97s+,+etc.&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiKgtXs_rL4AhUXgP0HHdQ9BHwQ6AF6BAgKEAI P. 179].&lt;/ref&gt; (''žmu''&lt;ref&gt;Трусман Ю. Ю. Этимология местных названий Витебской губернии. — Ревель, 1897. [https://books.google.by/books?id=_HhJAAAAYAAJ&amp;pg=PA65&amp;dq=%C5%BEmu+%C5%BEmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjl8a3N_LL4AhXNiv0HHWo2DtEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmu%20%C5%BEmogus&amp;f=false С. 65].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Meillet A. Le nom d'homme // Linguistique historique et linguistique générale. — Paris, 1921. [https://jjda.ie/main/JJDA/f/FF/fnbs/n53all.htm P. 272].&lt;/ref&gt;){{Заўвага|Паводле слоўніка [[Курляндыя|курляндзка]]-нямецкага лінгвіста {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Штэндэр|Фрыдрыха Штэндэра|en|Gotthard Friedrich Stender}}, надрукаванага ў 1789 годзе, [[латышы]] ўжывалі да жамойтаў прыметнік ''Smuhdschu'' ({{мова-lv|Smuhdschu walloda|скарочана}} — жамойцкая мова)&lt;ref&gt;Stenders G. F. Lettisches Lexikon. T. 1. — Jelgava, 1789. [https://books.google.by/books?id=XzJ9lv-7NUMC&amp;pg=PA280&amp;lpg=PA280&amp;dq=Smuhdschu+walloda&amp;source=bl&amp;ots=ekL0XE71m0&amp;sig=ACfU3U0f8GWUN1AcK54fWB6E80Rd8Tr7Sw&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwidgOaWsu31AhV1lIkEHQLHCx0Q6AF6BAgCEAM#v=onepage&amp;q=Smuhdschu%20walloda&amp;f=false S. 280].&lt;/ref&gt;}}.

== Гістарычныя сьведчаньні ==
* У 1793 годзе нямецкі філёзаф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Эрых Бістэр||en|Johann Erich Biester}} надрукаваў у часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Berlinische Monatsschrift||en|Berlinische Monatsschrift}} артыкул «Пра [[Цыганы|цыганоў]]; асабліва ў Каралеўстве Прусіі» ({{мова-de|«Über die Zigeuner; besonders im Königreich Preußen»|скарочана}}), дзе засьведчыў, што [[Прускія летувісы|прускі летувіс]] выкарыстоўвае саманазву ''jmonus'' — каб адрозьніць сябе ад немца, якога называе ''Wokjetis''. Але разам з тым, заявіў, што прускі летувіс выкарыстоўвае і іншую саманазву — ''Letuwninkis'' або ''Letuwninkas'' — ад назвы краіны, дзе ён жыве (''Letuwa'' — ад г. зв. «[[Малая Летува|Малой Летувы]]», ранейшай [[Самбія|Самляндыі]]), дадаўшы, што хоць «''жыхары польскага Вялікага Княства Літоўскага напраўду называюцца жамойтамі, нізоўцамі, але прусы звычайна і амаль пагардліва называюць іх гудамі»{{Заўвага|{{мова-de|«Will der Littauer sich nehmlich von einem Deutschen unterscheiden, so nennt er sich jmonus, einen Mienschen, und jenen Wokjetis, einen Auslander, Barbaren. Sonst aber heißt der Preussische Littauer, und nennt sich selbst, Letuwninkis oder Letuwninkas: von dem Lande welches er bewohnt, Letuwa Littauern. Die Einwohner im Polnischen Großherzogthum Littauen heißen eigentlich Jemaitschei, Niedrunger; ​allein die Preussischen nennen sie, gewöhnlich und fast verächtlich, Guddai: welches Wort, Ostermeiern zufolge, höchstwahrs scheinlich durch Gothen übersetzt werden muß»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Berlinische Monatsschrift. Band 21, 1793. [https://books.google.by/books?id=v0goAAAAYAAJ&amp;pg=PA368&amp;dq=Letuwninkas&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiwtrD5-t71AhVj7rsIHQDVAZE4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Letuwninkas&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;.
* У 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і ўсходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}, зьявілася крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы [[Ліцьвіны|літва]] на частку жамойцкага насельніцтва, пазьней вядомую як «[[аўкштайты]]» — жыхары этнаграфічнай «[[Аўкштота|Аўкштайціі]]»&lt;ref name=&quot;BDT-1854&quot;/&gt;:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romеі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо жмогус значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}
* Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што [[ліцьвіны]] ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''Zmogosy, Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''&lt;ref&gt;Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&amp;pg=PA491&amp;dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&amp;f=false S. 491].&lt;/ref&gt;.
* Выдадзеныя ў 1861 годзе «Матэрыялы для геаграфіі і статыстыкі Расеі, сабраныя афіцэрамі Генэральнага штабу» засьведчылі, што летувісы [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] ўсё яшчэ называлі сябе жмогусамі: «''Цыганы… на сваёй гаворцы называюць сябе Romma, па-індыйску значыць муж. Напаўдзікія народы ўвогуле называюць сябе народам; у гэтай назьве заўсёды праглядаецца пагарда і непавага да іншых нацыянальнасьцяў. Гэтак летувіс дагэтуль называе сябе жмогус — чалавек''»&lt;ref&gt;Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Виленская губерния. — СПб., 1861. [https://books.google.by/books?id=e7dNDpREqPcC&amp;pg=PA302&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjW0ZyMvYP5AhVN8rsIHS0hD-EQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 302].&lt;/ref&gt;.
* У трэцім томе часопісу «Вестник Западной России» ([[Вільня]], 1866 год) зазначалася, што жмогусамі сябе называюць жамойты ({{мова-ru|«Жмогус — человек, так называют себя жмудины»|скарочана}})&lt;ref&gt;Вестник Западной России. Т. 3, кн. 4. — Вильна, 1866. [https://books.google.by/books?id=bpMZAAAAYAAJ&amp;pg=RA5-PA159&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwisz63OxIP5AhVB8LsIHZBtDog4ChDoAXoECAsQAg#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%8A&amp;f=false С. 159].&lt;/ref&gt;.
* У 1882 годзе нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Адальбэрт Бэцэнбэргер||en|Adalbert Bezzenberger}}, які лічыцца заснавальнікам [[Балтыйскія мовы|балтыйскай]] філялёгіі, пакінуў сьведчаньне, што на той час летувісы ў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] лічылі прускіх летувісаў жамойтамі, а іх мову — жамойцкай, прытым самі прускія летувісы працягвалі называць жамойтамі ўсіх расейскіх летувісаў{{Заўвага|{{мова-de|«Der gemeine russische Litauer aber versteht unter Žemaiten alle diejenigen seiner landsleute, welche über seinen horizont hinaus nach westen wohnen. So erklärte zum biespiel ein Litauer, mit dem ich mich in [[Біржы|Birsen]] über seine muttersprache unterhielt, das preussische süd-Litauisch, das ich damals sprach, für žemaitisch. Umgekehrt nenuen die preussischen Litauer alle jenseits der grenze wohnenden Litauer „Žemaiten“»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Bezzenberger A. Litauische Forschungen: Beiträge zur Kenntniss der Sprache und des Volkstumes der Litauer. — Göttingen, 1882. [https://books.google.by/books?id=PpMWAAAAYAAJ&amp;pg=PA38&amp;dq=Die+preussischen+Litauer+sch%C3%A4tzen+die+%C5%BDemaiten+gering+,+die+%C5%BEemaitische+sprache+gilt+ihnen+f%C3%BCr+unfein+und+in+folge+dessen+r%C3%BCmpfen+die+s%C3%BCdlicher&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjE3eKd-5z1AhXc7rsIHeFmAeUQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20preussischen%20Litauer%20sch%C3%A4tzen%20die%20%C5%BDemaiten%20gering%20%2C%20die%20%C5%BEemaitische%20sprache%20gilt%20ihnen%20f%C3%BCr%20unfein%20und%20in%20folge%20dessen%20r%C3%BCmpfen%20die%20s%C3%BCdlicher&amp;f=false S. 38].&lt;/ref&gt;. А ў 1887 годзе ён засьведчыў шырокае бытаваньне сярод прускіх летувісаў саманазвы ''žmogus'' (жмогус), у тым ліку дзеля адрозьненьня летувісаў ад іншых нацыянальнасьцяў{{Заўвага|{{мова-de|«Interessant ist es daß der liebe Gott als žmogus bezeichnet wird, denn so nennt der Litauer nur seinesgleichen; sieht er einen Geistlichen, irgend einen Deutschen, einen Juden heranfahren, so sagt er kunigs — Wókëtis — Żýds atwažiūje; sagt er žmogus atważiữje so ist der Nahende zweifellos ein Litauer»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Mitteilungen der Litauischen literarischen Gesellschaft. Band 2. — Heidelberg, 1887. [https://books.google.by/books?id=3NdLAAAAYAAJ&amp;pg=PA34&amp;dq=%C5%BEmogus+nennt&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjWk9Pop9_1AhXvif0HHQIwDDoQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%C5%BEmogus%20nennt&amp;f=false S. 34].&lt;/ref&gt;.
* У 1890 годзе бытаваньне назвы «жмогусы» ({{мова-pl|żmogusi|скарочана}}) на беларуска-польска-летувіскім этнічным памежжы засьведчыў [[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [https://books.google.by/books?id=Uk1WHatAL34C&amp;pg=PA619&amp;dq=zmogus+cz%C5%82owiek&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi6w6_kyIP5AhVm_bsIHTFGDLI4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=zmogus%20cz%C5%82owiek&amp;f=false S. 619].&lt;/ref&gt;.
* У томе 26 навуковага выданьня «Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею», выдадзеным у 1899 годзе, у прадмове зьмяшчаўся агляд аўтарам [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]], якая займала тады тэрыторыю сучаснай [[Летува|Летувы]] на поўнач ад [[Коўна|Коўны]]: «''Ковенская губэрня ўся амаль заселеная карэннымі літоўцамі, якія край свой называюць [[Жамойць]], а сябе жмогусамі''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Ковенская губерния вся почти сплошь заселена коренными литовцами, которые страну свою называют Жмудь, а себя жмогусами»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею // Акты Упитского гродского суда. — Вильна, 1899. [https://books.google.by/books?id=XeYDAAAAYAAJ&amp;pg=PR29&amp;dq=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjx1Yv_n8jzAhWIhv0HHVNpC7sQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&amp;q=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;f=false С. XXIX].&lt;/ref&gt;.
* Беларускі пісьменьнік і мовазнаўца [[Максім Гарэцкі]] засьведчыў у сваім рамане «На імпэрыялістычнай вайне» (1925 год) называньне жамойтаў (летувісаў) «жмудзінамі» і «жмудзякамі», але часьцей — «жмогусамі»{{Заўвага|«''Чы пан ест поляк? — спытаўся ў мяне крамнік, мусіць, абпалячаны жмогус, калі я купляў у яго паперу і гаварыў зь ім па-беларуску. &lt;…&gt; Потым нешта з адчаем гаворыць па-жмудзінску. — Што яна кажа? — пытаемся. — Кажа: ізноў прыйдуць немцы. Дурная баба! — тлумачыць старэнькі жмогус з голенымі вусамі &lt;…&gt; …яблыкас (гэтае слова стварыў «па-жмудзінску» сам) &lt;…&gt; Не разумеюць маёй мовы жмудзячкі''»&lt;ref&gt;[[Максім Гарэцкі]], [https://knihi.com/Maksim_Harecki/Na_impieryjalistycnaj_vajnie.html На імперыялістычнай вайне], [[Беларуская Палічка]]&lt;/ref&gt;}}.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Летувы]]
[[Катэгорыя:Летувіская мова]]</text>
      <sha1>o5nve8m3i30pagyb3jqvl94sjnhqeoz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пракуратура Берасьцейскай вобласьці</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257039</id>
    <revision>
      <id>2328901</id>
      <parentid>2325533</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:08:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Пракуратура Берасьцейскае вобласьці]] у [[Пракуратура Берасьцейскай вобласьці]]: Артаграфія</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8445" xml:space="preserve">{{Дзяржаўная ўстанова
|назва           = Пракуратура Берасьцейскай вобласьці
|першасная назва = &lt;!-- назва арганізацыі на арыгінальнай мове (калі не беларуская) --&gt;
|выява           = 
|рамка выявы     = 
|памер выявы     = &lt;!-- па змоўчаньні 200пкс --&gt;
|альтэрнатыўны тэкст выявы = 
|подпіс выявы    = 
|мапа            = &lt;!-- неабавязковы --&gt;
|памер мапы      = 
|альтэрнатыўны тэкст мапы = 
|подпіс мапы     = &lt;!-- неабавязковы --&gt;
|мапа 2          = 
|скарот          = 
|позва           = 
|папярэднік      = [[Пракуратура Берасьцейскай вобласьці (СССР)|Пракуратура Берасьцейскай вобласьці СССР]]
|наступнік       = 
|дзень утварэньня = {{Дата пачатку|27|07|1991|Паказаць колькасьць гадоў}}
|дзень спыненьня існаваньня  = &lt;!-- дата спыненьня існаваньня, неабавязковы --&gt;
|від             = &lt;!-- дзяржаўная арганізацыя, недзяржаўная арганізацыя, міжнародная арганізацыя, і г. д. --&gt;
|праўны стан     = &lt;!-- фундацыя, асацыяцыя і г. д. --&gt;
|задача          = 1) перадача карных і грамадзянскіх справаў у суд,&lt;br&gt;2) удзел у судзе дзяржаўным абвінаваўцам
|сядзіба         = 2240005 [[Беларусь]],&lt;br&gt;[[Берасьцейская вобласьць]],&lt;br&gt;м. [[Берасьце]],&lt;br&gt;вул. Фаміна, 15
|месцазнаходжаньне = 
|каардынаты      = &lt;!-- Месцазнаходжаньне і каардынаты з дапамогай шаблёну {{Каардынаты}} --&gt;
|дзейнічае ў месцах = [[Берасьцейская вобласьць]]
|сяброўства      = 
|службовыя мовы  = [[Расейская мова|расейская]]&lt;br&gt;[[Беларуская мова|беларуская]]
|начальнік       = 
|пасада кіраўніка = Пракурат Берасьцейскае вобласьці
|імя кіраўніка   = [[Віктар Клімаў]]
|пасада кіраўніка 2 = Першы намесьнік
|імя кіраўніка 2 = [[Сяргей Туравец]]
|пасада кіраўніка 3 = Намесьнік
|імя кіраўніка 3 = [[Аляксандар Точка]]
|пасада кіраўніка 4 = Намесьнік
|імя кіраўніка 4 = [[Данііл Дзярабін]]
|асноўныя асобы  = 
|управа   = [[Генэральная пракуратура Рэспублікі Беларусь|Ген. пракуратура]]
|галоўная ўправа = [[Прэзыдэнт Беларусі]]
|зьвязаныя службы = &lt;!-- калі ёсьць --&gt;
|расходы          = 
|колькасьць работнікаў = 
|колькасьць дабраахвотнікаў = 
|старонка          = [https://www.prokuratura.gov.by/by/contacts/brestskaya-oblast/ Старонка ў сеціве]
|заўвагі         = 
|колішняя назва  = 
}}
'''Пракуратура Берасьцейскай вобласьці'''&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = https://www.prokuratura.gov.by/by/contacts/brestskaya-oblast/|загаловак = Пракуратура Берасьцейскай вобласьці|фармат = |назва праекту = |выдавец = Пракуратура Беларусі|дата доступу = 1 студзеня 2022|мова = |камэнтар = }}&lt;/ref&gt; — абласная ўправа для Берасьцейскай вобласьці. Акруга дзейнасьці — [[Берасьцейская вобласьць]].

Установа знаходзіцца: 2240005 [[Беларусь]], [[Гомельская вобласьць]], м. [[Гомель]], вул. Фаміна, 15.

== Управа ==
На чале пракуратуры стаіць пракурат, а ён мае трох намесьнікаў: першага намесьніка і двух намесьнікаў.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
| Імя
|Пасада
|Званьне
|-
|[[Віктар Клімаў]]
|Пракурат Берасьцейскае вобласьці
|Дзяржаўны раднік юстыцыі 3-е клясы
|-
|[[Сяргей Туравец]]
|Першы намесьнік пракурата Берасьцейскае вобласьці
|Старшы раднік юстыцыі
|-
|[[Аляксандар Точка]]
|Намесьнік пракурата Берасьцейскае вобласьці
|Старшы раднік юстыцыі
|-
|[[Данііл Дзярабін]]
|Намесьнік пракурата Берасьцейскае вобласьці
|Старшы раднік юстыцыі
|}

== Земскія ўстановы ==
Пракуратура мае свае земскія ўстановы, якія маюць назву раённая пракуратура. Сьпіс раённых пракуратураў:
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|Назва
|Сядзіба
|-
|-
|[[Берасьцейская транспартная пракуратура]]
|224030 г. Берасьце,  вул. Карла Маркса, 43
|-
|[[Пракуратура места Берасьце]]
|224030 г. Берасьце, вул. Карла Маркса, 43
|-
|[[Пракуратура Берасьцейскага раёну]]
|224030 г. Берасьце, вул. Карла Маркса, 43
|-
|[[Баранавіцкая міжраённая пракуратура]]
|225320 г. Баранавічы, вул. Міцкевіча, 20
|-
|[[Пракуратура Бярозаўскага раёну]]
|225209 г. Бяроза, вул. Савецкая, 15
|-
|[[Пракуратура Ганцавіцкага раёну]]
|225432 г. Ганцавічы, вул.Перамогі, 7
|-
|[[Пракуратура Дарагічынскага раёну]]
|225612 г. Дарагічын, вул. К. Маркса, 3-А
|-
|[[Пракуратура Жабінкаўскага раёну]]
|225101 г. Жабінка, вул. Катоўскага, 6
|-
|[[Пракуратура Івацэвіцкага раёну]]
|225250 г. Івацэвічы, вул. 60 год Кастрычніка, 6
|-
|[[Пракуратура Камянецкага раёну]]
|225051 г. Камянец, вул. Чкалава, 26
|-
|[[Пракуратура Кобрынскага раёну]]
|225860 г. Кобрын, вул. Савецкая, 24
|-
|[[Пракуратура Лунінецкага раёну]]
|225644 г. Лунінец, вул. Панцялеева, 6
|-
|[[Пракуратура Ляхавіцкага раёну]]
|225170 г. Ляхавічы, вул. Гагарына, 7
|-
|[[Пракуратура Маларыцкага раёну]]
|225910 г. Маларыта, вул. Школьная, 11а
|-
|[[Пінская міжраённая пракуратура]]
|225710 г. Пінск, вул. Партызанская, 21
|-
|[[Пракуратура Пружанскага раёну]]
|225133 г. Пружаны, вул. Чарнышэўскага, 17
|-
|[[Пракуратура Столінскага раёну]]
|225510 г. Столін,  вул. К. Маркса, 15
|-
|[[Пракуратура Янаўскага раёну]]
|225792 г. Янава, вул. Інтэрнацыянальная, 12
|}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.prokuratura.gov.by/ru/contacts/g-minsk/ Старонка ў сеціве]{{ref-ru}}
* [https://www.prokuratura.gov.by/by/contacts/brestskaya-oblast/ Старонка ў сеціве]{{ref-be}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{ПракуратураБеларусі}}

[[Катэгорыя:Пракуратура Берасьцейскае вобласьці| ]]</text>
      <sha1>hofy6uf5can6wgg7fgvittqbr48rxep</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328903</id>
      <parentid>2328901</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:09:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія, [[ВП:СТРАЗ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8464" xml:space="preserve">{{Дзяржаўная ўстанова
|назва           = Пракуратура Берасьцейскай вобласьці
|першасная назва = &lt;!-- назва арганізацыі на арыгінальнай мове (калі не беларуская) --&gt;
|выява           = 
|рамка выявы     = 
|памер выявы     = &lt;!-- па змоўчаньні 200пкс --&gt;
|альтэрнатыўны тэкст выявы = 
|подпіс выявы    = 
|мапа            = &lt;!-- неабавязковы --&gt;
|памер мапы      = 
|альтэрнатыўны тэкст мапы = 
|подпіс мапы     = &lt;!-- неабавязковы --&gt;
|мапа 2          = 
|скарот          = 
|позва           = 
|папярэднік      = [[Пракуратура Берасьцейскай вобласьці (СССР)|Пракуратура Берасьцейскай вобласьці СССР]]
|наступнік       = 
|дзень утварэньня = {{Дата пачатку|27|07|1991|Паказаць колькасьць гадоў}}
|дзень спыненьня існаваньня  = &lt;!-- дата спыненьня існаваньня, неабавязковы --&gt;
|від             = &lt;!-- дзяржаўная арганізацыя, недзяржаўная арганізацыя, міжнародная арганізацыя, і г. д. --&gt;
|праўны стан     = &lt;!-- фундацыя, асацыяцыя і г. д. --&gt;
|задача          = 1) перадача карных і грамадзянскіх справаў у суд,&lt;br&gt;2) удзел у судзе дзяржаўным абвінаваўцам
|сядзіба         = 2240005 [[Беларусь]],&lt;br&gt;[[Берасьцейская вобласьць]],&lt;br&gt;м. [[Берасьце]],&lt;br&gt;вул. Фаміна, 15
|месцазнаходжаньне = 
|каардынаты      = &lt;!-- Месцазнаходжаньне і каардынаты з дапамогай шаблёну {{Каардынаты}} --&gt;
|дзейнічае ў месцах = [[Берасьцейская вобласьць]]
|сяброўства      = 
|службовыя мовы  = [[Расейская мова|расейская]]&lt;br&gt;[[Беларуская мова|беларуская]]
|начальнік       = 
|пасада кіраўніка = Пракурат Берасьцейскае вобласьці
|імя кіраўніка   = [[Віктар Клімаў]]
|пасада кіраўніка 2 = Першы намесьнік
|імя кіраўніка 2 = [[Сяргей Туравец]]
|пасада кіраўніка 3 = Намесьнік
|імя кіраўніка 3 = [[Аляксандар Точка]]
|пасада кіраўніка 4 = Намесьнік
|імя кіраўніка 4 = [[Данііл Дзярабін]]
|асноўныя асобы  = 
|управа   = [[Генэральная пракуратура Рэспублікі Беларусь|Ген. пракуратура]]
|галоўная ўправа = [[Прэзыдэнт Беларусі]]
|зьвязаныя службы = &lt;!-- калі ёсьць --&gt;
|расходы          = 
|колькасьць работнікаў = 
|колькасьць дабраахвотнікаў = 
|старонка          = [https://www.prokuratura.gov.by/by/contacts/brestskaya-oblast/ Старонка ў сеціве]
|заўвагі         = 
|колішняя назва  = 
}}
'''Пракуратура Берасьцейскай вобласьці'''&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = https://www.prokuratura.gov.by/by/contacts/brestskaya-oblast/|загаловак = Пракуратура Берасьцейскай вобласьці|фармат = |назва праекту = |выдавец = Пракуратура Беларусі|дата доступу = 1 студзеня 2022|мова = |камэнтар = }}&lt;/ref&gt; — абласная ўправа для Берасьцейскай вобласьці. Акруга дзейнасьці — [[Берасьцейская вобласьць]].

Установа знаходзіцца: 2240005 [[Беларусь]], [[Гомельская вобласьць]], м. [[Гомель]], вул. Фаміна, 15.

== Управа ==
На чале пракуратуры стаіць пракурат, а ён мае трох намесьнікаў: першага намесьніка і двух намесьнікаў.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
| Імя
|Пасада
|Званьне
|-
|[[Віктар Клімаў]]
|Пракурор Берасьцейскае вобласьці
|Дзяржаўны раднік юстыцыі 3-е клясы
|-
|[[Сяргей Туравец]]
|Першы намесьнік пракурора Берасьцейскае вобласьці
|Старшы раднік юстыцыі
|-
|[[Аляксандар Точка]]
|Намесьнік пракурора Берасьцейскае вобласьці
|Старшы раднік юстыцыі
|-
|[[Данііл Дзярабін]]
|Намесьнік пракурора Берасьцейскае вобласьці
|Старшы раднік юстыцыі
|}

== Земскія ўстановы ==
Пракуратура мае свае земскія ўстановы, якія маюць назву раённая пракуратура. Сьпіс раённых пракуратураў:
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|Назва
|Сядзіба
|-
|-
|[[Берасьцейская транспартная пракуратура]]
|224030 г. Берасьце, вул. Карла Маркса, 43
|-
|[[Пракуратура места Берасьце]]
|224030 г. Берасьце, вул. Карла Маркса, 43
|-
|[[Пракуратура Берасьцейскага раёну]]
|224030 г. Берасьце, вул. Карла Маркса, 43
|-
|[[Баранавіцкая міжраённая пракуратура]]
|225320 г. Баранавічы, вул. Міцкевіча, 20
|-
|[[Пракуратура Бярозаўскага раёну]]
|225209 г. Бяроза, вул. Савецкая, 15
|-
|[[Пракуратура Ганцавіцкага раёну]]
|225432 г. Ганцавічы, вул. Перамогі, 7
|-
|[[Пракуратура Дарагічынскага раёну]]
|225612 г. Дарагічын, вул. К. Маркса, 3-А
|-
|[[Пракуратура Жабінкаўскага раёну]]
|225101 г. Жабінка, вул. Катоўскага, 6
|-
|[[Пракуратура Івацэвіцкага раёну]]
|225250 г. Івацэвічы, вул. 60 год Кастрычніка, 6
|-
|[[Пракуратура Камянецкага раёну]]
|225051 г. Камянец, вул. Чкалава, 26
|-
|[[Пракуратура Кобрынскага раёну]]
|225860 г. Кобрын, вул. Савецкая, 24
|-
|[[Пракуратура Лунінецкага раёну]]
|225644 г. Лунінец, вул. Панцялеева, 6
|-
|[[Пракуратура Ляхавіцкага раёну]]
|225170 г. Ляхавічы, вул. Гагарына, 7
|-
|[[Пракуратура Маларыцкага раёну]]
|225910 г. Маларыта, вул. Школьная, 11а
|-
|[[Пінская міжраённая пракуратура]]
|225710 г. Пінск, вул. Партызанская, 21
|-
|[[Пракуратура Пружанскага раёну]]
|225133 г. Пружаны, вул. Чарнышэўскага, 17
|-
|[[Пракуратура Столінскага раёну]]
|225510 г. Столін, вул. К. Маркса, 15
|-
|[[Пракуратура Янаўскага раёну]]
|225792 г. Янава, вул. Інтэрнацыянальная, 12
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.prokuratura.gov.by/ru/contacts/g-minsk/ Старонка ў сеціве]{{ref-ru}}
* [https://www.prokuratura.gov.by/by/contacts/brestskaya-oblast/ Старонка ў сеціве]{{ref-be}}

{{ПракуратураБеларусі}}

[[Катэгорыя:Пракуратура Берасьцейскае вобласьці| ]]</text>
      <sha1>bjffx4ff3v6oadoqaaj86lkhzxurgzd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пракуратура Янаўскага раёну</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257186</id>
    <revision>
      <id>2328900</id>
      <parentid>2325410</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:08:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1415" xml:space="preserve">'''Пракурату́ра Я́наўскага раёну'''&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = https://www.prokuratura.gov.by/by/contacts/brestskaya-oblast/|загаловак = Пракуратура Берасьцейскае вобласьці|фармат = |назва праекту = |выдавец = Пракуратура Беларусі|дата доступу = 1 студзеня 2022|мова = |камэнтар = }}&lt;/ref&gt; — раённая ўправа ў Берасьцейскай вобласьці.

Вышэйшая ўстанова — [[Пракуратура Берасьцейскай вобласьці]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{ПракуратураБеларусі}}

[[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]]
[[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Берасьцейскае вобласьці]]
[[Катэгорыя:Пракуратура Беларусі]]
[[Катэгорыя:Пракуратура Берасьцейскае вобласьці]]
[[Катэгорыя:Пракуратуры раёнаў Берасьцейскае вобласьці]]
[[Катэгорыя:Пракуратуры раёнаў Беларусі]]
[[Катэгорыя:Берасьцейская вобласьць]]</text>
      <sha1>enrdr56dn7d49isgwr1evy21b71gtln</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пракуратура Берасьцейскае вобласьці</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257726</id>
    <redirect title="Пракуратура Берасьцейскай вобласьці" />
    <revision>
      <id>2328902</id>
      <timestamp>2022-07-20T15:08:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Пракуратура Берасьцейскае вобласьці]] у [[Пракуратура Берасьцейскай вобласьці]]: Артаграфія</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="106" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Пракуратура Берасьцейскай вобласьці]]</text>
      <sha1>kt21hiwiora3wwb0gl2ypdozq8jfl1u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чалавечы орган</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257727</id>
    <redirect title="Орган (анатомія)" />
    <revision>
      <id>2328909</id>
      <timestamp>2022-07-20T15:36:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Орган (анатомія)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Орган (анатомія)]]</text>
      <sha1>3m5as8jfq0ltv2shxpjb9n08cglaq58</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Музэй навукі і космасу (Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257728</id>
    <revision>
      <id>2328914</id>
      <timestamp>2022-07-20T16:02:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Museum_of_Science_and_the_Cosmos?oldid=1056514847</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7355" xml:space="preserve">{{Музэй}}
'''Музэ́й наву́кі і ко́смасу''' ({{Мова-es|El Museo de las Ciencias y el Cosmos}}) — [[Астраномія|астранамічны]], [[Тэхналёгія|тэхналягічны]] і [[навуковы музэй]], які знаходзіцца ў месьце [[Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна]] на востраве [[Тэнэрыфэ]] ([[Канарскія астравы]], [[Гішпанія]]). Адкрыты ў 1993 року, стаў галоўным астранамічна-навуковым музэем [[Канарскія астравы|Канарскіх астравоў]] і ўсяго [[Макаранэзія|Макаранэзійскага архіпэлягу]].

== Мінуўшчына ==
Будынак музэю спраектавалі архітэктары Жордзі Гарсэз і Энрык Сорыя. Ён мае форму паўзоркі і знаходзіцца каля [[Канарскі інстытут астрафізыкі|Канарскага інстытуту астрафізыкі]]&lt;ref name=&quot;historia&quot; /&gt;. Адкрыцьцё музэю 11 траўня 1993 року наведаў расейскі касманаўт [[Сяргей Крыкалёў]]&lt;ref name=&quot;historia&quot; /&gt;.

== Экспазыцыя ==
[[Файл:Museo de la Ciencia y el Cosmos 2018 013.jpg|значак|зьлева|Музэйны радыётэлескоп]]
[[Файл:Museo de la Ciencia y el Cosmos 2018 070.jpg|значак|На музэйнай выставе]]
Музэй ствараўся як сучасны [[музэй навукі]], дзе экспанаты вывучаюцца інтэрактыўна з дапамогай дысплэяў&lt;ref name=&quot;presentation&quot; /&gt;.

Большая частка экспазыцыі аддадзеная астранамічнай тэматыцы. У сталай частцы выставы раскрываюцца пытаньні вярчэньня Зямлі, сонечнай актыўнасьці, чорных дзірак. Зь іншых галінаў навукі прыведзеныя прынцыпы работы [[рычаг]]у, [[Мабільны тэлефон|мабільнага тэлефону]], [[Чалавечы орган|органаў чалавека]]. У астранамічным пакоі знаходзяцца макеты [[Вялікі Канарскі тэлескоп|Вялікага Канарскага тэлескопу]], абсэрваторыяў [[Абсэрваторыя Тэйдэ|Тэйдэ]] і [[Абсэрваторыя Роке-дэ-лёс-Мучачас|Роке-дэ-лёс-Мучачас]]&lt;ref name=&quot;historia&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;guide&quot; /&gt;. У [[Плянэтарый|плянэтарыі]] музэю можна разглядаць да 2800 зорак, таксама праводзяцца відэапаказы&lt;ref name=&quot;planetarium&quot; /&gt;.

На двары музэю знаходзіцца радыётэлескоп з каардынатамі гары [[Тэнэрыфэ (Месяц)|Тэнэрыфэ]] на [[Месяц (спадарожнік)|Месяц]]ы, а таксама малы тэлескоп&lt;ref name=&quot;historia&quot; /&gt; і [[аналематычны сонечны гадзіньнік]]&lt;ref name=&quot;guide&quot; /&gt;.

== Дзейнасьць ==
[[Файл:Museo de la Ciencia (Tranvía de Tenerife).jpg|значак|зьлева|Прыпынак трамваю ля музэю]]
Ля музэю знаходзіцца прыпынак 1-й лініі [[Тэнэрыфскі трамвай|Тэнэрыфскага трамваю]]&lt;ref name=&quot;visits&quot; /&gt;.

Часы працы: з 9:00 да 20:00 з аўторка па суботу, з 10:00 да 17:00 у нядзелі, панядзелкі і сьвяты. Вольны ўваход — штопятніцы і суботы з 16:00 да 20:00, у сьвяты — з 13:00 да 17:00.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|40em|refs=
&lt;ref name=&quot;guide&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.museosdetenerife.org/assets/downloads/file--247794e8be.pdf| копія = | дата копіі = | загаловак = General guide to the Science and Cosmos Museum| фармат = | назва праекту = Museo de la Ciencia y el Cosmos| выдавец = Museos de Tenerife| дата доступу = 20 ліпеня 2022 | мова = es| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;historia&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.museosdetenerife.org/mcc-museo-de-la-ciencia-y-el-cosmos/museo/historia/| копія = | дата копіі = | загаловак = Historia| фармат = | назва праекту = Museo de la Ciencia y el Cosmos| выдавец = Museos de Tenerife| дата доступу = 20 ліпеня 2022 | мова = es| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;planetarium&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.museosdetenerife.org/mcc-museo-de-la-ciencia-y-el-cosmos/planetario/| копія = | дата копіі = | загаловак = Planetario| фармат = | назва праекту = Museo de la Ciencia y el Cosmos| выдавец = Museos de Tenerife| дата доступу = 20 ліпеня 2022 | мова = es| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;presentation&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.museosdetenerife.org/mcc-museo-de-la-ciencia-y-el-cosmos/museo/presentacion/| копія = | дата копіі = | загаловак = Presentación| фармат = | назва праекту = Museo de la Ciencia y el Cosmos| выдавец = Museos de Tenerife| дата доступу = 20 ліпеня 2022 | мова = es| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;visits&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.museosdetenerife.org/mcc-museo-de-la-ciencia-y-el-cosmos/visitas/| копія = | дата копіі = | загаловак = Visitas| фармат = | назва праекту = Museo de la Ciencia y el Cosmos| выдавец = Museos de Tenerife| дата доступу = 20 ліпеня 2022 | мова = es| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;
}}

{{Культура Канарскіх астравоў}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Навукі і космасу, Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна}}
[[Катэгорыя:Музэі Тэнэрыфэ]]
[[Катэгорыя:Тэхнічныя музэі Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна|Музэй]]
[[Катэгорыя:Астранамічныя музэі]]
[[Катэгорыя:Музэі, заснаваныя ў 1993 годзе]]
[[Катэгорыя:1993 год у Гішпаніі|Музэй]]</text>
      <sha1>1tjaxegitg5obprjphnmvq662777ztk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329127</id>
      <parentid>2328914</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:02:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Музэй навукі і космасу]] у [[Музэй навукі і космасу (Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна)]]: Разьвязаньне неадназначнасьці</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7355" xml:space="preserve">{{Музэй}}
'''Музэ́й наву́кі і ко́смасу''' ({{Мова-es|El Museo de las Ciencias y el Cosmos}}) — [[Астраномія|астранамічны]], [[Тэхналёгія|тэхналягічны]] і [[навуковы музэй]], які знаходзіцца ў месьце [[Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна]] на востраве [[Тэнэрыфэ]] ([[Канарскія астравы]], [[Гішпанія]]). Адкрыты ў 1993 року, стаў галоўным астранамічна-навуковым музэем [[Канарскія астравы|Канарскіх астравоў]] і ўсяго [[Макаранэзія|Макаранэзійскага архіпэлягу]].

== Мінуўшчына ==
Будынак музэю спраектавалі архітэктары Жордзі Гарсэз і Энрык Сорыя. Ён мае форму паўзоркі і знаходзіцца каля [[Канарскі інстытут астрафізыкі|Канарскага інстытуту астрафізыкі]]&lt;ref name=&quot;historia&quot; /&gt;. Адкрыцьцё музэю 11 траўня 1993 року наведаў расейскі касманаўт [[Сяргей Крыкалёў]]&lt;ref name=&quot;historia&quot; /&gt;.

== Экспазыцыя ==
[[Файл:Museo de la Ciencia y el Cosmos 2018 013.jpg|значак|зьлева|Музэйны радыётэлескоп]]
[[Файл:Museo de la Ciencia y el Cosmos 2018 070.jpg|значак|На музэйнай выставе]]
Музэй ствараўся як сучасны [[музэй навукі]], дзе экспанаты вывучаюцца інтэрактыўна з дапамогай дысплэяў&lt;ref name=&quot;presentation&quot; /&gt;.

Большая частка экспазыцыі аддадзеная астранамічнай тэматыцы. У сталай частцы выставы раскрываюцца пытаньні вярчэньня Зямлі, сонечнай актыўнасьці, чорных дзірак. Зь іншых галінаў навукі прыведзеныя прынцыпы работы [[рычаг]]у, [[Мабільны тэлефон|мабільнага тэлефону]], [[Чалавечы орган|органаў чалавека]]. У астранамічным пакоі знаходзяцца макеты [[Вялікі Канарскі тэлескоп|Вялікага Канарскага тэлескопу]], абсэрваторыяў [[Абсэрваторыя Тэйдэ|Тэйдэ]] і [[Абсэрваторыя Роке-дэ-лёс-Мучачас|Роке-дэ-лёс-Мучачас]]&lt;ref name=&quot;historia&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;guide&quot; /&gt;. У [[Плянэтарый|плянэтарыі]] музэю можна разглядаць да 2800 зорак, таксама праводзяцца відэапаказы&lt;ref name=&quot;planetarium&quot; /&gt;.

На двары музэю знаходзіцца радыётэлескоп з каардынатамі гары [[Тэнэрыфэ (Месяц)|Тэнэрыфэ]] на [[Месяц (спадарожнік)|Месяц]]ы, а таксама малы тэлескоп&lt;ref name=&quot;historia&quot; /&gt; і [[аналематычны сонечны гадзіньнік]]&lt;ref name=&quot;guide&quot; /&gt;.

== Дзейнасьць ==
[[Файл:Museo de la Ciencia (Tranvía de Tenerife).jpg|значак|зьлева|Прыпынак трамваю ля музэю]]
Ля музэю знаходзіцца прыпынак 1-й лініі [[Тэнэрыфскі трамвай|Тэнэрыфскага трамваю]]&lt;ref name=&quot;visits&quot; /&gt;.

Часы працы: з 9:00 да 20:00 з аўторка па суботу, з 10:00 да 17:00 у нядзелі, панядзелкі і сьвяты. Вольны ўваход — штопятніцы і суботы з 16:00 да 20:00, у сьвяты — з 13:00 да 17:00.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|40em|refs=
&lt;ref name=&quot;guide&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.museosdetenerife.org/assets/downloads/file--247794e8be.pdf| копія = | дата копіі = | загаловак = General guide to the Science and Cosmos Museum| фармат = | назва праекту = Museo de la Ciencia y el Cosmos| выдавец = Museos de Tenerife| дата доступу = 20 ліпеня 2022 | мова = es| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;historia&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.museosdetenerife.org/mcc-museo-de-la-ciencia-y-el-cosmos/museo/historia/| копія = | дата копіі = | загаловак = Historia| фармат = | назва праекту = Museo de la Ciencia y el Cosmos| выдавец = Museos de Tenerife| дата доступу = 20 ліпеня 2022 | мова = es| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;planetarium&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.museosdetenerife.org/mcc-museo-de-la-ciencia-y-el-cosmos/planetario/| копія = | дата копіі = | загаловак = Planetario| фармат = | назва праекту = Museo de la Ciencia y el Cosmos| выдавец = Museos de Tenerife| дата доступу = 20 ліпеня 2022 | мова = es| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;presentation&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.museosdetenerife.org/mcc-museo-de-la-ciencia-y-el-cosmos/museo/presentacion/| копія = | дата копіі = | загаловак = Presentación| фармат = | назва праекту = Museo de la Ciencia y el Cosmos| выдавец = Museos de Tenerife| дата доступу = 20 ліпеня 2022 | мова = es| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;visits&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.museosdetenerife.org/mcc-museo-de-la-ciencia-y-el-cosmos/visitas/| копія = | дата копіі = | загаловак = Visitas| фармат = | назва праекту = Museo de la Ciencia y el Cosmos| выдавец = Museos de Tenerife| дата доступу = 20 ліпеня 2022 | мова = es| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;
}}

{{Культура Канарскіх астравоў}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Навукі і космасу, Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна}}
[[Катэгорыя:Музэі Тэнэрыфэ]]
[[Катэгорыя:Тэхнічныя музэі Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна|Музэй]]
[[Катэгорыя:Астранамічныя музэі]]
[[Катэгорыя:Музэі, заснаваныя ў 1993 годзе]]
[[Катэгорыя:1993 год у Гішпаніі|Музэй]]</text>
      <sha1>1tjaxegitg5obprjphnmvq662777ztk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Музэі Тэнэрыфэ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257729</id>
    <revision>
      <id>2328936</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:17:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Славутасьці Тэнэрыфэ]] [[Катэгорыя:Музэі Канарскіх астравоў|Тэнэрыфэ]] [[Катэгорыя:Збудаваньні Тэнэрыфэ]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="212" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Славутасьці Тэнэрыфэ]]
[[Катэгорыя:Музэі Канарскіх астравоў|Тэнэрыфэ]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Тэнэрыфэ]]</text>
      <sha1>ix0jbnpnq03txm6g9noed1zf7waqvyi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Славутасьці Тэнэрыфэ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257730</id>
    <revision>
      <id>2328937</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:18:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Славутасьці Канарскіх астравоў|Тэнэрыфэ]] [[Катэгорыя:Тэнэрыфэ]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="138" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Славутасьці Канарскіх астравоў|Тэнэрыфэ]]
[[Катэгорыя:Тэнэрыфэ]]</text>
      <sha1>pmyd89pp7pd5ubu4abc471tsx051v99</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Славутасьці Канарскіх астравоў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257731</id>
    <revision>
      <id>2328938</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:20:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Славутасьці Афрыкі паводле краінаў|+Канарскія астравы]] [[Катэгорыя:Славутасьці Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]] [[Катэгорыя:турызм на Канарскіх астравох|Славутасьці]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="383" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Славутасьці Афрыкі паводле краінаў|+Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Славутасьці Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:турызм на Канарскіх астравох|Славутасьці]]</text>
      <sha1>8dvitpthbchxwrrzntu1qunbk7r097o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Славутасьці Афрыкі паводле краінаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257732</id>
    <revision>
      <id>2328939</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:21:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя-кантэйнэр}}  [[Катэгорыя:Турызм у Афрыцы паводле краінаў| ]] [[Катэгорыя:Славутасьці Афрыкі| Краіны]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="199" xml:space="preserve">{{Катэгорыя-кантэйнэр}}

[[Катэгорыя:Турызм у Афрыцы паводле краінаў| ]]
[[Катэгорыя:Славутасьці Афрыкі| Краіны]]</text>
      <sha1>icx1o3mv2u3iaql5jm65durd2drr8bc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Турызм у Афрыцы паводле краінаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257733</id>
    <revision>
      <id>2328940</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:22:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Аўтаазначнік катэгорыі}} {{Катэгорыя-кантэйнэр}}  [[Катэгорыя:Сфэра паслугаў у Афрыцы паводле краінаў| ]] [[Катэгорыя:Турызм у Афрыцы| Краіны]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="255" xml:space="preserve">{{Аўтаазначнік катэгорыі}}
{{Катэгорыя-кантэйнэр}}

[[Катэгорыя:Сфэра паслугаў у Афрыцы паводле краінаў| ]]
[[Катэгорыя:Турызм у Афрыцы| Краіны]]</text>
      <sha1>i9gc61rp6x2gbbd7jb4m2bmllvt73cp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Турызм на Канарскіх астравох</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257734</id>
    <revision>
      <id>2328944</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:26:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Канарскія астравы}} [[Катэгорыя:Турызм на залежных тэрыторыях|+Канарскія астравы]] [[Катэгорыя:Сфэра паслугаў на Канарскіх астравох|Турызм]] [[Катэгорыя:Турызм у Афрыцы паводле краінаў]] Катэгорыя:Турызм у Гішпан...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="506" xml:space="preserve">{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Канарскія астравы}}
[[Катэгорыя:Турызм на залежных тэрыторыях|+Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Сфэра паслугаў на Канарскіх астравох|Турызм]]
[[Катэгорыя:Турызм у Афрыцы паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў]]</text>
      <sha1>exkckr1olrf3o7c05cfmucxgwkz9mss</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328946</id>
      <parentid>2328944</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:27:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Турызм на залежных тэрыторыях]]; дададзеная [[Катэгорыя:Турызм паводле залежных тэрыторый]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="514" xml:space="preserve">{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Канарскія астравы}}
[[Катэгорыя:Турызм паводле залежных тэрыторый|+Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Сфэра паслугаў на Канарскіх астравох|Турызм]]
[[Катэгорыя:Турызм у Афрыцы паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:Турызм у Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў]]</text>
      <sha1>97n5cd94ksoiqg6cfaeef8egj6emcqz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Турызм паводле залежных тэрыторый</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257735</id>
    <revision>
      <id>2328947</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:27:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Эканоміка паводле залежных тэрыторый| ]] [[Катэгорыя:Турызм паводле краінаў|+Залежныя тэрыторыі]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="197" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Эканоміка паводле залежных тэрыторый| ]]
[[Катэгорыя:Турызм паводле краінаў|+Залежныя тэрыторыі]]</text>
      <sha1>0s0w9cqqxramnzbcdbbngcadeoi3xkl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328949</id>
      <parentid>2328947</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:29:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>новы ключ для [[Катэгорыя:Турызм паводле краінаў]]: «-Залежныя тэрыторыі» з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="197" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Эканоміка паводле залежных тэрыторый| ]]
[[Катэгорыя:Турызм паводле краінаў|-Залежныя тэрыторыі]]</text>
      <sha1>7i6p6i12h26ctakpmevonrc7m8s9otu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Эканоміка паводле залежных тэрыторый</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257736</id>
    <revision>
      <id>2328948</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:29:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Кантэйнэр}}  [[Катэгорыя:Эканоміка па краінах|-Залежныя тэрыторыі]] [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле залежных тэрыторый]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="215" xml:space="preserve">{{Кантэйнэр}}

[[Катэгорыя:Эканоміка па краінах|-Залежныя тэрыторыі]]
[[Катэгорыя:Катэгорыі паводле залежных тэрыторый]]</text>
      <sha1>mubaqicbhfzoi3g9l0mg8qldpba8dne</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Катэгорыі паводле залежных тэрыторый</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257737</id>
    <revision>
      <id>2328951</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:30:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Залежныя тэрыторыі|Ω]] [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле геаграфічнага разьмяшчэньня| ]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="174" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Залежныя тэрыторыі|Ω]]
[[Катэгорыя:Катэгорыі паводле геаграфічнага разьмяшчэньня| ]]</text>
      <sha1>52qv8dt4xk1t3k01rkcgijap6hkn4br</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Сфэра паслугаў на Канарскіх астравох</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257738</id>
    <revision>
      <id>2328952</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:32:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Эканоміка Канарскіх астравоў]] [[Катэгорыя:Сфэра паслугаў у Афрыцы|Канарскія астравы]] [[Катэгорыя:Сфэра паслугаў паводле краінаў|+Канарскія астравы]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="294" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Эканоміка Канарскіх астравоў]]
[[Катэгорыя:Сфэра паслугаў у Афрыцы|Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Сфэра паслугаў паводле краінаў|+Канарскія астравы]]</text>
      <sha1>n7w1b35xw4qyw61926geazu8730ytfe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328953</id>
      <parentid>2328952</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:33:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Сфэра паслугаў паводле краінаў]]; дададзеная [[Катэгорыя:Сфэра паслугаў у Гішпаніі]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="330" xml:space="preserve">{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Канарскія астравы}}
[[Катэгорыя:Эканоміка Канарскіх астравоў|Сфэра паслугаў]]
[[Катэгорыя:Сфэра паслугаў у Афрыцы]]
[[Катэгорыя:Сфэра паслугаў у Гішпаніі]]</text>
      <sha1>aqdxzlvdll6dvj8idj88exf0xiewc23</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Сфэра паслугаў у Гішпаніі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257739</id>
    <revision>
      <id>2328954</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:34:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>стварайце [[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыі]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="344" xml:space="preserve">{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гішпанія}}
[[Катэгорыя:Прамысловасьць Гішпаніі|Сфэра паслугаў]]
[[Катэгорыя:Сфэра паслугаў у Эўропе паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:Сфэра паслугаў паводле краінаў]]</text>
      <sha1>dco4em8jv5j6okbpddebdw3nw978i83</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Эканоміка Канарскіх астравоў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257740</id>
    <revision>
      <id>2328956</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:35:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]] [[Катэгорыя:Канарскі архіпэляг]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="214" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Эканоміка Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Канарскі архіпэляг]]</text>
      <sha1>6vrwmuitzkk9t5cg7qjq6pezimsxct9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Музэі Канарскіх астравоў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257741</id>
    <revision>
      <id>2328958</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:38:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Музэі Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]] [[Катэгорыя:Збудаваньні Канарскіх астравоў]] [[Катэгорыя:Славутасьці Канарскіх астравоў]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="311" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Музэі Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Канарскіх астравоў]]
[[Катэгорыя:Славутасьці Канарскіх астравоў]]</text>
      <sha1>sf9b9bws8j94d4q8h6631zagkugmyl8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Музэі Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257742</id>
    <revision>
      <id>2328959</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:40:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя-кантэйнэр}}  [[Катэгорыя:Катэгорыі па аўтаномных супольнасьцях Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Збудаваньні Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў| ]] [[Катэгорыя:Славутасьці Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў| ]] Катэгорыя:Му...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="508" xml:space="preserve">{{Катэгорыя-кантэйнэр}}

[[Катэгорыя:Катэгорыі па аўтаномных супольнасьцях Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў| ]]
[[Катэгорыя:Славутасьці Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў| ]]
[[Катэгорыя:Музэі Гішпаніі| Аўтаномныя супольнасьці]]</text>
      <sha1>cfjb2womycmpzccu5kjwih8uyc8nrcv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Музэі Гішпаніі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257743</id>
    <revision>
      <id>2328960</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:44:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>стварайце [[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыі]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="565" xml:space="preserve">{{Аўтаазначнік катэгорыі}}
{{Болей|Сьпіс музэяў Гішпаніі}}

[[Катэгорыя:Гішпанская культура]]
[[Катэгорыя:Славутасьці Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Музэі паводле краінаў|Гішпанія]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Гішпаніі паводле функцыяў]]
[[Катэгорыя:Музэі Эўропы паводле краінаў|Гішпанія]]
[[Катэгорыя:Гішпанскія арганізацыі]]</text>
      <sha1>fzuw2orzwnhtw5e1b1fhbky00ja41iu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Збудаваньні Тэнэрыфэ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257744</id>
    <revision>
      <id>2328962</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:46:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Збудаваньні Канарскіх астравоў|Тэнэрыфэ]] [[Катэгорыя:Тэнэрыфэ]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="138" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Збудаваньні Канарскіх астравоў|Тэнэрыфэ]]
[[Катэгорыя:Тэнэрыфэ]]</text>
      <sha1>rzl4wg8p7gap8vactadrod597v89pr3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Збудаваньні Канарскіх астравоў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257745</id>
    <revision>
      <id>2328963</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:47:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Збудаваньні Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]] [[Катэгорыя:Канарскі архіпэляг]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="218" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Збудаваньні Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Канарскі архіпэляг]]</text>
      <sha1>4lmsoy853zdlk9qql77ffb0grhacsvd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328964</id>
      <parentid>2328963</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:48:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Канарскі архіпэляг]]; дададзеная [[Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх аастравоў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="243" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Збудаваньні Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх аастравоў]]</text>
      <sha1>5icwkenfmue1mdec1zwtha6sjg3z0ev</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328966</id>
      <parentid>2328964</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:50:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх аастравоў]]; дададзеная [[Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх астравоў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="241" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Збудаваньні Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх астравоў]]</text>
      <sha1>jq7v1ww5ld09agfirpy878jpyn61wrp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх астравоў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257746</id>
    <revision>
      <id>2328965</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:49:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Архітэктура Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]] [[Катэгорыя:Мастацтва Канарскіх астравоў]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="237" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Архітэктура Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Мастацтва Канарскіх астравоў]]</text>
      <sha1>fvaze0j5pcqs1jjnwv9c4so90oqwld4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328967</id>
      <parentid>2328965</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:50:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх аастравоў]] у [[Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх астравоў]]: Памылка ў назове</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="237" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Архітэктура Гішпаніі паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Мастацтва Канарскіх астравоў]]</text>
      <sha1>fvaze0j5pcqs1jjnwv9c4so90oqwld4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх аастравоў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257747</id>
    <revision>
      <id>2328968</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:50:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх аастравоў]] у [[Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх астравоў]]: Памылка ў назове</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="116" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[:Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх астравоў]]</text>
      <sha1>e6c3g37w5m15tgkcpffgiqtx91ceidu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328969</id>
      <parentid>2328968</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:50:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>да выдаленьня</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="129" xml:space="preserve">{{Выдаліць|Перанесеная ў [[:Катэгорыя:Архітэктура Канарскіх астравоў]]}}</text>
      <sha1>qlizxj2imybj4nmp59dyt7lm8hlfdg2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Мастацтва Канарскіх астравоў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257748</id>
    <revision>
      <id>2328970</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:52:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Культура Канарскіх астравоў]] [[Катэгорыя:Гішпанскае мастацтва паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="235" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Культура Канарскіх астравоў]]
[[Катэгорыя:Гішпанскае мастацтва паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]]</text>
      <sha1>6ai3uj8tw7zgoza65pxdo4sphvkh1z5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Культура Канарскіх астравоў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257749</id>
    <revision>
      <id>2328972</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:53:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]] [[Катэгорыя:Канарскі архіпэляг]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="216" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле аўтаномных супольнасьцяў|Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Канарскі архіпэляг]]</text>
      <sha1>7xgdmi8dufopezts24q7x17quhwgkb5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328973</id>
      <parentid>2328972</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:55:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Катэгорыя:Афрыканская культура паводле краінаў]]; +[[Катэгорыя:Паўночнаафрыканская культура]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="493" xml:space="preserve">{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Канарскія астравы}}
[[Катэгорыя:Гішпанская культура паводле аўтаномных супольнасьцяў]]
[[Катэгорыя:Канарскі архіпэляг|Культура]]
[[Катэгорыя:Афрыканская культура паводле краінаў|+Канарскія астравы]]
[[Катэгорыя:Паўночнаафрыканская культура]]</text>
      <sha1>s0ha2tn8nbiz3hv0yyzordi4skt8ywr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Паўночнаафрыканская культура</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257750</id>
    <revision>
      <id>2328975</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:56:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Паўночная Афрыка|Культура]] [[Катэгорыя:Афрыканская культура]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="134" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Паўночная Афрыка|Культура]]
[[Катэгорыя:Афрыканская культура]]</text>
      <sha1>dj1nsdgrones8g66tkusb1efvmmyjtc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Тэхнічныя музэі Гішпаніі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257751</id>
    <revision>
      <id>2328979</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:28:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Гішпанская навука]] [[Катэгорыя:Музэі Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Тэхнічныя музэі паводле краінаў|Гішпанія]] [[Катэгорыя:Навуковыя музэі Гішпаніі]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="277" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Гішпанская навука]]
[[Катэгорыя:Музэі Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Тэхнічныя музэі паводле краінаў|Гішпанія]]
[[Катэгорыя:Навуковыя музэі Гішпаніі]]</text>
      <sha1>74ubut7kjthazmdmse3dyuhtq6ievyg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Тэхнічныя музэі паводле краінаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257752</id>
    <revision>
      <id>2328980</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:30:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя-кантэйнэр}}  [[Катэгорыя:Тэхнічныя музэі| Краіны]] [[Катэгорыя:Індустрыяльныя музэі паводле краінаў| ]] [[Катэгорыя:Навуковыя музэі паводле краінаў| ]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="289" xml:space="preserve">{{Катэгорыя-кантэйнэр}}

[[Катэгорыя:Тэхнічныя музэі| Краіны]]
[[Катэгорыя:Індустрыяльныя музэі паводле краінаў| ]]
[[Катэгорыя:Навуковыя музэі паводле краінаў| ]]</text>
      <sha1>hq4tbpe3j4g898wvvvkxi3oq1d3zs4e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ларэта Асанавічуце</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257753</id>
    <revision>
      <id>2328986</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:41:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам ''''Ларэта Асанавічуце''' (лет. ''Loreta Asanavičiūtė'', 22 красавіка 1967, Вільня, Летувіская ССР, СССР − 13 студзеня 1991, Вільня, Летува) − удзельніца летувіскай вызваленчай барацьбы ў 1991 годзе, першая ахвяра і адзіная жанчына сярод забітых падчас штурму В...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5082" xml:space="preserve">'''Ларэта Асанавічуце''' (лет. ''Loreta Asanavičiūtė'', 22 красавіка 1967, Вільня, Летувіская ССР, СССР − 13 студзеня 1991, Вільня, Летува) − удзельніца летувіскай вызваленчай барацьбы ў 1991 годзе, першая ахвяра і адзіная жанчына сярод забітых падчас штурму Віленскага тэлецэнтру спэцпадразьдзяленьнем «Альфа».{{Асоба|імя пры нараджэньні=Ларэта Асанавічуце|дата нараджэньня=22 красавіка 1967|месца нараджэньня=Вільня|дата сьмерці=13 студзеня 1991|месца сьмерці=Вільня, Летува|прычына сьмерці=Забітая савецкім войскам|месца пахаваньня=Вільня, Антакальскія могілкі|прафэсіі=Швачка, бугальтарка}}

== Жыцьцяпіс ==
Нарадзілася 22 красавіка 1967 году ў Вільні ў сям'і Сьцяпаса і Стасі Асанавічусаў была трэцім дзіцём у сям'і, мела старэйшых брата Бронюса і сястру Рэнату. У 1982 годзе скончыла 8 клясаў і ўладкавалася на Аўшрайскую фабрыку вучаніцай швачкі; з 1983 г. працавала швачкай у аб’яднаньні “Dovana”&lt;ref&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/ref&gt;.

Паралельна з працай навучылася ў Віленскай вячэрняй школе № 1, якую скончыла ў 1985 годзе. У 1988 годзе паступіла ў Віленскі фінансавы тэхнікум, які скончыла ў 1990 годзе па спэцыяльнасьці бугальтарка. Падчас вучобы ў школе захаплялася летувіскімі народнымі песьнямі і танцамі, удзельнічала ў самадзейнасьці. З 1986 года была ўдзельніцай фальклёрнага ансамбля аб’яднаньня “Dovana”, дзе і працавала&lt;ref&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/ref&gt;.

23 жніўня 1989 году ўдзельнічаў у гістарычным «Балтыйскім шляху», прысьвечаным 50-годзьдзю Пакта Молатава-Рыбэнтропа.

У 1991 годзе 13 студзеня памёрла ў Вільні. Абараняючы незалежнасьць Летувы, разам зь іншымі віленчукамі яна стаяла на варце Тэлевізійнай вежы, абараняючы яе ад захопу. Была расьціснутая танкам савецкага войску. Памерла ў шпіталі Чырвонага Крыжа ад атрыманых раненьняў&lt;ref&gt;Sausio 13-osios žmonės. Gydytoja Vida Kudzienė: kai atvežė tanko pervažiuotą Loretą Asanavičiūtę, medikams kūnas ėjo pagaugais, https://www.15min.lt/naujiena/aktualu/lietuva/sausio-13-osios-zmones-gydytoja-vida-kudziene-kai-atveze-tanko-pervaziuota-loreta-asanaviciute-medikams-kunas-ejo-pagaugais-56-190007 &lt;/ref&gt;. 

16 студзеня 1991 году была пахаваная разам зь іншымі ахвярамі 13 студзеня на Антокальскіх могілках у Вільні&lt;ref&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/ref&gt;.

== Узнагароды ==

15 студзеня 1991 году за гераічную мужнасьць і стойкасьць, праяўленыя пры абароне свабоды і незалежнасьці Летувы, пасьмяротна ўзнагароджаная ордэнам Крыжа Пагоні 1-й ступені&lt;ref&gt; &quot;The TV Tower. Memorials and Museum. Vilnius&quot;. coldwarsites.net, https://coldwarsites.net/country/lithuania/the-tv-tower-memorials-and-museum-vilnius/&lt;/ref&gt;.

== Памяць ==

Адна зь віленскіх вуліцаў у Каралінішках носіць імя Ларэты Асанавічуце. На сьцяне дому, дзе жыла Ларэта Асанавічуце, вісіць мэмарыяльная дошка ў памяць гераіні&lt;ref&gt;&quot;Loretos Asanavičiūtės gatvė Vilniuje - Vilniaus katalogas&quot;. vilnius21.lt, http://vilnius21.lt/lasanaviciutes-g4112204.html&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==</text>
      <sha1>5hrfmliis9o2qw5y5b83c7uq2s8fa50</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328990</id>
      <parentid>2328986</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:48:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Дададзеныя катэгорыі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5907" xml:space="preserve">'''Ларэта Асанавічуце''' ([[Летувіская мова|лет.]] ''Loreta Asanavičiūtė'', 22 красавіка 1967, [[Вільня]], [[Летувіская ССР]], [[СССР]] − 13 студзеня 1991, [[Вільня]], [[Летува]]) − удзельніца летувіскай вызваленчай барацьбы ў 1991 годзе, першая ахвяра і адзіная жанчына сярод забітых падчас [[штурму Віленскага тэлецэнтру]] спэцпадразьдзяленьнем «Альфа».{{Асоба|імя пры нараджэньні=Ларэта Асанавічуце|дата нараджэньня=22 красавіка 1967|месца нараджэньня=Вільня|дата сьмерці=13 студзеня 1991|месца сьмерці=Вільня, Летува|прычына сьмерці=Забітая савецкім войскам|месца пахаваньня=Вільня, Антакальскія могілкі|прафэсіі=Швачка, бугальтарка}}

== Жыцьцяпіс ==
Нарадзілася 22 красавіка 1967 году ў Вільні ў сям'і Сьцяпаса і Стасі Асанавічусаў была трэцім дзіцём у сям'і, мела старэйшых брата Бронюса і сястру Рэнату. У 1982 годзе скончыла 8 клясаў і ўладкавалася на Аўшрайскую фабрыку вучаніцай швачкі; з 1983 г. працавала швачкай у аб’яднаньні “Dovana”&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паралельна з працай навучылася ў Віленскай вячэрняй школе № 1, якую скончыла ў 1985 годзе. У 1988 годзе паступіла ў Віленскі фінансавы тэхнікум, які скончыла ў 1990 годзе па спэцыяльнасьці [[Бухгальтар|бугальтарка]]. Падчас вучобы ў школе захаплялася летувіскімі народнымі песьнямі і танцамі, удзельнічала ў самадзейнасьці. З 1986 года была ўдзельніцай фальклёрнага ансамбля аб’яднаньня “Dovana”, дзе і працавала&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

23 жніўня 1989 году ўдзельнічаў у гістарычным «[[Балтыйскі шлях|Балтыйскім шляху]]», прысьвечаным 50-годзьдзю [[Пакт Молатава-Рыбэнтропа|Пакта Молатава-Рыбэнтропа]].

13 студзеня 1991 году  памёрла ў Вільні. Абараняючы незалежнасьць [[Летува|Летувы]], разам зь іншымі віленчукамі яна стаяла на варце Тэлевізійнай вежы, абараняючы яе ад захопу. Была расьціснутая танкам савецкага войску. Памерла ў шпіталі [[Чырвоны Крыж|Чырвонага Крыжа]] ад атрыманых раненьняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Sausio 13-osios žmonės. Gydytoja Vida Kudzienė: kai atvežė tanko pervažiuotą Loretą Asanavičiūtę, medikams kūnas ėjo pagaugais, https://www.15min.lt/naujiena/aktualu/lietuva/sausio-13-osios-zmones-gydytoja-vida-kudziene-kai-atveze-tanko-pervaziuota-loreta-asanaviciute-medikams-kunas-ejo-pagaugais-56-190007&lt;/small&gt; &lt;/ref&gt;. 

16 студзеня 1991 году была пахаваная разам зь іншымі ахвярамі 13 студзеня на [[Антокальскія могілкі|Антокальскіх могілках]] у Вільні&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Узнагароды ==

15 студзеня 1991 году за гераічную мужнасьць і стойкасьць, праяўленыя пры абароне свабоды і незалежнасьці Летувы, пасьмяротна ўзнагароджаная ордэнам Крыжа Пагоні 1-й ступені&lt;ref&gt; &lt;small&gt;&quot;The TV Tower. Memorials and Museum. Vilnius&quot;. coldwarsites.net, https://coldwarsites.net/country/lithuania/the-tv-tower-memorials-and-museum-vilnius/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Памяць ==

Адна зь віленскіх вуліцаў у [[Каралінішкі|Каралінішках]] носіць імя Ларэты Асанавічуце. На сьцяне дому, дзе жыла Ларэта Асанавічуце, вісіць [[мэмарыяльная дошка]] ў памяць гераіні&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;Loretos Asanavičiūtės gatvė Vilniuje - Vilniaus katalogas&quot;. vilnius21.lt, http://vilnius21.lt/lasanaviciutes-g4112204.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 22 красавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1967 годзе]]
[[Катэгорыя:Асобы Вільні]]
[[Катэгорыя:Памерлі 13 студзеня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1991 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя на Антокальскіх могілках]]</text>
      <sha1>cmmt2p5idsaudfnmzkx9grkmh9sd7w7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328993</id>
      <parentid>2328990</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:51:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Дададзены здымак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6077" xml:space="preserve">'''Ларэта Асанавічуце''' ([[Летувіская мова|лет.]] ''Loreta Asanavičiūtė'', 22 красавіка 1967, [[Вільня]], [[Летувіская ССР]], [[СССР]] − 13 студзеня 1991, [[Вільня]], [[Летува]]) − удзельніца летувіскай вызваленчай барацьбы ў 1991 годзе, першая ахвяра і адзіная жанчына сярод забітых падчас [[штурму Віленскага тэлецэнтру]] спэцпадразьдзяленьнем «Альфа».{{Асоба|імя пры нараджэньні=Ларэта Асанавічуце|дата нараджэньня=22 красавіка 1967|месца нараджэньня=Вільня|дата сьмерці=13 студзеня 1991|месца сьмерці=Вільня, Летува|прычына сьмерці=Забітая савецкім войскам|месца пахаваньня=Вільня, Антакальскія могілкі|прафэсіі=Швачка, бугальтарка}}

== Жыцьцяпіс ==
Нарадзілася 22 красавіка 1967 году ў Вільні ў сям'і Сьцяпаса і Стасі Асанавічусаў была трэцім дзіцём у сям'і, мела старэйшых брата Бронюса і сястру Рэнату. У 1982 годзе скончыла 8 клясаў і ўладкавалася на Аўшрайскую фабрыку вучаніцай швачкі; з 1983 г. працавала швачкай у аб’яднаньні “Dovana”&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паралельна з працай навучылася ў Віленскай вячэрняй школе № 1, якую скончыла ў 1985 годзе. У 1988 годзе паступіла ў Віленскі фінансавы тэхнікум, які скончыла ў 1990 годзе па спэцыяльнасьці [[Бухгальтар|бугальтарка]]. Падчас вучобы ў школе захаплялася летувіскімі народнымі песьнямі і танцамі, удзельнічала ў самадзейнасьці. З 1986 года была ўдзельніцай фальклёрнага ансамбля аб’яднаньня “Dovana”, дзе і працавала&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

23 жніўня 1989 году ўдзельнічаў у гістарычным «[[Балтыйскі шлях|Балтыйскім шляху]]», прысьвечаным 50-годзьдзю [[Пакт Молатава-Рыбэнтропа|Пакта Молатава-Рыбэнтропа]].

13 студзеня 1991 году  памёрла ў Вільні. Абараняючы незалежнасьць [[Летува|Летувы]], разам зь іншымі віленчукамі яна стаяла на варце Тэлевізійнай вежы, абараняючы яе ад захопу. Была расьціснутая танкам савецкага войску. Памерла ў шпіталі [[Чырвоны Крыж|Чырвонага Крыжа]] ад атрыманых раненьняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Sausio 13-osios žmonės. Gydytoja Vida Kudzienė: kai atvežė tanko pervažiuotą Loretą Asanavičiūtę, medikams kūnas ėjo pagaugais, https://www.15min.lt/naujiena/aktualu/lietuva/sausio-13-osios-zmones-gydytoja-vida-kudziene-kai-atveze-tanko-pervaziuota-loreta-asanaviciute-medikams-kunas-ejo-pagaugais-56-190007&lt;/small&gt; &lt;/ref&gt;. 

16 студзеня 1991 году была пахаваная разам зь іншымі ахвярамі 13 студзеня на [[Антокальскія могілкі|Антокальскіх могілках]] у Вільні&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.
[[Файл:Antokol loreta asanaviciute.JPG|значак|Могілка Ларэты Асанавічуце на Антакальскіх могілках, Вільня]]

== Узнагароды ==

15 студзеня 1991 году за гераічную мужнасьць і стойкасьць, праяўленыя пры абароне свабоды і незалежнасьці Летувы, пасьмяротна ўзнагароджаная ордэнам Крыжа Пагоні 1-й ступені&lt;ref&gt; &lt;small&gt;&quot;The TV Tower. Memorials and Museum. Vilnius&quot;. coldwarsites.net, https://coldwarsites.net/country/lithuania/the-tv-tower-memorials-and-museum-vilnius/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Памяць ==

Адна зь віленскіх вуліцаў у [[Каралінішкі|Каралінішках]] носіць імя Ларэты Асанавічуце. На сьцяне дому, дзе жыла Ларэта Асанавічуце, вісіць [[мэмарыяльная дошка]] ў памяць гераіні&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;Loretos Asanavičiūtės gatvė Vilniuje - Vilniaus katalogas&quot;. vilnius21.lt, http://vilnius21.lt/lasanaviciutes-g4112204.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 22 красавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1967 годзе]]
[[Катэгорыя:Асобы Вільні]]
[[Катэгорыя:Памерлі 13 студзеня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1991 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя на Антокальскіх могілках]]</text>
      <sha1>mgqi2eo3jxu5thrgd1mdweh2hvipk4f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2328995</id>
      <parentid>2328993</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:52:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6102" xml:space="preserve">'''Ларэта Асанавічуце''' ([[Летувіская мова|лет.]] ''Loreta Asanavičiūtė'', 22 красавіка 1967, [[Вільня]], [[Летувіская ССР]], [[СССР]] − 13 студзеня 1991, [[Вільня]], [[Летува]]) − удзельніца летувіскай вызваленчай барацьбы ў 1991 годзе, першая ахвяра і адзіная жанчына сярод забітых падчас [[штурму Віленскага тэлецэнтру]] спэцпадразьдзяленьнем «Альфа».{{Асоба|імя пры нараджэньні=Ларэта Асанавічуце / Loreta Asanavičiūtė|дата нараджэньня=22 красавіка 1967|месца нараджэньня=Вільня|дата сьмерці=13 студзеня 1991|месца сьмерці=Вільня, Летува|прычына сьмерці=Забітая савецкім войскам|месца пахаваньня=Вільня, Антакальскія могілкі|прафэсіі=Швачка, бугальтарка}}

== Жыцьцяпіс ==
Нарадзілася 22 красавіка 1967 году ў Вільні ў сям'і Сьцяпаса і Стасі Асанавічусаў была трэцім дзіцём у сям'і, мела старэйшых брата Бронюса і сястру Рэнату. У 1982 годзе скончыла 8 клясаў і ўладкавалася на Аўшрайскую фабрыку вучаніцай швачкі; з 1983 г. працавала швачкай у аб’яднаньні “Dovana”&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паралельна з працай навучылася ў Віленскай вячэрняй школе № 1, якую скончыла ў 1985 годзе. У 1988 годзе паступіла ў Віленскі фінансавы тэхнікум, які скончыла ў 1990 годзе па спэцыяльнасьці [[Бухгальтар|бугальтарка]]. Падчас вучобы ў школе захаплялася летувіскімі народнымі песьнямі і танцамі, удзельнічала ў самадзейнасьці. З 1986 года была ўдзельніцай фальклёрнага ансамбля аб’яднаньня “Dovana”, дзе і працавала&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

23 жніўня 1989 году ўдзельнічаў у гістарычным «[[Балтыйскі шлях|Балтыйскім шляху]]», прысьвечаным 50-годзьдзю [[Пакт Молатава-Рыбэнтропа|Пакта Молатава-Рыбэнтропа]].

13 студзеня 1991 году  памёрла ў Вільні. Абараняючы незалежнасьць [[Летува|Летувы]], разам зь іншымі віленчукамі яна стаяла на варце Тэлевізійнай вежы, абараняючы яе ад захопу. Была расьціснутая танкам савецкага войску. Памерла ў шпіталі [[Чырвоны Крыж|Чырвонага Крыжа]] ад атрыманых раненьняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Sausio 13-osios žmonės. Gydytoja Vida Kudzienė: kai atvežė tanko pervažiuotą Loretą Asanavičiūtę, medikams kūnas ėjo pagaugais, https://www.15min.lt/naujiena/aktualu/lietuva/sausio-13-osios-zmones-gydytoja-vida-kudziene-kai-atveze-tanko-pervaziuota-loreta-asanaviciute-medikams-kunas-ejo-pagaugais-56-190007&lt;/small&gt; &lt;/ref&gt;. 

16 студзеня 1991 году была пахаваная разам зь іншымі ахвярамі 13 студзеня на [[Антокальскія могілкі|Антокальскіх могілках]] у Вільні&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Артыкул пра Ларэту Асанавічуце на сайце Сойму Летувіскай Рэспублікі, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37313&amp;p_k=1&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.
[[Файл:Antokol loreta asanaviciute.JPG|значак|Могілка Ларэты Асанавічуце на Антакальскіх могілках, Вільня]]

== Узнагароды ==

15 студзеня 1991 году за гераічную мужнасьць і стойкасьць, праяўленыя пры абароне свабоды і незалежнасьці Летувы, пасьмяротна ўзнагароджаная ордэнам Крыжа Пагоні 1-й ступені&lt;ref&gt; &lt;small&gt;&quot;The TV Tower. Memorials and Museum. Vilnius&quot;. coldwarsites.net, https://coldwarsites.net/country/lithuania/the-tv-tower-memorials-and-museum-vilnius/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Памяць ==

Адна зь віленскіх вуліцаў у [[Каралінішкі|Каралінішках]] носіць імя Ларэты Асанавічуце. На сьцяне дому, дзе жыла Ларэта Асанавічуце, вісіць [[мэмарыяльная дошка]] ў памяць гераіні&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;Loretos Asanavičiūtės gatvė Vilniuje - Vilniaus katalogas&quot;. vilnius21.lt, http://vilnius21.lt/lasanaviciutes-g4112204.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 22 красавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1967 годзе]]
[[Катэгорыя:Асобы Вільні]]
[[Катэгорыя:Памерлі 13 студзеня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1991 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя на Антокальскіх могілках]]</text>
      <sha1>gtuks6bo3m7hj9pi9yztjmpeemb3pv9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Індустрыяльныя музэі паводле краінаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257754</id>
    <revision>
      <id>2328991</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:49:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя-кантэйнэр}}  [[Катэгорыя:Музэі паводле тыпаў і краінаў]] [[Катэгорыя:Гісторыя прамысловасьці паводле краінаў| Музэі]] [[Катэгорыя:Індустрыяльныя музэі| Краіны]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" xml:space="preserve">{{Катэгорыя-кантэйнэр}}

[[Катэгорыя:Музэі паводле тыпаў і краінаў]]
[[Катэгорыя:Гісторыя прамысловасьці паводле краінаў| Музэі]]
[[Катэгорыя:Індустрыяльныя музэі| Краіны]]</text>
      <sha1>swrgv6pssgpqn3lqjh8m2npuzpt2ts9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Гісторыя прамысловасьці паводле краінаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257755</id>
    <revision>
      <id>2328992</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:51:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя-кантэйнэр}}  [[Катэгорыя:Прамысловасьць паводле краінаў| ]] [[Катэгорыя:Гісторыя прамысловасьці| Краіны]] [[Катэгорыя:Эканамічная гісторыя паводле краінаў| Прамысловасьць]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="332" xml:space="preserve">{{Катэгорыя-кантэйнэр}}

[[Катэгорыя:Прамысловасьць паводле краінаў| ]]
[[Катэгорыя:Гісторыя прамысловасьці| Краіны]]
[[Катэгорыя:Эканамічная гісторыя паводле краінаў| Прамысловасьць]]</text>
      <sha1>fy2xgctp867f8m4if3x5zvtefxaxnkb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Індустрыяльныя музэі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257756</id>
    <revision>
      <id>2328997</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:53:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Грамадзкія музэі]] [[Катэгорыя:Індустрыяльная арганізацыя|Музэі]] [[Катэгорыя:Гісторыя прамысловасьці]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="209" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Грамадзкія музэі]]
[[Катэгорыя:Індустрыяльная арганізацыя|Музэі]]
[[Катэгорыя:Гісторыя прамысловасьці]]</text>
      <sha1>lrkn1bvcf6o66wokat7ffczewyskr04</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Навуковыя музэі Гішпаніі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257757</id>
    <revision>
      <id>2328998</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:55:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Навуковыя музэі паводле краінаў|Гішпанія]] [[Катэгорыя:Музэі Гішпаніі]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="150" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Навуковыя музэі паводле краінаў|Гішпанія]]
[[Катэгорыя:Музэі Гішпаніі]]</text>
      <sha1>mrdfumepucnmqy7gbhkkjfyu8rf437a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257758</id>
    <revision>
      <id>2328999</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:56:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Болей}}  [[Катэгорыя:Катэгорыі населеных пунктаў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Тэнэрыфэ]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="177" xml:space="preserve">{{Болей}}

[[Катэгорыя:Катэгорыі населеных пунктаў Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Муніцыпалітэты Тэнэрыфэ]]</text>
      <sha1>7t7w0pigedd62vpmebfjap8xumxqpr4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Астранамічныя музэі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257759</id>
    <revision>
      <id>2329003</id>
      <timestamp>2022-07-20T19:59:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Музэі}} [[Катэгорыя:Гісторыя астраноміі]] [[Катэгорыя:Астранамічная адукацыя]] [[Катэгорыя:Музэі навукі|Астраномія]] [[Катэгорыя:Астранамічныя арганізацыі]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="332" xml:space="preserve">{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Музэі}}
[[Катэгорыя:Гісторыя астраноміі]]
[[Катэгорыя:Астранамічная адукацыя]]
[[Катэгорыя:Музэі навукі|Астраномія]]
[[Катэгорыя:Астранамічныя арганізацыі]]</text>
      <sha1>hpfvz35oamhd7ntvs6wwpqyb1732s4o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Астранамічныя арганізацыі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257760</id>
    <revision>
      <id>2329004</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:00:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>стварайце [[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыі]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="163" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Навуковыя арганізацыі паводле тэматыкі]]
[[Катэгорыя:Астраномія|Арганізацыі]]</text>
      <sha1>16v2si5475m1dpwrs8pojom1z8c9tdb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Музэі, заснаваныя ў 1993 годзе</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257761</id>
    <revision>
      <id>2329005</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:01:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Музэі, заснаваныя ў|199|3|1989|2000}} [[Катэгорыя:Музэі, заснаваныя ў XX стагодзьдзі]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="140" xml:space="preserve">{{Музэі, заснаваныя ў|199|3|1989|2000}}
[[Катэгорыя:Музэі, заснаваныя ў XX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>clgnusjcc4umrb2r6zn00kau0lpkp2i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вошкаты</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257762</id>
    <revision>
      <id>2329006</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:02:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Вошкаты |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Вошкатаў |Трансьлітараваная назва           = Voškaty |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн                              =  |Дата з...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4425" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Вошкаты
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Вошкатаў
|Трансьлітараваная назва           = Voškaty
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 32
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 10
 |Шырата сэкундаў                  = 39
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 11
 |Даўгата сэкундаў                 = 12
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Во́шкаты'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Вялешынскі сельсавет|Вялешынскага сельсавету]]&lt;ref&gt;Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 31 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 32 чалавекі

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>1gbit25sr5bpuc2t7cu8tiboo56fuv0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329011</id>
      <parentid>2329006</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:09:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4425" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Вошкаты
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Вошкатаў
|Трансьлітараваная назва           = Voškaty
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 32
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 10
 |Шырата сэкундаў                  = 39
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 11
 |Даўгата сэкундаў                 = 12
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Во́шкаты'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Вялешынскі сельсавет|Вялешынскага сельсавету]]&lt;ref&gt;Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 65 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 32 чалавекі

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>q5osn58dazawrwmma0nfglzxqpmmncs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:1993 год у Гішпаніі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257763</id>
    <revision>
      <id>2329007</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:03:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Год паводле катэгорыі |т=1 |с=9 |д=9 |г=3 |катэгорыя=у Гішпаніі |ключ=Беларусь |катэгорыя1=1990-я ў Гішпаніі |катэгорыя2=Гады ў Гішпаніі }}  [[Катэгорыя:Гады XX стагодзьдзя ў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:1993 год паводле краінаў]] [[Катэгорыя:1993 год у Эўропе]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="430" xml:space="preserve">{{Год паводле катэгорыі
|т=1
|с=9
|д=9
|г=3
|катэгорыя=у Гішпаніі
|ключ=Беларусь
|катэгорыя1=1990-я ў Гішпаніі
|катэгорыя2=Гады ў Гішпаніі
}}

[[Катэгорыя:Гады XX стагодзьдзя ў Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:1993 год паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:1993 год у Эўропе]]</text>
      <sha1>3sm4yak9qiuijlvprd52e9ih9qwfuyh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Гады XX стагодзьдзя ў Гішпаніі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257764</id>
    <revision>
      <id>2329008</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:05:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гішпанія}} [[Катэгорыя:Гады XX стагодзьдзя паводле краінаў]] [[Катэгорыя:XX стагодзьдзе ў Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Гады ў Гішпаніі| 20 стагодзьдзе]] [[Катэгорыя:Гады XX стагодзьдзя ў Эўропе]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="379" xml:space="preserve">{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гішпанія}}
[[Катэгорыя:Гады XX стагодзьдзя паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:XX стагодзьдзе ў Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Гады ў Гішпаніі| 20 стагодзьдзе]]
[[Катэгорыя:Гады XX стагодзьдзя ў Эўропе]]</text>
      <sha1>czagjfjyjqlm3r941ajpq61tm7o12zl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:XX стагодзьдзе ў Гішпаніі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257765</id>
    <revision>
      <id>2329009</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:06:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Новая гісторыя Гішпаніі]] [[Катэгорыя:XX стагодзьдзе паводле краінаў|Гішпанія]] [[Катэгорыя:Стагодзьдзі ў Гішпаніі|20]] [[Катэгорыя:XX стагодзьдзе ў Эўропе|Гішпанія]] [[Катэгорыя:II тысячагодзьдзе ў Гішпаніі|20]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="392" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Новая гісторыя Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:XX стагодзьдзе паводле краінаў|Гішпанія]]
[[Катэгорыя:Стагодзьдзі ў Гішпаніі|20]]
[[Катэгорыя:XX стагодзьдзе ў Эўропе|Гішпанія]]
[[Катэгорыя:II тысячагодзьдзе ў Гішпаніі|20]]</text>
      <sha1>26191q1f6lw1wf8odd9rzb19vhopqv7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Новая гісторыя Гішпаніі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257766</id>
    <revision>
      <id>2329010</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:08:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гішпанія}} [[Катэгорыя:Гісторыя Гішпаніі паводле пэрыядаў|Новая]] [[Катэгорыя:Новы час паводле краінаў]] [[Катэгорыя:Сучасная Эўропа]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="291" xml:space="preserve">{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гішпанія}}
[[Катэгорыя:Гісторыя Гішпаніі паводле пэрыядаў|Новая]]
[[Катэгорыя:Новы час паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:Сучасная Эўропа]]</text>
      <sha1>64qwhutveifp84h7rh63zlulsw5ckis</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:1993 год у Эўропе</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257767</id>
    <revision>
      <id>2329012</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:09:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Гады XX стагодзьдзя ў Эўропе|1993]] [[Катэгорыя:1990-я ў Эўропе|1993]] [[Катэгорыя:1993 год паводле кантынэнтаў]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="203" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Гады XX стагодзьдзя ў Эўропе|1993]]
[[Катэгорыя:1990-я ў Эўропе|1993]]
[[Катэгорыя:1993 год паводле кантынэнтаў]]</text>
      <sha1>264z750ob1ckht0l5we4pomkcftk9ua</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чырвоны Партызан (Менская вобласьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257768</id>
    <revision>
      <id>2329013</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:09:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Чырвоны Партызан |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Чырвонага Партызану |Трансьлітараваная назва           = Arhielaŭščyna |Герб                              =  |Сьцяг...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3988" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Чырвоны Партызан
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Чырвонага Партызану
|Трансьлітараваная назва           = Arhielaŭščyna
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = Шостакі
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 99
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 7
 |Шырата сэкундаў                  = 55
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 1
 |Даўгата сэкундаў                 = 35
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Чырво́ны Партыза́н'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; , да 1964 году - '''Шо́стакі''' — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 117 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 99 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>kwtdase91e7lnwa8079fc2g97k12fqd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329019</id>
      <parentid>2329013</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:14:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3989" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Чырвоны Партызан
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Чырвонага Партызану
|Трансьлітараваная назва           = Čyrvony Partyzan
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = Шостакі
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 99
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 7
 |Шырата сэкундаў                  = 55
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 1
 |Даўгата сэкундаў                 = 35
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Чырво́ны Партыза́н'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; , да 1964 году - '''Шо́стакі''' — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 117 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 99 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>pm6arffc5v94ktbipcsqxgnu1ozw9fh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:1990-я ў Эўропе</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257769</id>
    <revision>
      <id>2329016</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:10:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Аўтаазначнік катэгорыі}}  [[Катэгорыя:XX стагодзьдзе ў Эўропе]] [[Катэгорыя:1990-я паводле кантынэнтаў|Эўропа]] [[Катэгорыя:Дзесяцігодзьдзі ў Эўропе]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="265" xml:space="preserve">{{Аўтаазначнік катэгорыі}}

[[Катэгорыя:XX стагодзьдзе ў Эўропе]]
[[Катэгорыя:1990-я паводле кантынэнтаў|Эўропа]]
[[Катэгорыя:Дзесяцігодзьдзі ў Эўропе]]</text>
      <sha1>tjdpb5vap96en0ty1qkge8c5jxymgik</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шостакі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257770</id>
    <redirect title="Чырвоны Партызан (Менская вобласьць)" />
    <revision>
      <id>2329017</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:10:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Чырвоны Партызан (Менская вобласьць)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="105" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Чырвоны Партызан (Менская вобласьць)]]</text>
      <sha1>kmtvay4k26hfuelbsafmxf4vifvtu5l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Навасады (Капыльскі раён)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257771</id>
    <revision>
      <id>2329018</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:14:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Чырвоны Партызан |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Чырвонага Партызану |Трансьлітараваная назва           = Čyrvony Partyzan |Герб                              =  |Сьцяг...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3989" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Чырвоны Партызан
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Чырвонага Партызану
|Трансьлітараваная назва           = Čyrvony Partyzan
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = Шостакі
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 99
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 7
 |Шырата сэкундаў                  = 55
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 1
 |Даўгата сэкундаў                 = 35
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Чырво́ны Партыза́н'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; , да 1964 году - '''Шо́стакі''' — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 117 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 99 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>pm6arffc5v94ktbipcsqxgnu1ozw9fh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329020</id>
      <parentid>2329018</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:14:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3929" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Навасады
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Навасадаў
|Трансьлітараваная назва           = Navasady
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = Шостакі
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 99
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 7
 |Шырата сэкундаў                  = 55
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 1
 |Даўгата сэкундаў                 = 35
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Наваса́ды'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; , да 1964 году - '''Шо́стакі''' — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 117 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 99 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>4gr6nd0lgszm1n9m2kmpavm3xtollyj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329021</id>
      <parentid>2329020</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:16:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4484" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Навасады
|Статус                            = пасёлак
|Назва ў родным склоне             = Навасадаў
|Трансьлітараваная назва           = Navasady
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = Шостакі
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 3
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 8
 |Шырата сэкундаў                  = 28
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 11
 |Даўгата сэкундаў                 = 8
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Наваса́ды'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — пасёлак у [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Вялешынскі сельсавет|Вялешынскага сельсавету]]&lt;ref&gt;Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 4 чалавекі&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 3 чалавекі

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>6l6nf68e5l6mvxns4q1yvfafbyk0zpp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329023</id>
      <parentid>2329021</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:21:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4470" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Навасады
|Статус                            = пасёлак
|Назва ў родным склоне             = Навасадаў
|Трансьлітараваная назва           = Navasady
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 3
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 8
 |Шырата сэкундаў                  = 28
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 11
 |Даўгата сэкундаў                 = 8
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Наваса́ды'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — пасёлак у [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Вялешынскі сельсавет|Вялешынскага сельсавету]]&lt;ref&gt;Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 4 чалавекі&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 3 чалавекі

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>8z9tr1ql2dyosnyx5shrej9ckbztdik</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Якубавічы (Менская вобласьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257772</id>
    <revision>
      <id>2329022</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:19:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Якубавічы |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Якубавічаў |Трансьлітараваная назва           = Jakubavičy |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3879" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Якубавічы
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Якубавічаў
|Трансьлітараваная назва           = Jakubavičy
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 32
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 8
 |Шырата сэкундаў                  = 54
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 1
 |Даўгата сэкундаў                 = 14
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Яку́бавічы'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 55 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 32 чалавекі

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>jz59jzaftwiq2r377hhdrdxojarpd6o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Каменшчына (Капыльскі раён)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257773</id>
    <revision>
      <id>2329024</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:22:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Каменшчына |Статус                            = пасёлак |Назва ў родным склоне             = Каменшчыны |Трансьлітараваная назва           = Kamienščyna |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3888" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Каменшчына
|Статус                            = пасёлак
|Назва ў родным склоне             = Каменшчыны
|Трансьлітараваная назва           = Kamienščyna
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 0
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 9
 |Шырата сэкундаў                  = 17
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 6
 |Даўгата сэкундаў                 = 50
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Каме́ншчына'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — пасёлак у [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 1 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 0 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>52drx7hd9ih8rnrtzd87kv0j3de5xjb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Падгорцы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257774</id>
    <revision>
      <id>2329027</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:32:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам 'Назву '''Падгорцы''' маюць:  == Населеныя пункты == === [[Беларусь]] === * [[Падгорцы (Менская вобласьць)|Падгорцы]] — вёска ў Капыльскім раёне Менскай вобласьці  === [[Украіна]] === * [[Падгорцы (Золачаўскі раён)|Падгорцы]] — вёска ў Золачаўскі раён|Золача...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="536" xml:space="preserve">Назву '''Падгорцы''' маюць:

== Населеныя пункты ==
=== [[Беларусь]] ===
* [[Падгорцы (Менская вобласьць)|Падгорцы]] — вёска ў Капыльскім раёне Менскай вобласьці

=== [[Украіна]] ===
* [[Падгорцы (Золачаўскі раён)|Падгорцы]] — вёска ў [[Золачаўскі раён|Золачаўскім раёне]] Львоўскай вобласьці

{{Неадназначнасьць}}</text>
      <sha1>hpa2ej4bjxnnbqg8y79efngurazcd0r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Падгорцы (Менская вобласьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257775</id>
    <revision>
      <id>2329029</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:35:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Падгорцы |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Падгорцаў |Трансьлітараваная назва           = Padhorcy |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4447" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Падгорцы
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Падгорцаў
|Трансьлітараваная назва           = Padhorcy
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 56
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 13
 |Шырата сэкундаў                  = 35
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 9
 |Даўгата сэкундаў                 = 47
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Падго́рцы'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Слабада-Кучынскі сельсавет|Слабада-Кучынскага сельсавету]]&lt;ref&gt;Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 56 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>g29livcv1zozrdfxvmttuy9ljcjc20k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нізкавічы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257776</id>
    <revision>
      <id>2329031</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:40:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Нізкавічы |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Нізкавічаў |Трансьлітараваная назва           = Nizkavičy |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн                              =  |...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4672" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Нізкавічы
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Нізкавічаў
|Трансьлітараваная назва           = Nizkavičy
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 67
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 12
 |Шырата сэкундаў                  = 9
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 2
 |Даўгата сэкундаў                 = 29
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Ні́зкавічы'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

Да 24 траўня 1960 году вёска ўваходзіла ў склад [[Старакапыльскі сельсавет|Старакапыльскага сельсавету]]&lt;ref&gt;Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 113 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 67 чалавек

== Інфармацыя для турыстаў ==
Каля Нізкавічаў знаходзіцца найвышэйшая кропка Капыльскага раёна — 243 м над узроўнем мора.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>qks0pa0kkbiudi36ctp860mgai8zj70</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Стары Капыль</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257777</id>
    <revision>
      <id>2329032</id>
      <timestamp>2022-07-20T20:44:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Стары Капыль |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Старога Капыля |Трансьлітараваная назва           = Stary Kapyĺ |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4581" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Стары Капыль
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Старога Капыля
|Трансьлітараваная назва           = Stary Kapyĺ
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Капыльскі раён|Капыльскі]]
|Сельсавет                         = [[Капыльскі сельсавет|Капыльскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 69
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 12
 |Шырата сэкундаў                  = 25
 |Даўгата градусаў                 = 27
 |Даўгата хвілінаў                 = 4
 |Даўгата сэкундаў                 = 45
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Стары́ Капы́ль'''&lt;ref name=&quot;daviednik&quot;&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; (таксама ''Капы́ль, Ко́пыль, Стары́ Ко́пыль''&lt;ref name=&quot;daviednik&quot; /&gt;) — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капыльскі сельсавет|Капыльскага сельсавету]].

З 1924 году да 24 траўня 1960 году цэнтар [[Старакапыльскі сельсавет|Старакапыльскага сельсавету]]&lt;ref&gt;Пастанова выканкому Менскага абласнога Савету дэпутатаў працоўных ад 24 траўня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР, пастаноў і распараджэньняў Савету Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 93 чалавекі&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 69 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Капыльскі сельсавет}}
{{Капыльскі раён}}

[[Катэгорыя:Капыльскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёну]]</text>
      <sha1>8p3lwpdiv73my4d3h3w1q8s1vaygj9n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Помнік расейска-грузінскага сяброўства</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257778</id>
    <revision>
      <id>2329036</id>
      <timestamp>2022-07-20T21:24:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Славутасьць |Тып                      =  |Назва                    = Помнік расейска-грузінскага сяброўства |Арыгінальная назва       =  |Выява                    = Treaty of Georgievsk Monument-12-2019-gje.jpg |Подпіс выявы             = Мазаіка ўнутры помніка |Шырыня выявы             =  |Статус...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4723" xml:space="preserve">{{Славутасьць
|Тып                      = 
|Назва                    = Помнік расейска-грузінскага сяброўства
|Арыгінальная назва       = 
|Выява                    = Treaty of Georgievsk Monument-12-2019-gje.jpg
|Подпіс выявы             = Мазаіка ўнутры помніка
|Шырыня выявы             = 
|Статус                   = 
|Краіна                   = Грузія
|Назва месцазнаходжаньня  = 
|Месцазнаходжаньне        = [[Гудауры]]
|Адрас                    = 
|Канфэсія                 = 
|Эпархія                  = 
|Ордэнская прыналежнасьць = 
|Тып кляштара             = 
|Тып будынка              = 
|Архітэктурны стыль       = 
|Аўтар праекту            = 
|Будаўнік                 = 
|Заснавальнік             = 
|Першае згадваньне        = 
|Заснаваньне              = 1983
|Асноўныя даты            = {{Славутасьць/Даты||||||}}
|Скасаваны                = 
|Пачатак будаўніцтва      = 
|Канчатак будаўніцтва     = 1983
|Будынкі                  = {{Славутасьць/Будынкі||||||}}
|Прыбудоўкі               = 
|Вядомыя насельнікі       = 
|Рэліквіі                 = 
|Плябан                   = 
|Стан                     = 
|Шырата паўшар’е          = паўночнае
 |Шырата градусаў         = 42
 |Шырата хвілінаў         = 29
 |Шырата сэкундаў         = 31.92
|Даўгата паўшар’е         = усходняе
 |Даўгата градусаў        = 44
 |Даўгата хвілінаў        = 27
 |Даўгата сэкундаў        = 9.36
|Назва мапы               = 
|Пазыцыя подпісу на мапе  = 
|Водступ подпісу на мапе  = 
|Сайт                     = 
}}
'''По́мнік расе́йска-грузі́нскага сябро́ўства''' або '''Помнік Гео́ргіеўскаму тракта́ту''' — помнік архітэктуры XX стагодзьдзя, усталяваны ў 1983 року ў адзначэньне двухсотгодзьдзя [[Георгіеўскі трактат|Георгіеўскага трактата]] і на знак сяброўства між [[Грузінская ССР|Грузіяй]] ды [[РСФСР]]. Знаходзіцца на [[Вайсковая грузінская дарога|Вайсковай грузінскай дарозе]] між курортам [[Гудауры]] і перавалам Джвары, зь відам на «Даліну д’ябла».

Уяўляе зь сябе паўкруглую пабудову з камяню і бэтону. На ўнутранай дузе помніка створаная вялікая мазаічная фрэска мастакоў {{Не перакладзена|Зураб Капанадзэ|Зураба Капанадзэ|ka|ზურაბ კაპანაძე}}, {{Не перакладзена|Зураб Лежава|Зураба Лежавы|ka|ზურაბ ლეჟავა}} і {{Не перакладзена|Надар Малазонія|Надара Малазоніі|ka|ნოდარ მალაზონია}} з выявамі з грузінскай і расейскай гісторыі. Аўтар праекту помніка — архітэктар {{Не перакладзена|Георгі Чахава||ka|გიორგი ჩახავა}}.

== Галерэя ==
&lt;gallery class = &quot;center&quot;&gt;
Devils_Valley.jpg|Помнік і Даліня д’ябла
Russian-Georgian Friendship Monument (62).jpg|Пано з радкамі [[Шата Руставэлі|Шаты Руставэлі]]
格俄友谊观景台2.jpg|Унутры помніка
View from the Russia-Georgia friendship monument.JPG|Від з помніка
Russia–Georgia Friendship Monument Gruzia 2019 5.jpg|Ваколіцы
Treaty of Georgievsk Monument-20-Ausblick-2019-gje.jpg|На ўваходзе ў помнік
&lt;/gallery&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід}}

[[Катэгорыя:Помнікі Грузіі]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Мцхэты-Мтыянэці]]
[[Катэгорыя:Славутасьці Мцхэты-Мтыянэці]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1983 годзе]]</text>
      <sha1>ekjkvxcyrpb0m7t44nicja1oq8jl5va</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329039</id>
      <parentid>2329036</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:31:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4719" xml:space="preserve">{{Славутасьць
|Тып                      = 
|Назва                    = Помнік расейска-грузінскага сяброўства
|Арыгінальная назва       = 
|Выява                    = Treaty of Georgievsk Monument-12-2019-gje.jpg
|Подпіс выявы             = Мазаіка ўнутры помніка
|Шырыня выявы             = 
|Статус                   = 
|Краіна                   = Грузія
|Назва месцазнаходжаньня  = 
|Месцазнаходжаньне        = [[Гудауры]]
|Адрас                    = 
|Канфэсія                 = 
|Эпархія                  = 
|Ордэнская прыналежнасьць = 
|Тып кляштара             = 
|Тып будынка              = 
|Архітэктурны стыль       = 
|Аўтар праекту            = 
|Будаўнік                 = 
|Заснавальнік             = 
|Першае згадваньне        = 
|Заснаваньне              = 1983
|Асноўныя даты            = {{Славутасьць/Даты||||||}}
|Скасаваны                = 
|Пачатак будаўніцтва      = 
|Канчатак будаўніцтва     = 
|Будынкі                  = {{Славутасьць/Будынкі||||||}}
|Прыбудоўкі               = 
|Вядомыя насельнікі       = 
|Рэліквіі                 = 
|Плябан                   = 
|Стан                     = 
|Шырата паўшар’е          = паўночнае
 |Шырата градусаў         = 42
 |Шырата хвілінаў         = 29
 |Шырата сэкундаў         = 31.92
|Даўгата паўшар’е         = усходняе
 |Даўгата градусаў        = 44
 |Даўгата хвілінаў        = 27
 |Даўгата сэкундаў        = 9.36
|Назва мапы               = 
|Пазыцыя подпісу на мапе  = 
|Водступ подпісу на мапе  = 
|Сайт                     = 
}}
'''По́мнік расе́йска-грузі́нскага сябро́ўства''' або '''Помнік Гео́ргіеўскаму тракта́ту''' — помнік архітэктуры XX стагодзьдзя, усталяваны ў 1983 року ў адзначэньне двухсотгодзьдзя [[Георгіеўскі трактат|Георгіеўскага трактата]] і на знак сяброўства між [[Грузінская ССР|Грузіяй]] ды [[РСФСР]]. Знаходзіцца на [[Вайсковая грузінская дарога|Вайсковай грузінскай дарозе]] між курортам [[Гудауры]] і перавалам Джвары, зь відам на «Даліну д’ябла».

Уяўляе зь сябе паўкруглую пабудову з камяню і бэтону. На ўнутранай дузе помніка створаная вялікая мазаічная фрэска мастакоў {{Не перакладзена|Зураб Капанадзэ|Зураба Капанадзэ|ka|ზურაბ კაპანაძე}}, {{Не перакладзена|Зураб Лежава|Зураба Лежавы|ka|ზურაბ ლეჟავა}} і {{Не перакладзена|Надар Малазонія|Надара Малазоніі|ka|ნოდარ მალაზონია}} з выявамі з грузінскай і расейскай гісторыі. Аўтар праекту помніка — архітэктар {{Не перакладзена|Георгі Чахава||ka|გიორგი ჩახავა}}.

== Галерэя ==
&lt;gallery class = &quot;center&quot;&gt;
Devils_Valley.jpg|Помнік і Даліна д’ябла
Russian-Georgian Friendship Monument (62).jpg|Пано з радкамі [[Шата Руставэлі|Шаты Руставэлі]]
格俄友谊观景台2.jpg|Унутры помніка
View from the Russia-Georgia friendship monument.JPG|Від з помніка
Russia–Georgia Friendship Monument Gruzia 2019 5.jpg|Ваколіцы
Treaty of Georgievsk Monument-20-Ausblick-2019-gje.jpg|На ўваходзе ў помнік
&lt;/gallery&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід}}

[[Катэгорыя:Помнікі Грузіі]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Мцхэты-Мтыянэці]]
[[Катэгорыя:Славутасьці Мцхэты-Мтыянэці]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1983 годзе]]</text>
      <sha1>f389p57v3n793xj1wuno80pewmjb1zv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Помнікі Грузіі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257779</id>
    <revision>
      <id>2329037</id>
      <timestamp>2022-07-20T21:29:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Аўтаазначнік катэгорыі}}  {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Грузія}} [[Катэгорыя:Культурныя помнікі Грузіі|Помнікі]] [[Катэгорыя:Помнікі паводле краінаў]] [[Катэгорыя:Помнікі Азіі паводле краінаў]] [[Катэгорыя:Помнікі Эўропы паводле краінаў]] Кат...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="533" xml:space="preserve">{{Аўтаазначнік катэгорыі}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Грузія}}
[[Катэгорыя:Культурныя помнікі Грузіі|Помнікі]]
[[Катэгорыя:Помнікі паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:Помнікі Азіі паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:Помнікі Эўропы паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Грузіі паводле функцыяў|Помнікі]]</text>
      <sha1>6o4k5zjko5nht1kgwkahpy5p6dcjifn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Славутасьці Мцхэты-Мтыянэці</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257780</id>
    <revision>
      <id>2329062</id>
      <timestamp>2022-07-21T05:57:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Славутасьці паводле рэгіёнаў Грузіі|Мцхэта-Мтыянэці]] [[Катэгорыя:Мцхэта-Мтыянэці]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="173" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Славутасьці паводле рэгіёнаў Грузіі|Мцхэта-Мтыянэці]]
[[Катэгорыя:Мцхэта-Мтыянэці]]</text>
      <sha1>5i1jxvpmkszzhaqlz5zhvajkejwd1cw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Мцхэта-Мтыянэці</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257781</id>
    <revision>
      <id>2329064</id>
      <timestamp>2022-07-21T05:58:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Болей}}  [[Катэгорыя:Рэгіёны Грузіі]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66" xml:space="preserve">{{Болей}}

[[Катэгорыя:Рэгіёны Грузіі]]</text>
      <sha1>3nq7hd8ajh5zwul6kdw20l12q9bxc36</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Збудаваньні Мцхэты-Мтыянэці</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257782</id>
    <revision>
      <id>2329068</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:02:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Збудаваньні паводле рэгіёнаў Грузіі|Мцхэта-Мтыянэці]] [[Катэгорыя:Мцхэта-Мтыянэці]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="173" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Збудаваньні паводле рэгіёнаў Грузіі|Мцхэта-Мтыянэці]]
[[Катэгорыя:Мцхэта-Мтыянэці]]</text>
      <sha1>o8leotjh8lwqy3sfm5cv8ooif2cqf3m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Ляўрэаты Дзяржаўнай прэміі Ўкраінскай ССР у галіне навукі і тэхнікі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257783</id>
    <revision>
      <id>2329071</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:16:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]] [[Катэгорыя:Ляўрэаты Дзяржаўнай прэміі Ўкраіны ў галіне навукі і тэхнікі| Украінская ССР]] Катэгорыя:Ляўрэаты савецкіх прэміяў|Дзяржаўная прэмія Ўкраінскай ССР у галіне навукі і тэхні...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="513" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Дзяржаўнай прэміі Ўкраіны ў галіне навукі і тэхнікі| Украінская ССР]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты савецкіх прэміяў|Дзяржаўная прэмія Ўкраінскай ССР у галіне навукі і тэхнікі]]
[[Катэгорыя:Навукоўцы Ўкраінскай ССР]]</text>
      <sha1>4hrrehjlngci9koff1drtowinxq9rbp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Навукоўцы па ўзнагародах і прэміях</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257784</id>
    <revision>
      <id>2329073</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:17:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Катэгорыя:Навукоўцы па ўзнагародах і прэміях]] у [[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]]: Уніфікацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="132" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[:Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]]</text>
      <sha1>1k2c9lrmtdnkgalyq3gtky45df257nt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329078</id>
      <parentid>2329073</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:19:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>да выдаленьня</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="145" xml:space="preserve">{{Выдаліць|Перанесеная ў [[:Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]]}}</text>
      <sha1>l7lt80eeepvkzmanmpk1arrfot8xbwn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Ляўрэаты Дзяржаўнай прэміі Ўкраіны ў галіне навукі і тэхнікі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257785</id>
    <revision>
      <id>2329079</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:22:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>стварайце [[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыі]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="516" xml:space="preserve">{{Категорія за}}

[[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Дзяржаўнай прэміі Ўкраіны|Навука і тэхніка]]
[[Катэгорыя:Украінская навука]]
[[Катэгорыя:Асобы навукі]]
[[Катэгорыя:Асобы тэхнікі]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміяў у галіне навукі і тэхнікі|Украіна]]</text>
      <sha1>gx1uci9us30an3v8bk1x1q67g6jsbsj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329080</id>
      <parentid>2329079</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:22:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="487" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Навукоўцы паводле ўзнагародаў і прэміяў]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Дзяржаўнай прэміі Ўкраіны|Навука і тэхніка]]
[[Катэгорыя:Украінская навука]]
[[Катэгорыя:Асобы навукі]]
[[Катэгорыя:Асобы тэхнікі]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміяў у галіне навукі і тэхнікі|Украіна]]</text>
      <sha1>it2x4da90q9n9h5t56yj28jzzqqk4zv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Ляўрэаты прэміяў у галіне навукі і тэхнікі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257786</id>
    <revision>
      <id>2329081</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:24:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Ляўрэаты| Навука і тэхніка]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="71" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Ляўрэаты| Навука і тэхніка]]</text>
      <sha1>do05bhzw2as07h8sfoulwffvqhe5ue3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329082</id>
      <parentid>2329081</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:26:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>дададзеная [[Катэгорыя:Навуковыя ўзнагароды]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="136" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Ляўрэаты| Навука і тэхніка]]
[[Катэгорыя:Навуковыя ўзнагароды|*]]</text>
      <sha1>lw8bnj0akvmi6m8o8vakslxntdp0vv1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Ляўрэаты Дзяржаўнай прэміі Ўкраіны</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257787</id>
    <revision>
      <id>2329083</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:28:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Ляўрэаты ўкраінскіх прэміяў|Дзяржаўная прэмія]] [[Катэгорыя:Дзяржаўныя прэміі Ўкраіны]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="181" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Ляўрэаты ўкраінскіх прэміяў|Дзяржаўная прэмія]]
[[Катэгорыя:Дзяржаўныя прэміі Ўкраіны]]</text>
      <sha1>odwtzxu9lbmgfihyt3i06l678zzadg9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329084</id>
      <parentid>2329083</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:29:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>дададзеная [[Катэгорыя:Ляўрэаты дзяржаўных прэміяў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="272" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Ляўрэаты ўкраінскіх прэміяў|Дзяржаўная прэмія]]
[[Катэгорыя:Дзяржаўныя прэміі Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты дзяржаўных прэміяў|Украіна]]</text>
      <sha1>rxhpxp0p0lqczclfpyobjrummxgj3ft</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Дзяржаўныя прэміі Ўкраіны</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257788</id>
    <revision>
      <id>2329085</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:34:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Дзяржаўныя ўзнагароды Ўкраіны|Прэмія]] [[Катэгорыя:Прэміі Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Дзяржаўныя прэміі|Украіна]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="215" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Дзяржаўныя ўзнагароды Ўкраіны|Прэмія]]
[[Катэгорыя:Прэміі Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Дзяржаўныя прэміі|Украіна]]</text>
      <sha1>0bls75aptlgexh5cvu78c3gk3ellhiu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Дзяржаўныя ўзнагароды Ўкраіны</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257789</id>
    <revision>
      <id>2329086</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:35:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Болей}}  [[Катэгорыя:Украінскія ўзнагароды]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="80" xml:space="preserve">{{Болей}}

[[Катэгорыя:Украінскія ўзнагароды]]</text>
      <sha1>7yt80xa0mwoeb6mf2egckt3sm7znmr2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Дзяржаўныя прэміі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257790</id>
    <revision>
      <id>2329087</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:37:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Прэміі]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Прэміі]]</text>
      <sha1>qclptz1zn5i8sar1m85lc46rkpcvaer</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Ляўрэаты ўкраінскіх прэміяў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257791</id>
    <revision>
      <id>2329088</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:38:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Адзначаныя ўзнагародамі Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміяў паводле краінаў|Украіна]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="183" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Адзначаныя ўзнагародамі Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміяў паводле краінаў|Украіна]]</text>
      <sha1>tjos7kib3phw5l1i3cefzek5j6yp5q5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329089</id>
      <parentid>2329088</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:39:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>дададзеная [[Катэгорыя:Прэміі Ўкраіны]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="236" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Адзначаныя ўзнагародамі Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміяў паводле краінаў|Украіна]]
[[Катэгорыя:Прэміі Ўкраіны|*]]</text>
      <sha1>88s14zy1hzi608xiqbmhlyt0v9v59m9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Навукоўцы Ўкраінскай ССР</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257792</id>
    <revision>
      <id>2329090</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:40:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Асобы Ўкраінскай ССР]] [[Катэгорыя:Савецкія навукоўцы|Украінская ССР]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Асобы Ўкраінскай ССР]]
[[Катэгорыя:Савецкія навукоўцы|Украінская ССР]]</text>
      <sha1>69hy8v8zr83fgdjsmeuw3v4ovp5pyji</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329091</id>
      <parentid>2329090</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:41:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>дададзеная [[Катэгорыя:Украінскія навукоўцы]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="240" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Асобы Ўкраінскай ССР]]
[[Катэгорыя:Савецкія навукоўцы|Украінская ССР]]
[[Катэгорыя:Украінскія навукоўцы| Украінская ССР]]</text>
      <sha1>av424fb0m2mauc2wq8o9xom7vpc6uay</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Войны па стагодзьдзях</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257793</id>
    <revision>
      <id>2329118</id>
      <timestamp>2022-07-21T07:01:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Катэгорыя:Войны па стагодзьдзях]] у [[Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў]]: Уніфікацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="108" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[:Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў]]</text>
      <sha1>4anh8wow39lp76rwnrajihe1ja6iorw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329121</id>
      <parentid>2329118</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:02:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>да выдаленьня</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121" xml:space="preserve">{{Выдаліць|Перанесеная ў [[:Катэгорыя:Войны паводле стагодзьдзяў]]}}</text>
      <sha1>9ef75cdezyk25qmdck70bfl8b5gjs5t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Камень (Кобрынскі раён)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257794</id>
    <redirect title="Каралеўскі Камень" />
    <revision>
      <id>2329120</id>
      <timestamp>2022-07-21T07:02:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Red Winged Duck</username>
        <id>39</id>
      </contributor>
      <comment>Red Winged Duck перанёс старонку [[Камень (Кобрынскі раён)]] у [[Каралеўскі Камень]] паўзьверх перанакіраваньня: [[ВП:БТГН]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="71" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Каралеўскі Камень]]</text>
      <sha1>tobhkg2ttaf108v9v6phzq3ykac8dmc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Музэй навукі і космасу</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257795</id>
    <redirect title="Музэй навукі і космасу (Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна)" />
    <revision>
      <id>2329128</id>
      <timestamp>2022-07-21T08:02:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Музэй навукі і космасу]] у [[Музэй навукі і космасу (Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна)]]: Разьвязаньне неадназначнасьці</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="132" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Музэй навукі і космасу (Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна)]]</text>
      <sha1>jekf0ug3kho65hk1jgrgga8s8cjbdy3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Культура Канарскіх астравоў</title>
    <ns>10</ns>
    <id>257796</id>
    <revision>
      <id>2329133</id>
      <timestamp>2022-07-21T09:34:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Culture_of_Canary_Islands?oldid=1078877479</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5930" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну          = Культура Канарскіх астравоў
|state                  = {{{state|}}}
|кляса_карткі           = hlist

|назва                  = [[Канарскія астравы|Канарскае]] [[Культура|культурнае жыцьцё]]
|выява                  = [[Файл:Canary Islands CoA.svg|105пкс]]
|верх                   = 

|група_інфармацыі1      = Мінуўшчына
|сьпіс1                 = 
* [[Гуанчы]]
* [[Бімбачы]]
* [[Гісторыя Канарскіх астравоў|Дакаляніяльны час]]
* [[Заваёва Канарскіх астравоў|Заваёва]]
* [[Алькасаваская дамова]]
* [[Першая бітва за Асэнтэха]]
* [[Каралеўства Канарскіх астравоў]]
* [[Бітва пад Агерэ]]
* [[Другая бітва за Асэнтэха]]
* [[Бітва пад Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ (1657)]]
* [[Бітва пад Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ (1797)]]
* [[Пераход Гішпаніі да дэмакратыі|Пераход да дэмакратыі]]
* [[Аўтаномныя супольнасьці Гішпаніі|Аўтаномная супольнасьць]]
* [[Парлямэнт Канарскіх астравоў|Парлямэнт]]

|група_інфармацыі2      = Мовы
|сьпіс2                 = 
* [[Гуанчаўская мова|Гуанчаўская]]&lt;sup&gt;†&lt;/sup&gt;
* [[Канарскі дыялект|Канарская]]
* [[Сыльба гамэра|Гамэрская сьвіставая]]

|група_інфармацыі3      = Міталёгія
|сьпіс3                 = 
* [[Ачаман]]
* [[Ачугўаё]]
* [[Гўаёта]]
* [[Магек]]
* [[Тыбіцэна]]
* [[Чахірахі]]

|група_інфармацыі4      = Гістарычныя славутасьці
|сьпіс4                 = 
* [[Гуаядэке]]
* [[Касьцёл сьвятога Яна Хрысьціцеля (Арукас)|Касьцёл сьвятога Яна Хрысьціцеля]]
* [[Катэдра сьвятой Ганны (Ляс-Пальмас)|Ляс-Пальмаская катэдра]]
* [[Музэй Канарскіх астравоў]]
* [[Пячора Чатырох дзьвярэй]]
* [[Пячоры Валерону]]
* [[Размаляваная пячора (Гальдар)|Размаляваная пячора]]
* Фартэцыя [[Сан-Хасэ (крэпасьць)|Сан-Хасэ]]

|група_інфармацыі5      = Музэі ды&lt;/br&gt;галерэі
|сьпіс5                 = 
* [[Археалягічны музэй Пуэрта-дэ-ля-Крусу]]
* [[Атлянтычны цэнтар сучаснага мастацтва]]
* [[Замак Сан-Крыстабаль (Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ)]]
* [[Мастацкая прастора Тэнэрыфэ]]
* [[Музэй гісторыі Тэнэрыфэ]]
* [[Музэй Канарскіх астравоў]]
* [[Музэй навукі і космасу (Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна)]]
* [[Музэй навукі і тэхнікі (Ляс-Пальмас)|Музэй навукі і тэхнікі]]
* [[Музэй прыроды і археалёгіі (Тэнэрыфэ)]]
* [[Муніцыпальны музэй прыгожых мастацтваў (Тэнэрыфэ)]]
* Фартэцыя [[Сан-Хасэ (крэпасьць)|Сан-Хасэ]]
* [[Цэнтар фатаграфіі вострава Тэнэрыфэ]]

|група_інфармацыі6      = [[Кухня Канарскіх астравоў|Кухня]]
|сьпіс6                 = 
* [[Альмагротэ]]
* [[Арэпа]]
* [[Папас аругадас|Бульба ў мундурах]]
* [[Гішпанскае віно|Віно]]
** [[Мальвазія]]
* [[Гофіё]]
* [[Махарэра]]
* [[Моха (соўс)|Моха]]
* [[Пальмавы сыроп]]
* [[Пастэлес]]
* [[Ропа віеха]]
* [[Сангрыя]]
* [[Санкоча]]

|група_інфармацыі7      = [[Музыка Канарскіх астравоў|Музыка]]
|сьпіс7                 = 
* [[Тымпле]]
* [[Шакарас]]

|група_інфармацыі8      = Традыцыі
|сьпіс8                 = 
* [[Карнавал у Ляс-Пальмасе]]
* [[Карнавал у Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ]]
* [[Бахада (фэстываль)|Бахада]]
* [[Вялікі тыдзень (Гішпанія)|Вялікі тыдзень]]
* [[Кавалькада мудрацоў]]
* [[Дзева Марыя Кандэлярская]]
* [[Хрыстос зь Ля-Лягуны]]

|група_інфармацыі9      = Спорт
|сьпіс9                 = 
* [[Канарская барацьба]]
* [[Пастуховае сальта]]
* [[Хуэга дэль палё]]

|група_інфармацыі10     = Адметныя&lt;/br&gt;славутасьці
|сьпіс10                = 
* [[Тэйдэ]]
* [[Аўдыторыя Тэнэрыфэ]]
* [[Гарахонай (нацыянальны парк)|Гарахонай]]
* [[Кальдэра-дэ-Табур’ентэ]]

|ніз                    = 
* {{Іконка|катэгорыя}} [[:Катэгорыя:Культура Канарскіх астравоў|Катэгорыя]]
* {{Іконка|сховішча}} [[:c:Category:Culture of the Canary Islands|Вікісховішча]]
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Геаграфія Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва Гішпаніі]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9okvdnxk2fz0kag3zfk9svufo5a0z7h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329135</id>
      <parentid>2329133</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:49:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5949" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну          = Культура Канарскіх астравоў
|state                  = {{{state|}}}
|кляса_карткі           = hlist

|назва                  = [[Канарскія астравы|Канарскае]] [[Культура|культурнае жыцьцё]]
|выява                  = [[Файл:Canary Islands CoA.svg|105пкс]]
|верх                   = 

|група_інфармацыі1      = Мінуўшчына
|сьпіс1                 = 
* [[Гуанчы]]
* [[Бімбачы]]
* [[Гісторыя Канарскіх астравоў|Дакаляніяльны час]]
* [[Заваёва Канарскіх астравоў|Заваёва]]
* [[Алькасаваская дамова]]
* [[Першая бітва за Асэнтэха]]
* [[Каралеўства Канарскіх астравоў]]
* [[Бітва пад Агерэ]]
* [[Другая бітва за Асэнтэха]]
* [[Бітва пад Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ (1657)]]
* [[Бітва пад Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ (1797)]]
* [[Пераход Гішпаніі да дэмакратыі|Пераход да дэмакратыі]]
* [[Аўтаномныя супольнасьці Гішпаніі|Аўтаномная супольнасьць]]
* [[Парлямэнт Канарскіх астравоў|Парлямэнт]]

|група_інфармацыі2      = Мовы
|сьпіс2                 = 
* [[Гуанчаўская мова|Гуанчаўская]]&lt;sup&gt;†&lt;/sup&gt;
* [[Канарскі дыялект|Канарская]]
* [[Сыльба гамэра|Гамэрская сьвіставая]]

|група_інфармацыі3      = Міталёгія
|сьпіс3                 = 
* [[Ачаман]]
* [[Ачугўаё]]
* [[Гўаёта]]
* [[Магек]]
* [[Тыбіцэна]]
* [[Чахірахі]]

|група_інфармацыі4      = Гістарычныя славутасьці
|сьпіс4                 = 
* [[Гуаядэке]]
* [[Касьцёл сьвятога Яна Хрысьціцеля (Арукас)|Касьцёл сьвятога Яна Хрысьціцеля]]
* [[Катэдра сьвятой Ганны (Ляс-Пальмас)|Ляс-Пальмаская катэдра]]
* [[Музэй Канарскіх астравоў]]
* [[Пячора Чатырох дзьвярэй]]
* [[Пячоры Валерону]]
* [[Размаляваная пячора (Гальдар)|Размаляваная пячора]]
* Фартэцыя [[Сан-Хасэ (крэпасьць)|Сан-Хасэ]]

|група_інфармацыі5      = Музэі ды&lt;/br&gt;галерэі
|сьпіс5                 = 
* [[Археалягічны музэй Пуэрта-дэ-ля-Крусу]]
* [[Атлянтычны цэнтар сучаснага мастацтва]]
* [[Замак Сан-Крыстабаль (Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ)]]
* [[Мастацкая прастора Тэнэрыфэ]]
* [[Музэй гісторыі Тэнэрыфэ]]
* [[Музэй Канарскіх астравоў]]
* [[Музэй навукі і космасу (Сан-Крыстабаль-дэ-ля-Лягуна)]]
* [[Музэй навукі і тэхнікі (Ляс-Пальмас)|Музэй навукі і тэхнікі]]
* [[Музэй прыроды і археалёгіі (Тэнэрыфэ)]]
* [[Муніцыпальны музэй прыгожых мастацтваў (Тэнэрыфэ)]]
* Фартэцыя [[Сан-Хасэ (крэпасьць)|Сан-Хасэ]]
* [[Цэнтар фатаграфіі вострава Тэнэрыфэ]]

|група_інфармацыі6      = [[Кухня Канарскіх астравоў|Кухня]]
|сьпіс6                 = 
* [[Альмагротэ]]
* [[Арэпа]]
* [[Папас аругадас|Бульба ў мундурах]]
* [[Гішпанскае віно|Віно]]
** [[Мальвазія]]
* [[Гофіё]]
* [[Махарэра]]
* [[Моха (соўс)|Моха]]
* [[Пальмавы сыроп]]
* [[Пастэлес]]
* [[Ропа віеха]]
* [[Сангрыя]]
* [[Санкоча]]

|група_інфармацыі7      = [[Музыка Канарскіх астравоў|Музыка]]
|сьпіс7                 = 
* [[Тымпле]]
* [[Шакарас]]

|група_інфармацыі8      = Традыцыі
|сьпіс8                 = 
* [[Карнавал у Ляс-Пальмасе]]
* [[Карнавал у Санта-Крус-дэ-Тэнэрыфэ]]
* [[Бахада (фэстываль)|Бахада]]
* [[Вялікі тыдзень (Гішпанія)|Вялікі тыдзень]]
* [[Кавалькада мудрацоў]]
* [[Дзева Марыя Кандэлярская]]
* [[Хрыстос зь Ля-Лягуны]]

|група_інфармацыі9      = Спорт
|сьпіс9                 = 
* [[Канарская барацьба]]
* [[Пастуховае сальта]]
* [[Хуэга дэль палё]]

|група_інфармацыі10     = Адметныя&lt;/br&gt;славутасьці
|сьпіс10                = 
* [[Тэйдэ]]
* [[Аўдыторыя Тэнэрыфэ]]
* [[Гарахонай (нацыянальны парк)|Гарахонай]]
* [[Кальдэра-дэ-Табур’ентэ]]

|ніз                    = 
* {{Іконка|катэгорыя}} [[:Катэгорыя:Культура Канарскіх астравоў|Катэгорыя]]
* {{Іконка|сховішча}} [[:c:Category:Culture of the Canary Islands|Вікісховішча]]
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Геаграфія Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва Гішпаніі]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pw3rz4d7qzi3h3zl239e0jfna94to4e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Геаграфія Гішпаніі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257797</id>
    <revision>
      <id>2329134</id>
      <timestamp>2022-07-21T09:48:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя шаблёнаў |type  = navbox |topic = [[Геаграфія Гішпаніі|геаграфіяй Гішпаніі]] }}  {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гішпанія}} [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Геаграфія Эўропы]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Гішпанія|Геаграфія]] Катэгорыя:Вікіпэдыя:...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="502" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў
|type  = navbox
|topic = [[Геаграфія Гішпаніі|геаграфіяй Гішпаніі]]
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гішпанія}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Геаграфія Эўропы]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Гішпанія|Геаграфія]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Геаграфія паводле краінаў]]</text>
      <sha1>kabct2edu9mviy1b9fjtgps9ye2gkll</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Геаграфія Гішпаніі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257798</id>
    <revision>
      <id>2329136</id>
      <timestamp>2022-07-21T09:51:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя шаблёнаў}}  [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Гішпанія|Геаграфія]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Геаграфія Гішпаніі|:Навігацыя]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Геаграфія паводле краінаў|Гішпанія]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="407" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Гішпанія|Геаграфія]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Геаграфія Гішпаніі|:Навігацыя]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Геаграфія паводле краінаў|Гішпанія]]</text>
      <sha1>fg5t24n36xp4nqso3zsoz1k8dpxkh70</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва Гішпаніі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257799</id>
    <revision>
      <id>2329139</id>
      <timestamp>2022-07-21T09:54:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя шаблёнаў |topic = [[Гішпанскае мастацтва|мастацтву]] і [[Гішпанская культура|культуры]] [[Гішпанія|Гішпаніі]] }}  {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гішпанія}} [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва Эўропы]] Катэгорыя:Вікіпэдыя:Ша...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="631" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў
|topic = [[Гішпанскае мастацтва|мастацтву]] і [[Гішпанская культура|культуры]] [[Гішпанія|Гішпаніі]]
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гішпанія}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва Эўропы]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Гішпанія|Культура і мастацтва]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва паводле краінаў]]</text>
      <sha1>b7n0b7fbfg0tqb1ajzs71bl8yhe7jlf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329140</id>
      <parentid>2329139</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:55:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="635" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў
|topic = [[Гішпанская культура|культурай]] і [[Гішпанскае мастацтва|мастацтвам]] [[Гішпанія|Гішпаніі]]
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гішпанія}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва Эўропы]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Гішпанія|Культура і мастацтва]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва паводле краінаў]]</text>
      <sha1>kphdn0p7sth5xvxpk9zvaxl4sy4dbri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва Эўропы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257800</id>
    <revision>
      <id>2329141</id>
      <timestamp>2022-07-21T09:56:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя шаблёнаў}}  [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва паводле кантынэнтаў|Эўропа]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Эўропа|Культура і мастацтва]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="296" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва паводле кантынэнтаў|Эўропа]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Эўропа|Культура і мастацтва]]</text>
      <sha1>02nlpls8ltybnvodbtvi2zulkgcla4v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва паводле кантынэнтаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257801</id>
    <revision>
      <id>2329142</id>
      <timestamp>2022-07-21T09:58:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя шаблёнаў}}  [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле рэгіёнаў| Культура і мастацтва]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва| Кантынэнты]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў і кантынэнтаў|Культура і мастацтва]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="435" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле рэгіёнаў| Культура і мастацтва]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Культура і мастацтва| Кантынэнты]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў і кантынэнтаў|Культура і мастацтва]]</text>
      <sha1>g6waqzvltkek75qbqskx2j02phjgz6z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле рэгіёнаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257802</id>
    <revision>
      <id>2329143</id>
      <timestamp>2022-07-21T10:00:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле месцазнаходжаньня|Рэгіёны]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле месцазнаходжаньня|Рэгіёны]]</text>
      <sha1>gtza6oa095otz1otwss9p3iv0uijt6r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле месцазнаходжаньня</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257803</id>
    <revision>
      <id>2329144</id>
      <timestamp>2022-07-21T10:02:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя шаблёнаў}} {{Катэгорыя-кантэйнэр}}  [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны| Месцазнаходжаньне]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Катэгорыі шаблёнаў| ]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="255" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў}}
{{Катэгорыя-кантэйнэр}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны| Месцазнаходжаньне]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Катэгорыі шаблёнаў| ]]</text>
      <sha1>1x3h1y0qq9i2mvwga1sl62bm1ozgxf6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Радка Дэнемаркава</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257804</id>
    <redirect title="Радка Дэнэмаркава" />
    <revision>
      <id>2329146</id>
      <timestamp>2022-07-21T10:11:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Гарбацкі перанёс старонку [[Радка Дэнемаркава]] у [[Радка Дэнэмаркава]]: Абдрук у прозьвішчы: было Дэнемаркава - трэба Дэнэмаркава (праз -э- ўсюль)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="71" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Радка Дэнэмаркава]]</text>
      <sha1>iq0rgqy1kv84wlqfhli3obx4ncec5un</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне:Радка Дэнемаркава</title>
    <ns>1</ns>
    <id>257805</id>
    <redirect title="Абмеркаваньне:Радка Дэнэмаркава" />
    <revision>
      <id>2329148</id>
      <timestamp>2022-07-21T10:11:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Гарбацкі перанёс старонку [[Абмеркаваньне:Радка Дэнемаркава]] у [[Абмеркаваньне:Радка Дэнэмаркава]]: Абдрук у прозьвішчы: было Дэнемаркава - трэба Дэнэмаркава (праз -э- ўсюль)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Абмеркаваньне:Радка Дэнэмаркава]]</text>
      <sha1>i0h3vtdiwkl32vp4sym6yjn379ggfiv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў і кантынэнтаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257806</id>
    <revision>
      <id>2329151</id>
      <timestamp>2022-07-21T10:40:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя шаблёнаў |апісаньне = [[ВП:Шаблёны|Шаблёны]], разьмеркаваныя паводле тэмаў і [[кантынэнт]]аў }} [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў| Кантынэнты]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле кантынэнтаў| Тэмы]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="397" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў
|апісаньне = [[ВП:Шаблёны|Шаблёны]], разьмеркаваныя паводле тэмаў і [[кантынэнт]]аў
}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў| Кантынэнты]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле кантынэнтаў| Тэмы]]</text>
      <sha1>ti8cs5s4ztfeqq77kh3k5bttfclomgg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле кантынэнтаў</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257807</id>
    <revision>
      <id>2329153</id>
      <timestamp>2022-07-21T10:52:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя шаблёнаў |container = yes |апісаньне = Шаблёны, разьмеркаваныя паводле [[кантынэнт]]аў. }}  [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле месцазнаходжаньня|Кантынэнты]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="296" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў
|container = yes
|апісаньне = Шаблёны, разьмеркаваныя паводле [[кантынэнт]]аў.
}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле месцазнаходжаньня|Кантынэнты]]</text>
      <sha1>ov2b3qlmooy69gjv34naa7adruekq5m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны па тэмах</title>
    <ns>14</ns>
    <id>257808</id>
    <revision>
      <id>2329176</id>
      <timestamp>2022-07-21T10:55:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны па тэмах]] у [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў]]: Уніфікацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="117" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў]]</text>
      <sha1>kzmi7muycl5hjntrztfqmcc9yrxm126</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2329179</id>
      <parentid>2329176</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:56:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>да выдаленьня</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="130" xml:space="preserve">{{Выдаліць|Перанесеная ў [[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны паводле тэмаў]]}}</text>
      <sha1>i2tydzsplcf3df4k70isxkkfayiuys2</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>